Bouwwoede onder houders van melkvee

nd

nederlands dagblad christelijk betrokken

10°

5

jaargang 70 nr. 18.462 www.nd.nl [email protected] 0342 411711 zaterdag 9 november 2013 prijs € 1,50 zaterdag € 2,50

Russen zijn dol op Pluk van de Petteflet pagina 2 binnenland Handwerk verdient meer waardering in onderwijs pagina 4 economie De spaarrente komt verder onder druk te staan pagina 10 opinie Sommige games zijn niet goed voor mij pagina 15 buitenland

Gerard Reijn / vk nd.nl/economie

beeld Artsen zonder Grenzen

Op de vlucht voor geweld in CAR

Bouwwoede onder houders van melkvee ▶ Amsterdam Nederlandse melkveehouders zijn in de aanloop van afschaffing van melkquota in hoog tempo stallen aan het bijbouwen en meer koeien aan het fokken. De melkproductie groeit daardoor dit jaar al met bijna 4 procent.

Een halfjaar na de staatsgreep tegen president Bozizé is de situatie in de Centraal-Afrikaanse Republiek dramatisch verslechterd. In het noordwesten zijn duizenden inwoners op de vlucht geslagen vanwege een nieuwe golf van geweld door rebellen. Veel mensen zitten onder erbarmelijke omstandigheden opgesloten in te kleine opvangkampen bij enkele missieposten, zoals hier in Bossangoa; anderen zijn, ondanks het malariaseizoen, de bush in gevlucht. Het geweld treft jong en oud, moslims en christenen. zie pagina 7

Soms lijkt de kerk niet veel meer dan een veldhospitaal. commentaar op 3

advertentie

Geloven in ontwikkeling

Donderdag 14 november 10.00 - 14.00 uur

Op al onze gereformeerde Basisscholen www.vgponn.nl

Eduard Sloot nd.nl/economie

Zorgsector krimpt in 2014

Dat zal leiden tot een recordboete van 150 miljoen euro wegens het overschrijden van de melkquota. Maar de boeren malen daar niet om nu de melkprijs zo hoog is. De productie van melk in Europa verschuift snel van zuidoost naar noordwest. De melkveehouderij gaat in landen als Roemenië en Bulgarije in hoog tempo achteruit: daar wordt nog maar minder dan de helft van het melkquotum gebruikt. Aanleiding voor de extra melkproductie is de afschaffing van de (in 1983 geïntroduceerde) melkquota, per 1 april 2015. De meest efficiënte veehouders kunnen daardoor uitbreiden en groeien. De melkproductie zal zich voortaan concentreren in een gebied van Bretagne tot en met Jutland. Ook Ierland en Noord-Italië gaan meer melk produceren. Maar de sterkste stijging, 24 procent, verwacht de Europese Commissie in Nederland, Noordwest-Duitsland en Denemarken. De grootste coöperatie, FrieslandCampina, rekent de komende zes jaar op een groei van 20 procent. Melkveehouders investeren al in de komende groei. In Friesland en Overijssel behoren gespecialiseerde stallenbouwers tot de weinige aannemers die het razend druk hebben. In Dalen, bij Coevorden, gaat een veehouder nieuwe stallen bouwen om zijn bedrijf uit te bouwen tot 1900 dieren, waarvan duizend melkkoeien. De Duitse melkveehouders zijn nog veel actiever. Volgens Dieter Mirbach van de Europese melkveehoudersorganisatie EDF hebben Duitse boeren veel minder last van beperkingen dan de Nederlandse. Anders dan Nederland kent Duitsland bijvoorbeeld geen regels tegen de bouw van megastallen. Milieuorganisaties vrezen dat niet alleen de melkproductie, maar ook de mestproductie na 2015 zal exploderen. Maar volgens de boeren is er geen reden voor angst. Er is al strenge mestwetgeving, en overtreding daarvan geldt als een economisch delict waarop een celstraf van zes jaar kan staan. <

▶ Amsterdam Voor het eerst in jaren zal de zorgsector in 2014 krimpen. Dat voorspellen zorgeconomen en financieel deskundigen. Een gisteren uitgebracht rapport van ING voorspelt voor 2014 een ‘unieke krimp in de zorg’. Ziekenhuizen en andere zorginstellingen zullen 0,2 procent minder zorg verlenen, verwacht de bank. Econoom Edse Dantuma van ING spreekt van een trendbreuk. ‘Dit is niet wat we de afgelopen jaren hebben gezien.’ Eén van de oorzaken is de verhoging van het eigen risico, aldus ING. Daardoor kijken burgers kritischer of een behandeling nodig is. ‘Zorgverzekeraars kopen bovendien steeds scherper in, waardoor de prijzen onder druk staan.’

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid rekent voor 2014 op een verdere stijging van de zorgkosten. Maar het zou gezondheidseconoom Wim Groot van de Universiteit Maastricht niet verbazen dat die in 2014 dalen. ‘Je ziet het aan de zorgpremie voor volgend jaar’, aldus Groot. ‘De minister dacht dat de premie 24 euro zou dalen. De meeste zorgverzekeraars verlagen die echter met 80 tot 120 euro. Ik heb de indruk dat de verzekeraars rekening houden met een daling van het zorgverbruik. Ik verwacht daarom meevallers op het departement van minister Schippers.’ De krimp van de zorgsector wordt bevestigd door een onderzoek dat Head, een vereniging van financieel deskundigen in de zorgsector, half september publiceerde. Zorginstellingen verwachten

dat hun omzet volgend jaar met gemiddeld 1,5 procent daalt. Groot wijst erop dat huisartsen chronisch zieken vaker zelf behandelen en hen minder snel doorverwijzen naar het (duurdere) ziekenhuis. ‘Zij nemen bijvoorbeeld diabetesverpleegkundigen in dienst.’ Groot ziet nog een reden waarom de zorgkosten dalen: ‘In de afgelopen jaren hebben ziekenhuizen ook minder vérgaande aandoeningen behandeld. Vroeger werden bijvoorbeeld alleen de ergste varianten van staar geopereerd, tegenwoordig ook lichtere vormen. Die groep patiënten is op een gegeven moment uitgeput. De grote groei van de zorguitgaven is voorlopig voorbij.’ De vergrijzing zorgt pas op termijn voor een stijging van de zorgkosten, aldus de econoom. <

Willeke nd.nl/cartoons

2 nederlands dagblad zaterdag 9 november 2013

Petra Noordhuis nd.nl/binnenland

‘Ook na chemokuur moet je lekker kunnen eten’ …Chemokuren kunnen de smaak van kankerpatiënten aantasten. …Twee artsen willen deze patiënten helpen door onderzoek naar smaakbeleving te doen en recepten voor hen te verzamelen.

▶ Zwolle Chemokuren kunnen de smaak ernstig aantasten, met als resultaat verminderde eetlust. De artsen Ellen Kramer en Otto Visser houden zich sinds twee jaar met dit probleem bezig. Hun eerste project is net afgerond. Deze week verscheen het receptenboek Beleef je Smaak, een boek met recepten en tips voor (ex-)kankerpatiënten. De recepten zijn geschreven Jonnie en Thérèse Boer, koks van Restaurant De Librije, in samenwerking met beide artsen.

De twee artsen onderzoeken of er een patroon is te zien in de smaakbeleving van mensen die chemokuren ondergaan. Dat doen zij vooralsnog in hun vrije tijd, maar ze zijn een stichting aan het oprichten om middelen te kunnen krijgen voor grootschaliger onderzoek. ‘Mijn motivatie is een goede bekende die ik had met leukemie’, vertelt Ellen Kramer. ‘Aan het einde van haar leven wilde ze graag nog een keer bij Restaurant De Librije eten. Ze wilde nog eens naar De Librije, omdat dit een oude wens was. Maar zelfs daar viel het eten tegen. Achteraf vertelde ze dat niets haar de afgelopen twintig jaar had gesmaakt.’ Als hoofd van het transplantatielaboratorium van Isala in Zwolle ziet Kramer bij andere leukemiepatiënten hetzelfde probleem. ‘Er is nog weinig onderzoek

naar gedaan. Je hoort vaak van patiënten dat hun smaak verandert door chemokuren, maar het is individueel of je er last van hebt en of het blijvend is.’ Kramer kwam in contact met hematoloog Otto Visser van het VU medisch centrum, die ook van patiënten hoorde dat hun smaak door de chemokuren veranderde. De twee artsen besloten samen onderzoek te doen naar smaakbeleving en chemokuren. ‘We vinden het de verantwoordelijkheid van medewerkers in de zorg om niet alleen met de genezing van patiënten bezig te zijn, maar ook met de kwaliteit van leven’, legt Kramer uit. Ze kwamen ‘op een toevallige manier’ in contact met topkoks Jonnie en Thérèse Boer, die bij een van hun medewerkers kanker van dichtbij

meemaakten. Zij ontwikkelden twintig recepten op basis van een smaakpalet van de vijf hoofdsmaken: zoet, zuur, zout, bitter en umami. Elk recept is gebaseerd op één van deze smaken. Kramer: ‘Mensen die chemokuren hebben ondergaan, hebben vaak een voorkeur voor uitgesproken smaken.’

website In het boek staan tien recepten met een hogere moeilijkheidsgraad en tien recepten die wat makkelijker zijn. ‘Maar als je een sterrenkok vraagt eenvoudige recepten te maken, dan zijn die nog van een behoorlijk hoog niveau’, zegt Kramer. ‘Vanuit een patiëntenvereniging, de Contactgroep Stamceltransplantaties, kregen we wat eenvoudiger recepten aangeboden.’ Die recepten zullen binnenkort worden

gedeeld op de website beleefjesmaak.nl De recepten van De Librije staan daar al op. De website moet een platform worden voor mensen die een aangetaste smaak hebben door chemokuren, waarop zij ook zelf recepten en tips met elkaar kunnen delen. In overleg met patiënten willen de artsen de komende tijd meer activiteiten ontwikkelen voor mensen met een aangetaste smaak. ‘Zo willen we smaakworkshops die we eerder gaven, herhalen. Daarin geven we bijvoorbeeld tips voor eten dat nog wel lekker smaakt als het reukvermogen helemaal is weggevallen.’ Het is belangrijk dat iedereen met smaak kan eten, zegt Kramer. ‘Goede voeding is van essentieel belang bij herstel van ziekte. Bovendien is lekker eten heel belangrijk voor de kwaliteit van leven.’ <

ap

Kerry: nog geen akkoord met Iran ▶ Genève Er is nog geen akkoord over het Iraanse atoomprogramma en er zijn significante verschillen van inzicht tussen Iran en de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad plus Duitsland over een eventueel akkoord. Dat heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, gisteren gezegd. Kerry probeert samen met collega’s uit Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland de verschillen te overbruggen. Diplomaten toonden zich donderdag optimistisch na een dag vol overleg. De uitlatingen van Kerry, maar ook van zijn Duitse, Franse en Britse collega’s wijzen er echter op dat er nog altijd obstakels zijn die een akkoord in de weg staan. ‘Er is op dit moment geen sprake van een overeenkomst’, zei Kerry. Er zijn volgens hem ‘kwesties die nog altijd niet opgelost zijn’. <

redactie nd

Eerste vrouwelijke voorzitter Wereldraad ▶ Busan Olaf Koens / vk nd.nl/buitenland beeld ap / Alexander Zemlianichenko President Putin ontving gisteren koning Willem-Alexander en koningin Máxima met alle egards in het Kremlin. De koning zei te hopen dat beide landen hun vriendschap nog lang kunnen voorzetten. Putin zei daarover geen twijfel te hebben.

Russen dol op Pluk van de Petteflet …Op een blinde kaart Nederland aanwijzen, dat lukt nog wel. …Maar het officiële portret van Willem-Alexander herkent bijna niemand.

▶ Moskou ‘Is het een televisiester?’ vragen sommige Russen. ‘Hij heeft wel Slavische trekken, is het soms een minder bekende oligarch?’ Een vrouw op leeftijd herkent de koning wel. ‘Dat is de Prins van Oranje-Nassau’, zegt ze, met veel zorg op de juiste uitspraak. ‘Ik volgde het koningshuis altijd in de roddelbladen.’ Dan verschiet ze. ‘Maar dat wil toch niet zeggen. O wat verschrikkelijk. Als hij nu koning is, zal zijn lieve moeder wel overleden zijn! Mijn oprechte deelneming!’ Ze is opgelucht te horen dat koningin Beatrix het nog altijd goed maakt. De afgelopen maanden is er hard aan gewerkt, maar de Krimkade is eindelijk

klaar. Samen met het volledig verbouwde Gorkipark is het een prachtig plek geworden. Nog geen halfjaar geleden was het een parkeerplaats, nu is het de favoriete wandelzone voor jonge moeders met kinderen, lunchende zakenlieden en jongeren. Allemaal onder toeziend oog van Peter de Grote, het enorme standbeeld van de Georgische kunstenaar Zoerab Tsereteli aan het water. Gloednieuwe asfaltpaden, verhogingen en stoepranden, de kade is ideaal voor skateboarders. In de avonden zijn het er meer, overdag is er maar een te vinden: Jevgeni (36). Bezweet gaat hij zitten. ‘Ik werk als designer in een kantoor hier verderop, ik ben tussendoor even aan het trainen’, vertelt hij. Van het Nederland-Ruslandjaar heeft hij nog nooit gehoord. ‘Ik hou me verre van politiek. Ik kijk geen televisie, ik haal al mijn nieuws eigenlijk van Facebook.’ Ook de concerten Kyteman en de Kift, de Mondriaantentoonstelling en de vele

andere evenementen zijn aan Jevgeni voorbijgegaan. ‘Het enige wat ik eigenlijk ken uit Nederland is New Kids Turbo, de film over die jongens uit dat dorp Maaskantje. Illegaal gedownload, wat een comedy!’

verhuizen De drie Oezbeekse gastarbeiders die de laatste lantarenpalen aansluiten op het stroomnetwerk hebben zelfs nog nooit van Nederland gehoord. ‘Is dat ergens in de buurt van Amerika?’, vraagt er een. ‘Hebben jullie veel werk, krijg je er goed betaald? In dat geval wil ik best verhuizen.’ De sociale voorzieningen in Nederland staan goed te boek. Samen met de recente politieke terugslag in Rusland ook voor veel Russen een reden om een verhuizing te overwegen. ‘Ik heb een gehandicapte dochter’, legt Jevgeni uit, wanneer hij zich omkleedt en teruggaat naar kantoor. ‘Dat is niet makkelijk hier, de overheid helpt je nergens bij. Dat is bij jullie wel anders.’

Bij de Tretjakovgalerij, een groot museum voor moderne kunst aan de opgeknapte kade, staat nog een banner met de Nederlandse en de Russische vlag. De Mondriaanexpositie loopt nog tot december, maar heeft in populariteit ondergedaan voor een Russische overzichtstentoonstelling Alleen bij de boekenbus, schuin tegenover het museum, is Nederland erg in trek. De bus staat vol met kinderboeken uit de hele wereld. Verkoopster Olga (28) laat trots de collectie Annie M. G. Schmidt zien. ‘Pluk van de Petteflet is hier razend populair, die moeten we keer op keer inkopen. Wat nog meer? Er zijn zo veel prachtige, geïllustreerde kinderboeken uit Nederland. Hoe heet die kikker met al die avonturen, Max?’ De verkoopster heeft wel gehoord van het vriendschapsjaar. ‘Mijn zus woont in Utrecht, die vertelde dat het daar een heel groot ding was. Allemaal commotie. Hier gaat het allemaal langs je heen.’ <

De Wereldraad van Kerken heeft gisteren voor het eerst in haar 65-jarige bestaan een vrouw gekozen als voorzitter: dr. Agnes Abuom uit Kenia. De theologie uit Nairobi, lid van de Anglicaanse Kerk, is tevens de eerste persoon uit Afrika die de oecumenische organisatie gaat leiden. ‘Mijn gebed is dat we de komende jaren samen voorwaarts gaan, ondanks onze verscheidenheid die de potentie heeft ons te verdelen’, zei de Wereldraad-voorzitster vlak na haar benoeming. ‘Ik hoop ook dat de Wereldraad een veilige plaats blijft om hoop, ambities en visie te delen en om een profetische stem te laten horen.’ Abuom volgt de lutheraan dr. Walter Altmann uit Brazilië op. <

advertentie

zie pagina 20 0123456789abAfscheidsconcerten Jannes Munneke cdefghijklmnopqrstuvwxyz € 30,00

actieprijs

€ 25,00

ndwinkel


Gerben van IJken nd.nl/binnenland

Versnelde poliovaccinatie Syrische vluchtelingen

Het ziekenhuis

▶ Bilthoven Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu laat jonge Syrische vluchtelingen die in Nederland worden opgevangen versneld vaccineren tegen polio. Daarnaast adviseert het RIVM deze vluchtelingen niet in de biblebelt op te vangen. Polio veroorzaakt verlammingsverschijnselen in het lichaam en kan dodelijk zijn wanneer de ademhalingsspieren worden aangetast. Duitse onderzoekers lieten gisteren weten bezorgd te zijn dat de ziekte via Syrische vluchtelingen naar West-Europa komt. In Nederland zit polio, ook wel kinderverlamming genoemd, sinds 1957 in het Rijksvaccinatieprogramma. Elke vluchteling die in Nederland asiel aanvraagt, wordt nu standaard ingeënt, als dat nog niet is gebeurd in het land van herkomst. Volgens professor Jaap van Dissel, directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding, heeft het RIVM een aantal maatregelen geadviseerd, zoals het versnellen van het vaccinatieprogramma. Direct na de opvang in het centrum in Ter Apel worden Syrische kinderen onder de vijf jaar – de belangrijkste risicogroep – gevaccineerd. Daarnaast worden de Syriërs bevraagd over hun vaccinatieverleden. Verder worden ri-

oolmonsters genomen rondom het centrum, om te kijken of het virus in het rioolwater aanwezig is. Daarnaast adviseert het RIVM de Syrische vluchtelingen niet op te vangen in de biblebelt om de ‘kans op verspreiding van polio zo klein mogelijk te houden’. De kans dat polio in Nederland voet aan de grond krijgt, is overigens klein. Het gaat volgens het RIVM slechts om een klein aantal zieke kinderen in Syrië. Tot twee jaar geleden had Syrië namelijk een uitgebreid vaccinatieprogramma tegen polio. Circa 98 procent van de inwoners werd toen ingeënt tegen de ziekte. Cijfers die vergelijkbaar zijn met Nederland.

geschokt Els Symons, voorzitter van de vereniging van poliopatiënten in Nederland, was in Ierland op een Europese conferentie van poliopatiëntenverenigingen toen twee weken geleden bekend werd dat er in Syrië polio was uitgebroken. ‘Daar werd geschokt gereageerd. Want veel mensen die daar aanwezig waren, hebben het zelf als kind meegemaakt en hebben daar trauma’s aan overgehouden.’ Els Symons kreeg de ziekte als klein kind in de jaren vijftig van de vorige eeuw . Van polio kun je volgens Symons

in een jaar genezen, maar dertig jaar later kan de ziekte weer terugkeren. Dat heet het post-poliosyndroom. ‘Je krijgt dan opnieuw verschijnselen, zoals spierkrachtverlies. Ik heb nu last van a-pneu en ik ken mensen die vroeger zelfstandig konden ademen, maar die nu ’s nachts weer aan de beademing moeten’, aldus Symon. Volgens haar bestaat in Nederland een risico dat er een nieuwe uitbraak van polio komt. Dat komt vooral doordat er veel mensen in de biblebelt niet zijn ingeënt tegen de ziekte. ‘Wij zijn bijzonder bang voor polio in Nederland, vanwege de situatie in de biblebelt. Daar is het aantal ingeënte mensen zo laag, dat er geen sprake kan zijn van groepsimmuniteit. Deze situatie is zo uniek in de wereld dat er in de internationale literatuur uitgebreid over gesproken wordt.’ De Syrische uitbraak is volgens Symons een voorbeeld dat polio moeilijk uit te roeien is. Het weigeren van vluchtelingen is volgens haar niet de oplossing, omdat polio ‘slechts een vliegtuigvlucht hier vandaan is. Kijk maar naar Israël, daar zit het virus in het rioolwater. Het contact tussen Nederland en Israël is intensief. En een aantal jaren geleden was er een uitbraak in Oekraïne. Dat is ook niet ver weg.’ <

Franciscus is deze week gefotografeerd met een rode feestneus op. Voor een serieus deel van zijn volgelingen was dat beeld van een clowneske paus schokkender dan die andere persfoto die de wereld rondging, waarop hij een man omhelst die aan een afzichtelijke huidaandoening lijdt. Want humor, zelfspot en relativering zijn ernstige ordeverstoringen in een context van hooggestemde religiositeit. De paus die een dolletje maakt: je moet er maar tegen kunnen. Franciscus was niet de enige kerkleider die deze week voor verwarring zorgde. Zo was er een echtpaar dat onlangs brak met het leiderschapsteam van de spraakmakende Doorbrekers en nu voor zichzelf begint. Gefeliciteerd, riep hun oud-collega hen laconiek toe: een gemeente meer of minder kan geen kwaad, op de meubelboulevard zitten concurrenten ook vrolijk naast elkaar. Nauwelijks minder relativistisch is de transfer van een predikant die de vrijgemaakt-gereformeerden – ooit bekend om hun nogal exclusieve zelfbeeld – verlaat om zich aan te sluiten bij wat zijn kring vroeger de ‘hotelkerk’ noemde. Is er dan niets meer vast en heilig aan de kerk, kan men zich mistroostig afvragen. Maar mistroostigheid vertroebelt de blik, kan zelfs het zicht ontnemen op hem die de Heer en enige leider van zijn katholieke kerk is. De heiligheid van zijn gemeente zit ‘m niet in haar menselijke manifestatie. Die mensen zijn slechts een kudde schapen die blatend en stinkend, rondbotsend en -stotend, soms ineens op een drafje achter mekaar aan één kant uit rennen. Niet de kudde is heilig – soms is het een beproeving erbij te horen. Alleen de stem, het heilig woord van de herder houdt haar bij elkaar. Frustraties over de kerk lopen het hoogst op waar die kerk zélf aanbeden en verafgood wordt. Dat is een dwaling waarop geen enkele denominatie het monopolie heeft: kerkisme kom je tegen in de wereldkerk van Rome, in resten van de nationale moederkerk, in splintergemeenten rond zelfverklaarde overzienerschappen – eigenlijk overal waar traditie, menselijk leiderschap en vermeende uniciteit het Woord, Jezus Christus, overstemmen. De kerk: het is soms om te huilen, wat mensen er voor ’n potje van maken. Maar om het tot z’n proporties terug te brengen is het stichtelijker te kijken naar wat Christus er geeft aan geloofsverbondenheid, onderlinge steun, liefde en gemeenschap. De kerk is de plek waar mensen bij elkaar gebracht, geroepen worden, die elkaar nooit uit zichzelf zouden hebben opgezocht. Franciscus zette zijn feestneus woensdag op toen hij een groep op bezoek had van wat in Nederland de Cliniclowns heten: vrijwilligers die langs ziekenhuizen trekken om patiënten op te beuren. Vaak lijkt de kerk niet veel meer dan een veldhospitaal, een tent vol zieken en gewonden die wachten op de geneesheer. Maar Goddank: Hij beurt hen op, er kan gelachen worden. Hij heelt hen die gebroken zijn van harten. En Hij maakt hen een. Sjirk Kuijper

redactie cultuur nd.nl/cultuur beeld Niek Stam Juryvoorzitter André Rouvoet reikte gisteravond de Zilveren Duiven uit.

Janine Beens wint Zilveren Duif voor debuutalbum ▶ Nijkerk De debuut-cd Janine van Janine Beens heeft gisteravond de Zilveren Duif 2013 gewonnen voor het beste album. Ze kreeg de christelijke muziekprijs tijdens een muziekgala in Nijkerk. De prijs is een initiatief van BCB, de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boekenen muziekvak. Zanger Wim Pols heeft gisteravond de Zilveren Duif Oeuvreprijs 2013 gewonnen. William Wixley ontving de prijs in de categorie ‘beste lied’ voor het door hem geschreven nummer Justice Song. De Zilveren Duif Aanmoedigingsprijs ging naar Het VreemdelingenCollectief. Winnaar in de categorie ‘beste album voor kinderen’ is Opwekking Kids 23. De onderscheiding voor het ‘beste album gewijde muziek’ was voor Heimwee, van het koor Soli Deo Gloria uit Urk. Junus

Manuputtij ontving de prijs voor het ‘beste album instrumentaal’. De prijsuitreiking vormde het begin van de Week van de Christelijke Muziek, die tot 16 november duurt. De actieweek is een promotiecampagne om de muziekverkoop in de christelijke boekhandel te bevorderen.

mogelijkheden Juryvoorzitter André Rouvoet vindt de christelijke onderscheidingen een waardevol initiatief. ‘Muziek in al zijn variëteit van stijlen en vormen raakt mensen op een bijzondere manier. Daar liggen dus fantastische mogelijkheden. Daarom juich ik het zeer toe dat de christelijke muziek in Nederland wordt gestimuleerd door de toekenning van een jaarlijkse prijs.’ Het mooie van de Zilveren Duifawards is volgens hem dat het

licht dan ineens ook valt op nieuwe talenten, op vernieuwing van de christelijke muziek zelf, zowel wat muziekstijl als wat thema’s en teksten betreft, zei hij vorige week tegen de EO. Eind augustus maakte BCB de genomineerden voor de prijzen bekend. Daarna ging de jury aan het werk om de genomineerden te beoordelen. Ook het publiek en een selecte groep muziekkenners mochten hun stem uitbrengen. Het totaal aantal stemmen van de drie verschillende groepen is gewogen meegeteld in de uiteindelijke toekenning van de Zilveren Duif Awards. De branche had het laatste woord in de toekenning van de Zilveren Duif Oeuvreprijs en de jury bepaalde de winnaar van de Zilveren Duif Aanmoedigingsprijs. De Zilveren Duiven werden vorig jaar voor het eerst sinds 1989 weer uitgereikt. <

“QUOTE” In de gescheurde kerk herken je Christus’ gebroken lichaam.

▶▶ zie pagina 14: Delen in de gescheurde kerk

nd contact algemeen 0342 411 711 [email protected] [email protected] www.nd.nl

redactie [email protected] [email protected] [email protected]

vandaag in zeven

snor tegen protstaatkanker ◆ vrijgemaakten, wat nu? ◆ migranten op de foto


Aaldert van Soest nd.nl/binnenland beeld David van Dam

redactie nd

The Passion 2014 in Groningen ▶ Groningen The Passion, een moderne vertelling van het paasverhaal, vindt in 2014 in Groningen plaats. Dat zegt Marco van der Straten, woordvoerder van de Evangelische Omroep, een van de organisaties achter het project. Een aantal steden stond volgens hem te trappelen om The Passion te ontvangen. ‘Zo zijn we in gesprek geraakt met onder meer Groningen. We wilden na de afgelopen jaren in Gouda, Rotterdam en Den Haag een keer buiten de randstad kijken. Groningen is een prachtige stad met veel studenten. De kerken en de gemeente reageerden erg positief. Ze willen graag meewerken aan The Passion.’ De organisatie gaat op 26 november in gesprek met de Groningse kerken over hun gastheerschap. <

Handwerk verdient meer waar Scholen zijn ten prooi gevallen aan ‘toetsterreur’, betoogden verschillende fracties in de Tweede Kamer vorige week in het debat over de onderwijsbegroting. Het meest extreme voorbeeld: de kleutertoets. Ook de Onderwijsraad, het belangrijkste adviesorgaan van het ministerie, stelde deze week in een advies dat de aandacht voor taal en rekenen uit balans is. Meetbare doelen zijn de maatstaf geworden, constateert de raad, en dat is een verschraling van het onderwijs. Drie mensen uit het onderwijsveld reageren op een drietal stellingen uit het advies.

redactie nd

Petra de Jong nieuwe evangelisatieconsulent ▶ Amsterdam Petra de Jong-Heins uit Amsterdam is de nieuwe evangelisatieconsulent van de Christelijke Gereformeerde Kerken, meldt kerkblad De Wekker. De Jong is theologe en heeft veel ervaring opgedaan met missionair werk en gemeenteopbouw. Ze is met haar man en zoontje betrokken bij de missionaire gemeente Via Nova in Amsterdam. De Jong, die Jeannette de Waard opvolgt, begint op 1 december in haar nieuwe functie. <

redactie rd

Bestuurder Ichthus legt functie neer ▶ Veenendaal Gerard Cornet heeft zijn functie als voorzitter van het college van bestuur van het Ichthus College in Veenendaal neergelegd en de school verlaten. Dat heeft de raad van toezicht van de scholengemeenschap in een brief aan de ouders meegedeeld. Volgens de raad heeft de bestuurder ‘ernstig in strijd gehandeld met de identiteit van het Ichthus College. Hierdoor ontbreekt het benodigde vertrouwen in de heer Cornet om op overtuigende wijze leiding te kunnen blijven geven aan onze scholengemeenschap’. Leo Schuurman neemt de taken van de bestuurder tijdelijk waar. <

▶ Den Haag ■ Scholen worden eenzijdig afgerekend op taal en rekenen/ wiskunde; dat belemmert hun vrijheid om te vernieuwen en eigen keuzes te maken. Deze stellingname van de Onderwijsraad is wel erg kort door de bocht, vindt Presley Bergen, hogeschooldocent Nederlands en bestuurslid van Beter Onderwijs Nederland. Het is volgens hem een valse tegenstelling. ‘Naast goed taal- en rekenonderwijs mag je verwachten dat docenten ook in staat zijn de andere vakken goed te geven. Dat er nu nadruk ligt op taal en rekenen, komt doordat de resultaten minimaal zijn. Er moet dus wel aandacht voor zijn. Maar je zou het iets breder moeten trekken.’ Willem de Potter, bestuurder van het Van Lodenstein College (voortgezet onderwijs) en het Hoornbeeck College (middelbaar beroepsonderwijs), is juist blij dat de Onderwijsraad de vinger legt bij deze ontwikkeling. ‘Iedereen in de school herkent dat de overheid sterk stuurt op cognitieve vaardigheden’, zegt hij. ‘Dat belemmert scholen. In het mbo is bijvoorbeeld een prestatiebox ingevoerd, waardoor een deel van de bekostiging afhankelijk wordt van prestaties. Hoe meer de overheid reguleert, hoe minder een school kan inbrengen. In het mbo zijn nu minder uren beschikbaar voor stage. Studenten vinden dat erg, omdat ze juist op stages veel leren. Met de aandacht voor taal en rekenen stuurt de overheid vooral op de korte termijn. Zaken als vorming en burgerschapsonderwijs hebben vooral een langetermijneffect.’ Ook Harry Lamberink, algemeen directeur van veertien gereformeerde basis-

scholen in Noord-Oost Nederland (VGPONN), herkent dat het meetbare steeds meer de boventoon voert in het onderwijs. ‘De kleutertoets die vorige week in het debat in de Tweede Kamer in het nieuws was, is er een extreem voorbeeld van’, zegt hij. ‘Het probleem is dat die toetsen steeds minder ingezet worden ten behoeve van de leerling, maar vooral om de kwaliteit van de school op het spoor te komen. Daarvoor zijn ze niet bedoeld.’ In het beroepsonderwijs wordt nu een rekentoets afgenomen, stelt Bergen. ‘Die zou niet nodig moeten zijn. Maar het gebeurt, omdat het werk in het basisonderwijs niet goed is gedaan. Als leerlingen bij binnenkomst niet goed genoeg zijn in taal en rekenen, moet het beroepsonderwijs er wel aandacht aan besteden. Natuurlijk zijn taal en rekenen belangrijk, daarover geen misverstand, zegt Lamberink. ‘Maar het evenwicht is een beetje zoekgeraakt. Door de aandacht voor rankings en meetbare resultaten gaan scholen meer aandacht besteden aan taal en rekenen. Vervolgens gaan de resultaten omhoog en wat zegt de regering dan? “Laten we de norm nog wat opschroeven.” Daardoor is de school gedwongen nog meer te focussen op taal en rekenen. Formeel mogen scholen werken vanuit een eigen visie, maar de facto heb je een probleem als je op taal en rekenen in het rechterrijtje staat.’ ‘Wij kunnen gelukkig keuzes maken vanuit onze eigen identiteit, bijvoorbeeld met vakken als filosofie en klassieke talen op het vwo. Maar de marges zijn niet zo groot’, vult De Potter aan. ‘Er moet veel qua inhoud en tijd. Daardoor blijft er niet veel ruimte over. Als scholen meer ruimte krijgen, denk ik dat ze andere keuzes zullen maken. Een school zal dan eerder kiezen voor een cultuurprofiel met aandacht voor muziek, of een talenprofiel met ook Chinees. Dat kan heel vormend zijn en biedt ouders en leerlingen de mogelijkheid te kiezen.’

■ De eigenwaarde van creatieve of praktische leerlingen die niet goed scoren op basisvaardigheden, dreigt een deuk op te lopen. ‘Als rekenen en taal de maatstaf worden, kun je nog zo goed in muziek zijn, maar dat telt dan even niet’, zegt Lamberink. ‘Wij streven er in onze scholen naar kinderen zoveel mogelijk recht te doen en hun te laten merken dat een talent waarde heeft. Toch krijgen leerlingen het maatschappelijke klimaat mee. Ik herinner me nog steeds mijn eigen Citotoets. “Een middelmatige mavoleerling” kwam er uit. Dat zit nog steeds in m’n kop, dat zegt dus wel iets

Praktisch ingestelde leerlingen worden vaak ondergewaardeerd. Maar in het werkveld worden ze zeer gewaardeerd. Hun arbeidsmarktperspectief is goed. over het effect ervan. Als een leerling een vmbo-advies krijgt, komen sommige ouders klagen. Want als het even kan moet hun kind wel naar havo of vwo. Een maatschappij die intellect hoog waardeert en handwerk laag, is funest voor kinderen.’ Volgens Presley Bergen is het onderscheid tussen praktische en cognitieve vaardigheden voor het basisonderwijs irrelevant. ‘Daar gaat het om een basis die iedereen moet kennen, zowel theoretisch als technisch begaafden. Cognitie gaat pas daarna een rol spelen. Op het vmbo spelen technische vaardigheden een grotere rol dan op de havo. Maar een technicus moet ook een handleiding kunnen lezen.’ Het klopt volgens Bergen wel dat er onderwaardering is van vakmanschap. ‘Maar dat heeft niets te maken met

aandacht voor taal en rekenen’, zegt hij. ‘Het komt doordat naar het vmbo kinderen worden gestuurd die daar cognitief niet passen en eigenlijk in het speciaal onderwijs thuis horen.’ Volgens De Potter is ‘in de krant en aan de keukentafel’ sprake van onderwaardering van praktisch ingestelde leerlingen. ‘Maar hun arbeidsmarktperspectief is goed. In het werkveld worden ze zeer gewaardeerd. Een student die op het Hoornbeeck begint aan werktuigbouwkunde, heeft bij aanvang van zijn studie al een baangarantie. Hij heeft in groep 8 misschien minder goed gescoord bij de Citotoets, maar komt heel goed terecht.’ Toch is het voor leerlingen lastig als ze geconfronteerd worden met druk van Citoscores of laatdunkende opmerkingen over het vmbo, denkt De Potter. ‘Waardering begint thuis. Ik zou ouders

blogs & bladen Stephan Bol, Aaldert van Soest en Eduard Sloot nd.nl/binnenland

gestudeerd. Vanuit die gedachte zijn we in 1923 opgericht. Toen ging het om de emancipatie van het katholieke volksdeel, nu ook om andere groepen, bijvoorbeeld moslims.’

■ mooi huis, maar diep in de problemen De economische crisis kan iedereen raken. Ook al heb je altijd hard gewerkt en je rekeningen betaald. In het eigen huis magazine doet het echtpaar Willem en Jeanne (niet hun echte namen) zijn verhaal. Volgens Vereniging Eigen Huis zitten zeker tienduizend Nederlanders in vergelijkbare problemen. In 2007 kochten zij een nieuwbouwappartement om daar te genieten van hun aanstaande pensioen. Toen het verkoopbord in de tuin stond, raakte de woningmarkt in een crisis. Willem en Jeanne wilden snel verkopen en flink zakken met de prijs, maar dat werd afgeraden door de bank en makelaar. Nu zitten zij met dubbele lasten en moeten ze op alle uitgaven bezuinigen om het hoofd boven water te houden. Ze zouden graag hun huis verkopen, ongeacht de restschuld. Liever een sobere toekomst en rust. Het echtpaar stuit ook in de eigen omgeving op onbegrip. ‘Bijna niemand gelooft dat het water ons tot de lippen staat. We waren altijd bemiddeld en wonen nog steeds in een mooi appartement.’ Dat maakt eenzaam. ‘Niemand ziet welke opofferingen wij ons getroosten om uit deze situatie te komen’, zegt Willem. Het stel verwacht geen hulp, maar wel meer empathie uit de samenleving voor zichzelf en de duizenden anderen met deze problemen.

Linda Stelma nd.nl/geloof

■ nieuwe bonuskaart veiliger

■ universiteit bewaakt katholieke identiteit De Radboud Universiteit in Nijmegen vierde dit jaar haar negentigjarig bestaan. In Schoolbestuur, een uitgave van het centrum voor katholiek onderwijs VKO, vertelt rector magnificus Bas Kortmann hoe de universiteit omgaat met haar katholieke grondslag. In tegenstelling tot haar zusteruniversiteit in Tilburg is de rector van de Radboud Universiteit altijd nog rooms-katholiek geweest. Dat is meer dan een formaliteit, zegt Kortmann, al acht hij het wel denkbaar dat een niet-katholiek rector wordt. De universiteit waakt voor haar wetenschappelijke onafhankelijkheid, maar koestert tegelijk haar identiteit. ‘Thema’s die voor de katholieke kerk belangrijk zijn, zoals ivf en dna, zijn dat bij ons ook.’ Daarnaast is het emancipatiestreven nog altijd aanwezig binnen de universiteit. Kortmann: ‘We hebben veel studenten van wie de ouders niet hebben

Met de nieuwe bonuskaart komt Albert Heijn van ales te weten over het koopgedrag van klanten. De geregistreerde klanten krijgen op basis daarvan persoonlijke aanbiedingen. Wie dat niet wil en zijn kaart niet registreert, loopt echter wel een risico, schrijft de Consumentenbond. Wanneer iemand jouw Bonuskaartnummer bemachtigt en de kaart alsnog registreert, kan diegene alles zien wat je wanneer koopt, ‘van zuivel tot zwangerschapstesten’. Albert Heijn heeft het gelukkig wel moeilijker gemaakt iemands Bonuskaartnummer te bemachtigen, stelt de Consumentenbond. De supermarkt laat de bond weten dat binnenkort alleen nog de laatste vier cijfers van dat nummer op de kassabon staan. Wel is op sommige kassadisplays nu nog nagenoeg het hele nummer af te lezen. Zijn er andere mogelijkheden om toch te profiteren van Bonusaanbiedingen? Ja, dat kan. Klanten kunnen de caissière bij Albert Heijn vragen om de zogeheten ‘Bonus Mastercard’, schrijft de Consumentenbond. ‘Iedere caissière heeft zo’n kaart.’

Luisterpost vraagt hulp aan kerken ▶ Zwolle Stichting De Luisterpost|Bralectah (LPB) klopt bij de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) aan om financiele hulp. De organisatie, die audio- en video-opnamen verzorgt van kerkelijke activiteiten, heeft geld nodig als gevolg van een ongeluk, een maand geleden met een regiebus. Bij dat ongeluk raakten niet alleen de drie inzittenden van de bus gewond, maar werd ook de in de bus ingebouwde apparatuur zo zwaar beschadigd, dat bijna niets daarvan meer bruikbaar. In een brief aan de diaconieën vraagt de LPB om donaties. De bus was weliswaar verzekerd, maar de vergoeding is niet genoeg om weer met een bedrijfsklare bus het land in te trekken, legt directeur Bernhard Jonker van LPB uit. Het ongeluk gebeurde toen een opnameteam onderweg was naar de presentatie van de HSV-Jongerenbijbel in Nijkerk en een klapband kreeg. <


dering in het onderwijs

Petra Noordhuis nd.nl/binnenland

Geneeskundestudent als tijdelijke mantelzorger ▶ Amsterdam

willen oproepen de vmbo’er en de mbo’er te waarderen. Als mijn auto in de garage staat, wordt hij gerepareerd door een mbo’er. En in het ziekenhuis wordt ik verzorgd door een mbo’er, en in een restaurant doet een mbo’er de bediening. Hoe belangrijk kan het zijn in de verpleging dat iemand een hand op je arm legt. Het is de vraag of wij genoeg aandacht hebben voor die kwaliteiten.’ Wat je zou kunnen doen aan die waardering? ‘Het maatschappelijk klimaat verander je niet in een paar jaar’, realiseert Lamberink zich. ‘Stel dat je de loodgieter op een hoogleraarssalaris zet en de hoogleraar op een loodgieterssalaris, dan verandert het snel genoeg. Dat is misschien niet realistisch is, maar loonschalen zeggen wel iets over hoe wij dingen waarderen.’ De Potter verwacht dat de wal het schip

zal keren. ‘In de praktijk wordt het werk van vakmensen gewaardeerd en is hun beloning niet zo slecht. Wel zou de maatschappelijke waardering omhoog mogen.’

■ Docenten moeten zich verplicht laten bijscholen Deze week werd in de Tweede Kamer een VVD-motie aangenomen met de strekking dat in de hoogste vwo-klassen alleen nog academisch geschoolde leraren les mogen geven. Ook de Onderwijsraad wijst op het opleidingsniveau van leraren. Het opleidingsniveau van docenten neemt af, terwijl het gemiddelde opleidingsniveau van de bevolking toeneemt. De raad vindt dat zorgelijk en denkt dat verplichte bijscholing op zijn plaats is. ‘De overheid heeft de laatste jaren al

veel aandacht besteed aan bijscholing’, reageert De Potter. ‘Overheidsmaatregelen, zoals lerarenbeurzen, krijgen nu effect. Er wordt heel veel gestudeerd in het onderwijs. Alleen op het Hoornbeeck College zijn volgens mij al zo’n 120 docenten bezig met een opleiding. De één is een bevoegdheid aan het halen, de ander een tweede bevoegdheid, een derde doet een opleiding om ook in het Engels les te kunnen geven. Een verplichting tot bijscholing is minder effectief dan wanneer docenten zelf zien dat bijscholing van belang is. Ik zou daarom doorgaan met het huidige beleid. Als je een beetje geduld hebt, zul je daarvan zeker de effecten zien.’ Ook Lamberink denkt niet dat het werkt als de overheid een label ‘verplicht’ hangt aan bijscholing. ‘Ik zie dat veel docenten zelf al bezig zijn met hun eigen ontwikkeling en scholing. Er mag best een bepaalde norm zijn, maar het helpt niet om scholen een verplichting door de strot te duwen. Dan mis je dat docenten er zelf voor kiezen. De route via het lerarenregister, waarin docenten zelf hun scholing bijhouden, vind ik beter. De schoolleiding kan bijscholing ook stimuleren. Als docenten een opleiding volgen, geeft dat nieuwe spirit in het team.’ Lamberink vindt het geen probleem als de overheid de eisen van afstuderen op de pabo iets opschroeft. ‘Lange tijd hebben we het tegenovergestelde gedaan door de route via het mbo naar de pabo te stimuleren. Maar als leerkracht heb je ook analytische kracht nodig.’ Bergen ergert zich aan het pleidooi van de Onderwijsraad. ‘Dit soort raden wil de problemen aan de achterkant oplossen. Je moet leraren eerst goed opleiden, daarna kun je ze bijscholen als er lacunes ontstaan in hun kennis. Leraren hebben nu in feite ‘herscholing’ nodig, omdat ze vanaf het begin niet goed zijn opgeleid.’ Het idee om in de bovenbouw van het vwo alleen nog academici voor de klas te laten staan, vindt Bergen goed, maar tegelijk ‘niet meer dan normaal’. ‘In heel de wereld is dat al het geval, behalve in Nederland.’ De Potter vraagt zich af of er op dat vlak wel een probleem is. ‘In de bovenbouw van het vwo zijn alle docenten eerstegraads bevoegd’, zegt hij. ‘Velen van hen hebben hun bevoegdheid op een universiteit gehaald. Er is ook wel eens gezegd dat er meer gepromoveerde docenten op het vwo moeten werken, maar ik weet niet of daarvan het niveau omhoog gaat. Ook op dit vlak zou ik zeggen: verleid docenten tot verder studeren. De één haalt dan een tweede bevoegdheid, de ander gaat promoveren. Dan gaat het niveau vanzelf omhoog.’ <

Gerald Bruins nd.nl/geloof

PKN praat over evangelist Dat stelt scriba dr. Arjan Plaisier van de Protestantse Kerk in Nederland in een gespreksnotitie waarover de synode zich volgende week buigt. De traditionele protestantse kerken kennen de ambten van predikant, ouderling en diaken. Maar de vraag is of deze drieslag past bij een kerk in een missionaire situatie, waarin het christelijk geloof op zijn retour is. Er zijn tal van missionaire initiatieven – de Protestantse Kerk streeft naar honderd zogeheten pioniersplekken – waarin de missionaire pionier tegen de grenzen van de kerkorde aanloopt, licht Plaisier toe. ‘Neem iemand die kerk-

Linda Stelma nd.nl/geloof

Kerk in Actie komt met hulp voor mantelzorgers ▶ Utrecht Hulporganisatie Kerk in Actie begint een proef om mantelzorgers in en buiten de kerk te ondersteunen. Het project ‘Zorgzame Kerk’ gaat komend jaar in vijftien lokale kerken van start. Dat zegt Willy Meijnhardt, projectmanager bij Kerk in Actie, de diaconale organisatie van de Protestantse Kerk. Het project is erop gericht dat mensen in en buiten de kerk mantelzorgers structureel gaan ondersteunen. Mantelzorgers zorgen vaak langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. Een mantelzorger heeft het soms zwaar. Als voorbeeld noemt Meijnhardt een hoogbejaard echtpaar van wie de een zorgbehoevend is. Daardoor is de ander ook aan huis gebonden. ‘Als iemand daar af en toe eens kan bijspringen ter ondersteuning van degene die zorg geeft, kan dat een steuntje in de rug zijn’, aldus de

projectmanager. Als ander voorbeeld noemt ze een licht dement iemand met wie eens gewandeld moet worden. ‘Het gaat om ondersteuning zonder op het terrein van specifieke zorg te komen.’ Het is de bedoeling dat kerken per wijk of plaats gaan kijken wat mogelijk is. Hoe het er precies gaat uitzien, wordt de komende tijd uitgewerkt. Meijnhardt benadrukt dat het om een ‘open concept’ gaat. Een wijk waar alleen maar jonge mensen wonen, zal er een andere invulling aan geven dan een sterk vergrijsde buurt. Vanaf 2015 moeten mensen die zorg nodig hebben in eerste instantie een beroep op hun eigen netwerk doen. Kerk in Actie speelt met dit project vast in op die nieuwe ontwikkelingen. In Utrecht houdt Kerk in Actie vandaag de Landelijke Diaconale Dag. Tijdens de workshops is er ook aandacht voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, die van groot belang is voor mantelzorgers. <

Dag van de Mantelzorg

▶ Utrecht De Protestantse Kerk gaat nadenken over de vraag of er naast de predikant, ouderling en diaken een missionair werker of evangelist moet komen.

Door bezuinigingen op thuiszorg wordt de zorg voor ouderen meer de taak van partners, kinderen, andere familieleden, buren en vrienden. Om te zorgen dat die niet overbelast worden, biedt het Amsterdamse bedrijfje Mantelaar sinds kort geneeskundestudenten aan die tijdelijk de taak van mantelzorgers kunnen overnemen. Morgen, op de Dag van de Mantelzorg, worden gratis bezoekjes van deze ‘Mantelaars’ verloot onder mantelzorgers die van het stadsdeel Zuid een boottrip krijgen aangeboden. De studenten bieden huishoudelijke hulp, persoonlijke verzorging en gezelschap en begeleiding. ‘Ze kunnen dezelfde zorg geven als een mantelzorger’, zegt Barbara Groeneveld, een van de oprichters van Mantelaar. ‘We werken met geneeskundestudenten, omdat het voor hen een relevante bijbaan is die in het verlengde ligt van hun opleiding. Dit is iets wat ze liever doen dan in de kroeg staan, omdat ze hun kennis ermee vergroten en ervaring opdoen in de zorg. Ze worden aan een vaste cliënt gekoppeld. Daardoor is het voor hen niet alleen een persoon die even aangekleed moet worden, maar een mens die ze echt leren kennen, omdat ze bijvoorbeeld ook twee keer per week met hen buiten gaan wandelen.’ Voor de cliënten is het ook een voordeel dat de studenten een medische opleiding volgen, zegt Groeneveld. ‘De studenten kunnen eventuele medische problemen goed herkennen. Daarvoor is ook aandacht in de basiscursus die ze krijgen. Die cursus is door twee aan ons gelieerde artsen opgezet.’ De studenten moeten een Verklaring Omtrent Gedrag overleggen. Er staan nu 35 studenten ingeschreven en 25 cliënten. ‘We matchen ze op interesses, of ze dicht bij elkaar wonen en op beschikbaarheid’, zegt Groeneveld. Tijdens de kennismakingsperiode van acht uur betalen de cliënten het welkomsttarief van 10 euro per uur. Daarna kost de zorg 17,50 per uur. Mantelaar werkt vooralsnog alleen in Amsterdam en omstreken. ‘Het idee is om uit te breiden naar andere steden als het goed loopt.’

planter is. Hij werkt aan de opbouw van een nieuwe gemeente, maar als er dan toetreders zijn, mag hij ze niet dopen of voorgaan bij de viering van het avondmaal. Dan moet er een dominee bij komen.’

toerusting Een vierde ambt van missionair werker of evangelist zou een oplossing kunnen zijn. Plaisier: ‘Maar je kunt ook denken aan een missionaire ouderling, of misschien moeten we wel verder gaan: moet het ambt sowieso niet een missionaire spits krijgen? Nu past de ambtsstructuur bij de bestaande gemeenten, maar die komen al meer in een missionaire omgeving te staan, doordat de kerk steeds meer mensen verliest. Dat vraagt toerusting van de gemeente waaraan de kerkenraad leiding moet geven.’

In het ‘gesprekspapier’ stelt de scriba ook dat de geseculariseerde tijd vraagt om een ander type predikant dan die in een tijd waarin de kerk tot de gevestigde orde behoorde. De persoon van de predikant is belangrijker geworden. Hij moet beschikken over deugden als moed en openhartigheid, schrijft Plaisier. Volgens hem hoeft zijn kerk geen stappen te zetten om ondernemender mensen naar de predikantsopleiding te trekken. Als hij kijkt naar de huidige lichting studenten, komen deze typen predikant er vanzelf, gedwongen door de nood van de tijd. ‘Dat valt je toe, de Geest brengt de kerk in beweging. Maar dat betekent niet dat je daar haaks op moet gaan staat door een starre omgang met regels en door alleen maar te continueren wat je hebt. Als kerken moeten we mensen met geloof en passie niet frustreren.’ <

Morgen is het de Dag van de Mantelzorg. Op die jaarlijks terugkerende dag krijgen mantelzorgers erkenning voor het waardevolle werk dat ze doen. Dat gebeurt ook in een aantal kerken. In de Nederlands Gereformeerde Kerk in Ede krijgen mensen die hulp bieden een bloemstuk aangeboden. Ook wordt er morgen in de dienst voor hen gebeden. Verder kunnen gemeenteleden na afloop van de kerkdienst een bloem meenemen om door te geven aan iemand die voor hen of voor een ander veel betekend heeft. Ds. Peter Sinia: ‘Deze bloemen kunnen aan familie, vrienden en collega’s worden gegeven en komen op die manier ook buiten de kerk terecht.’ De predikant merkt dat mensen de aandacht op prijs stellen: ‘De enkeling aan wie ik mijn roos geef, is blij dat er

oog is voor werk dat ze meestal achter de schermen doen.’ Jan de Kluijver is diaconaal consulent binnen de Protestantse Kerk en lid van het Diaconaal Platform Ede. Hij kent meer voorbeelden van kerken in Ede die morgen aandacht geven aan mantelzorgers. De afgelopen jaren heeft het platform in Ede meer dan honderd zorgvragers attent gemaakt op het mantelzorgcompliment. Als blijk van waardering kunnen zorgvragers hun mantelzorger voordragen voor een mantelzorgcompliment. De Sociale Verzekeringsbank betaalt dit mantelzorgcompliment, een bedrag van tweehonderd euro, uit. De Kluijver vindt het belangrijk dat er aandacht is voor mantelzorgers. ‘Als we met elkaar meeleven, houden we het ook langer vol.’

6 nieuws kort zaterdag 9 november 2013 nederlands dagblad

ADO wint CIDI-prijs voor inzet tegen spreekkoren

Aanhouding in verband met ramp Lampedusa

Soros belooft hongerend Syrië een miljoen dollar

Meer winst Allianz ondanks overstroming

ADO Den Haag krijgt de CIDI Respect Award voor de inzet tegen discriminerende spreekkoren. Barbara Barend, bestuurslid van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), reikt de prijs vandaag uit aan Piet Jansen, directeur van de Haagse voetbalclub. ADO Den Haag wint de eerste editie van de prijs, omdat het de eerste voetbalclub in de Eredivisie is die apparatuur heeft geïnstalleerd om zowel de aanstichters, als de meezingers van spreekkoren te kunnen identificeren. <

De politie op Sicilië heeft een 34-jarige Somaliër gearresteerd die voor honderden Afrikaanse migranten de boottocht zou hebben georganiseerd die begin oktober voor de kust van het eiland Lampedusa dodelijk eindigde. Dat heeft de politie gisteren gezegd. Mouhamud Elmi Muhidin wordt verdacht van ontvoering, aanranding, mensenhandel en lidmaatschap van een criminele organisatie die illegale immigratie tot doel had. Overlevenden van de scheepsramp, die aan 365 migranten het leven kostte, wezen de verdachte aan. <

De Amerikaanse filantroop George Soros heeft een miljoen dollar toegezegd voor noodhulp in Syrië. Veel inwoners van het door een burgeroorlog verscheurde land dreigen volgens de miljardair een honger- of vriesdood te sterven. De winter nadert en steeds meer kinderen raken ondervoed. De weldoener maakte zijn gift bekend nadat hij was onderscheiden met de Vrijheidsprijs van hulporganisatie IRC. <

De Duitse verzekeraar Allianz heeft vorig kwartaal meer winst behaald dan in dezelfde periode vorig jaar, ondanks de schade van de overstromingen in Midden-Europa van deze zomer. Onder de streep hield het concern eind september ruim anderhalf miljard euro over, een stijging van meer dan 5 procent op jaarbasis, aldusAllianz. <

Britse militair schuldig aan moord op Afghaan

Zwarte Pieten welkom bij intocht Amsterdam Sinterklaas mag bij zijn intocht in Amsterdam volgende week zondag gewoon Zwarte Pieten meenemen. Dat heeft de rechtbank in Amsterdam gisteren bepaald. Tegenstanders probeerden via de rechter te voorkomen dat de goedheiligman vergezeld zou worden door zijn zwarte knechten. De bestuursrechter bepaalde dat de openbare orde niet in het geding is door de aanwezigheid van Zwarte Pieten. De gemeente had betoogd dat het evenement alleen kan worden verboden als dat het geval is. <

Moeder herstellende na dochtermoord Reuver De 26-jarige vrouw die donderdag door haar ex-vriend werd neergeschoten, alvorens hij hun dochter en zichzelf vermoordde, is herstellende. De vrouw uit het Limburgse Reuver is geopereerd en verkeert niet in levensgevaar, meldt de politie. De vrouw is inmiddels bij kennis en geïnformeerd over de dood van haar dochter, laat een woordvoerder weten. Bij het onderzoek in de woning is een machinepistool gevonden. De man had aangegeven ook een granaat te hebben, maar die is niet gevonden. <

beeld novum

School moet leerlingen Ghaldoun toelaten Een nieuwe islamitische school in Rotterdam moet vier leerlingen van het opgedoekte Ibn Ghaldoun toelaten. Een vijfde leerling hoeft niet aangenomen te worden omdat het meisje verdachte is in de examenfraudezaak. Dat heeft de rechtbank in Rotterdam gisteren in een kort geding besloten. Twee van de vier geweigerde leerlingen waren betrokken bij de fraudezaak en van de andere twee verzetten de ouders zich tegen de komst van de nieuwe school. <

Criminelen dreigen met zaak tegen advocaten Advocaten die maandag staken en niet op een geplande zitting verschijnen, krijgen een tuchtrechtelijke procedure aan hun broek. De advocaten die hun cliënt in de steek laten moeten ook een schadevergoeding betalen wegen wanprestatie, kondigt de Bond van Wetsovertreders aan. Advocaten zijn wettelijk verplicht om hun cliënten te vertegenwoordigen als hij in voorlopige hechtenis zit of in verzekering is gesteld, stelt de bond. Zij kunnen namelijk geen andere advocaat regelen. <

Marktlui Groningen weg voor intocht Sinterklaas beeld novum

Leeuwarden genomineerd voor Culturele Hoofdstad Nederland draagt Leeuwarden officieel voor als Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Dat heeft de ministerraad gisteren besloten. Minister van Cultuur Jet Bussemaker (PvdA) volgt daarmee een internationale jury die in september een voorkeur uitsprak voor Leeuwarden boven Eindhoven en Maastricht. Leeuwarden richt zich als Culturele Hoofdstad op de thema’s water, land en horizon. Het motto daarvoor is Iepen Mienskip, Fries voor ‘open gemeenschap’. <

Houtbedrijf vindt 120 kilo cocaïne in container Bij een houthandel in Zederik, ten zuiden van Utrecht, is gisterochtend ongeveer 120 kilo cocaïne in een container gevonden. Drie sporttassen in de container bleken 22 pakketten coke te bevatten, laat het Openbaar Ministerie in Rotterdam weten. De container was in Chili geladen met hout. Een team van douane, zeehavenpolitie en FIOD stelt een onderzoek in naar de herkomst van de cocaïne. De drugs zijn vernietigd. <

De marktkooplieden van de Groningse zaterdagmarkt moeten tijdens de landelijke intocht van Sinterklaas hun waar op een andere locatie aan de man brengen. De kooplieden wilden niet wijken voor de komst van de goedheiligman en waren naar de rechter gestapt. Die stelde de gemeente Groningen echter in het gelijk. De marktlui waren boos omdat ze naar eigen zeggen een deel van hun inkomsten verliezen als ze ergens anders moeten staan. Ze wilden dat de gemeente dat verlies zou vergoeden. <

Een Britse marinier is gisteren door de krijgsraad schuldig bevonden aan de moord op een zwaargewonde opstandeling in de Afghaanse provincie Helmand in september 2011. Twee van zijn collega’s zijn vrijgesproken. Dat melden Britse media. De zaak spitste zich toe op een video van de moordpartij die met een camera op de helm van een van de mariniers was gemaakt. <

Politie en justitie op Curaçao hebben gefaald bij de beveiliging van Luigi Florentina, een van de verdachten van de moord op politicus Hermin Wiels. Dat concludeert een speciale onderzoekscommissie die was ingesteld na de zelfmoord van Florentina in zijn cel. In de hele keten ontbrak de regie, het personeel was niet gekwalificeerd en kreeg geen aanwijzingen. Zo gaf de Curaçaose minister van justitie geen instructies aan de verantwoordelijk leidinggevenden bij Justitie, het politiekorps en de gevangenis over de plaatsing van Florentina in een politiecel in Barber. Ook binnen het politiekorps en het OM werd zeer slecht gecommuniceerd. <

De Chinese politie heeft de dader gearresteerd van de aanslag op een provinciaal partijkantoor in de Noord-Chinese stad Taiyuan. Bij de serie explosies vielen woensdag een dode en acht gewonden. De dader, een 41-jarige man die negen jaar cel wegens diefstal achter de rug heeft, heeft bekend. Dat hebben de autoriteiten in de provincie Shanxi bekendgemaakt. Over zijn motief werd niets gemeld. <

Philips haalt logo Kroatië houdt referendum van hoofdkantoor over het homohuwelijk Kroatië, het jongste lid van de Europese Unie, houdt op 1 december een referendum over het legaliseren van het homohuwelijk. Het parlement stemde gisteren in met de volksraadpleging. Mensenrechtenorganisaties menen echter dat het referendum in strijd is met de mensenrechten. Zij hebben al gezegd beroep aan te tekenen tegen het referendum. <

Philips heeft vrijdag zijn logo van het hoofdkantoor in Amsterdam verwijderd. Het bedrijf wil niet zeggen waarom dat is gedaan, alleen dat het te maken heeft met nieuws dat volgende week naar buiten wordt gebracht. Op Twitter gaan al geruchten dat het bedrijf een ander logo krijgt. Philips antwoordt op vragen daarover van twitteraars met een mysterieus ‘stay tuned’. <

De Ugandese president Yoweri Museveni ondergaat in het openbaar een hiv-test. Museveni hoopt dat zijn landgenoten zijn voorbeeld volgen, omdat de aidsepidemie volgens hem pas een halt toe kan worden geroepen als iedere Ugandees weet of hij het virus onder de leden heeft. Hoogwaardigheidsbekleders in Uganda laten zich zelden en plein public testen. Hulpverleners die de aidsepidemie in Uganda het hoofd proberen te bieden, dringen er al lang op aan dat publieke figuren het goede voorbeeld geven. <

De Nederlandse industriële sector heeft in september voor het eerst dit jaar meer geproduceerd in vergelijking met een jaar eerder. De productie liep op met 0,4 procent, zo maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek gisteren bekend. In augustus was nog sprake van een productiekrimp van 2,3 procent. <

Nederlandse bedrijven sluiten deals met Russen Zeker tien Nederlandse bedrijven hebben tijdens de handelsmissie van minister voor Buitenlandse Handel Lilianne Ploumen (PvdA) overeenkomsten getekend met Russische organisaties. Dat meldde het ministerie gisteren. Zo gaat TNO zeer geavanceerde technologie van kennisinstituut Topchiev, waarbij vrijkomend gas wordt omgezet in vloeibaar gas, inbrengen bij West-Europese chemische bedrijven. Verder zijn zes intentieverklaringen getekend over luchthaven- en luchtvaartveiligheid. <

S&P verlaagt oordeel over krediet Frankrijk Kredietbeoordelaar Standard & Poor’s (S&P) heeft zijn rating voor Frankrijk met een stap verlaagd naar AA. S&P twijfelt of Frankrijk erin slaagt voldoende te snijden in de overheidsbegroting, zo meldde het concern gisteren in een verklaring. Ook de hoge werkloosheid en de trage economische groei speelden mee in de afweging. <

President Uganda ondergaat hiv-test

beeld novum

Dijsselbloem vreest toorn van Olli Rehn niet Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) maakt zich geen enkele zorgen dat de Europese Commissie Nederland dwingt om het begrotingstekort onder de 3 procent te krijgen. Binnenkort buigt eurocommissaris Olli Rehn zich over de begroting van 2014 die Dijsselbloem inleverde. ‘We hebben met de Europese Commissie afgesproken dat we voor zes miljard euro aan maatregelen zouden nemen. Rehn heeft dat heel helder gezegd’, zei Dijsselbloem na afloop van de ministerraad. <

KLM: meer passagiers en minder goederen Air France-KLM heeft in oktober bijna 3 procent meer passagiers vervoerd dan in dezelfde maand vorig jaar. Vooral in Azië en het Caribisch gebied steeg het aantal passagiers vorige maand sterk. In Europa lag de groei in passagiers daarentegen lager dan gemiddeld, zo maakte de luchtvaartmaatschappij gisteren bekend. Op het gebied van luchtvrachtvervoer deed het Frans-Nederlandse concern het juist minder dan in oktober vorig jaar. Wereldwijd werden vorige maand ruim 3 procent minder goederen vervoerd, aldus Air FranceKLM. Ook ging het bedrijf minder verdienen per vervoerde eenheid. <

DNB’er Sijbrand kandidaat voor topfunctie ECB beeld ap

Justitie faalde bij zelfmoord verdachte

Dader aanslag NoordChinese stad opgepakt

Industrie groeit voor het eerst dit jaar

VS verliezen stemrecht bij VN-cultuurorgaan Unesco De Verenigde Staten hebben een deadline gemist en zijn als gevolg daarvan hun stemrecht kwijt in Unesco, de culturele organisatie van de Verenigde Naties. De grootmacht had tot gisterochtend de tijd om zijn contributie aan Unesco over te maken of een verklaring te overleggen waarom deze verlaat is. Het missen van de deadline is geen ongelukje. De VS betalen al sinds 2011 geen contributie meer – zo’n tachtig miljoen dollar per jaar, bijna een kwart van het Unesco-budget – uit ongenoegen over de beslissing van Unesco in dat jaar om de Palestijnen een lidmaatschap te verschaffen. <

De Nederlander Jan Sijbrand is een van de twee kandidaten voor de positie van hoofd bankentoezicht bij de Europese Centrale Bank (ECB). Dat bevestigt een woordvoerder van zijn huidige werkgever, De Nederlandsche Bank na berichten in Duitse media. De Française Daniele Nouy is vooralsnog de enige tegenkandidaat. <

ABP ruim boven vereiste dekkingsgraad De dekkingsgraad van het ABP is in oktober gestegen tot ver boven het vereiste niveau. De graadmeter kwam vorige maand uit op 106,2 procent. De dekkingsgraad komt daarmee voor het eerst dit jaar uit boven de benodigde 104,2 procent. <

beeld ap

Rabo-medewerkers niet vervolgd om Libor Medewerkers van de Rabobank die betrokken waren bij de Libor-fraude en nu nog bij de bank werken worden niet vervolgd. Betrokkenen die inmiddels ergens anders werken worden mogelijk wel vervolgd, aldus minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) in een brief aan de Tweede Kamer. <


reportage Gerhard Wilts nd.nl/ beeld Artsen zonder Grenzen

Alleen angst regeert in hartje Afrika Hoe het terrein van een katholieke missiepost in hartje Afrika in vijf weken veranderde in een openluchtgevangenis voor dertigduizend vluchtelingen uit één stad. ‘Je vóélde de angst. Dertigduizend mensen opeengepakt op een terrein van negen voetbalvelden.’ Arjan Hehenkamp, directeur van Artsen zonder Grenzen Nederland, vergeet Bossangoa niet meer. ‘Een openluchtgevangenis, te bizar voor woorden.’

▶ Bangui-Amsterdam

spelde Ging. In de Centraal-Afrikaanse Republiek dreigt een genocide, waarschuwden de Verenigde Naties maandag dan ook. De internationale gemeenschap moet ingrijpen om het toenemende geweld te stoppen. Artsen zonder Grenzen spreekt zich niet uit over de wenselijkheid van gewapend ingrijpen. Hehenkamp: ‘De buitenlandse huurlingen zijn alleen geinteresseerd in macht en middelen. Als zij tegen-

‘Zodra ze een auto zien, laten ze uit angst alles vallen, zelfs een baby.’

CHAD

Ao

over een echt leger komen te staan, zullen ze eieren voor hun geld kiezen en vertrekken. Tegelijk moeten we oppassen met ons woordgebruik. Taal heeft politieke intenties en consequenties. Praten over genocide ontmoedigt hulporganisaties

CENTRAAL AFRIK AANSE REPUBLIEK

hr Ba

k Bahr Aou

alé uk

lo Ou

u Birao

Ndele

M

O

e ay

Berberati

Sibut

ko po

ob

L

b

ere

Bangui

angui ub

Bria

Bambari

SUDAN

Bangassou Mobaye

rr Oua

a

Kaga Bandoro

Bozoum

M

tto Ko

gu i

Chinko

Bouar

n mi Ba

de Pen Bossangoa

am

In de afgelopen twee maanden nam het geweld vooral toe in het westen, waar het grootste deel van de bevolking leeft. De staatsgreep heeft het land in anarchie en chaos doen verzinken. ‘Alle dorpjes tot 120 kilometer langs de weg van Bossangoa naar de hoofdstad Bangui, driehonderd kilometer verderop, zijn verlaten’, zegt Hehenkamp op basis van eigen waarneming. De inwoners zijn de bush in gevlucht, met achterlating van al hun bezittingen, of zoeken een veilig heenkomen in kampen. ‘Bij de missiepost in Bossangao vóélde je de angst. Rond het overvolle kamp zwerven Séléka-milities die gedreigd hebben aan te vallen als ze maar één schot horen vallen. Ze vrezen namelijk dat in het kamp zich guerrillagroepen vormen die zich tegen hen kunnen keren.’ Op een avond viel er inderdaad een schot. Hehenkamp: ‘Binnen tien minuten begon de (christelijke) menigte rond de missiepost te zingen, het zwol aan en duurde uren lang. Zo diep zat de angst, dat de mensen niets anders wisten dan collectief een gebed om bescherming te zingen. Indrukwekkend! Gelukkig bleef een aanval uit.’ In Bouca liep het minder goed af: circa zevenhonderd huizen, het halve dorp, zijn onlangs in brand gestoken. Ongeveer vijfhonderd mensen zochten beschutting in de rooms-katholieke missiepost in het dorp. Enkele moslimfamilies kregen onderdak bij de lokale imam. Andere ontheemden nemen de wijk naar ziekenhuizen, moskeeën en scholen. ‘Er ontstaat ongewild een dynamiek tussen christenen en moslims. Die ontwikkeling is tragisch’, zegt Hehenkamp. ‘Moslims zijn een kleine minderheid. Islamitische milities proberen een nationale overheid te vormen, maar hun geweld zet kwaad bloed bij niet-moslims. Christenen zetten eigen legertjes op om zich te verdedigen. Huurlin-

gen uit Tsjaad en Sudan, vaak ervaren vechters, willen geld zien en luisteren niet langer naar Séléka-leider Michel Djotodia om de wapens neer te leggen. In het mijnstadje Gaga vielen begin oktober zestig doden. Een gewapende groep christenen had enkele rebellen gedood en moslimburgers aangevallen. Daarop volgde een wraakactie van Sélékastrijders tegen de christelijke bevolking. In Bouar kwamen anderhalve week geleden bij gevechten tussen Séléka en de christelijke militie Anti-Balaka (‘tegen hakmessen’) bijna veertig christenen om. De ‘religieuze dimensie maakt de burgers ongelooflijk angstig’, zei John Ging, directeur humanitaire operaties van de Verenigde Naties, toen hij afgelopen week in New York verslag uitbracht van een bezoek aan het land. Volgens hem beginnen islamitische en christelijke strijdgroepen elkaars aanhangers af te slachten. Daarnaast vliegen gewapende groepen binnen Séléka elkaar in de haren. ‘Vanuit humanitair perspectief wordt er verschrikkelijk geleden. En het wordt steeds erger’, voor-

Ou ha m

collectief gebed

Tienduizenden vluchtelingen zitten al vijf weken onder erbarmelijke omstandigheden opeengepakt bij een missiepost in Bossangoa. Vuil water en gebrek aan latrines vergroten de kans op diarree en malaria.

CAMEROON

Vanuit de lucht lijkt Bossangoa een welvarend stadje in het noordwesten van de Centraal-Afrikaanse Republiek. Op de grond is de situatie totaal anders, ervoer Arjan Hehenkamp van Artsen zonder Grenzen Nederland. ‘De hele stad (45.000 inwoners) is verlaten, op straat is geen mens te zien. Alleen bij de katholieke missiepost in het centrum zitten dertigduizend mensen doodsbang op een kluitje, zonder water, zonder wc’s en zonder dak boven hun hoofd.’ Vorige week bezocht Hehenkamp de CentraalAfrikaanse Republiek (CAR), om te kijken welke hulp Artsen zonder Grenzen – als een van de weinig overgebleven hulporganisaties – nog kan geven na de staatsgreep een halfjaar geleden. Sindsdien is een golf van onbeschrijflijke wreedheden over de Afrikaanse republiek geslagen. In maart zette een alliantie van islamistische rebellen en buitenlandse huurlingen onder de naam Séléka (‘coalitie’) president François Bozizé af. Rebellenleider Michel Djotodia nam de macht over, maar feitelijk is de CAR sindsdien wetteloos. De humanitaire toestand in het land is dramatisch verslechterd, berichtten vorige week Amnesty International en Unicef. Binnen enkele weken zijn de voorraden voor noodhulp op. Het aantal vluchtelingen is in luttele maanden opgelopen naar vierhonderdduizend. De mensenrechten worden op grote schaal geschonden: milities trekken rond, verkrachten, plunderen, verjagen of vermoorden de bevolking en ontvoeren kinderen. Gewapende groepen voeren een ordinaire strijd om macht en toegang tot natuurlijke rijkdommen, beaamt Hehenkamp. ‘CAR is vanaf de onafhankelijkheid in 1960 een speelbal geweest van geopolitieke belangen, zonder dat er een ideologie of politiek program achter zat. De situatie nu is echter anders dan voorheen: stammen uit het noorden heersen over stammen in het zuiden, met als gevolg dat een islamitische minderheid heerst over een christelijk/animistische meerderheid. Die religieuze spanning was er eerder nooit.’

Obo

Mbomou

Nola Mbaiki REP. VAN CONGO

DEM. REP. VAN CONGO

150km © GRAPHIC NEWS

Centraal-Afrikaanse Republiek vertrouwd met opstanden In de Centraal-Afrikaanse Republiek, een land net zo groot als Frankrijk, wonen bijna vijf miljoen mensen. Ongeveer de helft van de bevolking is christelijk (25 procent protestants en 25 procent katholiek), een derde is animistisch en ongeveer 15 procent is islamitisch. De CAR

heeft sinds haar onafhankelijkheid van Frankrijk in 1960 talloze opstanden gekend. Alleen tussen 1993 en 2003 was het relatief rustig onder een burgerregering. In maart van dit jaar zetten rebellen president François Bozizé af en nam rebellenleider Michel Djotodia diens plaats in.

in actie te komen en verhoogt mogelijk de spanningen in het land.’ Hoewel in Bangui een klein VN-contingent en enkele honderden Franse militairen zitten, kan het volgens Hehenkamp nog maanden duren voordat een serieuze VN-vredesmacht is opgezet. ‘Ik verwacht niet dat in tussentijd de politieke situatie verbetert of dramatisch verslechtert. De bevolking verkeert daarentegen in vreselijke omstandigheden. In het binnenland is AzG een van de weinige organisaties die nog hulp verleent. Andere hulporganisaties zitten vooral in de hoofdstad; zij hebben een impuls voor noodhulp nodig, naast meer internationale aandacht en solidariteit voor CAR. Gelukkig doen de plaatselijke kerken veel goeds, maar zij hebben last van dezelfde onveiligheid als de burgers. Tal van katholieke missieposten, hospitalen en weeshuizen zijn geplunderd.’

kerken Half oktober ondertekenden kerkleiders van alle kerkelijke gemeenschappen in de CAR een verklaring waarin ze de internationale gemeenschap opriepen snel in actie te komen tegen plunderingen, vernielingen, intimidatie, ontvoering en mishandeling. ‘Christenen worden het zwaarst getroffen. Rebellen verkrachten burgers en leden van kloosterordes, vernielen kerkgebouwen en voeren gerichte aanvallen uit op priesters en voorgangers’, aldus de verklaring. Ooggetuigen meldden dat vooral kerken, huizen en winkels van christenen werden geplunderd. Voorganger José Munos uit Bangassou vertelde dat de rebellen een groot deel van de stad hebben verwoest. Ook de kerk en de Bijbelschool zijn leeggeroofd en vernield. Een van zijn gemeenteleden werd ernstig mishandeld omdat hij de rebellen weigerde te vertellen waar de auto’s van de kerk stonden. Het centraal gezag is in CAR verdwenen, alleen de angst regeert, bevestigt VN-waarnemer Philippe Bolopion. Hij reisde woensdag door het stadje Zere en twitterde: ‘Een spookstad. Kerken verbrand, moskee verwoest. School, apotheek geplunderd. Ongeveer driehonderd huizen in de as, sommige nog met huisraad erin. De mensen zijn zo bang voor Séléka, dat ze alles laten vallen zodra ze een auto zien. Een vrouw liet zelfs haar baby achter om te ontkomen. En in Bossangoa verkopen Afrikaanse vredessoldaten water en bier; ze lopen geen patrouille en staan niet op wacht om de angst bij de ontheemden weg te nemen.’ <


Herman Veenhof nd.nl/buitenland beeld nd, ap

Nauwkeurige regie rond Kristallnacht …De Kristallnacht was 75 jaar geleden meer dan gekanaliseerd volksgeweld. …De antisemitische uitbarsting in Duitsland was gepland, maar heel kort tevoren.

▶ Hannover ‘Ik vaardig een order ter beëindiging van de acties uit. Nu is het welletjes geweest’, noteerde Joseph Goebbels, rijksminister voor propaganda in naziDuitsland, op 11 november 1938 in zijn dagboek. Politie, Gestapo en SS moesten ervoor zorgen dat het ‘spontane’ volksgeweld tegen de Joden in naziDuitsland na twee dagen weer ophield. Dat gebeurde ook. De Kristallnacht, 75 jaar geleden, duurde anderhalf etmaal.

inbeslagname De gebeurtenissen zelf zijn bekend. Ruim 190 synagogen en 7500 Joodse bedrijven werden verwoest, een groot deel ging in vlammen op. Er viel een beperkt aantal doden. Minder bekend is de tegenstand van toen nog minister van Economie Hermann Göring, die de aangerichte schade aan Joodse bezittingen jammer van het geld vond. De Duitse verzekeringen zouden de schade wel uitkeren (vanwege de kwetsbare internationale reputatie van die sector), maar het geld moest meteen in beslag worden genomen. De Joden werden namelijk verplicht een miljard Reichsmark te betalen als vergoeding. Ook is niet breed bekend dat de nazi’s de uitwassen van het antisemitisch volksgeweld bestraften. Zo hield men ‘de meute’ in bedwang en wilde het Hitlerregime de indruk wekken rechtvaardig te zijn. Vooral de achthonderd gevallen van plundering en de tientallen zedendelicten (meestal politiemensen of partijleden die zich aan Joodse vrouwen vergrepen: ‘rassenschande’) werden aangegrepen om te laten zien wie de baas was. Een publiek proces en een lichte straf toonde aan hoe ver men kon gaan en hoe genadig de overheid was voor loyale, iets te enthousiaste onderdanen. Regie was het sleutelwoord van de nationale pogrom in de Kristallnacht. Dat blijkt uit drie telexen die op 9 november ’s avonds uit Berlijn werden verstuurd. Gestapochef Heinrich Müller stuurde om vijf voor twaalf de opdracht aan de politie om de volkswoede tegen

De arrestatie van Herschel Grynszpan in de Duitse ambassade in Parijs. de Joden niet te belemmeren; om half twee telexte Richard Heydrich aan de Sicherheitsdiensten in alle gemeenten dat er niet geplunderd moest worden, dat de archieven uit de synagogen gehaald moesten worden en dat ervoor gezorgd moest worden dat de branden geen Duits eigendom beschadigden. Hitler bepaalde in het holst van diezelfde nacht de aanhouding van dertigduizend vermogende Joden.

aanleiding De antisemitische uitbarsting was gepland, maar heel kort van tevoren, stelt Sidney Smeets in zijn boek De wanhoopsdaad. Hoe een zeventienjarige jongen de Kristallnacht ontketende. (Balans, 254 blz. € 19,95) ‘Hitler was pragmatisch, maakte gebruik van de situatie, nu ook’, zegt de jurist, die op het Amsterdamse advocatenkantoor van Gerard Spong werkt. De aanleiding voor de Kristallnacht lijkt helemaal vergeten. Op 7 november 1938, even over half tien ’s morgens, meldde zich de zeventienjarige Herschel Grynszpan, zoon van Poolse Joden die vanaf 1911 in Hannover hadden gewoond, bij de Duitse ambassade in Parijs. Hij wilde een secretaris persoonlijk documenten overhandigen. Hij mocht verder naar diplomaat Ernst vom Rath. Grynszpan trok zijn pistool en vuurde

vijf keer. Twee kogels troffen de Duitse ambassademan. Vom Rath stierf op 9 november om 16.30 uur. Grynszpan zei bij zijn verhoor dat het hem ging om een signaal: bijna twintigduizend Poolse Joden waren eind oktober de Duitse grens overgezet en vegeteerden in stadjes en kampementen. Ook zijn ouders, broer Mordechai en zus Beile waren daarbij. Ze wisten later naar de Sovjet-Unie te komen. In Berlijn werd een dag lang overlegd over deze buitenkans: een Jood die een jonge Duitser vermoordt. Goebbels zette zijn propagandamachines in werking. Sinds de rassenwetten in 1935 was er een ‘pauze’ geweest in de Jodenvervolging. Bij de Olympische Winteren Zomerspelen, de bezetting van het Rijnland en de Sudetencrisis konden de nazi’s immers geen negatieve kritiek gebruiken. Maar nu was het tijd voor een offensieve stap die ook de aandacht moest afleiden van Goebbels’ affaire met de Tsjechische Lida Baarova. ‘De Kristallnacht werd de waterscheiding; van toen af ging het in crescendo naar de Holocaust.’ Grynszpan zat twintig maanden in Frankrijk vast, maar de linkse regeringBlum wilde hem niet uitleveren. Op 18 juli 1940, na de Franse nederlaag tegen Duitsland, kwam hij alsnog in Duitse handen. Grynszpan doorkruiste de op-

De Kristallnacht woedde op 9 en 10 november 1938. zet van een showproces dat de Joden zwart moest maken, door in zijn gevangenschap (in Berlijn en Sachsenhausen) te stellen dat hij de schandknaap van de diplomaat was geweest en hem om geld had doodgeschoten. De rechtszitting van 11 mei 1942 werd uitgesteld en Grynszpan werd waarschijnlijk eind

1942 in stilte geëxecuteerd. Smeet ontmaskert in zijn boek het gerucht dat de jonge Jood en de Duitse diplomaat echt iets hadden gehad. Dit doet hij op grond van nieuwe bronnen in regionale archieven in Düsseldorf en München. Zijn boek is inmiddels aangeboden aan de achterneef van Vom Rath. <

advertentie

16 en 23 november 2013

Koninklijke dagtochten Den Haag In november is het tweehonderd jaar geleden dat Nederland na de Franse overheersing zijn onafhankelijkheid verkreeg. Met dagtochten door het Koninklijke Den Haag willen wij aandacht geven aan dit jubileum. Op twee zaterdagen, 16 en 23 november, wandelen wij samen met Menno de Bruyne, SGP-voorlichter Tweede Kamer en monarchiekenner, door de Hofstad.

De kosten voor deze dagtocht zijn € 49,95 per persoon. U kunt zich aanmelden via nd.nl/dagtochten of telefonisch via 0342-411711. Als uw aanmelding is verwerkt, ontvangt u van ons een bevestiging met meer informatie.

Na een heerlijke lunch in het bekende Café Brasserie Dudok brengen wij een bezoek aan de wandelgangen en achterkamertjes van de Tweede Kamer. Daarna is er in een vergaderzaal volop gelegenheid om door te praten over alles wat u heeft gezien en om vragen te stellen aan Menno. De dag begint om 09.30 uur in restaurant Luden in Den Haag en eindigt om uiterlijk 16.00 uur in het gebouw van de Tweede Kamer.

nd.nl/dagtochten


redactie nd nd.nl/geloof

beeld ap / Nelson Salting en US Naval Research Lab

Gebouwen van Setia verzegeld ▶ Jakarta De Indonesische autoriteiten hebben de theologische hogeschool Setia in Jakarta gisteren ‘verzegeld’. Wat daarvan precies de betekenis is, bleef onduidelijk. Ambtenaren hingen vrijdagochtend een bordje aan de buitenmuur naast de poort van het terrein van de theologische hogeschool Setia. Op dat bordje staat dat het gebouw verzegeld is. De meer dan duizend studenten kunnen het gebouw echter nog gewoon in en uit, en de lessen gaan dan ook gewoon door. De Nederlandse predikant Dick Mak is docent aan de school. Hij gaf les toen de school ‘verzegeld’ werd, maar zegt er niets van te hebben gemerkt. Hij heeft geen idee waarom de overheid zich nu ineens zo met de school bemoeit. Ze probeert al enkele jaren de juiste vergunningen te krijgen voor het gebruik van het fabrieksterrein. Dat is tot nu toe niet gelukt. Het gevolg van de ‘verzegeling’ is dat het bestuur van Setia volgende week dinsdag op het gemeentehuis gehoord wordt over de zaak. Hoe dat uitpakt, is afwachten. De theologische hogeschool Setia werd in 2008 door moslimradicalen verjaagd uit een overwegend islamitische wijk in de hoofdstad Jakarta. Daarna was hij enkele jaren dakloos. Sinds 2010 verblijft de hogeschool in een oude leerfabriek. <

Foto boven: Een weg bij de Filipijnse kustplaats Legapazi, circa 520 kilometer ten zuiden van Manilla, is bezaaid met puin, na een stormvloed die werd veroorzaakt door de tyfoon Haiyan. Het was een van de krachtigste stormen in de geschiedenis van de archipel. Ruim 720.000 bewoners zijn geëvacueerd. Er zijn zeker vier doden gevallen, waarschijnlijk meer. Communicatie was gisteren in veel gebieden niet mogelijk. De tyfoon, die gepaard ging met windsnelheden van minstens 235 kilometer en soms zelfs 275 per uur, rukte daken af, ontwortelde bomen en veroorzaakte aardverschuivingen. In delen van de archipel viel de elektriciteit uit en kwam het openbare leven volledig stil te liggen. ‘Als je met zo’n situatie te maken krijgt, is er maar één ding dat je kunt doen: bidden, bidden en nog eens bidden’, zei gouverneur Roger Mercado van het eiland Leyte. Foto links: de tyfoon Haiyan boven de Stille Oceaan, op weg naar de oostkust van de Filipijnen. Deze foto werd donderdag gemaakt door de satelliet Nexsat. Op dat moment was de tyfoon nog niet op volle kracht. <

redactie nd nd.nl/buitenland

Duitse ISAF vernietigt apparatuur ▶ Berlijn Het Duitse ISAF-contingent in Afghanistan vernietigt bruikbare legerspullen, sinds de overdracht begin oktober van de militaire basis in Kunduz. Het Duitse ministerie van Defensie stelt een onderzoek in. Zelfs de soldaten zijn ontsteld over de vernietiging van bruikbare apparatuur, berichtte gisteren de Süddeutsche Zeitung. Met de spreekwoordelijke Duitse grondigheid en ordelijkheid worden goed functionerende GPS-telefoons en een brandweerauto gesloopt of vernietigt. Militair attaché Hellmut Königshaus bezocht eind oktober de Duitse troepen in Kunduz. Enkele weken eerder was de basis officieel overgedragen aan Afghaanse troepen. ‘Zowel vrouwelijke als mannelijke soldaten hebben me verteld dat bij het vertrek uit het kamp op grote schaal nog bruikbaar legermateriaal is vernietigd. Zij konden niet begrijpen waarom de spullen niet op z’n minst voor ondersteuning aan de Afghanen zijn gegeven’, meldde hij na zijn bezoek. Het gaat om ongeveer 1300 apparaten, waaronder goed werkende satelliettelefoons en zelfs een brandweerauto. Vernietiging van de mobiele telefoons was niet noodzakelijk, omdat het ging om Amerikaanse toestellen. De bluswagen is gesloopt om de onderdelen te kunnen gebruiken bij reparaties van andere brandweerauto’s op een Afghaanse kazerne in Masar-i-Sharif. Het voertuig is niet bedrijfsklaar overgedragen; net zo voorzichtig is omgesprongen met versleten uniformen, omdat er vrees bestond voor ‘misbruik’. De militaire leiding in Kunduz vond terugsturen van het materiaal naar Duitsland niet noodzakelijk en ook niet rendabel, gezien de hoge kosten van een luchttransport. Het Duitse ministerie van Defensie wil binnen een maand opheldering over de vernietiging. <

Herman Veenhof nd.nl/buitenland beeld ap / Lino Azzopardi

Israël laakt ‘soap’ rond dood Arafat …Een van de drie onderzoeksrapporten naar de dood van de Palestijnse leider Arafat is gepubliceerd. …Vergiftiging met polonium-210 lijkt waarschijnlijk, maar wetenschappers noch weduwe Suha wijzen met de vinger naar Israël.

▶ Lausanne Israël ontkende gisteren nog maar eens drie keer dat het niets te maken had met de dood van Arafat, op 11 november 2004. Regeringswoordvoerder Ranaan Gisson stelde dat de toenmalige Israëlische premier Ariel Sharon juist expliciet had bevolen Arafat, vanaf 2002 belegerd in zijn commandocentrum Mutaqaa in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever, niet te doden, om te vermijden dat Israël daarvoor verantwoordelijk zou zijn. Sharon had echter in 2004 wel tegen de Amerikaanse president Bush gezegd ‘vrij te zijn van de verplichting’ Arafat te sparen. Silvan Shalom, nu minister van Energie en in 2004 minister van Buitenlandse Zaken, stelde dat Israël nooit van plan is geweest om Arafat iets aan te doen. Hij vond de suggestie ‘een storm in een glas water’ en hield het voor waarschijnlijk dat iemand uit Palestijnse kring voor Arafats dood verantwoorde-

Arafats weduwe Suha lijk was. Jigal Palmor, woordvoerder van Buitenlandse Zaken, spreekt van een soap-opera; ‘Er zitten meer gaten in het onderzoek dan in een Zwitserse kaas.’ Palmor reageerde op het onderzoek van het Zwitserse Instituut voor Stralingsfysica van het Universitair Medisch Centrum Vaudois in Lausanne. Patrice Mangin en François Bochud presenteerden woensdag een rapport van 108 bladzijden, waarin voor 83 procent bewezen werd geacht dat Arafats

doodsoorzaak vergiftiging met polonium-210 was, hetzelfde radioactieve metaal dat de Russische dissident Alexander Litvinenko doodde in november 2006. De Zwitsers trokken de ‘gematigde conclusie’ dat Arafat vermoord was door een derde partij, maar zeiden niets over mogelijke daders. Ze gaven ook aan dat vier factoren hun onderzoek belemmerden: het gebrek aan echt lichaamsmateriaal van Arafat, de kleine omvang van de monsters, de verstreken tijd tussen dood en onderzoek en de hiaten in de bewaking van de monsters. Arafats weduwe Suha beschuldigt Israël ook niet rechtstreeks. ‘Ik trek geen conclusies en wijs geen schuldigen aan.’ Zij gaf de medische rapporten in 2011 aan de Arabische zender al Jazeera. Die presenteerde op 3 juli 2012 een documentaire waarin werd gesteld dat Arafat was gedood met gif. Justitie in Frankrijk begon in augustus 2012 met een onderzoek naar de moord. In november vorig jaar werd de graftombe van Arafat in Ramallah geopend. Drie onderzoeksinstanties kregen ieder twintig monsters van kleren van Arafat (waaronder onderbroek en keffiyehsjaal). Naast het CHUV Lausanne zijn dat Toxlab in Frankrijk en het Russische Medisch-Biologisch Agentschap;

Woordvoerder Vladimir Uiba zei vorige maand dat zijn team juist geen sporen van polonium had gevonden, maar trok die woorden later officieel in.

Parkinson Palestijnse zegslieden gaan uit van Israël als ‘enig mogelijke dader’; dat zeiden PLO-bestuurder Wasel Abu Yusef en Tawfiq Tirawi, hoofd van de opmerkelijk resultaatloze Palestijnse onderzoekscommissie naar de dood van Arafat. Formeel stierf de Palestijnse leider aan een beroerte in het Franse militaire ziekenhuis Percy in Clamart, bij Parijs. Een autopsie is nooit gedaan. Medische documenten werden door Palestijnse dissidenten in september 2005 aan de New York Times gegeven. Arafat had Parkinson; het gerucht dat hij overleed aan aids is inmiddels verstomd. Als het moord zou zijn, is Israël niet de enige kandidaat. Arafat had veel vijanden in eigen kring. Een aanslag zou hebben kunnen komen van rechts (PLO-kringen die uit waren op een compromis) en van links (Hamas of felle PLO-leden die juist een radicalere koers wilden). Het mysterie rond Arafats dood kan ook te maken hebben met de 850 miljoen dollar aan hulpgelden voor de Palestijnen, die – al dan niet met medeweten van Suha – verdwenen zijn. <


Michael Persson / vk nd.nl/binnenland

Nederlandse Defensie koopt vast NSA-spullen ▶ Den Haag De Nederlandse inlichtingendiensten hebben systemen besteld om, net als de NSA, grootschalig telefoon- en internetverkeer te kunnen opvangen en verwerken. Dat is nu nog grotendeels onwettig, maar volgens de toezichthouder op de diensten, de CTIVD, is de wet achterhaald. Met de investering van 17 miljoen euro lijkt het ministerie van Defensie vooruit te lopen op een gehoopte wijziging van de wet, terwijl de discussie in het parlement nog moet worden gevoerd.

In een interview met de Volkskrant zegt Bert van Delden, voorzitter van de CTIVD, echter dat het ‘niet zo gek is’ als de diensten daarop vooruitlopen. De oudrechter verwacht dat een adviescommissie er begin december voor zal pleiten de betrokken wet te verruimen. Het project, Argo II genaamd, is bedoeld om vanaf 2014 ‘informatie uit communicatiemiddelen te verwerken tot inlichtingen’, zo schreef minister Plasterk van Binnenlandse Zaken deze zomer aan de Tweede Kamer. De nieuwe apparatuur zal worden gebruikt door zowel de binnenlandse veiligheidsdienst AIVD

als de militaire MIVD. Uit een beschrijving van het ministerie van Defensie blijkt dat Argo II vooral bedoeld is om ‘de wereld van het internetprotocol’ te bestrijken – waar de diensten nu nog niet bij kunnen.

Mossad Het systeem zal waarschijnlijk worden gebouwd door het Israëlische Nice Systems, gespecialiseerd in afluister- en surveillancesoftware. Dat bedrijf, dat volgens de Amerikaanse spionagespecialist James Bamford zijn wortels heeft in de Mossad, was een van de twee bedrij-

ven die meededen met een openbare aanbesteding. De andere gegadigde, Accenture, heeft tegen weekblad Vrij Nederland gezegd de opdracht niet te hebben gekregen. Het ministerie van Defensie geeft geen informatie over de aanbesteding. De technologiewebsite Tweakers beschrijft enkele systemen van Nice, zoals het NiceTrack Mass Detection Center en de NiceTrack Pattern Analyzer, die landelijk data kunnen onderscheppen, monitoren, analyseren en opslaan, en automatisch waarschuwingen genereren bij het zien van verdachte patronen.

Dit wijst op het ongericht opzuigen van gegevens, om die vervolgens volautomatisch door te spitten. Dergelijke technieken zijn in Nederland nu alleen toegestaan voor ‘niet-kabelgebonden communicatie’, wat neerkomt op satellietverkeer. De MIVD luistert dat af ter ondersteuning van de troepeninzet in Afghanistan en Mali. Het overgrote deel van de communicatie loopt tegenwoordig echter via kabels, die volgens de wet niet massaal mogen worden afgetapt. Volgens van Delden is het onderscheid ‘achterhaald’. <

Piet H. de Jong nd.nl/politiek

Zorg is niet: u vraagt, wij draaien …De oplopende kosten in de zorg leiden tot indringende vragen. …Het gesprek tussen arts en patiënt wordt steeds belangrijker.

▶ Den Haag Vormen de oplopende kosten voor de zorg een probleem, of lost de staat dat wel voor ons op? In een debat kruisten SP-Kamerlid Henk van Gerven en zijn VVD-collega Ockje Tellegen gisteren de degens. Het debat ging vooral over de verhouding tussen eigen verantwoordelijkheid, solidariteit en de rol van de overheid. In een dergelijk debat komen de voorbeelden al snel ter tafel. Voor Tellegen is het uitgangspunt niet wat een behandeling kost, maar of die kans van slagen heeft. Neem een vrouw die door haar eetgedrag ongezond dik is en die een derde ivf-behandeling vergoed wil krijgen. Wat de VVD betreft gaat dat niet gebeuren, tenzij de vrouw haar eetpatroon aanpast en ze gezond zwanger kan worden. Van Gerven, als huisarts begonnen in een SP-gezondheidscentrum in Oss, beaamt dat, maar dan op medische gronden. Hij zegt wars te zijn van het niet vergoeden van zorgbehandelingen op basis van gedrag. De SP’er reageerde ook op een uitgesproken column van Roos Wouters. Zij bepleitte de vergoeding van een armlastige roker te stoppen. Volgens Van Gerven tast je dan de solidariteit van het zorgsysteem aan, omdat een verslaafde geen vrije keus heeft. Met dezelfde redenering krijgt ook een heroïneverslaafde dan geen zorg meer. Van Gerven ziet in het gezondheidsbe-

leid dat zijn partij beoogt een grote overheidsrol weggelegd. Neem de snackbehoefte van jongeren onder de twaalf. Er is een duidelijk verband met de toenemende obesitas in Nederland. De overheid moet met een verbod op snacks op scholen dat ongezonde gedrag tegengaan, meent Van Gerven. Tellegen wil zo ver niet gaan. Ze ziet een beperktere taak voor de overheid, bijvoorbeeld in voorlichting zoals deze week gebeurde in ‘Het Nationaal Schoolontbijt’. ‘De overheid mag waarschuwen, maar uiteindelijk moet het individu zelf zijn of haar afweging maken.’ Een van de oorzaken van de oplopende zorgkosten is wat genoemd wordt het ‘doorbehandelen’. Beide Kamerleden bleken het daarover redelijk eens te zijn. Niet de leeftijd of de kosten zijn bepalend voor de vraag of een behandeling nog ingezet moet worden, maar het gesprek tussen arts en patiënt in de spreekkamer. Dat gesprek, zo is uit onderzoek gebleken, krijgt steeds meer inhoud. De arts gaat niet uit van ‘u vraagt en wij draaien’ en de patiënt is voor rede vatbaar en dringt niet koste wat het kost aan op doorbehandelen. Voor Tellegen sluit solidariteit in het zorgstelsel de eigen verantwoordelijkheid van individuen niet uit. ‘In het systeem dat we hebben is iedereen gelijk, al moeten we wel naar de beheersbaarheid van de kosten kijken.’ Van Gerven vindt de oplopende kosten geen probleem. Hij vergelijkt de groei van de economie en de kosten die de overheid aan goed onderwijs uitgeeft. ‘Dat zien we niet als probleem’. Wel meent hij dat de ingevoerde marktwerking tot ‘verspilling leidt’ omdat de markt is gebaseerd op het draaien van omzet. <

advertentie

14 november

Aan het werk met het Evangelie

OPEN DAG!

Meer informatie of aanmelding: [email protected] of (038) 447 17 10.

@TUKampen

www.facebook.com/TUKampen

Prinses Beatrix was gisteren in de Doelen in Rotterdam eregast bij honderdste Diës Natalis van de Erasmus Universiteit Rotterdam. <

vier vragen Peter de Waard / vk nd.nl/economie beeld ap / Michael Probst

Spaarrente komt verder onder druk De ECB heeft de officiële rente naar een laagterecord van 0,25 procent gebracht. Waar moet je nu nog heen met je spaargeld? Vier vragen voor consumenten. ▶ Amsterdam ■ Waar kan ik geld lenen tegen dat percentage om wat extra Sinterklaasinkopen te doen? Helaas kan dat niet. De officiële rente – de ‘basisherfinancieringsrente’ – is de rente die de ECB in rekening brengt aan banken die in Frankfurt geld willen opnemen. Als die rente wordt verlaagd, zoals donderdag gebeurde, is het wel de bedoeling dat ook de tarieven die de banken bij hun klanten in rekening brengen ook worden verlaagd. Maar dat is geen automatisme. De banken trekken niet alleen bij de ECB geld aan, maar ook bij spaarders en andere beleggers, zoals geldmarktfondsen. Hierbij moeten de banken met elkaar en andere aanbieders concurreren. Welke vergoeding zij op dat geld moeten betalen hangt af van het vertrouwen dat de bank en het moederland van de bank genieten. Daarnaast maken banken ook nog kosten zoals voor gebouwen en personeel.

■ Gaat de hypotheekrente nu ook met een kwart procent omlaag?

TU Kampen. Verbindt Bijbel en leven. Nieuwsgierig naar jouw mogelijkheden in Kampen? Loop een dag mee of bezoek een open dag!

beeld novum / Jan Kok

Studeren in Kampen:

De rente op hypotheken met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) is in 2013 al hard gedaald. De rente varieert nu van 2,77 voor een hypotheek met variabele rente tot 4,94 voor een hypotheek met een rentevaste periode van 20 jaar. Deze daling is onder meer te danken aan het feit dat de banken een deel van hun winstmarge op hypotheken hebben ingeleverd. Als ze die marge niet weer verhogen, moet de hypotheekrente inderdaad verder gaan dalen.

■ De gedupeerden zijn de spaarders. Wat moeten zij doen? De spaarrente zal verder onder druk komen te staan. En die is al bijna niets. Omdat Nederlandse spaarders ook belasting moeten betalen over een fictief rendement van 4 procent voor bedragen boven de 20.000 euro, terwijl ze maar 1 tot 2 procent krijgen, gaan velen er zelfs dik op

President Mario Draghi van de ECB. achteruit. Gelukkig is wel de inflatie gedaald. Maar veel spaarders zullen nu uitkijken naar andere bestedingen voor hun geld. Zo kunnen ze het belastingvrij wegschenken aan hun kinderen, waarvoor de regels sinds 1 oktober zelfs zijn verruimd: tot 100.000 euro. Ze kunnen het ook beleggen in aandelen of zelfs in goud of vastgoed. Maar nogal wat analisten vinden aandelen al erg duur. Ze kunnen het geld ook gebruiken om hun hypotheek vervroegd af te lossen en zo de maandlasten te drukken. Of ze kunnen hun geld opmaken met vakanties of de aanschaf van spullen. Dat laatste is heel goed voor de economie.

■ Hoeveel lager kan de rente nog? Of moet iedereen die kredieten nodig heeft nu toeslaan, want zo goedkoop geld krijg je nooit meer? Niet veel; de officiële rente kan nog met een kwart procent omlaag naar 0 procent. Economen noemen een negatieve rente voor het officiële tarief onmogelijk omdat iedereen dan gaat lenen omdat er geld op wordt toe gekregen. De officiële rente is dus zerobound. Andere rentetarieven kunnen overigens wel negatief worden. Zo hebben banken al eerder geld moeten toeleggen op deposito’s die ze bij de Europese Centrale Bank aanhouden.


nieuwsanalyse novum nd.nl/sport

Utrecht ziet veel voordeel in tourstart ▶ Utrecht Utrecht verwacht dat de start van de Tour de France in 2015 ongeveer een miljoen bezoekers naar de stad zal trekken.’ ‘Er komen achthonderdduizend tot een miljoen bezoekers’, liet burgemeester Aleid Wolfsen gisteren weten. ‘Dit is het grootste jaarlijkse sportevenement ter wereld. Alleen de Olympische Spelen en het WK voetbal zijn groter.’ Het eerste startschot zal in 2015 waarschijnlijk onder de Utrechtse Dom klinken meldde Wolfsen op Radio 1. De plannen rond de start van het grote wielerevenement worden op 28 november in Parijs toegelicht. Tourorganisatie ASO en Utrecht maakten gisteren bekend dat de ronde over ruim anderhalf jaar voor de zesde keer vanuit Nederland vertrekt. Wolfsen voerde donderdagavond een afrondend telefoongesprek met tourbaas Christian Prudhomme. ‘Utrecht is een stad die leeft met de fiets’, zei Prudhomme tegen de NOS. ‘Een universiteitsstad. Een stad die perfect past bij de Tour.’ Utrecht heeft jarenlang geprobeerd de tourstart naar zich toe te halen. Wolfsen zei dat de gemeente vijf miljoen euro in het wielerevenement stopt. De rest van het benodigde bedrag komt van het bedrijfsleven en sponsors. Volgens de burgemeester moet de start als een regio-evenement worden gezien. ‘Alle hotels zullen een week lang vol zitten. Bovendien is dit een impuls voor Utrecht als fietsstad en voor de breedtesport. Onder de bewoners van de stad hebben we een onderzoek laten doen. Zelfs de mensen die geen wielerfan zijn, zeggen: “doen”.’ Overigens is de PvdA’er Wolfsen over anderhalf jaar geen burgemeester meer van Utrecht. VVD’er Jan van Zanen neemt zijn ambt vanaf januari over. <

beurs novum nd.nl/economie

Klein plusje ▶ Amsterdam De Amsterdamse beurs is gisteren na een eindsprint met een kleine plus gesloten na sterke macro-economische cijfers uit Amerika. De AEX won 0,2 procent op 394,07 punten. Op weekbasis steeg de Amsterdamse hoofdgraadmeter 0,7 procent in waarde. Beleggers kregen gistermiddag een meevallend Amerikaans banenrapport voorgeschoteld. In oktober werden 204 duizend nieuwe banen gecreëerd, veel meer dan verwacht, en daarnaast werd de groei over september en augustus flink opwaarts herzien. Minpunt was dat de werkloosheid licht opliep naar 7,3 procent. Desalniettemin was ook dat cijfer beter dan voorzien. In de AEX sloten de meeste fondsen hoger. Aan kop ging PostNL met een dagwinst van 6,3 procent. Een directe aanleiding voor deze koerswinst ontbrak. Ook ArcelorMittal had de wind weer in de rug en koerste 3,4 procent hoger. Na de goede kwartaalcijfers van donderdag kreeg de staalreus verschillende positieve analistenrapporten voorgeschoteld. De grootste daler in de AEX was Imtech met ruim 3 procent. De AMX koerste 0,3 procent lager.

Ruurd Ubels nd.nl/economie beeld ap / Richard Drew

Speculeren met Twitter (en de JSF) tief jong. De hoop is dat informatie die Twitter van zijn gebruikers heeft, in de toekomst geld oplevert. Wellicht komen er betaalaccounts, zoals LinkedIn nu ook kent. Verwachtingen zijn er dus wel degelijk. En de kern van beleggen is nu juist: handelen in verwachtingen.

Meteen na de beursintroductie explodeerde Twitter. Het aandeel is een wrijfpaal voor speculanten. Schande? Anderen kopen een JSF.

▶ Den Haag ‘We gaan een periode in van optimisme’, zei beursanalist Rick Summer donderdag tegen USA Today. Het aandeel Twitter kostte die dag vóór de opening van de New York Stock Exchange 26 dollar, opende op ruim 45 dollar, steeg door naar vijftig dollar om vervolgens bij het sluiten van de beurs te landen op 44,90 dollar. Een enorm bedrag voor een bedrijf dat vanaf de oprichting (2006) continu verliesgevend is – de eerste helft van dit jaar kwam Twitter nog maar eens zeventig miljoen dollar tekort. Toch dook iedereen donderdag op het aandeel. Dat doet denken aan – inderdaad – Nina Brink’s World Online. Deze internetaanbieder ging in 2000 naar de Amsterdamse beurs voor de introductieprijs van 43 euro. Analisten waarschuwden, want World Online had nooit winst gemaakt. Niettemin opende het aandeel op ruim vijftig euro om aan het einde van de eerste handelsdag te blijven steken op ruim 42 euro. Velen hoopten op de beurs snel geld te verdienen. De dagen erna raakte World Online in een vrije val, want de werkelijkheid bleek hard. Na acht maanden was het aandeel een tientje waard en nam branchegenoot Tiscali het bedrijf over.

overgewaardeerd Het aandeel Twitter lijkt eveneens schromelijk overgewaardeerd. Het sociale mediabedrijf is trots op de half miljard gebruikers, maar een groot deel daarvan slaapt en 30 procent verstuurt nooit een tweet. Wie wel actief

Tweede Kamer

Donderdag vóór de opening van de New York Stock Exchange stond het aandeel Twitter nog op 26 dollar. is, betaalt daar niets voor. Twitter moet het hebben van de advertentieinkomsten, maar die leveren te weinig op. Beleggingsstrateeg Wim Zwanenburg noemde gistermorgen op BNR de waarde die Twitter donderdag op de beurs van New York bereikte, ‘stratosferisch’. Beleggers betalen omgerekend 139 dollar per gebruiker, tegen

99 bij Facebook en 129 bij LinkedIn. Deze laatste twee zijn ook actief met sociale media en beursgenoteerd. Maar er is een cruciaal verschil tussen Twitter enerzijds en Facebook en LinkedIn anderzijds: Facebook en LinkedIn maken wél winst. Dit betekent niet dat beleggen in Twitter totale onzin is. Wat het bedrijf biedt, een microblogsite, is nog rela-

Dat beleggers in Twitter, net als degenen die indertijd hun geld in het verliesgevende World Online staken, bovengemiddeld speculatief bezig zijn, staat niettemin buiten kijf. Daarin zijn zij echter niet uniek. Uitgerekend op de dag dat Twitter naar de beurs ging, gaf de PvdA-fractie in de Tweede Kamer groen licht voor de aanschaf van de Joint Strike Fighter (JSF). ‘Ik heb voldoende garanties om de volgende stap te kunnen zetten’, zei PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink na urenlang debatteren. Hiermee is er een meerderheid in de Tweede Kamer voor de JSF als opvolger van de jachtvlieger F-16. Maar welke garanties rechtvaardigen deze aanschaf? De prijs? Zelfs na tien jaar soebatten is het onduidelijk hoeveel de JSF gaat kosten. Ook is er bijvoorbeeld nog steeds geen antwoord op de vraag of de JSF, nog in de ontwikkelingsfase, niet alle geluidsnormen overschrijdt. En wat zei minister Henk Kamp (Economische Zaken) deze week over de eerder beloofde economische voordelen van de JSF voor Nederland? ‘Er zijn geen garanties.’ Je hoeft dus geen hyperige belegger te zijn om je in het speculeren te verliezen. Uiteindelijk doen zelfs Tweede Kamerleden, aangesteld om rationeel belangen af te wegen, er vrijelijk aan mee.


familieberichten tarief € 0,93 per mm, per kolom (incl. 21% btw); bij opgave via www.nd.nl/adverteren 10% korting; over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren

Dankbaar en blij ontvingen wij uit Gods hand een zoon

Wij kregen er een kleinzoontje en neefje bij. Wij zijn heel blij en God dankbaar voor dit lieve jongetje. Zijn naam is Eeltje Manuel Manuel

Jesper Erik Jesper is geboren op 2 november 2013 Wim & Judith Soepenberg-Boddeüs Botermakerses 18 7721 KC Dalfsen

Hij is geboren op 30 oktober 2013. Zoontje en broertje van Rudolf en Gonnie de Vetten-Smit Robin Lisanne Akelei 3 2631 VP Nootdorp De blijde familie

1963

19 november

2013

Groot is de Heer, Hem komt alle lof toe Psalm 48 : 2 Onze lieve vader en moeder, opa en oma,

Pieter Jonker en Martha Regina Jonker - de Vries hopen D.V. dinsdag 19 november 2013 50 jaar getrouwd te zijn. In vreugde en verdriet mochten zij ervaren dat God hen in al die jaren nabij is geweest. Wij danken onze hemelse Vader voor Zijn liefde en trouw. Wij vieren feest op D.V. zaterdag 23 november. Als u onze ouders wilt feliciteren, bent u van harte welkom op de recep e tussen 16.00 en 17.30 uur in De Weistaar, Ro egatsteeg 6 in Maarsbergen. Wolweg 9, 3901 TD Veenendaal Veenendaal:

Regina en Pieter Post - Jonker Mar na, Eduard, Kor

Amersfoort:

Mar n en Marja Jonker van den Bout Ma hijs, Eveline, Ard, Leon

Birmingham: Anne e en Aus n Uzoigwe - Jonker (U.K.) Faith, MacLight, Confidence Amersfoort:

Alfred en Ruth Jonker - Wibbelink

CadeauƟp :

✉ SƟchƟng Red een Kind en SƟchƟng KiKa

Maar allen die Hem aangenomen hebben, hun heeft Hij macht gegeven kinderen van God te worden, namelijk die in Zijn Naam geloven; die niet uit bloed, noch uit de wil van vlees en ook niet uit de wil van een man, maar uit God geboren zijn. Johannes 1: 12,13

Opgenomen in de heerlijkheid van Gods kinderen mijn man, onze broer en zwager

Adam Johannes Koekkoek * 28 september 1939 Bilthoven: Zeist: Driebergen:

t 6 november 2013 J.A. Koekkoek-Taal K.H. Koekkoek S. Koekkoek-van Maastricht A.K. Koekkoek t H. Koekkoek-Dudok Kinderen en kleinkinderen

Correspondentie: Monuta Nijenheim T.a.v. Familie Koekkoek Kroostweg 33 3704 EA Zeist Voorafgaand aan de begrafenis willen we stilstaan bij het Woord des levens in een samenkomst die wordt gehouden op maandag 11 november om 11.00 uur in de Immanuëlkerk te De Bilt. Adres: Soestdijkseweg Zuid 49. Er is gelegenheid tot condoleren na de samenkomst in gebouw "De Schakel", gelegen achter de kerk, tot 13.00 uur. De begrafenis vindt omstreeks 14.00 uur plaats op de Algemene Begraafplaats, Traaij 301 te Driebergen. Geen bloemen.

“Mijn hart is gerust, o God, ik wil zingen, psalmzingen, ja van harte.” Psalm 108 vers 2

Na een leven van toewijding en zorg voor allen die haar lief waren, is vredig ingeslapen onze dierbare, lieve moeder, oma en ootje

JAAPJE DE GRAAF - VAN TWILLERT Sinds 21 januari 1994 weduwe van Klaas de Graaf * 29 januari 1922

Johannes 11:25 Jezus zei: Ik ben de opstanding en het leven. Wie in mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft. Verlangend naar zijn Heer. In Christus geborgen.

Dirk van Laren 29 mei 1933 Weduwnaar van Margarita Wielenga Maria Stoorvogel (vanaf 1996 getrouwd met Dick) Kinderen en kleinkinderen

† 7 november 2013 Lina en Gerrit Ruizendaal Lammert en Gerina Jaqueline en Gerben Hennie en Marcel Tiny en Joop van der Graaf Ingeborg en Wim Mark en Yvette Ruben Jaan en Emgré de Graaf Klaas Juliaan Marralda en Ad Angelique en Aart Dominique en Ashley Rika en Jan Blokhuis Connie en Erik Daniëlle en Rutger Debora Janoushka en Jasper Joke † en Bert Koelewijn Jeroen en Susanne Elise en Martijn Christiaan en Janneke Marlene en Harrold Willy en Henk Duijst Sjoerd en Sylvia Liesbeth en Romano Maaike en Theo Emma en Jan Klaas en Birgit Mengs en Henk Koelewijn Peter Jaap Greet en Hugo Pos Rebecca en Frederik Jonathan en Elly Daniël en Daphne David en Lisa Wim en Loes de Graaf William en Elisa Ronnie en Melenie Tobias en achterkleinkinderen

Wij bedanken de medewerkers van Zorg- en Wooncentrum “De Haven” voor de liefdevolle verzorging.

Correspondentieadres: Familie Ruizendaal Botter 35 3751 ZB Bunschoten-Spakenburg Onze moeder, oma en ootje is opgebaard op haar kamer, nummer 320, van Zorg- en Wooncentrum “De Haven”, Op de Ree 161 te Spakenburg. Wilt u afscheid nemen, dan bent u welkom op vrijdag 8 november, zaterdag 9 november en zondag 10 november van 19.00 uur tot 21.00 uur. De samenkomst van Woord en gebed wordt gehouden D.V. op dinsdag 12 november om 13.30 uur in de Maranathakerk, Prinses Margrietstraat 20 te Spakenburg. Voorganger is ds. C.J. Mewe. Aansluitend zal de begrafenis plaatsvinden op de algemene begraafplaats “Memento Mori”, Bikkersweg 3 te Bunschoten. Voorafgaand aan de dienst is er van 12.30 uur tot 13.15 uur gelegenheid tot condoleren. Na de begrafenis is er gelegenheid elkaar te ontmoeten in bovengenoemde kerk. Moeder hield van bloemen. Heeft u geen kaart ontvangen, dan kunt u deze advertentie als uitnodiging beschouwen.

Dick van Laren Corinne Scheer-van Laren en Jan Scheer Bas, Manda Arend van Laren en Clementine van Laren-Klapwijk Hans, Martine, Clement, Andrea Douwe van Laren en Mieke van Laren-Roos Nijkerk, 6 november 2013 Ria nodigt u uit voor een condoleance op donderdag 14 november om 10.30 uur in de Gereformeerde Kerk, Jan Steenhof 53, 3862 MC Nijkerk. Aansluitend om 11.30 uur zal er een dankdienst worden gehouden in de kerk. Om ca. 14.00 uur wordt Dick begraven op begraafplaats Waalhoven, Tiendweg 47, 2931 LC Krimpen aan de Lek. Wij stellen het zeer op prijs als u daarbij aanwezig bent. Aansluitend nodigt de familie u uit voor een ontmoeting in de aula op de begraafplaats. Correspondentieadressen: M. Stoorvogel, Beatrixstraat 2/402, 3862 DB Nijkerk C.J. Scheer-Van Laren, Deining 25, 2201 WX Noordwijk VERHUISD

‘Geef uw toekomst en uw heerlijkheid aan deze gestorven mens’ (Huub Oosterhuis)

(Oom) Dick man van onze (groot)moeder Maria Stoorvogel, mag nu bij Zijn Vader zijn. We bidden om Troost voor Mams en voor de kinderen en kleinkinderen Van Laren.

A Kruidhof-Kin van Oude Rijksweg 661 7954 GR Rouveen naar Patrijs 4 7951 VH Staphorst

Nel en Henk, Marianne en Daan, Valerie en Anteun Jolijn en Isaac, Maria en Rik, Alicia en Kenneth, Jocelyn Arianne en Elbert, Tim en Maria, Ralf, Francis

Wij weten dat wanneer onze aardse tent, het lichaam waarin wij wonen, wordt afgebroken, we van God een woning krijgen: een eeuwige, niet door mensenhanden gemaakte woning in de hemel 2 Kor. 5:1 De Here heeft uit onze familiekring tot Zich genomen

VERHUISD Bastiaan de Roos en Arianne de RoosWieles

van Ossehoederstraat 1-9 Groningen naar Kraanvogelstraat 124 9713 BS Groningen tel. ongewijzigd: 050-5265558

Dick van Laren Lieve man van ons overleden zusje Greetje, echtgenoot van Ria Stoorvogel. Wij gedenken hem met liefde en waardering als een meelevende zwager. Dokkum: Nely Wielenga Taber, Canada: Ida Wielenga-Schenk Voorburg: Christine Versluis-Wielenga Rotterdam: Douwe Wielenga Pietermaritzburg: Bob en Geertje Wielenga-Van Den Dool Dokkum: Gerben en Margriet Wielenga-Sennema Rotterdam: Tineke WielengaPrud’homme van Reine en hun kinderen

Langs deze weg willen wij onze dank betuigen voor de vele blijken van medeleven, in welke vorm dan ook, na het overlijden van onze vader, schoonvader, grootvader en overgrootvader

Johannes Wiegel Het heeft ons goed gedaan te mogen ervaren, dat hij bij zo velen geliefd was. Familie Wiegel Berkel en Rodenrijs, 9 november 2013

Overlijdensberichten uit andere bladen: Reformatorisch Dagblad: 03 nov: Bart Boogaard te Stolwijk (83). Trouw: 01 nov: Sita Tine Bouma te Rotterdam (86); 02 nov: Jeanette Werkhoven te Bad Salzhausen, Dld. Friesch Dagblad: 03 nov: Henderikus Antuma te Opeinde (81); 5 nov: Dirkje Wiersma te Metslawier (74).

13 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 9 november 2013

Reageren? Brieven: maximaal 200 woorden. Artikelen: maximaal 700 woorden. Mail uw reactie met naam, adres en telefoonnummer naar [email protected] of nd, postbus 111, 3770 ac Barneveld. Meer informatie: nd.nl/contact

ND-lezers, Salaris inleveren om uw baan te houden? Klaas Jan Hoff, akkerbouwer Ja, het lijkt me normaal dat werknemers loyaal zijn in economisch goede tijden, maar ook als het allemaal even wat moeilijker gaat. Bert Westerink, organisatieadviseur Als zzp’er ben ik m’n eigen werkgever en ‘lever ik salaris in’ door werk en privé zorgvuldig in balans te houden. Bart Smits, gepensioneerd leraar Salaris inleveren is van alle tijden. Tien jaar geleden heb ik als docent minder lesuren genomen om zodoende een jonge collega aan het werk te houden. Ik meer vrije tijd, mijn collega geen ontslag. Prima oplossing. Cor Verkade, vastgoedbelegger Salarissen zijn veel te hoog om internationaal te kunnen concurreren. Lever daarom collectief salaris in om baan te behouden. Duitsland deed het ruim tien jaar geleden en is nu economisch leidend in Europa. Suze de Wolff, vrijwilliger Ja, wanneer je een fijne baan hebt, met plezier werkt en je salaris het toelaat, is het altijd beter dan thuiszitten. Henk Kooistra, veehouder Als ondernemer schommelt mijn inkomen soms met 100 procent of meer. Als al die salarissen nou ook eens gewoon afhankelijk waren van de gezamenlijke prestatie. Frea Kroese, fotograaf Het lijkt me goed dat alle mensen met een jaarinkomen van boven de 60.000 euro hierover nadenken. Niet zozeer om hun eigen baan te behouden, dan wel anderen aan een baan te helpen. Raymond Meijer, apotheker Salaris inleveren is een financiële investering door de werknemer. Inleveren? Ja, mits de werknemer aandelen en een bepaalde mate van zeggenschap krijgt in het bedrijf en de overige aandeelhouders een overeenkomstig risico lopen bij eventueel faillisement. Jochem Pleijsier, projectmanager Ja. Wel belangrijk is dat iedereen in de organisatie meedoet. Winno Eernstman, gevangenbewaarder Absoluut niet. De crisis is voor het grootste deel het gevolg van de handelwijze van de ‘grote graaiers’. Nu er herstel is, probeert een deel van die grote graaiers (waartoe een deel van de werkgevers behoort) over uw rug weer het onderste uit de kan te halen. Klaas Warntjes, gepensioneerd ambtenaar In de ‘functie’ van gepensioneerde zou ik niet bereid zijn vrijwillig iets van mijn pensioen in te leveren.

onderweg Peter Bergwerff • Elke dag vinden alleen al in ons land tientallen lezingen, congressen en symposia plaats. Als reizend commentator kiest Peter Bergwerff er onderweg één uit, geeft een impressie en plaatst kanttekeningen. nd.nl/opinie

De valse rust van de vrijgemaakten …een kwartier lang schrijf ik mee: ontbrekend kerkbesef, de verleiding van de gewenning, de leugen geloven, de dwaalleer van het compromis, verblinding, ...revolutie tegen God, Schriftkritiek, een geest van dwaling, luisteren naar eigen begeerte, meedoen met de wereld, valse profeten, wetteloosheid, misleiding, een energie van dwaling, afval van de levende God, eigen verzinsels, deformatie, de fundamenten omver, zielsmelaatsheid, breken met de ongerechtigheid, afscheiding. De Hoeksteen is een modern kerkgebouw met een fraaie toren in een buitenwijk van Zwolle. Ooit was het eigendom van een protestantse gemeente, maar nu kerkt er zondags De Gereformeerde Kerk (hersteld) van Zwolle. Zij behoort tot de kerkengroep die zich in 2003 afscheidde van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) vanwege de dwalingen die daar tegenwoordig getolereerd worden. En die zelf vanaf 2005 ook weer een groep kerken van zich zag afsplitsen die zich ‘Gereformeerde Kerken Nederland’ noemen. De beide kerkverbanden tellen elk drie predikanten en omvatten samen enkele duizenden leden. Op deze donderdagavond, het is Hervormingsdag, vult het gebouw zich

deels met andere bezoekers dan normaal. De ‘herstelden’ hebben hun achtergebleven broeders en zusters in de GKV namelijk opgeroepen voor een voorlichtingsavond over de kerken waar die (nog) lid van zijn. De drie ‘herstelde’ predikanten, de oude emeritus predikant dr. Piet van Gurp en zijn jongere collega’s Egbert Heres en Siem de Marie, tekenen in felle pennenstreken de afval binnen de kerken waar ze ooit afscheid van namen. Ik noteer: het kerkbesef is verdwenen en daartegenover werd de pluriformiteit van de kerk omarmd, het vierde gebod over de zondag wordt met voeten getreden, de tucht wordt niet meer gehandhaafd, er worden allerlei mensen aan het avondmaal toegelaten zonder dat ze beschikken over wettige avondmaalsbriefjes, de openstelling van de ambten voor vrouwen komt eraan en niet in de laatste plaats: Genesis 1 en 2 worden niet meer als historische werkelijkheid gezien. En dat laatste tekent het diepste probleem: alle afwijkingen komen voort uit Schriftkritiek.

Sions puin In de (schriftelijke) vragen na de pauze klinkt kritiek door. Ziet u de balk in eigen oog wel? (Ds. Van Gurp: ‘Dat ging over een situatie van verdeeldheid tussen twee mensen, dat is iets

anders dan tussen kerken’). En: de Schrift zegt toch: ‘Oordeelt niet, opdat u niet geoordeeld wordt?’ (Ds. Heres: ‘Als dat hierop van toepassing zou zijn, zou je als kerkenraad ook niet mogen oordelen in zaken van opzicht en tucht’). En de scheuring met de ‘GKN’? Ds. De Marie: ‘Zegt de Schrift zelf niet: Scheuringen moeten er onder u zijn, wil blijken wie de toets kan doorstaan?’ Collega Van Gurp voegt eraan toe: ‘U moet zich niet laten afschrikken door strijd. Die zal er altijd zijn. Misschien is er in de GKV nu wel rust, maar dan is het wel een valse rust.’ De ‘herstelde’ predikanten doen hun best hun gehoor ervan te overtuigen dat ze niet met vreugde het zonderegister opentrekken van de kerken die ze verlieten. En dat ze ook hun eigen zwakheid en zonde beseffen. ‘Mijn persoonlijk gebed’, zegt ds. Heres, ‘is altijd: Here, wijs ons toch zelf de wegen. En als het niet goed is wat wij doen, leid ons dan terug.’ Maar na ‘de laatste trieste stap’, het rapport over de vrouw in het ambt, is dat verder weg dan ooit. Na de pauze zingen we psalm 102: ‘Slaan w’op Sions puin de ogen,/o, hoe is ons hart bewogen,/hunkert het naar het herstel…’ De tragiek in de kerkzaal is bijna tastbaar. Deze mensen voelen zich diep miskend. Maar heb-

ben ze dat niet primair aan zichzelf te danken? Het is voor hen alles of niets. Alleen zij hebben gelijk. Maar breek je dan bij voorbaat niet elk gesprek op?

de ganse wet Er is één woord dat vanavond nauwelijks viel, realiseer ik me na afloop: liefde. Ik snap dat wel: het is een woordje dat in deze kringen bijna verdacht is. Het staat voor ‘vrede, vrede, geen gevaar’. Daarom, als het al werd gebruikt, dan uitsluitend in relatie met ‘de waarheid’. Liefde is ‘liefde voor de waarheid’, voor de ‘ganse wet en de profeten’. De waarheid in Bijbelse zin is echter geen stelsel leerstellige overtuigingen die door mensen gehandhaafd moeten worden. De Waarheid is een Persoon die aanbeden en nagevolgd wil worden. Jezus Christus. En aan de liefde tot Hem en de naaste ‘hangen de ganse wet en de profeten’. Zij is er de vervulling van en ze stempelt de gezindheid van zijn volgers en hun kerken. Die volle waarheid Gods werd op Hervormingsdag 2013 in De Hoeksteen helaas niet gehoord. En wat is inmiddels het antwoord van de ‘dwalenden in de GKV’? Meewarigheid, laatdunkendheid of cynisme zelfs? Koesteren zij hun eigen gelijk, of antwoorden zij... met liefde?

14 opinie debat analyse zaterdag 9 november 2013 nederlands dagblad

column Jan van Benthem • buitenlandcommentator nd.nl/opinie beeld ap / M. Metzel

Dr. Ad de Bruijne is hoogleraar Ethiek en Spiritualiteit aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in Kampen. Hij schrijft op deze plaats maandelijks een column.

Arctisch dialect van heerser Putin

Ad de Bruijne nd.nl/columns

Delen in de gescheurde kerk

… Er kunnen koningen op bezoek komen, zeerechttribunalen erbij worden gesleept: president Putin is en blijft de ware heerser over het Arctische gebied. En zijn taal bestaat eerder uit macht dan uit woorden. Een les Arktikaas. Zo, dat was mooi glad gestreken. Een uurtje of vier voordat koning WillemAlexander en koningin Máxima gistermiddag in Moskou landden, meldden de Russische zender Voice of Russia en het staatspersbureau Interfax dat ‘Rusland en Nederland een gezamenlijke benadering voor de milieupolitiek in het Arctische gebied hebben vastgesteld’. Konden de koning en zijn eega in het Kremlin rustig aan tafel schuiven voor een diner met president Putin. Met gepaste eerbied mochten ze het daar wat de Russen betreft ook wel even hebben over de incidenten rond Russische en Nederlandse diplomaten en over de hooligans van het Greenpeaceschip ‘Arctic Sunrise’. Met gepaste eerbied, dat vooral. Want president Putin is inmiddels de machtigste man op aarde, zo halen de Russische media met graagte de lijst aan van het zakenblad Forbes. En met hem Rusland. De heerser in het Kremlin spreekt bovendien een bijzondere geopolitieke taal. De laatste weken is die doorspekt met Arctisch dialect, en een militaire klank. Dat heeft niets te maken met wat rubberboten van Greenpeace die tegen het Russische olieplatform voeren. Al in september heeft Putin bepaald dat het Arctische gebied van cruciaal belang is voor de macht en daarmee voor de toekomst van Rusland. Hij kondigde toen aan oude militaire bases uit de Sovjettijd te heropenen en te zullen moderniseren. De mededeling werd onderstreept door de aankomst bij de basis op de Novosibirsk-eilanden van vier nucleaire ijsbrekers en tien oorlogsschepen, inclusief het vlaggenschip van de Russische marine, de nucleaire kruiser ‘Peter de Grote’. Via deze basis, ten noorden van Siberië, wil Rusland de scheepvaart in het Noordpoolgebied controleren.

oorlogsmachinerie De retoriek van het Kremlin over de nieuwe Russische macht is inmiddels vrijwel identiek aan die uit de hoogtijdagen van de Sovjet-Unie. Rusland is, zo was afgelopen zondag te beluisteren op Voice of Russia, de voortzetting van de aloude zender Radio Moskou, ‘her-

Wie durft vandaag nog vragen te stellen bij het streven naar kerkelijke eenheid? Hoeveel verschillen christenen ook hebben, daarover worden ze het steeds meer eens: kerken moeten zo gauw mogelijk één worden. Nu vind ook ik het waardevol en ontroerend wanneer kerken elkaar vinden. Als predikant en hoogleraar heb ik me daar meer dan eens stevig voor ingezet. Toch voel ik me toenemend ongemakkelijk onder al die eenheidsdrift. Ik bespeur daarin een gebrekkige visie op kerkelijke verdeeldheid. Die geldt als abnormaal en had eigenlijk nooit mogen bestaan. Ze heeft geen positieve Bijbelse betekenis. Normaal was geweest dat de ene kerk van het Nieuwe Testament gewoon gebleven was. De verdeeldheid van later vormt een onbegrijpelijk en zondig bedrijfsongeval waar we snel vanaf moeten.

rezen uit de as van de uiteengeslagen en gebroken grootste macht uit de geschiedenis van de mensheid’. Dit herrezen Rusland heeft ‘keer op keer tevergeefs geprobeerd samen te werken met de oude tegenstander’, de NAVO. Maar ‘helaas heeft de zucht naar hegemonie en wereldwijde militaire overheersing ervoor gezorgd dat het Westen zijn oorlogs- en moordmachinerie niet heeft ontmanteld’. Daarom heeft afgelopen zondag president Putin ‘in een nieuwe, krachtige en belangrijke stap naar vrede’, de samenwerking met de NAVO rond een nieuw raketschild opgezegd. Deze stap werd dinsdag gevolgd door een oproep van het ministerie voor Regionale Ontwikkeling om in het Arctische gebied een ‘zeer geavanceerde militaire infrastructuur’ te bouwen, om de Russische belangen daar te verdedigen. De oproep is woensdag al beantwoord met de bekendmaking van een staatsprogramma om ‘de economische en geopolitieke belangen van het land’ in het Noordpoolgebied veilig te stellen door een groots militair programma tussen nu en 2020. Eergisteren werd de eerste vervolgstap gezet met de start van de bouw van een nieuwe generatie atoomijsbrekers. Het eerste schip zal de naam ‘Arktika’ dragen. Deze stappen vormen het echte betoog van Putin over de acties van Greenpeace in het Noordpoolgebied. Daar heeft wat hem betreft behalve de Russen niemand wat te zoeken. Wat meer is: daar heeft niemand wat over te zeggen. En het eerste woord van het nieuwe Russische geopolieke woordenboek wordt al geschreven, in staal en atoomkracht: Arktika. <

Maar zou dat echt zo zijn? Sinds de tijd van het Nieuwe Testament was de kerk minstens even lang verdeeld als één. Zou dat werkelijk alleen maar een verkeerde ontwikkeling zijn geweest, die je in het licht van de Bijbel niet had kunnen verwachten? Of schuilt daarin misschien toch ook positief beleid van God? Ik vermoed van wel en doe daarom twee voorstellen om anders aan te kijken tegen kerkelijke verdeeldheid. Mijn eerste voorstel bouwt voort op de visie van Abraham Kuyper. Al eerder liet ik merken dat ik – anders dan gebruikelijk in mijn ‘vrijgemaakte’ traditie – wel iets zie in zijn pluriformiteitsleer. Gods schepping is oneindig gevarieerd en veelkleurig. Vanaf het begin mikte God op één wereldwijde gemeenschap waarin die veelkleurigheid alle ruimte zou krijgen. Maar na de zondeval schortte hij die eenheid juist op door volken, talen en culturen te laten ontstaan die zich tegenover elkaar afgrensden. In een zondige mensheid zou zo’n wereldwijde eenheid namelijk leiden tot een samenballing van kwaad. En verkeerde eenvormigheid zou de veelkleurigheid blokkeren. God legde dus een onnatuurlijke verdeeldheid op aan de wereld om juist daardoor de veelkleurigheid die Hij zocht, te beschermen. Pas in de nieuwe wereld komt het tot zo’n wereldwijde gemeenschap waarbinnen tegelijk maximale variatie bloeit. Nu besef ik dat juist de kerk het begin vormt van die wereldwijde mensheid van straks. Maar de ware aard

van de kerk blijft verborgen. Die zie je alleen in geloof. De kerk komt in dit leven niet los van de bestaande structuren van na de zondeval. Dus krijgt ook zij te maken met de onnatuurlijke verdeeldheid die God aan de mensheid oplegde. Ook haar helpt dat om de veelkleurigheid van het nieuwe leven te beschermen. Want ook in de kerk zorgt zonde er zomaar voor dat het kwaad de macht grijpt of dat één land, cultuur, taal, vorm, traditie of geloofsaccent domineert en dat andere accenten geen ruimte krijgen. Dan is verdeeldheid onontkoombaar, juist om de veelkleurigheid te dienen. Maar, zegt iemand, ik zoek juist één omvattende kerk waarbinnen al die variatie ruimte krijgt. Inderdaad moeten we stappen zetten in die richting. Maar zo wordt het pas voluit in de nieuwe wereld. Tot dan ontkomt ook de kerk niet aan noodzakelijke kunstmatige verdeeldheid. Rond de recente Nationale Synode klonk de oproep: ga eens na wat jij van jouw kerkelijke eigenheid zou willen offeren ter wille van de eenheid. Maar elementen van die veelkleurigheid moet je juist niet offeren. In het geheel van de verdeelde kerk is het jouw functie om zo’n aspect te beheren. Laten charismatici hun spontane afhankelijkheid van de Geest niet relativeren. En rooms-katholieken moeten het pausschap als symbool voor wereldwijde eenheid niet cadeau doen. Zo moeten hervormden hun oriëntatie op de traditie niet verliezen en evangelischen hun moed om te experimenteren niet afleggen. Ook gereformeerden moeten geen waardevolle aspecten uit hun belijdenis wegstrepen om wat vlotter met anderen door één kerkdeur te kunnen. Laten we in een maximaal open relatie met ‘mede-kerken’ juist beheren wat God ons heeft toevertrouwd. Wordt verdeeldheid daarmee iets moois? Nee, zij blijft onnatuurlijk en hoort bij het lijden van een gevallen mensheid. Maar daarmee ben ik bij mijn tweede voorstel om de verdeeldheid anders te benaderen. Ook dit lijden van de verdeeldheid in de mensheid nam Jezus op zich. Zou de kerk daarin niet zijn beeld moeten vertonen en Hem navolgen? In de gescheurde kerk herken je Christus’ gebroken lichaam. De opstanding van dat lichaam komt alleen via het kruis. Wie verlangt naar eenheid, moet eerst leren delen in het gescheurde lichaam van Christus.

ingezonden Peter Veldhuizen, Leerdam

Albert Camus Met genoegen las ik het artikel over Albert Camus (ND 7 november), waarin ook de beginzinnen van De vreemdeling. Toch is naar mijn oordeel het mooiste zinnetje uit dat boek: ‘On ná qu’une mère’ – men heeft slechts één moeder.

Zo dacht ik ook aan het beroemde citaat uit De mens in opstand, dat verbluffend is voor een niet-christen, die naar de mens gesproken misschien wel op weg was het te worden: ‘Christus is gekomen om de twee allervoornaamste proble-

men op te lossen: dat van het kwaad en dat van de dood, beide ook de problemen van de opstandigen’. Dat doet mij denken aan ‘Nicea’: ‘Die om ons mensen en om onze zaligheid is neergekomen uit de hemel en een mens is geworden. <

advertentie

Waarom RMU? Juridische hulp bij problemen Vraagbaak over werk en inkomen Korting met de RMU Pluskaart Informatie over werk en inkomen Collectieve belangenbehartiging

!

En nog veel meer! Wie werkt of werk zoekt is lid van de RMU. Waarom? Ga naar www.rmu.nu/daarom.

Plesmanstraat 68 | Postbus 900 | 3900 AX Veenendaal | T 0318 54 30 30 | E [email protected] | www.rmu.nu

Word lid op www.rmu.nu

15 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 9 november 2013

nieuwsanalyse Marcel ten Hooven • freelance journalist, schrijft op deze plaats tweemaal per maand een politieke analyse ingezonden Matthijs Haak, Rotterdam

Huwelijksrecht

nd.nl/opinie

Een regeerbaar land, dankzij revolutie In de chaotische politiek van nu zijn de contouren van een nieuwe politieke ordening zichtbaar, met een grotere macht voor de Tweede Kamer. Een eerste winst- en verliesrekening.

Het hoofdredactionele commentaar veegt in pittige bewoordingen de vloer aan met het initiatiefwetsvoorstel inzake huwelijkse voorwaarden (ND 7 november). Toch hebben VVD, PvdA en D66 meer dan een punt. Bij de jaarcijfers 2010 gaf het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) twee trends aan als het over trouwen gaat. Enerzijds is trouwen onverminderd populair. Anderzijds zullen huwelijken naar verwachting (nog) minder standvastig worden. Volgens onderzoeker Jan Latten van het CBS ligt dat aan het feit dat mensen een partner zoeken voor hun eigen permanent geluk. In een interview in de NRC gaf diezelfde Latten aan dat dertigers van nu minder dan ooit hebben geleerd zichzelf te beperken. Hij voorziet dan ook een toename van het aantal echtscheidingen. Want individuele zelfverwerkelijking en genieten van het leven zijn volgens Latten de belangrijkste waarden geworden, terwijl een emotionele balans om compromissen te sluiten veelal ontbreekt. In zo’n situatie is het wijs om huwelijkse voorwaarden tot standaard te verheffen. <

▶ Den Haag Is er sprake van een ‘stille revolutie’ op het Binnenhof? Hans Goslinga, na veertig jaar in de politieke journalistiek nog altijd onbevangen in zijn oordeel, signaleerde deze omwenteling onlangs in zijn wekelijkse beschouwing in Trouw. Zijn analyse was een vrolijk stemmende eyeopener. De balans opmakend van het eerste jaar van Rutte II, gaf Goslinga nu eens een positieve duiding aan het permanente trek- en duwwerk waarmee het kabinet voldoende draagvlak voor het beleid moet zien te verwerven. Wat nogal chaotisch oogt, zijn volgens hem de onwennige oefeningen van de politiek met een nieuwe orde, waarin het zwaartepunt van de macht naar de Tweede Kamer verschuift. De grootste winst van de stille revolutie is dat zij de verantwoordelijkheidszin van de Kamer beproeft, met als resultaat dat de kiezers een helder beeld krijgen van de partijen die zich daardoor voelen aangesproken versus partijen die de afzijdigheid verkiezen.

Dat onderscheid maakt de scheidslijn van de oude orde, tussen coalitie en oppositie, van minder gewicht. Dat was in de onderhandelingen over het Herfstakkoord al goed te zien. Met de coalitiepartijen VVD en PvdA namen de oppositiefracties van D66, ChristenUnie en SGP daarin medeverantwoordelijkheid voor de begroting van 2014. Samen met PVV en SP verkoos het CDA daarentegen van meet af aan het kamp van de nee-zeggers, door zijn wensen als onwrikbare eisen in te brengen. Die nieuwe orde is mede het gevolg van de radicalisering van het CDA op rechts, in combinatie met zijn electorale ineenstorting. Dat draagt eraan bij dat het traditionele midden niet meer de stabiele factor van weleer is. In de praktijk van nu moet de stabiliteit telkens geïmproviseerd tot stand komen, zoals met het Herfstakkoord, waardoor fracties ook telkens weer voor de keuze staan tussen meedoen of afzijdig blijven.

debetzijde Aan de debetzijde voorziet Goslinga dat monisme een zwaarder stempel zal gaan drukken op de verhoudingen. Met haar directe betrokkenheid bij het beleid zal de Kamer meer aan het kabinet vastgeklonken raken, ten kos-

te van haar positie als tegenmacht. Dat is een logische redenering, waarop niettemin wel iets is af te dingen. In de vloeibare politieke situatie van nu, waarin het kabinet met het parlement moet schikken en plooien om te kunnen regeren, zijn de afspraken in het regeerakkoord als vanzelf minder in beton gegoten. Het unieke van de nieuwe orde, twitterde André Rouvoet ooit trefzeker, is dat het kabinet eerder zoekt naar een beleid voor een meerderheid dan naar een meerderheid voor zijn beleid. Op cruciale terreinen als het wonen, de sociale zorg, de volksgezondheid, de inkomensverhoudingen ziet het beleid er na al het geduw en getrek met de oppositie anders uit dan in het regeerakkoord is vastgelegd.

evenwichtiger Dankzij de minder dwingende werking van het regeerakkoord wordt de verhouding tussen kabinet en Kamer dus evenwichtiger. Daar staat tegenover dat de Kamer nóg meer dan nu al het geval is met het bestuur vervlochten zal raken, als gevolg van haar grotere verantwoordelijkheid voor het beleid. Resultaatpolitiek zit sowieso al in de aard van het beestje van de Nederlandse politiek. De meeste partijen

meten hun succes vooral af aan het beleidsmatige resultaat dat zij boeken. Ze bekommeren zich minder om de vraag in hoeverre zij een politieke stem geven aan de wensen en verlangens van burgers. Dat feilen van de gevestigde politiek in haar vertegenwoordigende functie is krachtvoer voor het populisme. Het krachtigste beeld in Wilders’ repertoire is wellicht nog wel dat ‘het volk’ in de uitvoering van zijn wil wordt belemmerd door ‘gedoe’ in Den Haag. Met de Fortuynrevolte van 2002 kwam de tot dan toe sluimerende onvrede van de kiezers over de technocratie van Paars al eens tot een ongekende eruptie. Dat gevaar kan de nieuwe orde opnieuw bedreigen, als partijen tekortschieten in het verbinden van de dagelijkse zorgen van mensen met politieke strijd en idealen. De vloeibare politieke situatie na de ‘stille revolutie’ moet nog uitkristalliseren, dus welke risico’s reëel zijn en welke niet is nog afwachten. Vooralsnog telt dat het kabinet met het Herfstakkoord weer vooruit kan. Het bestel wérkt dus nog wel. Dat is nog altijd verre te verkiezen boven de toestand in de VS, waar een vergelijkbare constellatie met verschillende meerderheden in beide Kamers het landsbestuur verlamt.

Wouter van Grootheest • docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en coördinator van de Film- en Mediawijsheidsminoren. Zie ook www.che.nl/gamesindeklas.

Geweld moet niet te dichtbij komen

Van links naar rechts: afbeeldingen van de games Battlefield 42, Call of Duty en Oblivion. Zelfs heftige spelen leren je samenwerken.

… Deze week verscheen wereldwijd de game Call of Duty Ghosts. En dat in aanloop naar de geefmaand december. Is er nog alternatief geweld?

gevoel: het gaat meer om de actie en samenwerking dan om de thrill (een spannende of angstige emotie).

verouderde wapens verwonderen

Call of Duty is net als de onlangs uitgebrachte game Grand Theft Auto 5 (GTA) goed voor een grote omzet, veel rumoer en heftige conflicten in een grote open wereld. Laat ik dit vooropstellen: games zijn niet alleen een kwestie van smaak of goede zeden. Ze zijn ook onderdeel van onze werkelijkheid 3.0. Al jaren speel ik de game Battlefield 1942 (BF 42), een zogenaamde shooter die zich afspeelt in WO II. Ook deze week lukte het me weer om online ongeveer tien tegenstanders leuk bezig te houden, vanzelfsprekend met hulp van mijn geallieerd team ergens real time op de wereld. Waarom ga ik Call of Duty Ghost niet spelen? En wat maakt deze oude game aantrekkelijk. Call of Duty sprong tien jaar geleden boven andere shooters uit door zijn online mogelijkheden en haar ‘echte wereld’. Mijn game Battlefield 42 steekt dan schraal af. Maar die minder aantrekkelijke omgeving geeft wél een echt spel-

loop je in Call of Duty in een gevaarlijke film.

Pas kocht ik de oude game Oblivion. In dit spel ontmoet je mensen en zoek je objecten. Dan krijg je geld en kun je je capaciteiten en bewapening aanpassen. Vaak kom je een op een kruising en moet je kiezen. En niet elke weg ziet er appetijtelijk uit. Soms loop ik in een game rond, alleen om me te verwonderen en te verbazen over de ‘echtheid’ van bladeren en de opkomende zon boven de bergen. Call of Duty had en heeft zo’n mooie omgeving; realistisch tot in detail. Maar het draait vooral om actie. Jaren geleden kreeg ik Call of Duty 2. Deze game bleek nog enerverender en meer actie te bevatten dan mijn eigen BF 42. Niet alleen kwamen de tegenstanders op je af, de wereld was zo gemaakt dat je het gevecht niet kon ontwijken. Nog steeds zie ik, jaren later, de scènes voor m’n ogen afspelen. Waar je met Battlefield met een geweertje in het bos ‘soldaatje speelde’,

En toch: geef mij liever Battelfield 42. We spelen (‘vechten’) met wapens die verouderd zijn, met experimentele voertuigen zonder veel vuurkracht en met lange laadtijden. We doen het in een eenvoudige, virtuele wereld. Voor mij blijft het zo een spelletje, en komt het niet te dicht op je huid. Je sluit het af zonder emotionele afkickverschijnselen. Het brengt je in een stroomversnelling zonder angstige emoties. Mijn keuze heeft ermee te maken dat games weliswaar niet echt zijn, maar onze wereld steeds beter simuleren. Games en onze wereld raken vervlochten. Het schone van een game kan je betoveren en nog meer doen geloven dat dit de ware werkelijkheid is. Oblivion is een zogenaamde role playing game. Je ontwikkelt een rol en je krijgt opdrachten. Die kun je in deze game verschillend oplossen. Je kunt je hard opstellen en agressief, maar ook veel onderhandelen en je dom voordoen.

Het is een open wereld van mogelijkheden. Games als Oblivion zijn volgens onderzoek geschikt voor het onderwijs. Pubers die dit spel speelden, waren beter in Engels, beter in samenwerken en beter in het vinden van een strategie dan offline klasgenoten. Ook zijn ze gemotiveerder. Je leert met games doelen halen en is dat niet wat leerlingen moeten leren leren? Ik kan de laatste jaren de aanschaf van delen uit de Call of Duty-serie niet meer meemaken: veel geschiet, luide explosies, bloed, modder en altijd die zichzelfvoedende spanning.

niet goed voor mij Hoewel gamen ook een ontspannende bezigheid is, zijn sommige games niet goed voor mij. Het grafische realisme is ongelooflijk groot en wordt te veel versterkt door de online spanning en continue actie. In onze emotiecultuur scoren dat soort kicks en thrills. En in onze samenleving tellen prestaties. Games sluiten daar goed bij aan. Hoe echt ook: games ontnemen ons de

druk van het echte leven en soms ook de verantwoordelijkheden, en geven je virtueel een tweede of derde kans. Het echte leven buiten de game is niet zo eenvoudig.

wie goed doet In Oblivion achtervolgen jouw daden en keuzes je het hele spel door: was je goed voor mensen, dan herinneren anderen zich dat verderop in het spel ook. Kortom: wie goed doet, goed ontmoet, en wat je niet wil dat jou geschiedt... Call of Duty is wat dat betreft een platte shooter met weinig diepgang: grafisch geweldig, maar verhalend karig en met weinig keuzes. Oblivion leert je keuzes maken, zo ontdekten onderzoekers. Zelfs heftige spelen kunnen ons leren samenwerken en rap leren beslissen. Oplossingen zoeken leer je niet hangend op straat of voor de tv, zoals in mijn pubertijd, inmiddels dertig jaar geleden. Kortom, geef je kinderen de komende geefmaand dus niet dat wat ze vragen en waar ze mogelijk vol van zijn. Het zou ze wel eens te dicht op de huid kunnen komen. <


Alfred Muller / rd nd.nl/buitenland beeld Alfred Muller

Palestijnen bouwen ultramoderne stad …Elke morgen rijden duizenden Palestijnen naar een aantal heuvels ten noorden van Ramallah op de Westelijke Jordaanoever om de ultramoderne stad Rawabi (‘heuvels’) te bouwen. …Begin volgend jaar zullen de eerste bewoners komen.

▶ Rawabi Iedereen die rondloopt in Rawabi, moet groene helmen op en gele vesten aan. Zware trucks brommen over de onverharde wegen, machines met reusachtige hamers slaan gaten in rotsen en uit de flatgebouwen klinkt het geluid van hamerslagen. ‘De stad krijgt twaalf scholen’, zegt Amir Dajani, adjunct-manager van het investeringsbedrijf Bayti Real Estate. ‘We bouwen nu alvast de eerste drie.’ De werknemers zijn niet alleen Palestijnse bouwvakkers in dienst van de 35 aannemersbedrijven, maar ook driehonderd mannen en vrouwen die zich als technologen en ingenieurs met de planning bemoeien. Een cementfabriek, de mijn waar stenen worden gewonnen, de steenhouwerij en een staalconstructiebedrijf bevinden zich bij de ingang van Rawabi. De bedoeling is dat bedrijven in de stad zelf straks drieduizend tot vijfduizend banen creëren. Alle leidingen komen onder de grond. Het telefoonnetwerk krijgt glasvezelkabels. De verwachting is dat informatie-, communicatie- en mediabedrijven naar Rawabi trekken.

regenwater opvangen De gemeente wordt eigenaar van de daken van de flatgebouwen. Daar wordt regenwater opgevangen. De stadsplanners leggen veel nadruk op het aanzien van de stad en het milieu. Daarom mo-

gen er geen televisieschotels en geen watercontainers op de daken staan. Onder het commerciële centrum van Rawabi komt een ondergrondse parkeerplaats, waar automobilisten straks automatisch aanwijzingen krijgen. In het centrum verrijzen winkels, restaurants, een hotel en kantoren. Dajani laat ook de locatie in Rawabi zien waar een amfitheater komt met zitplaatsen voor vijftienduizend mensen, een voetbalveld en paden voor wandelaars en joggers. Naast het gemeentehuis is plek voor een grote moskee. De Grieks-orthodoxe patriarch Theofilus heeft de stad bezocht om de plek te bekijken waar een kerk zal worden gebouwd. ‘We hebben grond beschikbaar gesteld voor beide religies’, zegt Dajani.

voorlichting In een speciaal gebouw voor de verkoop van huizen krijgen aspirant-kopers voorlichting. Hussam en Tanja, een jong echtpaar uit Jeruzalem, hebben een huis gekocht omdat in Rawabi ‘alles anders’ is. Ze zien er niet tegen op om elke dag een uur naar Jeruzalem te rijden. Kopers kunnen meteen keukens en tegelwerk bekijken en aangeven wat ze in hun huis willen hebben. De prijzen van de vierkamerflats liggen tussen de 113.000 en de 120.000 dollar (82.000 tot 87.000 euro). Ook bevinden er zich in het gebouw bankfilialen waar de kopers hypotheken kunnen afsluiten. ‘Mensen kunnen bij ons tot 90 procent van de aankoop een lening krijgen’, zegt een jonge medewerkster van de Bank van Palestina. Bayti verkoopt de huizen voorlopig alleen aan de middeninkomens. De kopers zijn zowel liberaal als conservatief. Ze komen uit de stad en van het platteland, uit het noorden en het zuiden

Amir Dajani, adjunct-manager van het investeringsbedrijf Bayti Real Estate, wijst naar de contouren voor de nieuwe Palestijnse stad enkele kilometers ten noorden van Ramallah. In eerste instantie gaan er veertigduizend mensen wonen. van de Westoever en ze zijn moslim en christen. Ook Israëlische Palestijnen kopen huizen. Over twee, drie jaar volgt de verkoop van huizen aan lage inkomens. Bashar Masri geeft leiding aan het pro-

ject. Hij is een Palestijns-Amerikaanse zakenman en oprichter en directeur van de Bayti Real Estate Investment Company, een bedrijf dat eigendom is van Qatari Diar en zijn holdingcompany Massar International.

Masri vertelt dat hij oorspronkelijk dacht aan een modelproject binnen een bestaande stad. Maar in de steden op de Westelijke Jordaanoever is de grond die nog beschikbaar is, te duur. ‘Vandaag zien we iets wat veel groter wordt dan

advertentie

Advertorial

ND Fonds: 65 jaar solidariteit onder ND-lezers Iets over hebben voor een minder draagkrachtige abonnee? Dat doet alleen een ND-lezer. ‘Lezen en laten lezen’ heet de campagne van het ND Fonds. Wanneer je door financiële tegenslag niet langer je abonnement kunt betalen, komt het ND Fonds te hulp. Lezers zijn nu eenmaal erg gehecht aan hun krant. “Het kerknieuws zoals het Nederlands Dagblad dat brengt, zul je nooit ergens anders lezen”, vertelt Dhr. Evert Karelse* (51 jaar), die sinds een jaar een fondsabonnement heeft. “Het gewone nieuws kun je natuurlijk ook van internet halen, maar als je dat alleen zou lezen, mis je iets wezenlijks. Ik ben blij met het hoofdredactioneel commentaar en de achtergrondartikelen, waarbij een christelijke kijk op de werkelijkheid van vandaag wordt gegeven. Als ik het Nederlands Dagblad niet meer zou lezen, zou ik niet weten wat er speelt in de christelijke wereld. Ook zou ik de familieadvertenties missen. De bijlagen Gulliver en Ze-

Janine Jonker

ven lees ik in het weekend met plezier, ik vind er vaak artikelen over onderwerpen die je in een andere krant nooit zou aantreffen. Voordat ik werkloos werd, zat ik veel aan de weg. Het viel me op hoe vaak het Nederlands Dagblad werd aangehaald in nieuwsuitzendingen op de radio. Het was mooi te merken dat het nieuws zich ook zo verspreidt. Ik ben blij dat ons gezin door een fondsabonnement toch het Nederlands Dagblad kan blijven lezen. Als je het ND niet leest, mis je gewoon heel veel.” “Er zijn zo’n 400 fondsabonnees”, vertelt Janine Jonker, bestuurslid van het ND Fonds. “Voor deze mensen wordt de helft van hun abonnement betaald. Zij kunnen door allerlei redenen niet het hele abonnementsgeld opbrengen. Ze zijn bijvoorbeeld werkloos geworden, of hebben hele hoge ziektekosten die ze zelf moeten betalen. De aanvragen voor een fondsabonnement worden beoordeeld door de secretaris van het Fonds. Jaarlijks gaat er een brief naar de fondsabonnees om te vragen of er iets in de financiële situatie is veranderd.” Hoe komt het Fonds aan middelen? Jonker: “Dat is uniek. Nergens anders zie je dat in de dagbladwereld; abonnees geven iets extra’s voor diegenen die het niet kunnen betalen. Het is praktische solidariteit; christenen die onderling naar elkaar omzien. En het gebeurt al 65 jaar! In de begintijd

werd aan abonnees gevraagd iets extra’s te betalen zodat ook minder draagkrachtigen de krant konden lezen. In 1974 nam een stichting, het ND Fonds, het werk over.” Waarom zou je bijdragen aan het christelijk leesplezier van een ander? ‘Lezen en laten lezen’ heet de campagne die het Fonds onlangs is gestart. De solidariteitsgedachte leefde sterk onder de vrijgemaakte abonnees van de beginjaren. Is daar nog wel iets van over? Fondsvoorzitter Peter Bergwerff, oud-hoofdredacteur, is heel stellig; “De gedachte achter ‘Lezen en laten lezen’ is allerminst achterhaald. Sterker nog: misschien heeft de noodzaak van solidariteit met mensen die het minder hebben dan jijzelf, wel een nieuwe impuls gekregen door het

verschijnsel voedselbank. Je zou het ND Fonds in zekere zin wel een ‘voedselbank’ kunnen noemen, of in elk geval daarmee kunnen vergelijken. Juist in een samenleving waarin velen uitsluitend voor zichzelf gaan, is het christelijk getuigenis dat we hart en oog moeten hebben voor de behoeftige naaste zeer actueel.” Is er nog een wij-gevoel voor een krant in deze tijd? Bergwerff: “We moeten realistisch zijn: dat ‘wij-gevoel’ is een stuk minder dan vroeger. Althans in de vorm dat ‘wij’ voor ‘onze mensen’ zorgden. De lezerskring is breder en diverser geworden. Maar dat wil niet zeggen dat er geen gemeenschappelijke band is. Die is er wel degelijk, nu niet meer bepaald door kerkelijke grenzen, maar door het gemeenschappelijk verlangen Jezus Christus na te volgen. Tot die

navolging hoort ook, of misschien wel allereerst, je ogen openen voor mensen die behoeftig zijn.” Dhr. Ben Slob* (57 jaar) maakt een moeilijke tijd door, maar hoefde niet ook nog eens zijn ND-abonnement te verliezen: “Ik ben bijna altijd zelfstandige geweest. Ik raakte werkloos door de crisis en het is me tot nu toe niet gelukt ergens aan de slag te gaan. Op mijn leeftijd is het heel moeilijk ergens in loondienst te komen, zelfs al zou de arbeidsmarkt goed zijn. Er is veel gebeurd in korte tijd. Ik verloor niet alleen een dierbare, maar ook mijn werk, moest mijn huis verkopen en een sociale huurwoning gaan zoeken en daarom verhuizen naar een andere plaats. Ik heb altijd het Nederlands Dagblad gelezen. Ik ben blij dat ik met een fondsabonnement daarmee door kan gaan, ondanks mijn financiële situatie. Hoe zou ik me anders op de hoogte kunnen houden van het kerknieuws, de familieberichten en de ontwikkelingen in christelijk Nederland?” * Gefingeerde namen

Steun het ND Fonds maak een gift over op 4079642 t.n.v. ND Fonds te Barneveld.


op Westelijke Jordaanoever Masri vertelt dat zich 500 meter van de stad in het C-gebied de leiding bevindt waar zijn bedrijf de stad op aan hoopt te sluiten. In de Palestijnse Autoriteit is hij teleurgesteld, omdat deze niet de scholen en wegen heeft gefinancierd. Omdat Bayti niet wilde dat dit de komst van de bewoners zou beletten, is het bedrijf zelf met de aanleg begonnen.

investering

Aspirant-kopers krijgen voorlichting over woningen en de voorzieningen in de nieuwe stad. we in 2007 planden. Mijn inschatting is dat het project over een jaar groter zal zijn dan vandaag.’ De stad is bedoeld voor veertigduizend mensen. Bayti bouwt slechts op een vierde deel van de grond. De bedoeling

is dat andere investeerders straks de rest bouwen. Israël en de Palestijnse Autoriteit staan positief tegenover het project, maar in de praktijk laat de steun te wensen over. Masri vertelt dat het project een

achterstand van twee jaar heeft opgelopen. Hoewel Rawabi in het A-gebied ligt (een gebied op de Westoever waar de Palestijnse Autoriteit de dienst uitmaakt), blijft de afhankelijkheid van Israël bestaan. Pas begin 2012 gaf Israël

toestemming een toegangsweg aan te leggen die door het door Israël gecontroleerde C-gebied loopt. Ook bleek er onvoldoende water te zijn. Vaak was aan het eind van de week het water voor het maken van cement op.

Hij is blij dat een investeringsbedrijf uit Qatar bij het project betrokken is. Het gaat hier om de grootste particuliere investering ooit in de Palestijnse gebieden. Hij benadrukt dat het een commercieel project is. De investeerders stoppen geld in Rawabi. Door de huizenverkoop hopen ze eraan te verdienen, hoewel de winst gering zal zijn. Ondanks de tegenslagen lijken de leiders van het project tevreden te kunnen zijn. De afgewerkte huizen zijn allemaal al verkocht. Palestijnen hebben bewezen een groots project te kunnen uitvoeren, iets wat nodig is om een staat te kunnen opbouwen. Masri wil pas van een succes spreken als Rawabi als voorbeeld heeft gediend voor andere grootschalige bouwprojecten in de Palestijnse gebieden. ‘Onze definitie van succes is het moment dat er een tweede Rawabi wordt gecreëerd. Vandaag de dag wordt het huizentekort in Palestina geschat op 200.000 eenheden. De Wereldbank schat dat dit in de komende tien jaar tot 400.000 zal oplopen. Als er meer steden worden gecreëerd, zal dat 200.000 banen opleveren. Palestina telt nu ongeveer 150.000 werklozen. Op deze wijze kunnen we het probleem oplossen. Ik verwacht dat we tegen het einde van 2014 of midden 2015 zullen horen dat er een tweede Rawabi komt.’ <

advertenties

‘IK WIL IETS DOORGEVEN’

WAT LAAT Ú NA AAN DE WERELD?

nd.nl/wandelingen

Wilt u graag iets aan de wereld nalaten, inhoud geven aan waar u voor staat? Door Artsen zonder Grenzen als erfgenaam of met een legaat op te nemen in uw testament, biedt u mensen een kans op leven, op een toekomst. Toos Thijssen, Den Bosch

Relatiemanager Carolien Wijnia laat u graag de verschillende mogelijkheden van nalaten zien. U kunt haar bereiken via 020 - 5208949 of [email protected].

Koninklijke wandelingen nov 2013 - maart 2014

nederlands dagblad

twee weken in uw klas? Gratis voor docenten! Bestel snel via www.nieuwsindeklas.nl

“Ik ben 42 jaar kraamverpleegkundige geweest. Mooi werk. Maar was ik nog jong geweest, dan had ik voor Artsen zonder Grenzen gewerkt. Ik heb nu alles wat ik nodig heb – huisje, tuintje, fijne mensen om me heen. Mijn familie heeft het goed, dus ik dacht: ik wil iets doorgeven en het leven van vele mensen positief beïnvloeden. Daarom is Artsen zonder Grenzen mijn enig erfgenaam. Ik heb groot respect voor de manier waarop deze organisatie overal ter wereld onder primitieve omstandigheden werkt. Ze helpt iedereen, ongeacht politieke, religieuze of etnische achtergrond. Tenslotte zijn we allemaal broers en zussen van elkaar!”

Stuur mij jullie brochure ‘Een gift voor het leven’ toe Voorletters:

Achternaam:

M V

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon: Email:

Opsturen naar Artsen zonder Grenzen, t.a.v. Carolien Wijnia, antwoordnr. 11015, 1000 PB Amsterdam. Een postzegel is niet nodig.

ND&RD1

© Maartje Geels

Meer over het opnemen van Artsen zonder Grenzen in uw testament vindt u ook via www.artsenzondergrenzen.nl/nalaten


KLaas van der Zwaag nd.nl/geloof beeld nd

advertenties

350.000 X

‘DANKJEWEL’ Collecteer voor blinden en slechtzienden!

Kloof christenen Westen …Komen al die rapporten en verklaringen van de gisteren afgesloten tiende assemblee van de Wereldraad van Kerken verder dan de bureaulade? …‘Er is veel bereikt en er is sprake van vermoeidheid over thema’s.’

▶ Busan

M el d je aan al s CO LL EC TA NT

9-14 december collecte

IN NEDERLAND ZIJN ZO’N 350.000 MENSEN BLIND OF SLECHTZIEND. Help hen zo zelfstandig mogelijk te leven. Collecteer mee, meld je aan op steunBartimeus.nl of bel 030 693 50 45.

De kracht van een assemblee is dat christenen wereldwijd elkaar kunnen ontmoeten. Voor velen blijkt deze ontmoeting noodzakelijk om contacten te onderhouden met hun partnerkerken. Dat geldt zeker ook in de landen waar de kerken in de minderheid zijn, onder druk staan of in conflictgebieden leven. De hamvraag is wat het effect is van al de rapporten en verklaringen die tijdens zo’n assemblee worden vastgesteld. Een vraag die men eigenlijk aan alle synodale besluiten kan stellen. Zijn ze vaak niet papieren tijgers die in de la komen zonder het gewone kerklid te raken?

slachtoffer eigen succes

NOG MEER PIT IN JE BIJBELSTUDIE

Je kunt niet zeggen dat de Wereldraad van Kerken zichtbaar aanwezig is in de wereld. Dat was in het verleden wel anders. Ir. Huib van Beek, oud-staflid van het Global Christian Forum, een platform dat uit de Wereldraad is voortgekomen, herkent zich wel in het verhaal van de crisis van de institutionele oecumene. Toen hij in 1978 bij de Wereldraad kwam, werkten er 350 stafleden met een budget van 100 miljoen. Nu zijn er 120 mensen werkzaam en heeft de Wereldraad een begroting van 30 miljoen. Van Beek: ‘De belangstelling vanuit de basis van de kerken is sterk afgenomen. Er is een bepaalde vermoeidheid opgetreden in het zoeken naar eenheid. Anderzijds is er juist veel tot stand gebracht op het punt van de eenheid, Maar daarvoor zijn tegenwoordig de instituten niet nodig. De Wereldraad is slachtoffer geworden van zijn eigen succes, zou je kunnen zeggen. Als je vandaag de Wereldraad zou opheffen, zou je hem morgen weer moeten oprichten. Want je kunt niet zonder een plaats waar je als kerken elkaar tegenkomt.’

bekende thema’s Als vanouds heeft de Wereldraad weer de overbekende thema’s van gerechtigheid en vrede naar voren gebracht, het grote thema van de assemblee in Busan.

Zijn ze eenzijdig ingevuld? Prof. Peter Beyerhaus heeft deze week erop gewezen dat de Bijbelse begrippen van zending en gerechtigheid vaak in horizontale termen worden omgeduid. Niet zozeer geestelijke verlossing van de mens staat centraal, maar transformatie van de samenleving. Men kan natuurlijk kritiek op heel wat ‘wereldlijke’ interpretaties van Bijbelse begrippen uitoefenen. Maar sommige christenen hebben het niet gemakkelijk. Zo vertelde een christen uit de Filipijnen dat vanwege de klimaatverandering zijn land jaarlijks met zo’n twintig tyfoons te maken

heeft. In het verleden waren deze verwoestende stormen onbekend. Huizen worden constant weggevaagd, vele mensen laten het leven. Overheid en kerk zijn echter corrupt om de problemen werkelijk aan te pakken en de bevolking bescherming te bieden. Wie zou dan niet protesteren tegen onrecht? Een breekpunt tijdens de assemblee was de visie op homoseksualiteit. De Moskouse metropoliet Hilarion nam het op voor de traditionele waarden van huwelijk en gezin. Hij hekelde daarbij het ‘nieuwe fenomeen’ van het gelijkstellen van homoseksuele verbin-

Remco Meijer / vk nd.nl/binnenland beeld ap

‘Juliana was in de oorlog zeker ▶ Den Haag Historicus De Jong en prins Bernhard hebben Juliana neergezet als een moederkloek die in de oorlog vooral bezig was met haar kinderen. Ten onrechte, vindt onderzoekster Jolande Withuis.

€ 14,95

IEDERE WEEK 1 PERSONAGE OP EEN BIJZONDERE MANIER BELICHT

Het beeld dat prinses Juliana tijdens de Tweede Wereldoorlog een gewone huismoeder was die op haar jonge kinderen paste, is vals. Het zijn prins Bernhard en historicus Loe de Jong die aan deze ‘misvormde historische beeldvorming’ debet zijn. Dat zei sociologe Jolande Withuis gistermiddag in een lezing voor het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap in Den Haag. Volgens Withuis (64) heerst over Juliana’s politieke activiteiten gedurende de oorlog een ‘verbazende onwetendheid’. Withuis is onderzoekster bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) en werkt sinds drie jaar aan een Juliana-biografie. Die moet in 2015 verschijnen. Prinses Juliana (1909-2004) en haar

Prinses Juliana bezoekt de Nederlandse troepen in het Canadese Stratford. In totaal liet ze zich in de oorlogsjaren zes keer zien bij de militairen. echtgenoot prins Bernhard (1911-2004) vluchtten op 12 mei 1940 voor de Duitsers naar Londen. Koningin Wilhelmina volgde twee dagen later. Bernhard bleef in Londen bij zijn schoonmoeder, Juliana reisde in juni met prinses Beatrix

(1938) en prinses Irene (1939) door naar Canada. Prins Bernhard bezocht haar daar tot het einde van de oorlog zesmaal. In die periode had Juliana een miskraam en werd prinses Margriet (1943) geboren.


advertenties

en Derde Wereld groeit

oȗFieel serYiFeFenWrXP Yoor 9olNswDgen en 6eDW

Autoservice Pruijs BV Osloweg 127, 9723 BK Groningen Telefoon 050 - 544 50 90 www.autopruijs.nl

KOM NAAR DE

OPEN DAG 14 NOV 17.00 - 21.00 ZWOLLE

ROCMENSOALTING.NL Syrisch-orthodoxen uit India (l.) in de wandelgangen van de assemblee. De Orthodoxe Kerken vormen een substantieel deel van de Wereldraad (zie foto rechtsonder). Vrijwel dagelijks demonstreerden Koreaanse christenen tegen de Wereldraad (boven). tenissen met het huwelijk en het adoptierecht voor homostellen. Zijn rede riep bijval op bij kerken in Afrika en Azië, maar sommigen afgevaardigden van westerse kerken liepen demonstratief weg. Ook enkele leden van de Nederlandse delegatie reageerden ontstemd. De kwestie was voer voor de protesterende Koreaanse christenen die bijna elke dag voor het congresgebouw stonden, met spandoeken of luidsprekers. ‘Wereldraad steunt homoseksualiteit was een leus, daarbij verwijzend naar een stand van een Europees forum van christelijke lesbische en homogroepen.

Zo ontstaat er op ethisch gebied een groeiende kloof tussen het Westen en de Derde Wereld. Hoewel ook daar opvattingen bij enkelingen verschuiven, en ándere zaken onbespreekbaar zijn, zoals seksueel geweld in het huwelijk en tegen vrouwen in het algemeen.

zwaartepunt Interessant zijn de verschuivingen op de wereldkaart van het christendom. Ds. Tafue Lusama uit Tuvalu (Pacifistische Eilanden) vertelde dat de westerse zendelingen vroeger naar Afrika kwamen maar dat de Afrikanen nu zelf als zendeling fungeren in hun eigen land.

Hij relativeerde echter de bekende uitspraak dat het zwaartepunt van het christendom nu in het Zuiden ligt. Nee, zo zei hij, onder groot applaus, het zwaartepunt ligt in Christus. Tijdens de assemblee bleek dat de relatie tussen de pinksterkerken en Wereldraad nog steeds gevoelig ligt. Hoe deze vaak vitale maar theologisch conservatieve gemeenschappen betrekken bij de Wereldraad? De verschuivingen op de wereldkaart van het christendom vergen een hernieuwde bezinning op kerk en oecumene. Een assemblee blijkt dan niet meer dan een moment in dit bezinningsproces. <

Weduwe Wenera, Georgië www.winterhulp.nl/wenera

novum

geen huismus’

‘Zelden compensatie na vliegtuigvertraging’ ▶ Amsterdam

Bernhard maakte van zijn jonge gezin filmpjes die in bevrijd Nederland door het Polygoon-Journaal werden uitgezonden. Ze gingen vergezeld van mierzoete teksten over de leuke spelletjes en de gezellige picknicks die Juliana met de kinderen deed.

zestig toespraken Maar, heeft Withuis vastgesteld, Juliana hield ook zestig toespraken over de geallieerde strijd tegen het nazisme, waarvoor zij duizenden kilometers over het Amerikaanse continent reisde. Zij bezocht zeker achtmaal president Roosevelt en diens echtgenote Eleanor, bracht zes bezoeken aan de Nederlandse troepen in het Canadese Stratford en ontving drie eredoctoraten van Amerikaanse universiteiten. In plaats van een huismus, was zij eerder ‘uithuizig’ en liet zij de kinderen over aan twee inwonende vriendinnen. De historische vervalsing gaat verder. ‘Het pacifisme dat haar altijd als wezenskenmerk wordt toegeschreven, ontbrak in deze periode volstrekt’,

schrijft Withuis. Juliana was een strijdbare vrouw die vond dat Nederland zijn vrijheid moest heroveren en desnoods ‘vechten tot de dood’. Withuis rekent het vooral de invloedrijke historicus De Jong aan dat hij in zijn legendarische televisieserie De Bezetting – uitgezonden tussen 1960 en 1965 – niets van deze activiteiten vermeldde. Juliana’s rol in de oorlog was de kinderen te begeleiden op ‘hun eerste schreden op het wisselvallige levenspad, gadegeslagen door een trotse vader die al die beelden graag vastlegde’, aldus prof dr. De Jong, die het apolitieke beeld van Juliana’s Canadese jaren daarmee wetenschappelijk autoriseerde. Withuis schrijft de vervalsing toe aan het toenmalige man-vrouwbeeld: ‘Juliana was een gehuwde vrouw in een land waar de man volgens de wet nog altijd het hoofd was van de echtvereniging.’ Haar opmerkelijke bevindingen over Juliana’s oorlogsjaren verschijnen als apart boekje onder de titel Juliana’s vergeten oorlog in maart volgend jaar. Dan is het tien jaar geleden dat Juliana overleed. <

Luchtvaartmaatschappijen wijzen 95 procent van alle compensatieverzoeken die reizigers na een vertraging of annulering van een vlucht indienen meteen af. Om het geld waar zij recht op hebben te krijgen, moeten reizigers een lange adem hebben en vaak een betaalde bemiddelaar inschakelen, concludeert de Consumentenbond uit een eigen onderzoek. De bond ging na hoe het panelleden verging die na vertraging recht hadden op schadevergoeding en een compensatieverzoek indienden. Directeur van de Consumentenbond Bart Combée noemt de uitkomsten schokkend. Slechts 20 procent van de luchtvaartmaatschappijen honoreerde de claim uiteindelijk. ‘Maar wel pas na heel lang duwen en trekken en na het inschakelen van een bemiddelingsbedrijf.’ Luchtvaartmaatschappijen zouden vaak ‘overmacht wegens technisch mankement’ als reden aanvoeren om geen compensatie te geven. Volgens de Consumentenbond is dat voor het Europees Hof zelden een geldig argument. <

Ik woon in een lekke laadbak wordt u haar

lp?

Geef op banknr. 16.10.04.555 o.v.v. Winterhulp


tips / vakantie tarief € 11,75 voor de eerste drie regels en voor elke volgende regel €

tips ■ activiteiten

■ 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: De Driesprong in Assen. Kom vooral even kijken!

14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: ■ Het Baken Delfzijl. Kom 14 november 10-14 uur vooral even kijken! Open Dag scholen VGPONN: ■ De Ster in Harkstede. Kom 14 november 10-14 uur, vooral even kijken! Open Dag scholen VGPONN: Dr. R.J.Damschool Uithui- ■ Themabijeenkomst: Leven zermeeden. Kom vooral na de genadeklap, Arie de even kijken! Rover. Woe. 20-11 om 20 ■ uur. W. Nijkampstraat 95 14 november 10-14 uur, te Enschede. Open Dag scholen VGPONN: De Handpalm Leens. Kom ■ Themavond NPV Barnevooral even kijken! veld ‘Met elkaar, voor elkaar!’. De participatie■ maatschappij komt, de 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: WMO / AWBZ verandert en de Jeugdzorg gaat naar de Klim-op in Middelstum. gemeente. We bespreken Kom vooral even kijken! dit met weth. van Daalen, ■ mevr. van Triest (CJG), dhr. 14 november 10-14 uur, Vogel (Rozelaar), dhr. Kool Open Dag scholen VGPONN: (WMO/Kerken). Wat zijn de prof.K.Schilderschool in gevolgen? Kulturhus De Bedum. Kom vooral even Essenburcht, Schoonbeek kijken! hof 1, Kootwijkerbroek. Donderdag 14 november ■ 19.30 uur. 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: ■ De Poort in TenBoer. Kom ContrariO, gereformeerde vooral even kijken! vereniging voor homo’s en lesbiennes, heeft haar ■ Open Dag op D.V. za 30 14 november 10-14 uur, nov in Harderwijk. Thema: Open Dag scholen VGPONN: ‘Christen en homo zijn: De Leilinde, Winschoten. een feest ?!’. Spreker: ds. Kom vooral even kijken! Marco Hofland. Ben je homo, familie, vriend of ■ kerkenraadslid? Iedereen 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: is welkom! Meer info en De Lichtbron, Hoogezand. aanmelden via www.contrario.nl Kom vooral even kijken! ■ 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: De Lichtkring in Zuidlaren. Kom vooral even kijken! ■ 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: Piet Prinsschool, Stadskanaal. Kom vooral even kijken! ■ 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: De Cirkel in Assen. Kom vooral even kijken! ■ 14 november 10-14 uur, Open Dag scholen VGPONN: De Parel in Assen. Kom vooral even kijken!

4,36 (incl. 21% btw); tekst wordt achter elkaar doorgezet; maximaal drie woorden vetgedrukt; opgave via www.nd.nl/adverteren.

■ Edesche Pianorecitals op de Bösendorfer Imperial 290. Concertvleugel uniek in Nederland. Wereldpianisten. Kies uw concert: http://goo.gl/XtuD8u

■ tk Luxe RECR. BUNG. sterk in prijs verlaagd van € 65,000 nu € 55,000 voor foto’s, 06-51417232.

■ te koop gevraagd

■ Morgan Air Cargo B.V. (in De te fuseren rechtsperso- liquidatie) is ontbonden door beëindiging van de nen Vereniging voor Proactiviteiten per 31 decemtestants Christelijk Basisber 2012. De rekening en onderwijs in Noordwest verantwoording en het Friesland, gevestigd te Franeker, en de Vereniging plan van verdeling liggen ter inzage voor eenieder voor Christelijk Basisontot 9 januari 2014, ten derwijs Menameradiel, kantore van het register gevestigd te Beetgumervan de Kamer van Koopmolen, hebben op 8 nohandel en Fabrieken te vember 2013 de stukken als bedoeld in artikel 2:314 Amsterdam en ten kantore van de rechtspersoon Burgerlijk Wetboek in het (Legmeerdijk 313, 1431 GB Handelsregister voor Noord-Nederland te Gro- Aalsmeer). De vereffenaar. ningen neergelegd.

■ gerechtelijke publicaties

GEVRAAGD: Spullen uit de ■ TWEEDE WERELD OORLOG. NIEUW Ton Koopman EdeHeeft u nog wat liggen op sche OrgelRecitals vrijdag zolder? 0612942857 29/11/2013 20.00u www. EdescheConcertzaal.nl ■ personeel 0318 200 214. Christelijk gastouderbureau De Herberg voor kin■ Viool-/pianoduo Noé Inui deropvang bij christelijke en Vassilis Varvaresos (trad gastouders. Op zoek naar een uitdagende baan met op voor Obama) Edesche Concertzaal “Fenomenale kinderen of op zoek naar opvang voor uw kind in de akoestiek”; zaterdag 9 provincie Groningen of november 20.00u www. Drenthe? Neem vrijblijvend ticketjames.com/t26 0318 contact met ons op. Con200 214. tactgegevens zie: www. christelijkekinderopvang. ■ felicitaties nl Morgen wordt onze zus advertenties Tiny eindelijk “Sarah” van ■ sport harte gefeliciteerd! ZOAzaalvoetbaltoernooi. ■ nl Schrijf je nu in op de nd.nl/vakantieservice 10 nov. DV wordt Gertjan site. Tot ziens op 25-01Borger 80 jr. Gefeliciteerd 2014. en fijne verjaardag van Aly (klein)kinderen. Felicita■ vergaderingen ties kunnen naar Oosthof Zondag 10 november. 33, 7772 GE Hardenberg. Geref kerk Nederland de

vakantie ■ drenthe Familieboerderij 10-40 pers. bij Nat. Park Dwingelderveld meistershof. nl-0521- 597278. ■ Familiehuis Drenthe, Kerst 3 nachten € 895,- 18 pers. all in, www.morene hoeve.nl 0522-451817.

■ oostenrijk OOSTENRIJK: elk seizoen, logeren bij de boer: va kantiebregenzerwald.nl

■ diversen Bellville,Kaapstad,2p.vak. verblijf,selfcat,€ 40 p.n. [email protected]

de krant in uw vakantie

■ Een belezen dame in Rouveen woonachtig, leest het ND dagelijks aandachtig. Vanaf zondag heeft Klaasje pensioen en wat ze daarna gaat doen? Nog een krant erbij, dat lijkt ons prachtig.

■ te huur

Vaste rots te Assen diensten in de Zuiderkerk 13.00 uur dienst 16.00 uur ds R v.d. Wolf

■ diversen SEX IS BEAUTIFUL, Facebook, Broodjes Gezond. voor zaterdag 9.11. Meer? 055- 5418607.

■ 3-Kamerflat in Zwijndrecht, moderne keuken FOTO’S REÜNIE DALFSENmet apparatuur € 495,-- zelf alles zien en regelen? ■ pm incl. kosten, 06 231 29 We helpen je! meld je via 25e mannenconferentie! 50jaardeuitleg@vgpo415. MANNENCONFERENTIE.NL accretio.nl ■ 22-24 NOVEMBER Te huur in Harderwijk. 2013weekend conferentie ■ Prachtig appartement, 2 met Arie de Rover en Mi19 november spreekt Jaap woonlagen. Info 06chelle van Dusseldorp. Peters in het witte kerkje Thema: “Als God voor ons 36405203. Prinsessestraat 1 Lisse. is...”Geef je nu op! Er zijn Onderwerp: Zo zegt de ■ te koop nog enkele plaatsen. HERE: ‘nabij u is het T.k. Kerkorgel Viscount Woord’ Over de Waarheid ■ Canticus. Ook voor PARTIbinnen de GKv in de conSpreekbeurt BIJBELSE CULIER. 06-54344329. text van deze tijd, AanSCHILDERIJEN info 0342vang 20.00 uur. www. 701190 www.uituwhand.nl ■ studie groepmiddenneMobiel Internet Filter met Ook voor exposities e.d. derland.nl tijdsinstellingen en site ■ concerten categorieen. www.SITEExotische Eenheid. Topduo BLOCKER.nl Viool en Piano. Kom ge■ nieten! César Franck, FréRUIM VRIJSTAAND HUIS. déric Chopin, Guillaume Zuidlaarderweg 73, KielLekeu. Edesche ConcertWindeweer, Hoogezand. zaal, vanavond 20.00 uur. Zie Funda.nl ticketjames.com/t26

Vakantie? Wat doen we met de krant?

▶ Bezorgen op een ander (vakantie)adres In Nederland geen portokosten, binnen Europa € 3,30 per dag, buiten Europa € 3,50 per dag. Verzending naar buitenland is geheel voor eigen risico.

▶ Bezorging stoppen, bonnen voor gratis krant Op te halen bij elk verkooppunt in Nederland waar nd© verkrijgbaar is. Kijk voor verkoopadressen op nd.nl/losseverkoop.

▶ Bezorging stoppen, wel toegang tot de digitale krant ▶ Bezorging stoppen Deze mogelijkheden gelden alleen voor een periode van minimaal 1 week.

Uw gegevens: naam: straat:

huisnr.:

postcode:

plaats:

telefoon (vast):

telefoon (mobiel):

e-mail: Ik/wij gaan op vakantie van

t/m:

Uw keuze: □ Bezorgen op een ander (vakantie) adres naam: Evt. nummer/kamer/plaats: straat:

huisnr.:

postcode:

plaats:

land: □ Bezorging stoppen, bonnen voor gratis krant □ Bezorging stoppen, wel toegang tot de digitale krant □ Bezorging stoppen ▶ Deze bon minstens twee weken voor uw vakantie opsturen naar: Nederlands Dagblad Vakantieservice, Postbus 111, 3770 AC Barneveld

ndwinkel.nl Ja, ik wil kaarten reserveren voor de afscheidsconcerten van Jannes Munneke en betaal hiervoor de aangegeven prijs.

Afscheidsconcerten Jannes Munneke Händel’s ‘Messiah’ en ‘A Festival of Lessons and Carols’ Na 44 jaar neemt Jannes Munneke afscheid als dirigent van het Gereformeerd Kamerkoor Amersfoort. In verband hiermee vinden twee feestelijke concerten plaats in de Sint Joriskerk in Amersfoort. Zaterdag 30 november - de Messiah van Händel. M.m.v. Florilegium Musicum (orkest) en de solisten Marjon Strijk (sopraan), Cécile van de Sant (alt), Jean-Léon Klostermann (tenor), Willem de Vries (bariton).

€ 25,00

..... combikaart(en) voor de Messiah op 30 november en A Festival of Lessons and Carols op 19 december

€ 43,50

€ 35,00 m/v

straat: postcode:

plaats:

telefoonnr:

e-mail:

Ik machtig het Nederlands Dagblad eenmalig de som van de bestelde kaarten van mijn rekening af te schrijven.

Reserveer nu kaarten voor de Messiah of combikaarten voor beide concerten met korting in ndwinkel, www.ndwinkel.nl/munneke of met de bestelbon hiernaast.

ndwinkel

€ 30,00

naam:

Donderdag 19 december - A Festival of Lessons and Carols M.m.v. Harry van Wijk (orgel), Ernst Munneke (piano) en Paul Waterval (Schriftlezingen)

Messiah – van € 30,00 voor € 25,00 Combikaart Messiah / A Festival of Lessons and Carols – van € 43,50 voor € 35,00

..... kaart(en) voor de Messiah op 30 november

bankrekeningnummer: handtekening:

€ 30,00 actieprijs

€ 25,00

Stuur deze bon naar het Nederlands Dagblad t.a.v. ndwinkel, Postbus 111, 3770 AC Barneveld

Bestel nu in ndwinkel.nl


en verder

kerknieuws

redactie nd • beeld gbs Johannes Bogerman, gbs de Lichtkring

■ protestantse kerk Bedankt voor Capelle aan den IJssel (Nieuwe Westerkerk): G. Herwig te Nunspeet.

■ nieuwbouw gbs Johannes Bogerman start

Gjelt Visser is vijftig jaar organist en dat werd gevierd op dankdag.

■ 50-jarig jubileum organist Gjelt Visser Het was op een donkere avond in november 1963, dat Gjelt Visser uit Damwoude door iemand van de kerkenraad van huis werd gehaald om, totaal onvoorbereid, een huwelijksdienst in de kerk te spelen. Door een misverstand was er geen organist. Het bruidspaar wat toen trouwde, vierde hun 50-jarig huwelijksjubileum. Visser viert daarom nu zijn 50-jarig organistenjubileum. Het jubileum viel samen met dankdag; een mooie combinatie om de dank aan de Here te uiten. Na de opheffing van de gemeente van Damwoude, waar Visser veertig jaar organist was, is hij sinds een paar jaar organist in de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) van Dokkum. Daarnaast is hij sinds 1995 gastorganist in de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) in Drachten. Omdat het langste deel van zijn organistenjaren op de orgelbank in Drachten zijn doorgebracht, was daar in de dankdagdienst aandacht voor het jubileum. De kinderen en kleinkinderen van de jubilaris waren in de kerk, tot verrassing van Visser en zijn vrouw. Na de dienst was er koffie en gebak en kreeg de jubilaris een bloemstuk: een langwerpige bak met ‘orgelpijpen’. Onder in deze bak een gevarieerd ‘muziekboeket’ wat al die jaren ten gehore is gebracht en voorin de bak twee grote bladen van de vingerplant: de vaardige handen van de organist.

Onderwijswethouder Thea Koster gaf afgelopen woensdag samen met Bas en Jesse uit groep 7 het startsein van de nieuwbouw van de gereformeerde basisschool Johannes Bogerman in Leeuwarden. Het dekzeil voor het bouwbord zakte langzaam naar beneden en de nieuwe naam van de school kwam in beeld. De school gaat vanaf augustus 2014 verder onder de naam De Princenhof. Met een grote foto van het gebouw en de gebruikelijke andere namen, is voor voorbijgangers duidelijk te zien hoe de school eruit gaat zien en wie bij het bouwproces betrokken zijn. In de toelichting op de naam werd duidelijk gemaakt dat met deze naam de lijn naar God, de grote Koning, en een link naar de wijk en de stad Leeuwarden is gelegd. De kosten voor nieuwbouw van het schoolgebouw, inclusief gemeentelijke gymzaal, bedragen 2,7 miljoen euro. De school is in vier jaar tijd gegroeid van 145 naar 182 leerlingen. De nieuwbouw is geschikt voor 190 leerlingen. Op de eerste verdieping van de school komt een gymlokaal, dat wordt gebruikt door leerlingen van de school en andere gebruikers. Bij de bouw worden zo veel mogelijk duurzame materialen gebruikt. Het is de bedoeling dat de school medio 2014 in gebruik wordt genomen.

De nieuwbouw van gbs Johannes Bogerman ging afgelopen woensdag officieel van start.

jubilea 17 november Eemnes | vijftig jaar gereformeerd predikant: ds. J. Geel (1934). Ruinen | vijftig jaar hervormd predikant: ds. K. van der Sluijs (1932).

De Lichtkring in Zuidlaren is erg blij met het Drents Verkeersveiligheidslabel.

■ verkeersveiligheidslabel de Lichtkring Afgelopen woensdag was een spannende dag voor verkeersouder Wieger Meijer en teamleider Wilma Wienen van gbs de Lichtkring in Zuidlaren: de officiële beoordeling van de aanvraag voor het Drents Verkeersveiligheidslabel (DVL). De complete beoordelingslijst voor het DVL werd vraag voor vraag doorgenomen. Om het label te krijgen diende de school 30 van de 53 punten te halen. Aan het einde van de vragenlijst kwam de beoordelaar uit op maar liefst 52 punten. ‘Een 10 min feitelijk’, aldus Hielke Verbree van de provincie Drenthe die de formele beoordeling uitvoerde. De school heeft samen met de verkeersouders de afgelopen twee jaar hard gewerkt om dit mooie resultaat te halen. Vorig jaar is er naast de reguliere verkeerslessen een hele verkeersweek georganiseerd en ook zijn kinderen en ouders regelmatig onderwezen met het oog op het belang van goed verkeersgedrag. Na de formaliteiten heeft de Lichtkring de leerlingen getrakteerd met het behalen van het label en een bescheiden feestje gevierd. In de verkeersweek die gepland staat voor april 2014 wordt het feestje groots overgedaan en wordt het officiële verkeerslabelbordje op de school bevestigd. ▶▶ tips? e-mail naar [email protected]

novum

Illustraties Suske en Wiske: 50 mille ▶ Amsterdam Een veiling van originele tekeningen van Suske en Wiske heeft vijftigduizend euro opgeleverd. Dat heeft online veilinghuis Catawiki gisteren bekendgemaakt. De cover van het album De Goalgetter bracht bijna vijftienhonderd euro op en een pagina uit het stripboek De Vrolijke Bengels wisselde voor meer dan duizend euro van eigenaar. De veiling is bijzonder. ‘Het gebeurt niet vaak dat in één veiling kan worden geboden op origineel werk van alle generaties hoofdtekenaars van Suske en Wiske’, zegt veilingmeester Tammo Meedendorp in een verklaring. Ook tekeningen van Willy Vandersteen gingen onder de hamer. <

colofon novum nd.nl/economie

Kort geding om klantinfo ▶ Best De Belastingdienst probeert via de rechter parkeergegevens van klanten van het bedrijf SMS Parking te krijgen. Op die manier wil het controleren of leaserijders niet meer privékilometers maakten dan ze via hun rittenadministratie opgaven. SMS Parking wil de gegevens niet geven omdat het de privacy van klanten wil garanderen. Ook is het bedrijf bang dat de informatie uitlekt. SMS Parking betwijfelt verder of de Belastingdienst überhaupt wel gerechtigd is de gegevens op te vragen.

De Belastingdienst vindt dat het dat recht wel heeft. ‘We hebben de wettelijke mogelijkheid om gegevens van derden op te vragen’, licht hij toe. SMS Parking laat weten best te willen meewerken als alles maar volgens de wet gaat en het bedrijf niet alles hoeft te delen. Het delen van informatie van alle ruim twee miljoen klanten is volgens een woordvoerder ‘buitenproportioneel’. ‘Het overgrote deel hebben ze niet eens nodig’, zegt hij. ‘Bovendien hebben we afgesproken dat we alleen informatie delen met gemeenten en incassobureaus.’ Volgens SMS Parking kan de Be-

lastingdienst verder niet goed uitleggen waarom het alle gegevens nodig heeft. Het bedrijf laat dat daarom aan de rechter over. Eerder vroeg de fiscus ook de parkeergegevens op van andere parkeerdiensten. Voor zover bekend weigert alleen SMS Parking, zegt de woordvoerder van het bedrijf. In eerste instantie wilde hij met andere bedrijven een blok vormen tegen de fiscus, maar de andere bedrijven zijn volgens hem uiteindelijk bezweken onder de druk. Het kort geding dient dinsdag bij de rechtbank in Den Bosch. <

advertentie

elke woensdag mode gezondheid lekker lezen psyche lifestyle wonen opvoeding gezin jeugd gadgets games apps eten creatief relaties

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, tel. 0342 411 711. postbus 111, 3770 AC Barneveld, www.nd.nl Nederlands Dagblad B.V. maakt deel uit van Nedag Uitgevers B.V. Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper Uitgever: Rinder Sekeris abonnementen tel. 0342 411711 fax 0342 411613 e-mail: [email protected] abonnementsprijzen: Digitale versie: per maand € 32,10 € 18,60 per kwartaal € 91,50 € 55,15 per jaar € 348,50 € 208,50 In de abonnementsprijs voor de papieren versie is 1,25% toeslag opgenomen voor toegang van alle digitale producten. weekendabonnementen: Papier: zaterdag per kwartaal € 35,65, per jaar € 137,95; vrijdag + zaterdag per kwartaal € 59,45, per jaar € 232,85. Papier en online editie: zaterdag per kwartaal € 62,90, per jaar € 245,00; vrijdag + zaterdag per kwartaal € 77,40, per jaar € 304,00. studentenabonnementen: Papier: € 16,05 per maand, per kwartaal € 45,75, per jaar € 174,25. Digitaal: € 9,30 per maand, per kwartaal € 27,58, per jaar € 104,25. algemene voorwaarden: Prijzen zijn inclusief BTW en gelden bij automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 toeslag per betalingsperiode. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan. Opzeggen van een abonnement kan zowel telefonisch, schriftelijk als per e-mail. Daarbij willen wij graag weten wat de reden van opzegging is. De opzegging moet een maand voor de betalingsperiode binnen zijn bij de afdeling abonneeservice. Het moment van opzeggen is de dag waarop de opzegging bij de afdeling abonneeservice binnen is. Tijdige opzegging van een abonnement voorkomt een stilzwijgende voortzetting. Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. gegevens vast voor de uitvoering van de abonnements- overeenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om abonnees te informeren over de andere diensten en producten van titels en werkmaatschappijen van Nedag. Als u die informatie niet wenst, kunt u dat schriftelijk melden of een formulier aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. advertenties tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; fax 0342 411612; e-mail: [email protected] familieberichten € 0,93 per mm (incl. btw.), per kolom; e-mail: [email protected] rubrieksadvertenties zie nd.nl/adverteren sluitingstermijn rubrieksadvertenties één dag voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke advertenties reserveren vóór 09.00 uur, aanleveren vóór 11.00 uur; familieberichten vóór 13.00 uur; geboorte- en overlijdensadvertenties vóór 16.00 uur. Advertenties voor maandageditie: zakelijke advertenties vrijdags tot 12.00 uur; rubrieksadvertenties vrijdags tot 12.00 uur; familieberichten e-mail of fax zaterdags tot 17.00 uur.

redactieadressen algemeen postbus 111, 3770 AC Barneveld; tel. 0342 411711; fax 0342 411611; e-mail: [email protected] politieke redactie: postbus 20018, 2500 EA Den Haag; tel. 070 3183180; fax 070-3453101; e-mail: [email protected] auteursrechten Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., c.q. de desbetreffende auteur. bank ING-bank, Zwolle, rek.nr. 65.94.41.144, IBAN NL21 INGB0659441144 - BIC code INGBNL2A bezorging Informatie over bezorging tijdens kantooruren: 0342 411711. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 uur. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen krant hebt ontvangen. Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van deze service vermeld dan uw e-mailadres, postcode en huisnummer. leeshandicap Voor mensen met een leeshandicap verschijnt de krant ook dagelijks in elektronische vorm. Inlichtingen: De Luisterpost/Bralectah, postbus 499, 8000 AL Zwolle, 038 4270448, e-mail: [email protected] redactie hoofdredactie Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), Frans Tijssen (secretaris) eindredactie Hugo de Bruijne, Cees Dorland, Hilbert Meijer, Maarten Vermeulen (dagkrant), Annemarie Eversdijk-Cornelisse (Leven), Dick Schinkelshoek (Gulliver), Reina Wiskerke (Zeven), Marieke Westerterp-van Vuren (internet) cultuur, media & wetenschap Rien van den Berg, Maurice Hoogendoorn, Marc Janssens, Roel Sikkema, Peter Sneep wereld Jan van Benthem, Tilly Dodds-Reijnen, Hilbrand Rozema, Ruurd Ubels, Herman Veenhof, Gerhard Wilts, Peter Bergwerff (Europa). politiek & economie: Gerard Beverdam, Piet de Jong, Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot kerk & religie Gerald Bruins, Sophia Geuze-Verboom, Daniël Gillissen, Gerard ter Horst, Dick Schinkelshoek, Linda Stelma-de Haan binnenland & samenleving Stephan Bol, Willem Bouwman, Reiny de Fijter, Hilbert Meijer, Aaldert van Soest mens & leven Hans Hopman, Petra Noordhuis, Jan-Willem Veenhof, Maarten Vermeulen, Gerben van IJken opinie & debat Peter Bergwerff, Wim Houtman, Frans Tijssen, André Zwartbol bureauredacteuren Jenneke van Garderen-Hoogland, Roeland van Mourik, Harco Ploegman vormgeving Egbert Bonte, Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, Hendrik Jan Vermeer, Wilco Pot, Christel Versteeg-van de Pol


WEER NEDERLAND BEN LANKAMP

EUROPA VANOCHTEND

VANMIDDAG

zonnig

5

opklaringen

5

bewolkt

Stevige wind

buien

OSLO MOSKOU

6

regen

5

DUBLIN

sneeuwregen

LONDEN

sneeuwbuien

10 005 BERLIJN

WARSCHAU

1010

4

4

PARIJS

sneeuw 25

4

13:10 uur 23:17 uur

wind in Bft warmtefront

ZONDAG

8° 10° 60% W 5

MAANDAG

6° 10° 30% NW 4

NEDERLAND

VA N DA AG

stad Amsterdam Arnhem Breda Den Haag Enschede Groningen

weer

WERELD

VA N DA AG

stad Bangkok Delhi Dubai Kaapstad Mexico City New York Paramaribo Peking Sydney Tel Aviv Vancouver

weer

regen regen regenbui regen regenbui neerslag

regen zonnig zonnig bewolkt bewolkt bewolkt regen bewolkt regenbui zonnig neerslag

DINSDAG

2° 9° 60% Z 4

stad Leeuwarden Maastricht Utrecht Vlissingen Zwolle Saba

weer bewolkt zonnig zonnig bewolkt neerslag bewolkt neerslag zonnig regen zonnig neerslag

weer regen regenbui regenbui regen regen bewolkt

°C 35 27 33 24 20 13 28 9 17 25 8

stad Athene Berlijn Brussel Kopenhagen Londen Madrid Moskou Parijs Rome Stockholm Wenen

weer zonnig neerslag regen neerslag regen bewolkt neerslag regenbui neerslag regen regen

ROME

hogedrukgebied

L

lagedrukgebied

CANARISCHE EILANDEN

<-15°

TUNIS

-15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0°

0°/ 5°

J A NLEEG NES WIERSEMA -

°C 9 10 10 10 10 28

neerslag regenbui regenbui regenbui regenbui bewolkt

5°/ 10° 10°/ 15°

15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35°

>35°

EXTREMEN Warmst: Koudst: Natst:

- leeg -

weer

Maximum: Minimum: Aantal mm:

10,8 °C 9,4 °C 0,90 mm Gisterochtend was er volop zon in het noorHOOGWATERSTANDEN den van16:05 het land. Later Delfzijl: 03:28 op de dag raakte het Den Helder: 10:20 23:40 overal geheel Scheveningen: 06:49 19:05 bewolkt.

°C 25 10 10 8 9 17 11 10 16 5 9

bewolkt neerslag regenbui neerslag bewolkt bewolkt neerslag regenbui regen neerslag bewolkt

16,5 °C in 1983 -5,3 °C in 1908 22,3 mm in 2000

VORIG JAAR

MORGEN

°C 23 12 10 9 9 15 9 11 20 8 12

ISTANBOEL

DUBROVNIK

NEDERLAND WEERFOTO

weer

VA N DA AG

1010

MADRID

ATHENE

H

-1000- isobar

MORGEN

°C 10 10 10 10 10 28

LISSABON

koufront

7° 10° 40% ZW 3

VA N DA AG

°C 11 10 10 11 10 9

MORGEN

°C 35 26 34 21 21 11 30 17 29 26 9

WOENSDAG

9° 11° 70% ZW 4

MORGEN

°C weer 10 regenbui 10 neerslag 10 regenbui 10 regenbui 11 regenbui 10 regenbui

1015

MAAN

07:48 uur 16:57 uur

ZATERDAG

0

10

mist

ZON

Vlissingen:

05:39

18:09

puzzel SUDOKU LIGHT

Cornelis Houtebeen kan alleen nog maar in deze hoek zitten. Weet je waarom? Hij krijgt mij niet te pakken en wil toch met buit thuiskomen. Daarom kruist hij dicht onder de Spaanse kust en hoopt wat Spaanse schepen te pakken.’ Boven luidt de scheepsklok twee keer. Reinier Ecke tikt tegen de zandloper. Uit het bovenste glas zakt het laatste zand weg. Hij draait de zandloper om. ‘De stuurman laat die scheepsklok iets te snel luiden’, zegt hij met ergernis in zijn stem.

7 8 8 5 2 3 2 6 5 8 9 7 3 2 6 5 3 Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. RECHTS OPLOSSING VORIGE SUDOKU LIGHT

wordt vervolgd

de meesterproef

Ik wachtte bijna een uur tot ik zag dat ze moeite moest doen om wakker te blijven en haar ogen zo nu en dan dichtvielen. Ik zond een stil gebed op om Gods leiding en ging aan het werk. Lord Gilbert en Sir John keken over mijn schouder mee terwijl ik de bebloede wond schoonmaakte met wijn. Sommige chirurgijns hebben er moeite mee als ze tijdens het werk op de vingers worden gekeken, maar ik heb dat niet. Ik doe mijn werk goed. Ik geef er niet om als anderen mee willen kijken wanneer ik bezig ben. wordt vervolgd

SUDOKU HEAVY

6 4

9

3 2 7

5 1 4

3 5

5 3

9 7

1

1 8 6 4 5 9 3 7 2 1

3 2 9 7 1 4 8 5 6

7 1 5 8 6 2 4 9 3

1 4 8 6 5 7 9 3 2

5 3 2 4 8 9 6 1 7

6 9 7 3 2 1 5 4 8

7 4 8

4

2 7

© Puzzelland 131109

de bloedvlag

270. ‘U kunt goed tegen pijn, lady’, complimenteerde ik haar. ‘Dat is typisch iets voor vrouwen’, antwoordde ze met een lach. Zo vrolijk zou ik nooit zijn geweest als ik in haar schoenen had gestaan! ‘God heeft vrouwen meer uithoudingsvermogen gegeven dan mannen, zodat zij kinderen kunnen baren... Dat is toch zo, Master Hugh?’ ‘Misschien ook omdat vrouwen dan de slechte dingen die mannen doen kunnen verdragen’, merkte ik op. ‘Inderdaad, zo is dat. Wat een wijsheid uit jouw mond, Master Hugh!’ Ik was blij dat haar stem weer wat vrolijker klonk. De bediende kwam binnen met de wijn en ik maakte een drankje voor Lady Joan klaar. Ik deed gemalen hennepzaad en -wortel in de wijn, net als bij Henry atte Bridge, en een snufje wilgenbast. Ik deed er ook wat poeder van gedroogde sla bij zodat Lady Joan lekker zou slapen als mijn werk erop zat.

HELSINKI

onweer

feuilletons

234. De ene regel na de andere wordt in het journaal gezet. Dan legt zijn vader de pen neer en sluit het inktpotje zorgvuldig af. ‘Hier, lees dit maar eens!’ Vader draait het in leer gebonden scheepsjournaal naar hem toe. Jurian is wel benieuwd, zijn ogen vliegen over het papier. ‘Heden, in het jaar onzes Heeren 1637, den 23e van de maand juli, geef ik dit schip, de ‘Samson’, over aan admiraal Cornelis Jol. Ik reken op een genadige behandeling van de Admiraliteit van het Noorderkwartier en van de heren der Staten-Generaal.’ Jurian kijkt verrast op. ‘Maar u weet toch niet of we de admiraal vandaag vinden?’ Een kort moment twinkelt er iets in de ogen van Reinier Ecke. ‘Ik voel het’, zegt hij nadrukkelijk. ‘Ik wist ook altijd precies waar we een prooi konden vinden. Net als de valstrikken van Cornelis Jol, die had ik ook uren van tevoren al door.

0

2 10

Vanochtend waait de wind uit het westen tot noordwesten en is matig of vrij krachtig boven land, aan zee krachtig tot hard, kracht 4 tot 7. Verder vallen er in het midden en noorden van het land nog verspreid buien, mogelijk met onweer. Dit gebied met buiige regen trekt vrij snel weg. Daarna is het een tijdlang, op een enkele bui na, droog. Verder schijnt de zon van tijd tot tijd. Het wordt 10 of 11 graden. Vanavond nadert een nieuwe storing vanuit Engeland. Die kan zich ontwikkelen tot een nieuw, klein lagedrukgebied. Als dat gebeurt, draait de wind naar het zuiden tot oosten en wordt matig of vrij krachtig boven land, aan zee krachtig, 4 tot 6 Bft. Mocht het lagedrukgebied niet ontstaan, dan blijft de wind uit het zuidwesten tot westen waaien en is hij veelal matig, aan zee vrij krachtig, kracht 3 tot 5. In ieder geval passeert er weer een nieuw gebied met buiige regen. Bij de buien is ook kans op onweer. In de nacht naar zondag trekt deze neerslag geleidelijk naar het oosten weg, maar langs de westkust blijft kans op een aantal buien vanaf zee. Verder ontstaan er opklaringen en de wind wordt noordwest en matig, aan zee vrij krachtig, 3 tot 5 Bft. Het koelt af naar 8 tot 4 graden.

985 990

100

4 7 1 9 3 6 2 8 5

2 5 6 1 4 8 3 7 9

9 8 3 2 7 5 1 6 4

3 5 8

8

9 6

1

7

7 4 9

Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. RECHTS OPLOSSING VORIGE SUDOKU HEAVY

8 6 4 7 1 3 8 5 2 9

2 1 9 5 7 6 3 4 8

3 5 8 4 9 2 1 6 7

8 2 6 7 5 3 9 1 4

1 7 5 6 4 9 8 3 2

4 9 3 8 2 1 7 5 6

7 8 2 3 1 4 6 9 5

9 6 1 2 8 5 4 7 3

5 3 4 9 6 7 2 8 1

Bouwwoede onder houders van melkvee

Recommend Documents