Jong@ Breda
Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs 2013
Jong@Breda beleidskader Jeugd en Onderwijs 2011-2014
1
@ g n o J a d e r B
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
2
INHOUD
Voorwoord ......................................................................................................................5
1. Van Doelen naar Doen..............................................................................................7
2. Doelstellingen............................................................................................................ 9 Brede Ontwikkeling
9
1.
Brede School in iedere wijk
2.
Cultuur en Sport: motor voor energie en creativiteit
11
9
3.
Natuurlijk Buitenspelen
13
4.
Breda Kennisstad
15
Kansen Versterken
17
5.
Voorschool voor een goed begin
17
6.
Opvoeden begint bij jezelf
19
7.
Klaar voor de start
21
Passende Zorg
25
8.
25
Hulp in Actie
3. Middelen.....................................................................................................................27 31
Bijlage 2: Afkortingenlijst
35
Bijlage 3: Relevante beleidsdocumenten
37
0460_12 Jong@breda uitvoeringsprogramma Jeugd en onderwijs 2013_V4
Bijlage 1: Dashboard: samenvatting Resultaten Monitor Jong@Breda 2011-2012
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
3
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
4
VOORWOORD Investeren in talenten van jeugd en jongeren staat centraal in het jeugdbeleid van Breda. Ruim 52.000 kinderen en jongeren groeien op in Breda. Investeren in het ‘slagen’ van onze jeugd is van belang voor de toekomst. Met ons beleid en de uitvoering daarvan sluiten we aan bij de leefwereld van de jeugd zelf. Jongeren en ouders zijn ook zelf (co)producent en denken en doen actief mee. Als gemeente zorgen we voor een prettig opgroeiklimaat en goede basisvoorzieningen voor alle jeugd. En we bieden tijdig de juiste hulp, ondersteuning en zorg aan degenen die dat nodig hebben. Dat doen we samen met onze maatschappelijke partners en met het onderwijsveld. Breda is gekozen tot de Onderwijsstad van Nederland. Het hele schooljaar 2012-2013 staat het onderwijs in Breda in de schijnwerpers. Een jaar vol activiteiten die laten zien waar het onderwijs in Breda voor staat en in uitblinkt. Onderwijs is een belangrijke pijler in het jeugdbeleid en we zullen deze titel ook met trots uitdragen. Het uitvoeringsprogramma maakt duidelijk wat wij samen met jongeren, hun ouders, professionals en maatschappelijke partners in 2013 gaan doen. We staan bijna op de helft van de uitvoeringsperiode van Jong@Breda 2011-2014. Uit de monitor Jong@Breda blijkt dat we in de uitvoering van de meeste doelen goed op koers liggen. Hier en daar geven de uitkomsten, maar ook actuele ontwikkelingen, aanleiding de koers bij te sturen. Samen maken we positief jeugdbeleid. Ik heb er alle vertrouwen in dat alle activiteiten in 2013 daar aan een geweldige bijdrage zullen leveren.
Saskia Boelema Wethouder Jeugd en Onderwijs
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
5
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
6
VAN DOELEN NAAR DOEN
Van Doelen… Met Jong@Breda formuleerde de gemeente in 2011 een visie voor het beleid gericht op de Bredase jeugd van 0 tot en met 23 jaar. Breda voert een positief jeugdbeleid, dat uitgaat van de talenten en competenties van de jeugd en de eigen verantwoordelijkheid van jeugd en ouders. Ouders zijn er verantwoordelijk voor dat hun kinderen opgroeien tot zelfstandige burgers. Uiteraard spelen scholen een belangrijke aanvullende rol bij het opgroeien, evenals de vele informele opvoeders met wie een kind te maken heeft. Zoals de voetbaltrainer, de muziekdocent, de vrijwilligers van de scouting en de leden van de carnavalsvereniging. Ouders, onderwijs en andere partners staan samen voor de uitdaging om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk kinderen en jongeren uiteindelijk op hun plek komen. In Jong@Breda zijn acht doelen geformuleerd om jeugd en ouders te faciliteren en waar nodig te ondersteunen bij de opvoeding en bij het opgroeien van kinderen. Doelen met concrete en meetbare resultaten voor 2014: waar willen we dan staan, wat willen we dan bereikt hebben? Hieronder staan in schema de acht doelen van het Bredase jeugdbeleid. Brede ontwikkeling
Versterken van Kansen
Passende Zorg
1.
5. Goede voorschoolse voorzieningen
8. Jeugd krijgt snel de juiste hulp via
In iedere wijk een brede school.
en educatie. 2. Jeugd maakt actief kennis met sport en cultuur.
het CJG.
6. CJG is dichtbij om antwoorden te vinden bij vragen over opvoeden en opgroeien.
3. Jeugd krijgt ook buiten de ruimte om te spelen en ontmoeten.
7. Iedere jongere is klaar voor de arbeidsmarkt.
4. Breda biedt ruimte voor ontwikkeling van topkennis.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
7
1
…naar Doen In dit uitvoeringsplan geven we aan hoe we in 2013 samen met het veld verder werken aan de doelen die in Jong@Breda gesteld zijn. We werken al bijna twee jaar hard aan de realisatie van deze doelen, we staan dus op de helft. Dit jaar is de nulmeting van de monitor Jong@Breda verschenen. De monitor laat zien wat we tot nu toe gedaan hebben en geeft een eerste inzicht in de resultaten na anderhalf jaar werken met deze doelen. In deze monitor is informatie uit verschillende onderzoeken samengebracht en gekoppeld aan de belangrijkste ontwikkelingen in 2011 en 2012. Een samenvatting van de resultaten van de monitor vindt u in bijlage 1. Met deze informatie houdt het gemeentebestuur de vinger aan de pols. Uit de monitor blijkt dat we in de uitvoering van de meeste doelen goed op koers liggen. Hier en daar geven de uitkomsten, maar ook actuele ontwikkelingen, aanleiding de koers bij te sturen. In dit uitvoeringsplan vindt u een plan van aanpak voor 2013 met een overzicht van acties die op basis van de uitkomsten van de monitor worden uitgezet. De doelstellingen In het volgende hoofdstuk vertellen we per doelstelling welke acties al in gang zijn gezet en op welke nieuwe acties we in 2013 willen bijsturen. In een schema zetten we die nog eens bondig naast elkaar zodat een beeld ontstaat van de betrokken partners en de resultaatindicatoren uit de monitor.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
8
2
DOELSTELLINGEN
1.
Een brede school in iedere wijk Jeugd kan talenten ontwikkelen via de brede school als hart van de wijk
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
In 2014 kunnen ouders in hun eigen wijk terecht voor goede scholen en voor- en naschoolse voorzieningen.
•
In 2014 werken in ieder woongebied scholen, kinderopvang en andere partners samen in brede schoolverband.
Wat gaan we doen in 2013? Uit de monitor bleek dat eind 2011 nog wat te verbeteren viel aan de structurele samenwerking binnen het brede schoolverband. Inmiddels zijn we bijna een jaar verder. In 2012 hebben we samen met de partners de samenwerking verder ingevuld. Een werkgroep ‘brede scholen’, waarin onder meer gemeente, het B.O.B. (Bestuurlijk Overleg Breda, het samenwerkingsverband van schoolbesturen) en kinderopvang aan deelnemen, houdt zich concreet bezig met de uitvoering van de doelstellingen uit de beleidsvisie. Met de werkgroep ‘brede scholen’ en met partners in de gebieden in Breda werken we structureel aan de doelstellingen uit het Uitvoeringsplan brede scholen. In 2013 gaan we daarmee verder. Hiervoor zijn eind september 2012 gebiedsbijeenkomsten georganiseerd in de vier districten van Breda. Daarbij hebben de partners met elkaar afspraken gemaakt hoe in de gebieden verder te gaan met de ontwikkeling van de brede scholen. Dat doen we onder meer door de samenwerking tussen kinderdagopvang en onderbouw van de scholen te versterken en door structurele samenwerkingsafspraken te maken. Eind 2012 wordt gestart met de weekendschool in Breda. In overleg met partners wordt in 2013 de zomerschool voorbereid. Begin 2013 meten we opnieuw waar we staan met de samenwerking binnen de brede school. In 2013 wordt er door onderwijs en aanbieders van educatieve activiteiten een digitaal educatieplatform ingericht. Hierin wordt alle schoolse- en naschoolse educatie per school en per gebied zichtbaar en kunnen afnemers (onderwijs) en aanbieders (uit cultuur, sport, verkeer, gezondheid, natuur en milieu) gebruik maken van een integraal planningssysteem. Daardoor ontstaat meer samenhang in het aanbod en wordt de onderlinge samenwerking voor dagarrangementen en doorgaande ontwikkelingslijnen bevorderd.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
9
In de week van 20 mei 2013 organiseren we een brede school manifestatie in het kader van Breda Onderwijsstad. In die week vinden in de gebieden activiteiten plaats die de brede school als hart van de wijk benadrukken. Daarnaast is er een stedelijke manifestatie op 22 mei die de brede schoolontwikkeling verder zal stimuleren en op de kaart zetten. Om te zorgen dat er een doorgaande ontwikkelingslijn is van de voorschool naar de basisschool is een overdrachtsprotocol ontwikkeld, dat door alle scholen en voorschoolse voorzieningen in gebruik is genomen. Er wordt naar gestreefd dit te digitaliseren.
Op een rijtje
1.
Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
In 2014 kunnen ouders in hun
• Doorontwikkeling van de
• B.O.B.
• Geografische spreiding scholen,
eigen wijk terecht voor goede
wijkgerichte samenwerking
• Partners in brede scholen
scholen en voor- en naschoolse
tussen scholen en kinderopvang
• Instellingen voor voorschoolse
voorzieningen.
• Versterking samenwerking sport
en naschoolse opvang
en cultuur • Verdere professionalisering binnen de VVE.
kinderopvang en andere partners • Percentage ouders dat scholen,
Combifuncties, Breda
voor- en naschoolse
Actief, Nieuwe Veste,
voorzieningen als ‘goed’
jeugdwerk
(Zie ook doelstelling 5.)
beoordeelt • Beoordeling kwaliteit scholen
• Doordecentralisatie PO*
en voor en naschoolse voorzieningen door onderwijsinspectie
2.
In 2014 werken in iedere wijk
• Digitalisering van het protocol
• B.O.B.
scholen, kinderopvang en andere
voor de doorgaande lijn tussen
• Partners in brede scholen
partners samen in brede-schoolver-
voorschoolse voorzieningen en
• Breda-Actief / Nieuwe Veste
band.
basisonderwijs (zie ook doelstelling 5) • Integraal educatief beleid en
• Mate van samenwerking partners brede school • Beoordeling samenwerking door partners • Mate waarin partners voldoen aan kenmerken brede school
ontwikkeling digitaal platform voor educatie • Vervolg 0-meting in 2012 naar stand van zaken brede scholen ontwikkeling * Met gebruikmaking van de resultaten uit de Evaluatie Doordecentralisatie VO 2013.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
10
2.
Sport en cultuur: motor voor energie en creativiteit Jeugd kan talenten ontwikkelen via de brede school als hart van de wijk
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
In 2014 besteedt 70% van Bredase kinderen en jongeren (4-16 jaar) tenminste een uur per week aan een vorm van actieve sport- of kunstbeoefening in de vrije tijd.
•
In 2014 is er voor Bredase kinderen in het primair en voortgezet onderwijs een binnenschools programma cultuureducatie afgestemd op leerjaren en leerdoelen met aandacht voor beeldcultuur en erfgoed.
•
In 2014 leidt de inzet van combinatiefunctionarissen in de brede school tot een samenhangend, gevarieerd naschools sport- en cultuuraanbod, passend bij het profiel van de wijk.
Wat gaan we doen in 2013? De monitor laat zien dat het goed gaat met de sportbeoefening door Bredase jongeren en met cultuureducatie binnen het primair onderwijs. Sport en cultuur dragen actief bij aan de competenties en brede ontwikkeling van jeugd en jongeren. Het onderwijs en de cultuursector bundelen in het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit hun krachten ten behoeve van verankering van cultuureducatie in het basisonderwijs. De cultuurkaart CJP voor jongeren in het voortgezet onderwijs blijft behouden. Cultuurwinkel Breda werkt met het onderwijs en de culturele sector aan een doorlopende leerlijn cultuureducatie. De inzet van combinatiefunctionarissen is herzien op basis van nieuw beleid. Daarmee is een belangrijke impuls gegeven aan de verbeterpunten in de monitor. Breda heeft sinds 2012 in totaal 24 fte combinatiefuncties. Uit evaluatie in 2011 bleek op het gebied van cultuur te weinig resultaat behaald. In 2012 is het aantal fte voor cultuur en onderwijs uitgebreid tot 2,5 fte, aangevuld met 0,5 fte vanuit stichting Nieuwe Veste voor cultuur in de wijk. In 2013 zorgt dit team voor meer aanbod en samenwerking op het gebied van cultuur in de wijk, waarin talent- en competentie-ontwikkeling centraal staan. Het aanbod binnen-, buitenschools en in de vrije tijd wordt op elkaar afgestemd, met als voornaamste doel de cultuurparticipatie onder jeugd te vergroten. De deelname aan sport is groot in Breda. Op het gebied van sport is het aantal combinatiefuncties uitgebreid tot 21.5 fte. In 2013 worden zij ingezet voor de ondersteuning van het bewegingsonderwijs op alle basisscholen, voor de realisatie van een gevarieerd sportaanbod in de wijk, voor gerichte ondersteuning van sporttalenten en kinderen met een beperking en voor de ondersteuning van sportverenigingen bij het vormgeven van hun maatschappelijke functie. Jongeren worden actief betrokken bij de organisatie van sportactiviteiten in hun wijk. Het jeugdwerk draagt bij aan talent- en competentie ontwikkeling van de Bredase jeugd in de vrije tijd. In 2013 besteedt het jeugdwerk specifiek aandacht aan ontwikkelingen die in 2012 in gang zijn gezet. We vragen van de partners die het jeugdwerk in 2013 zullen uitvoeren een vraaggerichte benadering waarin gedurende het jaar ingespeeld wordt op vragen van jeugd. In 2013 wordt ingezet op: •
Competentie ontwikkeling van jeugdwerkers;
•
Vertalen succesvolle elementen pilot ‘Your Ding’ in Haagse Beemden naar regulier jeugdwerk;
•
Verder vormgeven van online mogelijkheden jeugdwerk;
•
Inspelen op landelijke initiatieven die van nut kunnen zijn in Breda zoals Award for Young People.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
11
Op een rijtje
1.
Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
In 2014 besteedt 70% van Bredase
• Stimuleren van de samenwer-
• B.O.B.
• % Bredase jeugd dat een sport
kinderen en jongeren (4-16 jaar)
king tussen scholen PO en
• Partners in brede scholen / PO
tenminste een uur per week aan
sport- en culturele organisaties.
• Voortgezet Onderwijs (VO)
een vorm van actieve sport- of kunstbeoefening in de vrije tijd.
• 0-meting sport- en cultuurparticipatie leerlingen VO • Implementatie uitvoeringsplan combinatiefuncties 2012-2014. • Implementatie uitvoeringspro-
• Cultuurwinkel • Cultuur organisaties • Breda-Actief
cultuur doet • % VO scholen Breda dat contract sluit met CWB
• Teamplay@NAC • Open Sportcentrum Haagse
gramma Factor C 2013-2016 op gebied van cultuureducatie en
beoefent • % Bredase jeugd dat actief aan
Beemden • ROC West-Brabant
Cultuur in de Wijk 2.
In 2014 is er voor Bredase kinderen
• Uitvoering jaarplan 2013
• B.O.B.
in het primair en voortgezet
Cultuurwinkel Breda en
• Partners in brede scholen /PO
onderwijs een binnenschools
landelijk programma
• VO Scholen
programma cultuureducatie
Cultuureducatie met Kwaliteit
• Culturele organisaties
2013-2016
• Cultuurwinkel
afgestemd op leerjaren en leerdoelen met aandacht voor beeldcultuur en erfgoed.
• Verbinding binnen en
• Pabo Breda
• % PO en VO scholen dat deelneemt aan cultuurmenu en extra aanbod cultuureducatie• % PO scholen met ICC-er en een doelstelling cultuureducatie in schoolplan
buitenschools aanbod
• B5 en provincie
cultuureducatie
• OCW en FCP
programma Cultuureducatie
• VIVID partners
met Kwaliteit 2013-2016
• Structurele samenwerking Pabo
• % scholen dat deelneemt aan
Breda en Cultuurwinkel Breda • VIVID Youth Project 3.
In 2014 leidt de inzet van
• Verdere implementatie
• Partners in brede scholen /PO
combinatiefunctionarissen in de
uitvoeringsplan combinatiefunc-
• Breda-Actief
brede school tot een samenhan-
ties 2012-2014.
• Teamplay@NAC
gend, gevarieerd naschool
• Doorontwikkeling beweegma-
sport- en cultuuraanbod, passend bij het profiel van de wijk.
• Open Sportcentrum Haagse
nagement per gebied. • 0-meting gebruik openbare
Beemden
2013 • % kinderen dat actief aan georganiseerde sport of cultuur activiteiten deelneemt
• Cultuurwinkel
sport- en beweegvoorzieningen
• Nieuwe Veste
/ anders georganiseerde sport
• De Stilte
• Realisatie educatieplatform (zie
• Realisatie meting 1.0 medio
• Wijkorganisaties
ook doelstelling 1, brede scholen) • Evaluatie combinatiefuncties t.b.v. inzet vanaf 2014
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
12
3.
Natuurlijk buiten spelen Jeugd krijgt ook buiten volop de ruimte om te spelen en elkaar te ontmoeten
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
In 2014 zijn Bredase kinderen, jongeren en ouders meer tevreden over de openbare speel-, ontwikkel- en ontmoetingsruimte dan in 2010.
Wat gaan we doen in 2013? In 2013 gaat de uitvoering van het Actieplan Spelen 2012-2017 door met in 2012 ingezette ontwikkelingen en activiteiten. In de Haagse Beemden zijn we samen met de Kobergroep in het najaar 2012 gestart met het opzetten van een jeugdpanel. Dit gebeurt stap voor stap, met als doel om eind 2013 een volledig jeugdpanel in de Haagse Beemden en Prinsenbeek te hebben. De pilot wordt eind 2013 geëvalueerd. Bij een positieve evaluatie starten we ook in andere delen van Breda met het opzetten van jeugdpanels, om meer jeugd actief te betrekken bij jeugdbeleid. In 2013 realiseren we enkele nieuwe voorzieningen zoals het stedelijke skatepark nabij ‘De Scharen’ en de Jantje Beton speelzone in Tuinzigt. Ook loopt de pilot ‘Openstelling sportvelden’, waarvoor in 2012 de voorbereidingen zijn getroffen. In samenwerking met Stichting Braak bekijken we in hoeverre braakliggende terreinen tijdelijk ingezet kunnen worden voor natuurlijk spelen, en hoe dit vormgegeven kan worden samen met omwonenden en andere betrokken partijen. Binnen de wijkplannen die in 2013 gerealiseerd worden, nemen we ook het speellandschap van de wijk mee. Samen met de bewoners stellen we vast welke speelplekken veel gebruikt worden en aangemerkt kunnen worden als Top-plekken en welke vanuit het oogpunt van diversiteit in aanbod als Plus-plekken benoemd worden. Overige plekken worden omgevormd. In 2013 wordt deze omvorming in een deel van de stad gestart. Vooraf informeren we bewoners en betrekken hen bij de aanpak. Staatsbosbeheer heeft plannen om een natuurspeelplek te realiseren nabij de Asterdplas. Het jeugdpanel Haagse Beemden wordt gevraagd input te leveren voor de plannen. Staatsbosbeheer stuurt dit project aan, de gemeente stelt ervaringen en het netwerk in de wijk beschikbaar. Uit de monitor blijkt dat de tevredenheid over voorzieningen voor jongeren van 12 jaar en ouder nog achterblijft. Met de resultaten van bovenstaande activiteiten verwachten we een positieve invloed op de tevredenheid. Het verdwijnen van een aantal kleine speelplekken in de periode 2013-2017 kan dit resultaat nog negatief beïnvloeden.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
13
Op een rijtje
1.
Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
In 2014 zijn Bredase kinderen,
• Pilot jeugdpanel Haagse
• Kober kinderopvang, overige
• Tevredenheid ouders en jeugd
jongeren en ouders meer tevreden
Beemden en Prinsenbeek;
over de openbare speel- ,
• Opening skatepark ‘De Scharen;
ontwikkel-, en ontmoetingsruimte
• Realisatie Jantje Beton
dan in 2010
Speelzone in Tuinzigt;
over speelvoorzieningen en
scholen;
voorzieningen voor jeugd.
• Skaters/initiatiefgroep; • Jantje Beton, kinderen uit
• Uitvoering pilot openstellen
Tuinzigt en bewoners, Thuis op
sportvelden.
straat, woningcorporaties
• Openstellen schoolpleinen
Singelveste/Alleewonen en
(vanuit wijkplannen/Jantje
Wonen Breburg, Surplus welzijn,
Beton speelzone) • Mogelijkheden voor (natuurlijk)
kinderopvang-organisaties en
Basisschool de Boomgaard; • Stichting Braak;
spelen op braakliggende
• Bewoners en jeugdpanel
terreinen uitwerken.
• Staatsbosbeheer
• Vormgeven speellandschap per wijk in de wijkplannen; • Omvorming van speelplekken • Staatsbosbeheer realiseert in samenwerking met gemeente een natuurspeelplek nabij de Asterdplas.
Coproducenten Jong@Breda: ouders en kinderen In de buurt Zandberg West is op initiatief van bewoners de ZandSpeeldag georganiseerd om het speelterrein aan de Leistraat nieuw leven in te blazen. Enthousiaste buurtbewoners jong en oud hebben in samenwerking met het Spelletjes café, een speeldag voor alle kinderen uit Zandberg West georganiseerd met een knikkerzandparcours, touwtrekken en zandkasteel bouwen. Kinder Komitee Tuinzigt Westerpark heeft initiatief genomen om de Straatspeeldag te organiseren.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
14
4.
Breda kennisstad Breda biedt ruimte voor ontwikkeling van topkennis
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
Breda als onderscheidende kennisstad met ruimte voor ontwikkeling en plaats voor topkennis.
•
Studenten binden aan en behouden voor Breda.
•
Breda als aantrekkelijke vestigingsplaats voor (internationale) bedrijven.
Wat gaan we doen in 2013? Uit de monitor blijkt dat de uitvoering van Breda kennisstad op koers ligt. Dat is positief, mede gezien het feit dat we hiervoor afhankelijk zijn van de inbreng van partners. Met het hoger onderwijs in Breda - Avans, NLDA en NHTV- , en ook met het ROC West-Brabant en De Rooi Pannen, vindt structureel overleg plaats, dat bijdraagt aan de realisatie van de doelstellingen van Breda kennisstad. Het overleg is in 2013 gericht op de ontwikkeling van het onderwijs in het algemeen en specifiek in Breda en de regio, de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven en de verbinding met economische (TOP)sectoren. Samen met de regio West-Brabant richt Breda zich op de economische speerpuntsectoren: logistiek, maintenance en Biobased Economy. Economische samenwerking wordt gestimuleerd door clustervorming rond deze sectoren. Ook in de sector Zorgeconomie, Vrijetijdseconomie en Audiovisuele sector. In dat laatste geval bouwt Breda met internationale partners aan een kennisnetwerk tussen steden, kennisinstellingen en bedrijven met het Interreg project VIVID. Met de B5 steden wil de provincie Noord-Brabant promoten als kennisregio waar het goed studeren, wonen en werken is. Met de kennisinstellingen in Breda zetten we ons in om Breda kennisstad te promoten. Breda onderscheidt zich op dit punt met Dinalog (Dutch Institute for Advanced Logistics) en DI-WCM (Dutch Institute - World Class Maintenance) en het in oktober 2012 geopende AV-Huis. Deze organisaties dragen ook bij aan de academisering van Breda met onderzoek- en innovatieprogramma’s en de samenwerking met andere (internationale) kennisinstellingen. Breda heeft een sterk aanbod hoger onderwijs. Dat blijkt evenals in voorgaande jaren uit de hoge scoren van Avans hogeschool en de NHTV internationale hogeschool Breda in diverse onderzoeken onder studenten en de toenemende studentenaantallen. Naast Avans en NHTV, breidt ook de Nederlandse Defensie Academie (NLDA) zich uit door de ontwikkeling van Masteropleidingen in Breda. De Gemeente Breda heeft het voornemen om samen met het hoger onderwijs in 2013 een convenant af te sluiten voor meer samenwerking met docenten en studenten in projecten in de wijk en op het gebied van onderzoek. Bij succes kan dit verder worden uitgebreid. We willen jong talent blijvend binden aan deze stad. In de introductieperiode maken studenten kennis met cultuur, sport en wonen in Breda. Daarnaast geeft samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven studenten een beeld van carrièrekansen in Breda. Dat in combinatie met een goed woningaanbod bindt studenten ook in de toekomst aan deze stad. In 2010 is de website BeBreda gelanceerd, een gezamenlijk product van Breda en de onderwijsinstellingen, met als doel om alle informatie te bundelen en daarmee dé website voor de jongeren te zijn op het gebied van studeren en wonen In Breda. Met de start van de Internationale School Breda (ISB) in 2011, die binnen een jaar al 120 leerlingen heeft, profileert Breda zich internationaal en hebben bedrijven en internationale medewerkers (expats) reden om zich in de kennisstad Breda te vestigen.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
15
Op een rijtje
1.
Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
Breda als onderscheidende
• Met titel Onderwijsstad, Breda
• ROC West-Brabant
• % hoger opgeleiden als aandeel
kennisstad met ruimte voor
profileren als onderscheidende
• De Rooi Pannen
ontwikkeling en plaats voor
onderwijs- én studentenstad
• B5 steden
• Met lidmaatschap Xarxa
topkennis.
• Provincie
vergroten van internationale
• HBO/MBO
mobiliteit studenten
• Bedrijfsleven
• Ondersteunen/faciliteren
• Dinalog Campus
DI-WCM, incubators, AV-huis en
• DI-WCM
VIVID expertisecentrum
• VIVID project partners
van bedrijven en kennisinstel-
buitenland studeert
• Dinalog
initiatieven als Dinalog,
• Stimuleren/organiseren binding
van de beroepsbevolking • % Bredase studenten dat in
• Huis voor Beeldcultuur • Regio West-Brabant
lingen met Topsectoren - maintenance, logistiek, creatieve -en biobased economy 2.
Studenten binden aan en
• Studentenhuisvesting op peil
behouden voor Breda.
houden • Contacten stimuleren tussen studenten en bedrijfsleven
3.
Breda als aantrekkelijke
• ISB vergroten bekendheid
vestigingsplaats voor (internationale) bedrijven.
ondersteunen
• Corporaties • HBO
• Toename aantal studenten in Breda
• Bedrijfsleven • BRESS • Onderwijsinstellingen
• Aantal nieuwe vestigers
• Bedrijfsleven
• Waardering vestigingsklimaat in
• Kennisclusters ondersteunen
Breda door ondernemers
Coproducenten Jong@Breda: studenten en scholieren Talk of the Town is een initiatief van Bredase jongeren. Het is het eerste internationale talencafé waarin Bredanaars en de internationale inwoners van de stad samenkomen om in een vreemde taal met elkaar in gesprek te gaan. In café Sam Sam in Breda oefenen scholieren, studenten en bewoners hun spreekvaardigheid in diverse talen.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
16
5.
Voorschool voor een goed begin Goede voorschoolse voorzieningen en educatie
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) Uit de monitor blijkt dat twee van de vier doelen in 2012 reeds zijn gehaald. De kinderopvangvoorzieningen en peuterspeelzalen zijn geïntegreerd in voorschoolse kindcentra en de peuterspeelzalen voldoen daarmee ook aan de wettelijke kwaliteitseisen. De monitor laat zien dat er nog wel te weinig sprake is van een doorgaande lijn van voorschool naar vroegschool. Ook kan het bereik van doelgroeppeuters voor de voorschoolse educatie verbeterd worden. Inmiddels is het Masterplan Voor en Vroegscholen 2012-2014 door de raad vastgesteld en hebben partijen het Convenant Taal Doet ‘t ondertekend. Tevens heeft de Gemeente Breda het Rijksconvenant Effectief benutten van VVE en extra leertijd voor jonge kinderen namens de G33 ondertekend. Daarmee is een nieuwe invulling gegeven aan de doelstellingen voor VVE die in 2014 en 2015 moeten zijn gerealiseerd: •
In 2015 is de pedagogische en didactische kwaliteit van de voorscholen verder verbeterd ten opzichte van 2012.
•
In 2014 is er een doorgaande ontwikkelingslijn van voorschool naar vroegschool
•
In 2014 ondersteunen alle VVE ouders in de thuissituatie de ontwikkeling van hun kind
•
In 2015 is het bereik van VVE peuters 100%
Wat gaan we doen in 2013? Om deze resultaten te bereiken gaan de voorscholen komend jaar de deskundigheid van hun medewerkers verder versterken. De instellingen gaan hun medewerkers intensiever trainen en coachen, onder andere op het gebied van opbrengstgericht werken. Op elke voorschool worden HBO geschoolde pedagogisch medewerkers ingezet. De Voorscholen bieden doelgerichte begeleiding op maat afhankelijk van de ontwikkeling van de kinderen. Zij evalueren bovendien of de extra pedagogisch didactische inzet effect heeft. Om de doorgaande lijn van voorschool naar vroegschool te verbeteren zijn met de partners verschillende afspraken gemaakt. De Bredase voorscholen werken vanaf dit jaar met de SLO-doelen. Dat zijn streefdoelen voor de ontwikkeling van jonge kinderen die het ministerie van OCW in 2010 liet ontwikkelen. In 2013 implementeren we op de voorscholen een erkend kindvolgsysteem. Verder worden de afspraken over (warme) overdracht van kinderen naar de basisschool verder verbeterd. Een belangrijk nieuw doel is de betrokkenheid van ouders van VVE kinderen vergroten. Daarvoor formuleren de Voor en Vroegscholen gericht ouderbeleid. De partners stimuleren de betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling en het leerproces van hun kinderen, zowel in de voorschool als in de thuissituatie. Alle kinderen van de Voor en Vroegscholen krijgen tenminste 1 keer begeleiding in de thuissituatie door de VoorleesExpres en/of door VVE Spel Thuis. Alle toekomstige ouders van de Voorschool worden gestimuleerd om ter voorbereiding op de voorschool in de thuissituatie ontwikkelingsactiviteiten met hun kinderen te ondernemen. Voor alle kinderen wordt vanaf 7 maanden Boekstart ingezet. Het bereik van de doelgroep willen we in 2013 vergroten. Het consultatiebureau, als onderdeel van het CJG, geeft een kind een indicatie en stimuleert ouders van deze kinderen, zich in te schrijven voor de Voorschool. Het team Ouderbetrokkenheid en Toeleiden probeert
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
17
ouders die hun kind in eerste instantie niet willen inschrijven, te overtuigen dit alsnog te doen. Waar nodig wordt het aantal voorschoolse plaatsen uitgebreid. De pilot gratis Voorschool die nu wordt uitgevoerd wordt in 2013 geëvalueerd. De Inspectie van het Onderwijs meet in 2013 en in 2015 of de in de convenanten geformuleerde doelen zijn behaald. Op een rijtje Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
In 2015 is de pedagogische en
• Versterken competenties medewerkers
• Kobergroep
• Beoordeling kwaliteit
didactische kwaliteit van de
(o.a. op het gebied van opbrengstgericht
• Surplus
voorscholen en verbetering
voorscholen verder verbeterd ten
werken)
• Kinderopvang
interne kwaliteitszorg door
• Implementatie erkend kindvolgsysteem
• B.O.B
onderwijsinspectie.(inclusief
• Inzet HBO geschoolde voorschoolcoaches
• Vroegscholen
check op gemaakte
opzichte van 2012.
• Optimaliseren zorgstructuur in en om de
afspraken)
Voorschool • Evalueren met partners van pilot en aanbiedingen gratis Voorschool In 2014 is er een doorgaande
• Implementatie erkend kindvolgsysteem
• Kobergroep
ontwikkelingslijn van voorschool
• Voorscholen hanteren SLO-doelen
• Surplus
doorgaande lijn door
naar vroegschool
• Verbetering (warme) overdracht van
• Kinderopvang
onderwijsinspectie.
voorschool naar basisschool
• Beoordeling verbeteren
• B.O.B • Vroegscholen • Overige scholen voor primair onderwijs
In 2014 ondersteunen alle VVE ouders in de thuissituatie de ontwikkeling van hun kind
• Alle voor en vroegscholen formuleren ouderbeleid.
• Kobergroep • Surplus
• Vergroten ouderbetrokkenheid door inzet
• Beoordeling inzet ouders door onderwijsinspectie.
• Kinderopvang
bewezen interventies als Boekstart,
• B.O.B
VoorleesExpres en VVE Spel Thuis: alle
• Vroegscholen
ouders krijgen minimaal 1 keer
• VoorleesExpres
begeleiding in de thuissituatie.
• VVE
• Tussentijdse meting ouderbetrokkenheid
• Spel Thuis • CJG • Bibliotheek In 2015 is het bereik van VVE peuters 100%
• Consultatiebureau, onderdeel van CJG,
• Kobergroep
geeft indicatie en zet ouders aan tot
• Surplus
inschrijven voorschool.
• Kinderopvang
• Outreachende aandrang door team
• Bereik doelgroep peuters
• CJG
Ouderbetrokkenheid en Toeleiden als ouders niet willen. • Uitbreiden plaatsen waar nodig.
Coproducenten Jong@Breda: vrijwilligers VoorleesExpress Het thema van Breda Onderwijsstad is Taal Doet ‘t. Mede in dat kader is Breda van start gegaan met de aanpak LOGO 3000, waarmee VVE scholen de taalvaardigheid van ouders van jonge kinderen willen vergroten. Op eigen initiatief van de VoorleesExpress zullen vrijwilligers hierbij ondersteuning gaan bieden tijdens de ouderbijeenkomsten, om vervolgens met deze ouders thuis verder aan de slag te gaan met voorlezen. Zo wordt de aanpak integraal door met dezelfde vrijwilligers op school en thuis de taalontwikkeling van kinderen te stimuleren.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
18
6.
Opvoeden begint bij jezelf Jeugd en ouders vinden CJG dichtbij en kunnen er terecht om antwoorden te vinden op hun vragen over opvoeden en opgroeien
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
In 2013 hebben naast alle scholen in het primair, ook alle scholen in het voortgezet onderwijs een CJG-er die kinderen, ouders en leerkrachten adviseert en waar nodig de juiste hulp biedt.
•
In 2013 kunnen jongeren actief participeren en info en advies over opgroeien interactief opzoeken via hun eigen facebookpagina
[email protected].
•
Verbreding en verdieping gedachtegoed positief opvoeden: In 2013 is de groep actieve ouders die andere ouders informeert, adviseert nog groter dan in 2012. Zij voelen zij zich goed gefaciliteerd en gewaardeerd.
•
In 2014 bieden alle professionele partners op het terrein van opvoeden en opgroeien hun activiteiten en diensten aan met het CJG label.
Wat gaan we doen in 2013? Vanaf het schooljaar 2012/2013 zijn er naast school CJG’ers in het primair onderwijs, ook CJG-ers actief op alle Bredase scholen voor het voortgezet onderwijs. Uitgangspunt hierbij is om jongeren en schoolprofessionals in hun eigen kracht te zetten, om zelf antwoorden te vinden of hen te ondersteunen die bij elkaar te vinden. Pas als dat niet lukt, zal de CJG-er de verbinding met zorg-/hulpverlening leggen. Hiervoor kan de CJG’er een beroep doen op alle beschikbare deskundigheid in de CJG-netwerkorganisatie. De inzet van de CJG-ers op het VO is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de scholen, waarbij de CJG inzet per school maatwerk is, afhankelijk van de al aanwezige zorgstructuur op school. Op sommige scholen zijn mentoren het eerste aanspreekpunt voor jeugd (en ouders) en speelt de CJG-er een rol op de achtergrond. Op andere scholen is de CJG-er degene die eerste aanspreekpunt is, omdat dat beter past in de rolverdeling. Kortom de CJG inzet is ook op het VO vraaggestuurd. De door CJG Breda ontwikkelde opvoed- en opgroeistrips vinden gretig aftrek bij CJG-ers in de rest van het land. De strips zijn nu ook gebundeld in een album. De strips zijn een voorbeeld van een effectief instrument om de dialoog met ouders te starten en hen bij vragen over opvoeding te kunnen verwijzen naar onder andere het CJG. Het Bredase CJG model vindt elders in het land veel navolging. In 2013 zal het bevorderen van de dialoog uiteraard weer centraal staan. Het bevorderen van de dialoog en de inzet van actieve jeugd en ouders gaan hand in hand. Juist jeugd en ouders weten als geen ander hoe je het beste in gesprek komt over opvoeden en opgroeien. In 2013 komt er een vast aanspreekpunt voor hen binnen het CJG Breda. Een professional die budget en mandaat heeft om vraaggestuurd, samen met jeugd en ouders te bepalen welke acties het beste kunnen worden uitgezet en welke ondersteuning actieve jeugd en ouders nodig en wenselijk achten.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
19
Op een rijtje Resultaten
Activiteiten in 2012
Partners
Indicator
1.
• CJG-ers zijn in alle wijken op en
• CJG Breda en onderwijs
• Beoordeling door jeugd en
In 2013 hebben alle scholen in het voortgezet onderwijs een CJG-er
om PO scholen actief en zijn op
(Samenwerkende onderwijsbe-
ouders van toename eigen
die kinderen, ouders en
alle Bredase VO scholen actief.
sturen PO en VO, verenigd in
opvoed- en opgroei-competen-
leerkrachten adviseert en waar
BOB)
nodig de juiste hulp biedt.
ties. • Beoordeling door onderwijsprofessional over toename eigen competenties en beoordeling of volgens hen de inzet van de CJG-er bijdraagt aan preventiever en effectiever zorg in en om school
2.
In 2013 kunnen jongeren info en
• Jong@Breda facebookpagina
advies over opgroeien interactief
ontwikkelt zich door.
• Jongeren, gefaciliteerd vanuit CJG Breda
opzoeken via facebook
• Beoordeling bereikbaarheid en kwaliteit van informatie en advies door jeugd
[email protected]. 3.
Verbreding en verdieping van
• Inzet van opvoedtips,
gedachtegoed positief opvoeden:
strips- spellen e.a. ‘dialoogstar-
• CJG Breda • Jeugd en ouders.
ters’ om dialoog tussen burgers
• Beoordeling door jeugd en ouders van toename eigen opvoed- en opgroei-competen-
over opvoeden en opgroeien te
ties.
bevorderen.
• Mate waarin actieve CJG ouders
• Een CJG projectleider actieve
hun vrijwillige inzet als zinvol en
jeugd en ouders met mandaat
gewaardeerd ervaren en
en budget.
beoordeling van de of en in
• Werving en begeleiding van
hoeverre de CJG ouders zich
tientallen CJG- (groot)ouders en
gefaciliteerd voelen.
jeugd, CJG dat ben jezelf. • Start van Train-de trainercursussen van ouders voor ouders. 4.
In 2014 bieden alle professionele
• CJG professionals werken vanaf
partners op het terrein van
2013 vanuit zelfsturende teams
opvoeden en opgroeien hun
en krijgen ruimte en mandaat
activiteiten en diensten aan met
om zelfstandig en in
het CJG label.
teamverband handen en voeten te geven aan optimale inzet voor en met jeugd en ouders.
• Instellingen die professionals of diensten leveren aan CJG Breda.
• Beoordeling door jeugd en ouders van toename eigen opvoed- en opgroeicompetenties. • Beoordeling over toename eigen competenties door professionals. • Beoordeling door CJG professionals van de mate waarin zij ruimte en mandaat hebben om hun werk zo optimaal en vraaggestuurd mogelijk te kunnen uitvoeren.
Coproducenten Jong@Breda: CJG ouders In Breda zijn CJG ouders actief, dit zijn vrijwilligers die vanuit hun ervaring en betrokkenheid met opvoeders in gesprek gaan over opvoeden en opgroeien, om te voorkomen dat een kleine vraag een groot probleem gaat worden. Als vrijwilliger krijg je een training in positief opvoeden, het versterken van eigen kracht en verdieping van communicatievaardigheden. Er worden wekelijkse groepsactiviteiten georganiseerd door en voor ouders. Steeds meer vrijwilligers melden zich aan.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
20
7.
Klaar voor de start! Iedere jongere is klaar voor de arbeidsmarkt
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
Ieder jaar verlaten minder Bredase jongeren hun school zonder startkwalificatie (we voldoen aan de normen die we hebben afgesproken)
•
In 2014 leert of werkt iedere jongere tot 27 jaar.
•
Kwaliteitsverbetering van de gemeentelijke taken leerplicht en voortijdig schoolverlaten op het gebied van volledig en betrouwbaar gegevensbeheer, verbeterde informatiestromen, eenduidige rapportages en verslaglegging
Wat gaan we doen in 2013? In de ambitie om onze jongeren klaar te stomen voor een goede plek op de arbeidsmarkt ontmoeten de thema’s jeugdwerkloosheid en voortijdig schoolverlaten elkaar. De ontwikkeling van de jeugdwerkloosheid en schooluitval wordt voor een groot deel bepaald door autonome factoren als de economische situatie en landelijke regelgeving. De ambitie dat iedere jongere in Breda leert of werkt is op korte termijn niet haalbaar. Wel kan de gemeente samen met het onderwijs, UWV en bedrijfsleven en andere (maatschappelijke) organisaties actief beleid voeren, waardoor verhoudingsgewijs meer jongeren gaan werken en of leren. Uit de monitor blijkt dat in 2012 de voortgang op deze doelstelling achterblijft, het percentage jongeren dat niet werkt of leert is namelijk hetzelfde als in 2011. In 2013 zetten we in op een vermindering van het aantal Bredase jongeren in de bijstand. Wanneer jongeren ondersteuning nodig hebben bij het vinden van werk, kunnen zij terecht bij het UWV Werkbedrijf en het gemeentelijk leerwerkbedrijf ATEA-groep. Het gemeentelijk leerwerkbedrijf ATEA-groep zet haar dienstverlening in om jongeren een passend traject te bieden gericht op werk en/of een zo hoog mogelijke stijging op de participatieladder. Hiervoor heeft het leerwerkbedrijf specifieke programma’s voor jongeren met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Voor jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, waarbij werk (nog) geen mogelijkheid is, zetten we een passend traject in uit het activeringsprogramma van het Zorg- en Activeringsbedrijf van het leerwerkbedrijf in nauwe samenwerking met diverse organisaties uit de Gemeente Breda. In 2013 gaan we samen met het praktijkonderwijs, speciaal onderwijs, MEE en UWV samenwerkingsafspraken maken over de benadering van werkgevers en de realisatie van extra stageplaatsen en/of leerbanen. Dit ter voorbereiding op de nieuwe wet voor één regeling aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Daarnaast maken we afspraken met het bedrijfsleven en onderwijs om in 2013 150 leerbanen te realiseren, waarvan 50 voor de doelgroep passend onderwijs. Eind 2012/begin 2013 voeren we een pilot uit om één vaste CJG-er in te zetten die een vertrouwd aanspreekpunt is voor jongeren die niet leren of werken. Deze CJG-er ondersteunt ook de professionals (scholen, leerplichtambtenaren, leerwerkbedrijf, schuldhulpverlening) die hen toe leiden naar school of werk. In deze pilot gaat activeren naar school of werk hand in hand met (waar nodig en gewenst) het bieden van ondersteuning en zorg ter versterking van de competenties en eigen kracht van juist deze groep jongeren.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
21
Het regionaal convenant voortijdig schoolverlaten is dit jaar verlengd voor een periode van drie jaar. In dit convenant zijn nieuwe afspraken gemaakt over de te behalen doelen: we kijken niet meer naar het totaal aantal voortijdig schoolverlaters, maar er zijn verschillende normen gesteld voor verschillende opleidingsniveaus van het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Volgend jaar zullen we de doelstellingen ook op deze manier monitoren. Samen met het onderwijs en de andere West-Brabantse gemeenten bepalen we een goede invulling van dit convenant. De monitor laat zien dat ook op dit doel nog verbetering mogelijk is. In het schooljaar 2010-2011 verlieten meer Bredase leerlingen de school zonder startkwalificatie dan het jaar daarvoor, tegen de landelijke trend in. Het betreft een lichte stijging die zich met name voordoet onder jongeren die een leer-werk combinatie volgen. Economische omstandigheden (minder banen voor jongeren) zouden hieraan debet kunnen zijn. Belangrijk om op te merken is dat het gaat om cijfers uit 2011. Afgelopen jaar is veel gebeurd in de aanpak van schooluitval. We hebben er vertrouwen in dat de koers die we hebben ingezet tot positieve resultaten zal leiden. In de nota “Werken@Breda, Op weg naar werk” zijn diverse activiteiten/instrumenten opgenomen om jongeren naar werk en/of school te begeleiden. De nota werken@Breda en Jong@Breda sluiten hierbij op elkaar aan. Zo is op 1 augustus jl. het Regionaal Bureau Leerplicht West-Brabant (RBL West-Brabant) opgericht. De uitdaging om schooluitval te verminderen ligt voor een groot deel bij de onderwijsinstellingen, maar vanuit de gemeenten kan een sterke leerplichtorganisatie hieraan een aanzienlijke bijdrage leveren. Achttien gemeenten werken nu samen in één regionale leerlingenadministratie en zes gemeenten rondom Breda werken ook al samen in de uitvoering. Met de start van het RBL is een belangrijke basis gelegd voor een verbeterde aanpak (samen met de scholen) van schoolverzuim en schooluitval. De komende twee jaar staan voor de doorontwikkeling van het RBL en het benutten van de nieuwe mogelijkheden. De opstart van het RBL West-Brabant geeft ook een impuls aan het monitoren van de overgang van leerlingen van het VO naar het MBO. Die overgang voltrekt zich namelijk vaak over gemeentegrenzen heen. Nu er één regionale leerlingenadministratie is, ondergebracht bij het RBL West-Brabant en met gegevens van alle ‘overstappers’ in de regio, kan deze jaarlijkse actie weer verder worden verbeterd.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
22
Op een rijtje Resultaten
Activiteiten in 2013
Partners
Indicator
Ieder jaar verlaten minder Bredase
• Uitvoering regionaal convenant
• Onderwijsinstellingen
• Percentage leerlingen dat
jongeren hun school zonder
terugdringen voortijdig
startkwalificatie (voldoen aan de
schoolverlaten.
landelijke normen van maximaal
• MBO instellingen
startkwalificatie (uitgesplitst per
• Verbinden interne zorgstructuur
percentage VSV’ers per niveau van
van scholen met de
VO en MBO).
zorgstructuur buiten de scholen.
school verlaat zonder niveau van VO en MBO).
(Zie ook doelstelling 6.) • Begeleiden van thuiszitters naar school en/of werk. • Schoolvervangende trajecten op maat. Iedere jongere tot 27 jaar leert of
• Reguliere dienstverlening vanuit
• UWV Werkbedrijf
werkt: in 2013 is het aantal
het gemeentelijk Leerwerkbe-
• ATEA- groep
Bredase jongeren in de bijstand
drijf en UWV.
• Onderwijs
verminderd met 2,7% ten opzichte van 2012.
• Samenwerking met onderwijs,
• CJG
extra stageplaatsen en/of
• Diverse (maatschappelijke)
leerbanen te realiseren Kwaliteitsverbetering van de
• Verbetering van de
gemeentelijke taken leerplicht en
gemeentelijke rol in het
voortijdig schoolverlaten op het
verzuimbeleid.
gebied van volledig en
• Bedrijfsleven
bedrijfsleven, MEE en UWV om
leerlingen van het VO naar het
verbeterde informatiestromen,
MBO.
dat niet werkt of leert. • Aantal jongeren met een bijstandsuitkering
organisaties • West-Brabantse gemeenten
• Start regionale organisatie.
• Onderwijsinstellingen
• Vastgesteld verzuimbeleid naar
• Monitoren van de overgang van
betrouwbaar gegevensbeheer,
• Percentage Bredase jongeren
scholen en jongeren. • Jaarlijkse monitoractie VO-MBO.
eenduidige rapportages en verslaglegging.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
23
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
24
8.
Hulp in actie Jeugd die dat nodig heeft, krijgt snel de juiste hulp via het CJG
Wat willen we bereiken (Jong@Breda) •
In 2013 hebben naast alle scholen in het primair, ook alle scholen in het voortgezet onderwijs een CJG-er die kinderen, ouders en leerkrachten adviseert en waar nodig de juiste hulp biedt.
•
Professionals en vrijwilligers die werken met jeugd signaleren in 2014 beter en sneller dat er iets mis is dan in 2010.
•
Als zo’n signaal binnenkomt bij het CJG Breda dan komt het CJG binnen 24 uur in actie.
•
Voorbereiding op de decentralisatie van jeugdzorgtaken, transformatie.
Wat gaan we doen in 2013? In de monitor Jong@Breda gaven de professionals aan dat door de komst van het CJG de signalen eerder in beeld zijn en dat signalen sneller opgepakt worden. In 2013 gaan we vanuit het CJG nog intensiever samenwerken met onder andere de scholen voor voortgezet onderwijs. Daarbij ligt de focus nadrukkelijk op vroegtijdig signaleren, bespreekbaar maken en schakelen met CJG. Het CJG Breda is telefonisch 24 uur per dag bereikbaar en komt bij crisis uiteraard direct in actie. De decentralisatie van de jeugdzorgtaken naar gemeenten per 1 januari 2015 is een kans om het gehele palet aan opvoed- en opgroeiondersteuning voor jeugd en ouders in samenhang en effectief te organiseren. Omdat in het CJG Breda alle partners, en ook die van de tweedelijns zorg zoals GGZ, Juzt, Bureau Jeugdzorg al actief betrokken zijn, hebben we een goede basis om ook de zwaardere zorg voor Bredase jeugd en ouders goed te kunnen borgen. We zien het CJG dan ook als vehikel om de decentralisatie voor te bereiden, voor alle jeugdzorg in het zogenoemde vrijwillig kader. De jeugdzorg in het gedwongen kader (jeugdbescherming en jeugdreclassering; zorg die via de kinderrechter wordt opgelegd/ toegewezen) zal waarschijnlijk vooral via het Veiligheidshuis tot stand komen. In 2012 is er – ook op bovenlokaal en regionaal niveau- verkend wat we willen realiseren: welke richting de juiste is om te komen tot een effectiever vraaggestuurde zorg voor de jeugd (naast transitie van taken vooral ook een transformatie in denken en doen). 2013 zal in het teken staan van het bepalen van het hoe; hoe ziet de inrichting van het nieuwe stelsel van ondersteuning en zorg er idealiter uit. Wat moeten we op welk niveau organiseren. Op dit moment is er nog steeds geen nieuwe jeugdwet, dus de kaders zijn nog niet helder. Zodra de wet er is, zal het college een beleidsplan opstellen en de beleidskaders voor de transformatie jeugdzorg voorleggen aan de raad ter besluitvorming.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
25
Op een rijtje Resultaten
Activiteiten in 2012
Partners
Indicator
1.
• CJG-ers zijn in alle wijken op en
• CJG Breda en onderwijs
• Beoordeling door jeugd en ouders
In 2013 hebben alle scholen in het voortgezet onderwijs een CJG-er
om PO scholen actief en zijn op
(Samenwerkende onderwijsbe-
die kinderen, ouders en
alle Bredase VO scholen actief.
sturen PO en VO, verenigd in
leerkrachten adviseert en waar
BOB)
nodig de juiste hulp biedt.
van toename eigen opvoed- en opgroei-competenties. * Beoordeling door onderwijsprofessionals over toename eigen competenties en beoordeling of volgens hen de inzet van de CJG-er bijdraagt aan preventiever en effectiever zorg in en om school.
2.
Professionals en vrijwilligers die
• In 2013 werken de CJG-ers met
werken met jeugd signaleren in
een passend registratiesysteem.
2014 beter en sneller dat er iets
• Professionals die werken met en
mis is dan in 2010
• CJG
• Beoordeling toename eigen competenties door professionals.
voor jeugd incl. CJG-ers zijn geschoold in het vroegtijdig signaleren van kindermishandeling en huiselijk geweld en weten hoe zij moeten handelen.
3.
Als ’er een signaal binnenkomt bij
• Het CJG is 24 uur per dag
het CJG Breda dan komt het CJG
telefonisch bereikbaar (nb op
binnen 24 uur in actie.
dit moment ligt de
• CJG
• Jeugd en ouders ervaren dat zij snel en goed geholpen worden.
verantwoordelijkheid voor crisisopvang van jeugd nog bij Bureau Jeugdzorg = niet de gemeente of CJG). Toegevoegde doelstelling:
• Lokaal beleidskader
Voorbereiding op transformatie jeugdzorg
• Omliggende gemeenten, jeugd,
transformatie jeugdzorg.
• Vastgesteld beleidskader.
ouders en instellingen.
• Bovenlokale afspraken over samenwerking op onderdelen van de jeugdzorg.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
26
3
MIDDELEN
Wat hebben we in 2013 te besteden? Volgend overzicht geeft een globaal beeld van de bedragen die per doelstelling van Jong@ Breda beschikbaar zijn in 2013. In het overzicht zijn zowel ‘specifieke budgetten’ opgenomen, zoals de middelen voor onderwijshuisvesting, CJG, leerlingenvervoer en voorschoolse educatie als zogenaamde ‘algemene budgetten’, zoals de beschikbare middelen voor sport, cultuur, welzijnsaccommodaties en GGD. Van deze ‘algemene budgetten’ is 27% aan Jong@ Breda toegerekend, omdat 27% van de inwoners van Breda jonger is dan 23 jaar. In de genoemde bedragen zijn zowel gemeentelijke middelen opgenomen als bijdragen van provincie, rijk en derden. Hierin kunnen zowel structurele als incidentele elementen zijn opgeteld. De kosten voor gemeentelijke bedrijfsvoering (ambtelijke capaciteit en apparaatskosten) zijn niet meegerekend.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
27
1.
Doelstelling
Belangrijkste budgetten
Brede school in iedere wijk
Onderwijshuisvesting (alle huisvestingslasten voor gemeentelijke schoolgebouwen)
Omvang in € 20.577.000
Huisvesting kinderopvang en peuterspeelzalen (alle huisvestingslasten voor
980.000
gemeentelijke gebouwen) [1] Sociaal-culturele accommodaties
437.000
Brede schoolactiviteiten
100.000
Vervoer schoolzwemmen speciaal onderwijs en gymnastiek
350.000
Maatschappelijke stages (kosten makelaarsfunctie vraag en aanbod stageplaatsen VO)
225.000
Diversen Jeugd en Onderwijs (bijdrage verzelfstandiging OPO/Markant, ondersteuning
342.000
B.O.B, budget ontwikkelingskosten) 23.011.000 2.
Jeugd ontwikkelt competenties,
Combinatiefuncties (opzet en begeleiding activiteiten school-cultuur-sport)
1.507.995
maakt kennis met sport en cultuur
Sportaccommodaties (27% van kosten eigendom en onderhoud sportaccommodaties) [1]
1.859.000
Overig sportbudget (27% van sportbudget)
615.885 180.000*
Cultuureducatie (Cultuurwinkel Breda en activiteiten op en voor scholen) [2] *inclusief matching Cultuureducatie met Kwaliteit
Innovatieve aanpak competentieontwikkeling jeugd en jongeren, inclusief subsidies
1.429.000
voor activiteiten Huisvestingslasten Jongerenaccommodaties
90.557 5.682.437
3.
Jeugd krijgt ook buiten de ruimte
Aanleg, beheer, onderhoud speelplekken
676.000
Natuur- en milieueducatie (27% van budget NME)
163.800 839.800
4.
Breda kennisstad
Geen specifieke budgetten beschikbaar
-
TOTAAL BREDE ONTWIKKELING
29.533.237
5.
Voorschoolse voorzieningen en educatie [3]
Programma’s Voorschoolse Educatie
4.286.000
6.
CJG dichtbij
Jeugdgezondheidszorg 0-4 jr
2.190.000
Jeugdgezondheidszorg 5-19 jr (GGD)
1.186.000
Centrum Jeugd en Gezin (advies en ondersteuning bij opvoed- en opgroeivragen,
2.704.000
4.286.000
inclusief school-CJG’ers) 6.080.000 7.
Iedere jongere klaar voor arbeidsmarkt
Voorkomen schooluitval (inclusief inzet leerplicht, trajectbegeleiding, leerplicht-
1.072.000
registratie) Onderwijsbegeleiding in het PO (onderzoek en verwijzen zorgleerlingen en zorg om
581.000
de school in het VO) Schakelklassen PO (extra taallessen op basisscholen en eerste opvang anderstalige
500.000
kinderen) 2.153.000 TOTAAL KANSEN VERSTERKEN 8.
12.519.000
Snelle en juiste hulp voor jeugd die dat nodig
Leerlingenvervoer
heeft
CJG (onderdeel passende zorg)
1.806.000 410.000
HALT (taakstraffen jongeren)
140.000
Maatschappelijke opvang (27% van opvang dak- en thuislozen, verslavingszorg)
3.028.427
TOTAAL PASSENDE ZORG
5.384.427
TAAKSTELLEND 2013
-200.000
GLOBAAL BEELD MIDDELEN 2013
47.236.664
[1] Indicatie op basis van budget 2012. [2] D it is exclusief de budgetten van culturele instellingen. [3] D it is exclusief de kosten voor gebouwen peuterspeelzalen en kinderopvang. Die kosten zijn onderdeel van budget welzijnsaccommodaties (zie doelstelling 2).
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
28
Wie doet er mee? Met de uitvraag 2013 is opnieuw een open uitnodiging aan de stad gedaan om een bijdrage te leveren aan de realisatie van onze doelstellingen in Jong@Breda. Alle activiteiten, producten en diensten dienen een concrete bijdrage te leveren aan de gemeentelijke doelen. Dat is het uitgangspunt van het in 2012 vastgestelde nieuwe subsidiebeleid van de Gemeente Breda. Dit uitgangspunt stimuleert samenwerking en dwingt aanbieders samenhang tussen activiteiten te vinden, die vernieuwing en creativiteit een kans biedt. In de uitvraag is expliciet opgenomen wat de Gemeente Breda van de aanbieders verwacht en welke middelen daarvoor beschikbaar zijn. Het zijn de aanbieders zelf, die in samenwerking bepalen hoe ze dat gaan doen. Jeugd en jongeren zelf hebben hierin een belangrijke stem en aandeel als coproducent, jongerenraad en jeugdpanellid. Voor de uitvoering van activiteiten voor jeugd van 0-12 jaar is samenwerking in het netwerk van brede scholen een expliciete voorwaarde. Alle subsidieaanvragen die het scholenveld direct raken worden voorgelegd aan het B.O.B. Ook stimuleren we aanbieders om jeugd en jongeren zelf de rol van coproducent op te laten pakken.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
29
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
30
BIJLAGE 1
B
Samenvatting monitor Jong@Breda De monitor Jong@Breda toetst de voortgang op het bereiken van de doelstellingen die zijn geformuleerd in het beleidskader Jong@Breda. In de monitor worden onderzoeksgegevens samengebracht met de relevante beleidsontwikkelingen om op basis hiervan een goed inzicht te krijgen hoe het staat met het bereiken van de doelstellingen. De onderzoeksgegevens zijn afkomstig uit diverse onderzoeken en monitoren. De monitor Jong@Breda is daarmee een overkoepelende monitor evenals het beleidskader Jong@Breda een overkoepelend beleidskader is. De monitor is samengevat in de vorm van een dashboard. In het dashboard staat aan de hand van een schaal van vijf kleuren aangegeven hoe het staat met het bereiken van de diverse doelen van het beleidskader. In de onderstaande legenda zijn de kleuren toegelicht:
Het doel is reeds behaald Het doel gaat de goede kant op en behoeft weinig bijsturing of bijstelling Het bereiken van het doel is nog niet in zicht, blijvende aandacht is noodzakelijk Zonder bijsturing zal dit doel niet behaald worden, extra inzet is nodig Zorgwekkende ontwikkelingen, met prioriteit aandacht voor dit doel Onvoldoende informatie over het bereiken van het doel
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
31
1
Een brede school in iedere wijk
1.1
In 2014 kunnen ouders in hun eigen wijk terecht voor goede scholen en
Er zijn voldoende scholen en voor- en naschoolse voorzieningen in iedere
voor- en naschoolse voorzieningen.
wijk. De kwaliteit van de scholen is over het algemeen goed volgens de inspectie. Er zijn afspraken over de verbetering van de kwaliteit van VVE.
1.2
In 2014 werken in iedere wijk scholen, kinderopvang en andere partners
Kinderopvang en onderwijs werken in het gebied samen om zoveel
samen in brede schoolverband.
mogelijk op elkaar aan te sluiten en gebruik van dagarrangementen mogelijk te maken. Veel samenwerking is nog incidenteel van aard en van een doorgaande ontwikkelingslijn is nog weinig sprake. Gezocht wordt naar structurele afspraken om dit te verbeteren.
2
Sport en cultuur: motor en uitlaatklep voor energie en creativiteit
2.1
In 2014 besteedt 70% van Bredase kinderen en jongeren (4-16 jaar)
De doelstelling is ruim behaald voor wat betreft sportbeoefening, de
tenminste een uur per week aan een vorm van actieve sport- of
kunstbeoefening kan verder verbeterd worden.
kunstbeoefening in de vrije tijd. 2.2
In 2014 nemen alle Bredase kinderen in primair en voortgezet onderwijs
Voor PO is de dekking goed en wordt er gewerkt aan de afstemming van
actief deel aan een binnenschools programma cultuureducatie afgestemd
leerdoelen en leerjaren. Voor het VO is nog geen onderzoeksinformatie
op leerjaren en leerdoelen met aandacht voor beeldcultuur en erfgoed.
beschikbaar, maar het voornemen tot afschaffen van de cultuurkaart per 1 november 2012 zal mogelijk een knelpunt worden voor het aanbod cultuureducatie vanuit het VO
2.3
In 2014 leidt de inzet van combinatiefunctionarissen in de brede school
De evaluatie combinatiefuncties laat positieve resultaten zien, maar
tot een samenhangend, gevarieerd naschools sport- en cultuuraanbod,
benoemt ook duidelijke verbeterpunten, hier zijn inmiddels ook al acties
passend bij het profiel van de wijk.
op gezet.
3
Natuurlijk buiten spelen
3.1
In 2014 zijn Bredase kinderen, jongeren en ouders meer tevreden over de
De tevredenheid van ouders over voorzieningen 12+ blijft achter, de
openbare speel- , ontwikkel-, en ontmoetingsruimte dan in 2010.
tevredenheid van kinderen en jongeren wordt dit jaar onderzocht. Het actieplan is net vastgesteld, we weten waar we naar toe willen. Effecten zijn op zijn vroegst pas volgend jaar te verwachten.
4
Breda kennisstad
4.1
Breda als onderscheidende kennisstad met ruimte voor ontwikkeling en
Breda onderscheidt zich steeds meer door verschillende ontwikkelingen
plaats voor topkennis.
zoals de komst van Dinalog en DI-WCM naar Breda. Daarnaast scoren de hogescholen goed onder studenten.
4.2
Studenten binden aan en behouden voor Breda.
De hogescholen en de corporaties overleggen structureel om vraag en aanbod van studentenhuisvesting zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Door verschillende initiatieven (zoals Dinalog, DI-WCM en XarXa) wordt samenwerking van bedrijven met studenten gestimuleerd.
4.3
Breda als aantrekkelijke vestigingsplaats voor (internationale) bedrijven.
Met de komst van de Internationale School Breda en toekomstige ontwikkelingen zoals van WTC met WTC Business Club, het opzetten van een Expat Service en het stimuleren van sterke clusters zoals met Visual Design wordt Breda aantrekkelijker als (internationale) vestigingsplaats.
5
Voorschool voor een goed begin
5.1
In 2012 voldoen peuterspeelzalen aan de wettelijke kwaliteitseisen.
Door harmonisatie van de kwaliteitseisen voldoen met ingang van 1 mei 2012 alle voorschoolse voorzieningen aan de wettelijke kwaliteitseisen.
5.2
In 2012 is er voor alle doelgroeppeuters een aanbod van voorschoolse
Het aanbod aan VVE is in de afgelopen periode op peil gebracht. De
educatie (=100% bereik).
komende periode moet gewerkt worden aan het bereiken van de juiste doelgroep. Op dit moment wordt in de Gemeente Breda 85% van de VVEkinderen bereikt. In 2015 moet dit aantal zijn gestegen naar 100%.
5.3
In 2014 is er een doorgaande lijn van voorschool naar vroegschool.
Van een doorgaande ontwikkelingslijn is nog weinig sprake. Dit is een
5.4
In 2014 zijn kinderopvangvoorzieningen en peuterspeelzalen geïntegreerd
Met ingang van 1 mei 2012 zijn alle kinderopvangvoorzieningen en
in voorschoolse kindcentra.
peuterspeelzalen geïntegreerd in voorschoolse kindcentra.
aandachtspunt voor de komende periode.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
32
6
Opvoeden begint bij jezelf
6.1
In 2012 hebben alle scholen in het primair onderwijs een CJG-er die
Sinds schooljaar 2011-2012 is de school CJG-er ingevoerd in het primair
kinderen, ouders en leerkrachten adviseert en waar nodig de juiste hulp
onderwijs. Enquetes wijzen uit dat schooldirecteuren, leerkrachten en
biedt.
IB-ers erg tevreden zijn over de school CJG-ers.
In 2012 kunnen jongeren informatie en advies over opgroeien interactief
In plaats van een website is er gekozen voor een facebook pagina, deze is
opzoeken via
[email protected]
in de lucht. De komende tijd wordt gewerkt aan het vergroten van de
6.2
bekendheid. 6.3
Verbreding van gedachtegoed positief opvoeden: het aantal ontmoetingen
In 2011 is de nulsituatie in kaart gebracht van het aantal ontmoetingen
tussen ouders en jeugd onderling over opvoeden en opgroeien is in 2014
tussen ouders en jeugd. Dit zegt onvoldoende over verspreiding van het
verhoogd met 50% t.o.v. 2010.
gedachtegoed positief opgroeien. Bij de volgende meting worden indicatoren herzien.
6.4
In 2014 bieden alle professionele partners op het terrein van opvoeden en
In de praktijk vindt nog niet alle communicatie en informatie over
opgroeien hun activiteiten en diensten aan met het CJG label.
opgroeien en opvoeden onder CJG-label plaats. Dit is een aandachtspunt. Nog dit jaar komen de instellingen met concrete werkafspraken om te voorkomen dat ouders vanuit verschillende organisaties geinformeerd en benaderd worden.
7
Klaar voor de start
7.1
Ieder jaar verlaten 10% meer Bredase jongeren hun school met minimaal
Het percentage nieuwe VSV-ers in Breda neemt licht toe terwijl het
startkwalificatie (netto resultaat = 35% meer jongeren met een startkwali-
landelijk en in gemeenten van vergelijkbare grootte licht daalt.
ficatie in 2014) 7.2
Iedere jongere tot 27 jaar werkt of leert.
Vijf procent van de Bredase jongeren van 15 tot 27 jaar is werkloos, zit in de bijstand of heeft een Wajong-uitkering. In een tijd van recessie is deze ambitie nauwelijks te realiseren.
7.3
Kwaliteitsverbetering van de gemeentelijke taken leerplicht en voortijdig
De regionalisering van de leerplicht gebeurt in 2012. Pas na deze
schoolverlaten op het gebied van volledig en betrouwbaar gegevensbe-
samenvoeging volgt een beoordeling van de kwaliteitsverbetering.
heer, verbeterde informatiestromen, eenduidige rapportages en verslaglegging
8
Snel de juiste hulp
8.1
In 2012 hebben alle scholen in het primair onderwijs een CJG-er die
De school CJG-er is ingevoerd in het PO. Daarbij zijn nu ook de
kinderen die dat nodig hebben, snel de juiste hulp biedt. Vanaf 2013 is die
CJG-begeleiders en CJG-coaches aan het team van professionals
CJG-er ook op het VO en MBO.
toegevoegd. Komend jaar wordt onderzocht of dit in de praktijk betekent dat de school CJG-er snel de juiste hulp inschakelt.
8.2
Professionals en vrijwilligers die werken met jeugd signaleren in 2014
In 2012 is een andere werkwijze ingegaan voor het signaleren en
beter en sneller dat er iets mis is dan in 2010.
registreren, professionals melden hun signalen bij de CJG-ers. De komende periode zal deze werkwijze verder ingeburgerd moeten raken.
8.3
Als zo’n signaal binnenkomt bij het CJG Breda dan komt het CJG binnen
De manier van signaleren verandert en het registratiesysteem wordt verder
24 uur in actie.
ontwikkeld. Er is nog geen informatie beschikbaar over de doorlooptijden.
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
33
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
34
BIJLAGE 2
B
Afkortingenlijst B.O.B.
Bestuurlijk Overleg Breda (samenwerkingsverband schoolbesturen)
BRESS
Bredase Studentensport Stichting
DInalog
Dutch Institute for Advanced Logistics
DI-WCM
Dutch Institute – World Class Maintenance
FCP
Fonds voor Cultuurparticipatie
IB-er
Intern begeleider basisschool
ISB
Internationale School Breda
JOGG
Jongeren op Gezond Gewicht
LEA
Lokaal Educatieve Agenda
NLDA
Nederlands Defensie Academie
OCW
Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen
PO
Primair Onderwijs
RMC
Regionaal Meld- Coördinatiefunctie
RMO
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling
RVZ
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg
S(B)O
Speciaal (Basis) Onderwijs
VIVID
Value Increase by Visual Design, Europese samenwerkingsproject 2011-2014
VO
Voortgezet Onderwijs
VSV
Voortijdig School Verlaten
VVE
Voor- en Vroegschoolse Educatie
Wajong
Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten
Wet Oke
Wet Ontwikkelingskansen door educatie
WJZ
Wet op Jeugdzorg
WMO
Wet Maatschappelijke Ondersteuning
WOT
Wet op Onderwijstoezicht
WPO
Wet Primair Onderwijs
WVO
Wet op Voortgezet Onderwijs
WIJ
Wij Investeren in Jongeren
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
35
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
36
BIJLAGE 3
B
Relevante beleidsdocumenten •
@Breda, coalitieakkoord 2010-2014
•
Jong@Breda, beleidskader Jeugd en Onderwijs 2011-2014
•
Brede Scholen in Breda, beleidsvisie Brede Scholen 2011-2014
•
Factor C, beleidsvisie Cultuur 2020, uitvoeringsprogramma 2013-2016
•
Sportimpuls Breda, sportbeleidskader en actiepunten 2011-2014
•
Samenspel, uitvoeringsprogramma combinatiefuncties Breda 2012-2014
•
Buitenspelen, Speelbeleid 2012-2014
•
Masterplan VVE, 2012-2014
•
Regionaal Convenant Voortijdig Schoolverlaten 2012-2015
•
Nota ‘Werken@Breda, op weg naar werk!’ 2013/2014
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
37
Uitvoeringsprogramma Jong@Breda 2013
38
Jong@Breda beleidskader Jeugd en Onderwijs 2011-2014
2