BOEKENMAND 2013 MET PRIORITAIRE VERZUCHTINGEN VAN HET BOEKENVAK
VOOR DE VLAAMSE REGERING
Recente falingen maken duidelijk dat de Vlaamse boekhandel het niet makkelijk heeft. Online verkoop en digitalisering zijn definitief doorgebroken in het boekenvak, boekhandelaren verouderen en vinden geen overnemers, het ontbreken van een economische vertaling van de culturele waarde van de boekhandel ontbreekt, de marges zijn laag en staan onder druk, enz. Het wordt zaak om op korte termijn de boekhandel op alle mogelijke manieren te ondersteunen. Door middelen aan te reiken die hen moeten helpen een nieuwe plek te vinden. Maar ook door breed in te zetten op diverse innovatieconcepten doorheen de hele keten, zodat onze ondernemers hun plek kunnen behouden. Alle voorstellen uit het Masterplan voor de Boekhandel uit 2011 blijven vandaag onverminderd op de agenda staan. Boek.be dringt er bij de Vlaamse regering op aan om dit Masterplan verder te ondersteunen en daadwerkelijk uit te voeren (zie verder).
De uitvoering van één ‘Masterpunt’ zou voor de noodlijdende assortimentsboekhandel alvast een wereld van verschil maken…
Grootschalige mediacampagne ter promotie van het boek!
Het onderzoek rond het Lees-, leen- en koopgedrag in Vlaanderen, dat vorig jaar met steun van de Vlaamse Minister van Cultuur werd uitgevoerd, heeft aangetoond dat er nood is aan een imagocampagne ter promotie van het boek. Bijna 30% van de Vlamingen leest nooit een boek, 33% koopt slechts sporadisch een boek. Meer dan ooit dringt zich een grootschalige sensibiliseringsactie op ten gunste van het boek, naar het recente voorbeeld van ons omringende landen (bv. Duitsland) en zoals ook het Masterplan voor de boekhandel in 2011 reeds duidelijk aangaf. Wanneer mediacampagnes voor de promotie van ‘de warme bakker’, voor melk, voor vlees (‘Vlees van hier? Met plezier!’, ‘Meesterlyck’, e.a.), gesteund met overheidsgeld, het beoogde effect sorteren; kan een gelijkaardige mediacampagne (radio, TV, advertenties, online, affichage, enz.) ‘het boek’ de noodzakelijke aandacht geven dat het verdient De maatschappelijke relevantie van boeken en lezen is bijzonder groot. Boek.be wil een sensibiliseringscampagne lanceren ter promotie van het boek en het lezen, en vraagt daarvoor de steun van de Vlaamse Overheid.
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
1
Vertrekkende vanuit het Masterplan voor de boekhandel legt Boek.be concreet de volgende vragen en voorstellen ter tafel. 1.
ECONOMIE Boek.be pleit voor een degelijke bedrijfseconomische begeleiding van alle ondernemingen in de boekensector.
1.1. Toegang verschaffen tot betaalbare kredieten De boekensector bestaat hoofdzakelijk uit kmo’s. Voor heel wat kmo’s is het vandaag veel moeilijker om voor investeringen kredieten te verkrijgen bij de banken. Boek.be dringt er bij de Vlaamse regering op aan om de toegang tot kredieten voor kmo’s uit de boekensector te vergemakkelijken. Boek.be is dan ook zeer verheugd dat de Vlaamse regering plannen heeft om een kmo-fonds op te richten om aan deze nood te voldoen. Boek.be pleit ervoor om binnen het globale kmo-fonds een subfonds op te richten voor de boekensector, zodat o.m. boekhandelaars geld kunnen lenen tegen interessantere dan de gangbare marktvoorwaarden. Wij pleiten in dit kader ook voor het verbeteren van de toegang tot CultuurInvest voor boeken boekhandelsprojecten.
1.2. Ondersteuning verlenen aan het Vlaamse boek in het buitenland (FIT) Internationalisering is niet evident voor kmo’s. Het project ‘Books from Flanders in the World’ staat voor de internationale economische valorisering van Vlaamse auteurs, illustratoren en uitgevers door middel van kennisopbouw, professionalisering en internationaal ondernemerschap. Het trekt enerzijds investeringen aan in Vlaanderen, anderzijds verzekert het de collectieve aanwezigheid, promotie en netwerken van het Vlaamse boekenvak op de belangrijkste internationale vakbeurzen. De partners van dit project, Boek.be, de Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) en het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL), ijveren voor een meer gecoördineerde aanpak bij Flanders Investment & Trade (FIT). Boek.be verwacht ook een spoedige economische invulling van het gastlandschap VlaanderenNederland op de Frankfurter Büchmesse 2016. Het gastlandschap op de Frankfurter Buchmesse zal voor de Vlaamse en Nederlandse Letteren een enorme internationale exposure bieden. De economische return voor de sector zal dan ook navenant zijn. Enerzijds wordt een unieke kans geboden aan de uitgeverswereld en de culturele instellingen en creatieve industrieën van het gastland om op een internationale en efficiënte manier te netwerken. Anderzijds zorgt het gastlandschap ervoor dat de literatuur, auteurs en boeken van het gastland beter bekend worden over de hele wereld en zorgt voor een significante stijging van vertalingen en rechtenverkoop uit het gastland. Tenslotte vraagt Boek.be meer ‘duurzame’ beleidsaandacht voor de Creatieve Industrieën waarvan het boekenvak deel uitmaakt, in het bijzonder meer coördinerende initiatieven waardoor de Creatieve Industrieën elkaar kunnen versterken tijdens hun buitenlandwerking.
1.3. Het btw-tarief op digitale boeken verlagen In 25 van de 27 lidstaten van de EU wordt de inhoud van een gedrukt boek aan zero btw-tarief of aan een verlaagd (6%) btw-tarief belast. Dit geldt niet voor e-boeken in ons land, waarvoor 21% btw wordt aangerekend. Boek.be vindt dit hoge tarief schadelijk voor de innovatie in de boekensector. Het zorgt ook voor sterke ongelijkheden tussen lokale en multinationale
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
2
platformen. In navolging van de Franse wetgeving mag de btw-voet ook in België niet gebaseerd zijn op de vorm of de drager van het boek, maar op de inhoud ervan. E-boeken worden nu ongelijk behandeld door de fiscus en dat heeft ongewenste economische en culturele effecten voor de boekensector. Het zet een ernstige rem op de ontwikkeling van innovatieve digitale content. Als e-boeken in andere landen met een lager btw-tarief kunnen worden verkocht, creëert dat een de facto concurrentieel nadeel voor Belgische uitgevers en boekhandelaren. Omzet die in het buitenland gegenereerd wordt, levert ook geen fiscale inkomsten op voor de Belgische Overheid. De consument eist dat e-boeken goedkoper zijn waardoor uitgevers, boekhandelaren en auteurs op hun marge moeten inbinden. Omdat papieren boeken al een verlaagd tarief hebben, heeft een verlaging van het tarief op e-boeken geen invloed op de begroting van de overheid. Aangezien deze kwestie ook op Europees niveau wordt besproken, pleit Boek.be bij zowel de Federale als de Vlaamse regering ervoor om de passende stappen te zetten om het btw-tarief op digitale boeken (zowel op een drager als online) te verlagen naar 6%.
1.4. De leenrechtvergoeding op een transparante manier uitbetalen Het Koninklijk Besluit (KB) betreffende de vergoeding voor publiek leenrecht werd eind 2012 vervangen door een nieuw KB. De manier waarop de verdeling moet gebeuren, werd echter niet gereguleerd in het KB. Met het oog op de praktische uitvoering van dit KB pleit Boek.be ervoor om de uitbetaling op een transparante manier te organiseren, nl. aan de hand van betrouwbare digitale cijferinformatie inzake ontleningen. Hierdoor zou een titel-specifieke verdeling van de leenvergoeding kunnen worden bewerkstelligd, naar het voorbeeld van onze buurlanden. In Vlaanderen is zowel de bibliotheeksector als de boekensector dermate geïnformatiseerd dat zo’n transparant systeem gemakkelijk kan worden opgezet.
1.5. Het auteursrecht beschermen en de piraterij bestrijden De e-boekenmarkt groeit jaar na jaar. Uitgevers ontwikkelen producten die inspelen op de vraag van de lezer. Die lezer krijgt een steeds gevarieerder aanbod en kan kiezen tussen allerlei innovatieve manieren om boeken te lezen. Maar e-boeken die illegaal gedownload worden, brengen schade toe aan deze nieuwe producten, onderwaarderen boeken als cultureel goed en laten fiscale inkomsten voor de overheid schieten. Er zijn goede procedures nodig om illegale e-boeken van websites te verwijderen en deze te sluiten als ze niets ondernemen. Boek.be streeft ernaar om een evenwicht te bereiken tussen de belangen van de rechthebbenden en die van het publiek, rekening houdend met het algemene belang. In 2010 heeft Boek.be SINBAD (Searching the Internet for Non-autorized Books and Displays) opgericht. Het is een anti-piracy webcrawler die actief het internet afspeurt op zoek naar illegale links naar boekencontent van Vlaamse uitgevers en die links vervolgens ook neerhaalt. SINBAD is opgezet in samenwerking met de Belgian Anti-Piracy Federation (BAF). Boek.be vraagt aan de Federale overheid om de internetaanbieders te responsabiliseren. We vragen dat de internetaanbieders verplicht worden om hun netwerken als goede huisvaders te beheren en te verplichten om actief samen te werken met de bevoegde overheidsdiensten bij inbreuken via hun netwerken. Bovendien vragen we een snel en doeltreffend optreden van de parketten en de FOD Economie ter bescherming van het legale aanbod (zowel fysiek als digitaal).
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
3
1.6. Een gereglementeerde boekenprijs invoeren Boeken zijn unieke dragers van kennis, inspiratie, verbeelding en vrije tijd. Op educatief vlak zorgen boeken ervoor dat onze bevolking de vinger aan de pols houdt op kennisgebied, de basis van onze welvaart. Een gunstig klimaat waarin boeken op brede schaal gecreëerd en verkocht kunnen worden, is dan ook van belang voor de hele samenleving. Uitgevers en boekhandels dienen te kunnen rekenen op een voldoende marge om een breed assortiment te behouden. Een gereglementeerde boekenprijs leidt voor de lezer tot boeken die blijvend aangeboden worden tegen betaalbare prijzen en garandeert de keuze uit een breed aanbod via vele winkelpunten. Om dit klimaat te creëren, stelt Boek.be een aantal maatregelen voor die gezamenlijk ‘de gereglementeerde boekenprijs’ vormen. Aangezien deze maatregelen enkel resultaat opleveren indien ze door iedereen, ook buitenlandse bedrijven, nageleefd worden, vraagt Boek.be om deze om te zetten in reglementering.
1.7. Investering in het boekenvak fiscaal aantrekkelijk maken De filmsector in ons land kent een enorme bloei, mede dankzij de toepassing van de tax shelter, waardoor extra investeringen in film fiscaal interessant worden. Het boekenvak staat voor een belangrijke periode waarin het ook cruciaal wordt om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Daarom pleit Boek.be ervoor dat extra investeringen in de boekensector fiscaal aantrekkelijk worden gemaakt. Boek.be vraagt aan de Federale en Vlaamse regering om samen een fiscaal gunstig systeem uit te werken voor extra investeringen in nieuwe projecten in de boekensector.
2.
CULTUUR Boek.be vraagt om meer middelen in te zetten op onderzoek rond boeken in Vlaanderen. In 2012 is een groot onderzoek uitgevoerd met steun van de Vlaamse Minister van Cultuur naar het Lees-, leen- en koopgedrag in Vlaanderen. Het was toen 14 jaar geleden dat dit onderzoek nog werd uitgevoerd. Onze maatschappij verandert echter zo snel dat het nodig is om meer in te zetten op onderzoek om de vinger aan de pols te houden van het leesgedrag in Vlaanderen.
2.1. Onderzoek naar het Lees-, leen- en koopgedrag in Vlaanderen regelmatig uitvoeren Boek.be pleit er voor om het eerder vermelde grootschalige onderzoek naar het Lees-, leen- en koopgedrag in Vlaanderen om de 5 jaar te laten uitvoeren met steun van de Vlaamse regering. Op die manier kunnen we op regelmatige basis de evolutie analyseren bij de lezer in Vlaanderen, zodat de boekensector daar de nodige aangepaste maatregelen aan kan koppelen.
2.2. Onderzoek ondersteunen De lezer is erg volatiel vandaag. Social media hebben een belangrijke impact op het leesgedrag. Er is nog maar weinig onderzoek uitgevoerd naar het effect van de digitalisering op het lezen. Daarom pleit Boek.be ervoor om per kwartaal specifieke onderzoeksonderwerpen te kunnen uitvoeren bij een vast panel, om zo de vinger aan de pols te houden bij de lezer. Heel specifiek kan hierbij ook aandacht gaan naar het specifieke winkelgedrag van de lezer, de tijd die ze in de boekhandel doorbrengen, klantentevredenheid, enz.
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
4
3.
ONDERWIJS 3.1. Een postgraduaat voor het Boekenvak opzetten Hoewel er meer mensen tewerkgesteld zijn in de boekensector dan er journalisten zijn, is er geen specifieke opleiding op masterniveau voor studenten die na hun studies aan de slag willen in het boekenvak. Daarom pleit Boek.be voor het opzetten van een Postgraduaat voor het Boekenvak. Boek.be en de Universiteit Antwerpen, i.s.m. UAMS, werken aan een oplossing voor het opzetten van zo’n postgraduaat. Boek.be vraagt aan de Vlaamse regering om dit initiatief financieel te ondersteunen, zodat eindelijk een kwalitatief hoogstaande opleiding voor het boekenvak kan worden gerealiseerd in Vlaanderen. Het succes van de lessenreeks ‘Actuele Vraagstukken voor Uitgeverij en Boekhandel’ aan de UA toont aan dat er voldoende potentieel is voor het opzetten van dit postgraduaat.
3.2. Groepsaankopen beperken en openstellen voor alle boekhandels We merken dat binnen diverse onderwijsnetten meer en meer wordt overgegaan tot groepsaankopen van boeken. Boek.be wil beklemtonen dat boeken een belangrijk cultureel product zijn en van groot educatief belang zijn in het onderwijs. Daarom kunnen boeken niet zo maar vergeleken worden met andere producten en pleit Boek.be voor een maximale band tussen de onderwijsinstellingen, de uitgevers en de boekhandels om de hoge kwaliteit van de educatieve boeken in Vlaanderen te kunnen behouden. Boek.be dringt erop aan dat de onderwijsnetten bij groepsaankopen verplicht worden om de aanbestedingscriteria zo op te stellen dat ook lokale boekhandels aan de aanbesteding kunnen deelnemen. Op deze manier kan de band tussen de school en de lokale boekhandel blijven bestaan.
3.3. Boekensector betrekken bij de hervorming van het secundair onderwijs Recent onderzoek heeft aangetoond dat lezen de basis vormt voor het verwerven van kennis en het ontwikkelen van creativiteit bij jongeren. Het onderwijs speelt daarin een cruciale rol. De hervorming van het secundair onderwijs stond de voorbije maanden op de agenda van de Vlaamse regering en dient de komende jaren nog concreter te worden uitgewerkt. Boek.be vraagt dat zowel uitgevers, leesbevorderaars en andere organisaties uit de boekensector die een bijdrage leveren aan ons onderwijssysteem, hierbij actief zouden worden betrokken. Op deze manier kan de kwaliteit van het lesmateriaal, de leeskwaliteit en het leesplezier van de jongeren maximaal worden bevorderd.
4.
INNOVATIE De digitalisering in het boekenvak is een onmiskenbaar gegeven. Vandaag ondersteunt de Vlaamse overheid via het IWT reeds een aantal projecten die de boekensector ondersteunen in het ontwikkelen van innovatieve producten en projecten, waarmee de Vlaamse uitgeefsector zich kan meten met de internationale ontwikkelingen. Het project Uitgeverij van de Toekomst en het Vlaams e-boekplatform (VEP) vormen twee voorbeelden van deze innovatieve ontwikkelingen.
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
5
4.1. Verderzetten van de innovatiesteun aan de Vlaamse uitgevers Het project Uitgeverij van de Toekomst loopt nog tot 2015. Boek.be vraagt aan de Vlaamse overheid om dit project goed te evalueren en te bekijken, in functie van de noden van de uitgeverijwereld, welke vervolgprojecten mogelijk zijn.
4.2. Het Vlaams e-boekplatform inzetten voor bewaring op lange termijn Het Vlaamse e-boekplatform (VEP) zal eind 2013 een feit zijn. Dit platform is bedoeld om een eigen systeem op te zetten voor verhuur, uitlenen en verkoop van digitale boeken in Vlaanderen. Boek.be vraagt aan de Vlaamse Overheid om de nodige middelen te voorzien opdat het VEP ook de functie van bewaring van digitale boeken op lange termijn kan verzorgen, een functie die vandaag niet is voorzien. Boek.be vraagt aan de Vlaamse Overheid om er verder op toe te zien dat de projecten ontwikkeld binnen het kader van het Innovatief Aanbesteden wel degelijk ten goede komen van de Vlaamse boekensector.
4.3. Diensteninnovatie in de boekhandel ondersteunen In het Masterplan voor de boekhandel zijn diverse voorstellen opgenomen op het vlak van diensteninnovatie voor de boekhandel. We denken hierbij o.a. aan: - het opzetten van een cross-over netwerk waarbij er naar samenwerkingen gezocht wordt met andere multimediasectoren op het vlak van assortimentsuitbouw, belevingstools, vernieuwende presentatievormen, ... - het verbeteren van de klantenkennis en het opzetten en uitwerken van een CRM-systeem, waaraan elke boekhandel kan participeren om cijfers over klanten te verzamelen en makkelijker te communiceren met deze klanten. Het centrale beheer van dit CRM-systeem kan bij Boek.be geplaatst worden. Door de uiteindelijke integratie van de informatie via de kassasystemen van de verschillende boekhandels, kan er een performante CRM-planning ontstaan. Boek.be vraagt aan de Vlaamse Overheid om te bekijken op welke manier deze diensteninnovatie in de boekhandel ondersteund kan worden.
Boekenmand 2013 - Prioritaire verzuchtingen van het boekenvak
6
