Biochemie en Biotechnologie. bacheloropleiding

Biochemie en Biotechnologie bacheloropleiding

2011

Voorwoord 3 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 4 Studentgerichtheid 4 Innoverende academische opleidingen 4 Infrastructuur 4 Vorming 5 Antwerpen 5 De opleiding Biochemie en Biotechnologie Wat is Biochemie en Biotechnologie? Waarom Biochemie en Biotechnologie studeren? Waarom Biochemie en Biotechnologie studeren in Antwerpen? Bachelor in de Biochemie en Biotechnologie Master in de Biochemie en Biotechnologie Verder studeren na je universitair diploma

6 6 6 6 7 7 7

Onderwijs en examens 8 Onderwijs 8 Studiepunten 8 Semestersysteem - examens 9 Leerkrediet 10 Ombudspersoon 11 Internationaal 11 Waar kan je met je diploma aan de slag?

13

Alumni aan het woord

14

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis 15 Toelatingsvoorwaarden 15 Voorkennis 15 Heb je keuzemoeilijkheden? 15 Studiebegeleiding 16 Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit 16 Overbruggingsonderwijs in de maand september 16 Studieadvies en studentenbegeleiding 16 Studietrajectbegeleider 18 Vakspecifieke begeleiding 18 Taalbegeleiding: Monitoraat op maat 18

Studieprogramma 20 Bachelor eerste jaar 20 Bachelor tweede jaar 21 Bachelor derde jaar 22 Master eerste jaar 23 Master tweede jaar 24 Opleidingsonderdelen 25 Bachelor eerste jaar 25 Bachelor tweede jaar 29 Bachelor derde jaar 35 Studie- en studentenvoorzieningen 39 Cursusdienst 39 Sport 40 Computerfaciliteiten 40 Studentenrestaurants 40 Studentenverenigingen 41 Hoe bereik je makkelijk de campussen? 43 Wegbeschrijving 43 Met de fiets 43 Met de bus of de tram 43 Met de trein 43 Met de auto 43 Plattegrond van campus Groenenborger

44

Plattegrond van campus Drie Eiken

45

Bijkomende informatie 46 Provinciale informatiedagen 46 Infomomenten voor toekomstige studenten 46 Brochures over andere opleidingen 47 Internet 47 Studenten Informatie Punt (STIP) 48 Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen 48 Departement Biomedische Wetenschappen, onderwijscommissie Biochemie en Biotechnologie 48 Addendum - Bio-Wetenschappen: door het bos de bomen zien?

49

Voorwoord | 3

Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt de weg naar onze universiteit gevonden en je wilt meer informatie over onze instelling en onze studierichtingen. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met meer dan 14 000 studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. ‘Leren is leven’ is de slogan van de Universiteit Antwerpen. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met ‘kennen’ ben je niets zonder het ‘kunnen’. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Zowel onze medewerkers als onze studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Universiteit Antwerpen Prof. dr. Alain Verschoren Rector

4  |  Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kun je bij je profs terecht met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ‘ivoren’ academische toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er “hotspots” waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden.

Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren?  |  5 De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met meer dan 14 000 studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en aan het Nachtegalenpark. Studeer je op campus Drie Eiken dan kun je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Biochemie is gesitueerd op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula en bij personeel en studenten. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is niet alleen een universiteitsstad: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken.

6  |  De opleiding Biochemie en Biotechnologie Wat is Biochemie en Biotechnologie? Biochemie is de basiswetenschap die een verklaring van het leven op moleculair-biologisch niveau probeert te geven. De chemische reacties die bij een bepaald biologisch verschijnsel horen worden onderzocht tot op moleculair niveau. Door het begrijpen van deze verschijnselen op het micro niveau, kunnen verschijnselen op het macro niveau (bijvoorbeeld cel-weefselorganisme niveau) verklaard worden. Deze studie is toegespitst op o.a. de overdracht van genetische informatie, de organisatie van de energiehuishouding, het bepalen en onderhouden van structuur, het tot stand brengen van levens­verrichtingen, …. Biotechnologie houdt zich bezig met de technieken om de fundamenteel biochemische kennis te gebruiken voor praktische doeleinden en is een heel breed terrein dat zich uitstrekt van kaasmaken tot high-tech laboratoriumwerk. Een onderdeel van de biotechnologie dat tegenwoordig in de aandacht staat is de genetische manipulatie en de implicaties hiervan op het proteoom. Waarom Biochemie en Biotechnologie studeren? Ben je geïnteresseerd in biologische fenomenen op moleculair niveau? Heb je belangstelling voor de creatie van nieuwe moleculen met biologische relevantie? Heb je interesse in de toepassing van deze kennis in de praktijk? Biochemie is een wetenschap die zich situeert op het grensgebied van de biologie, de chemie en de fysica. Je bent bijgevolg ook in al deze gebieden geïnteresseerd en je wilt deze wetenschappen met elkaar combineren. Waarom Biochemie en Biotechnologie studeren in Antwerpen? Dat de biochemie in brede zin de basis vormt voor de ontwikkelingen in de biotechnologie en de ‘genetische manipulaties’ is evident. Het domein is echter zo breed en vergt gespecialiseerde technieken waardoor taakverdeling en specialisatie noodzakelijk worden. Onze opleiding sluit onmiddellijk aan bij de meest recente ontwikkelingen in genoom- en proteoomanalyse, de bio-informatica en de computermodellering. Naast een grondige theoretische vorming krijg je ook een degelijk praktische opleiding zowel in het laboratiorium als op de computer. Een degelijk programma, actief onderwijs, vlot contact tussen academisch personeel en studenten kenmerken de opleiding Biochemie en Bio­technologie aan de Universiteit Antwerpen.

De opleiding Biochemie en Biotechnologie  |  7 Bachelor in de Biochemie en Biotechnologie Biochemie en Biotechnologie is in Vlaanderen een jonge discipline. Nochtans heeft de Universiteit Antwerpen reeds meer dan 30 jaar ervaring in biochemie-onderwijs opgebouwd. Sinds het decreet op de universiteiten in 2004 kan je in Vlaanderen Biochemie en Biotechnologie studeren als autonome Bama-­opleiding. In het eerste jaar krijg je een basisopleiding in wetenschappen (wis- en natuurkunde - chemie - biologie en cellen en weefsels). In het tweede en derde jaar behandel je de voornaamste biochemische disciplines (metabolisme, enzymologie, microbiologie, moleculaire biologie, celbiologie en genetica, fysiologie). Gezien de discipline op korte tijd een spectaculaire evolutie kent, moet het studieprogramma geregeld aangepast worden. De Onderwijscommissie Biochemie en Biotechnologie waakt over de kwaliteit van de opleiding. Master in de Biochemie en Biotechnologie In de masteropleiding heb je de ruimte voor oriëntatie via keuzevakken en het maken van een masterproef bij één van onze onderzoeksgroepen. Deze leggen zich toe op het biochemisch onderzoek gaande van de genetische oorzaken van ziekten, kankeronderzoek, …. tot de zoektocht naar diagnos­ tische merkers op DNA en eiwitniveau. De master Biochemie en Biotechnologie heeft één afstudeerrichting: Moleculaire en cellulaire genbiotechnologie, met opties onderzoek, onderwijs en ondernemerschap; dit laat je toe jezelf te profileren in het onderzoek, het onderwijs of het ondernemerschap. De master is eveneens toegankelijk voor bachelors uit andere wetenschappelijke vooropleidingen. Verder studeren na je universitair diploma De verdere studie- en specialisatiemogelijkheden zijn: specifieke leraren­ opleiding; een andere masteropleiding, master-na-masteropleiding, doctoraatsopleiding, postacademische vorming. Aparte folders over deze opleidingen zijn verkrijgbaar bij het Studenten Informatie Punt (zie p. 48).

8  |  Onderwijs en examens Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatie­ momenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten. Een voltijds academiejaar telt voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Biochemie en Biotechnologie omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 120 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar.

Onderwijs en examens  |  9 Semestersysteem - Examens Het academiejaar is opgedeeld in zes opeenvolgende periodes: het eerste semester, de semestervakantie, het tweede semester, de zomervakantie, de tweede examenzittijd en een les- en examenvrije periode. Wat het eerste semester betreft, leg je in januari examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste examenzittijd. Voor wie niet al zijn credits heeft verworven na de eerste examenzittijd, wordt in september de tweede examenzittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen “studiejaren” meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld. Als je voor een voltijds modeltraject kiest, rond je een bacheloropleiding (180 sp.) af in drie jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van dit opleidingsonderdeel. Indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma’s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidings­ onderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliserings­ systeem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald! Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op www.ua.ac.be/OER.

10  |  Onderwijs en examens Leerkrediet Sinds het academiejaar 2008-2009 is het “leerkrediet” in voege getreden. De overheid wil je zo stimuleren in het maken van een doordachte studiekeuze. Hoe werkt het leerkrediet? Het leerkrediet werkt eveneens met studiepunten. Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving in het Vlaams hoger onderwijs. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je inschrijft wordt het leerkrediet verminderd met de overeenkomstige studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Voor wie? Het leerkrediet is van toepassing op alle studenten die zich inschrijvingen met een diplomacontract voor een initiële opleiding (de bachelors en de masters) en voor alle inschrijvingen met een creditcontract. Verkeerde keuze gemaakt? Indien je voor de eerste keer in het hoger onderwijs in Vlaanderen voor een bacheloropleiding bent ingeschreven en je van opleiding wenst te veranderen, voorzien de overheid en de instelling maatregelen om het verlies van leerkrediet te beperken. Deze zijn afhankelijk van de data van uit- en inschrijving. Informeer je tijdig bij je instelling. Bonus van 60 studiepunten De overgang van secundair naar hoger onderwijs loopt niet altijd even vlot. De overheid wil hieraan tegemoet komen door de eerste 60 studiepunten die je verwerft dubbel terug te geven. Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Als je studietraject perfect is verlopen, heb je dan nog 60 studiepunten over. Onvoldoende leerkrediet Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de instelling voor hoger onderwijs je inschrijving weigeren.

Onderwijs en examens  |  11 Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de instelling extra studiegeld vragen voor de studiepunten die je tekort komt of je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Aan de Universiteit Antwerpen wordt géén verhoogd inschrijvingsgeld gevraagd. Je hebt wel van de betrokken faculteit de toelating tot inschrijven nodig en deze zal in de meeste gevallen je studieprogramma beperken. Het aantal studiepunten dat je opneemt door je inschrijving in opleidingsonderdelen en het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk! Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en jouw sociaal statuut als student! Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn! Meer info: www.ua.ac.be/studiepunten. Ombudspersoon Wanneer je bv. een conflict hebt met je docent kan je een beroep doen op een ombudspersoon die bemiddelt inzake onderwijs- en examenproblemen. Zo kan je tijdens de examens met problemen (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, …) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandig­ heden zoals ziekte of ongeval, je “zaak” bepleiten. Je kan steeds de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op Blackboard van de Universiteit Antwerpen. De volledige takenlijst van de ombudspersoon kan je nakijken in het onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa.

12  |  Onderwijs en examens Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studie­ periode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer info: www.ua.ac.be/dis (Dienst Internationale Samenwerking)

Waar kan je met je diploma aan de slag?  |  13 Een belangrijke tewerkstellingspool is het fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek aan de universiteit en onderzoeks- en ontwikkelingscentra, navorsings- en ontwikkelingswerk in de farmaceutische en de bio-industrie, het onderwijs (secundair en hoger) en andere functies buiten het eigen vakgebied. Ook in de gezondheidssector en in de medische laboratoria werken biochemici/biotechnologen. Gezien het niveau van specialisatie bereiden de meeste afgestudeerde bio­chemici/ biotechnologen een doctoraat voor. Nadien blijven een aantal bedrijvig in het wetenschappelijk onderzoek. Anderen vinden een job in de biotechnologische of farmaceutische industrie of elders in het bedrijfsleven. De getuigschriften taalvaardigheid, bedrijfskunde, de doctoraatsopleiding en de voortgezette opleidingen bieden voldoende mogelijkheden om de horizon te verbreden als aanvulling op de gespecialiseerde studie die de Biochemie en Biotechnologie is.

14  |  Alumni aan het woord Alumnus Piet Stinissen zet Limburg op de kaart van de life sciences Piet Stinissen, rasechte Limburger, verkoos onze universiteit om Biochemie te studeren. Vandaag is hij voorzitter van het Biomedisch Onderzoeksinstituut (BIOMED) aan de Universiteit Hasselt en bezieler van LifetechLimburg, de motor achter de life sciences in Limburg. “Ik was één van de eerste doctoraatsstudenten van prof. Christine Van Broeckhoven. Ze gaf me een gezonde drive mee waar ik nu nog altijd op teer.” Piet Stinissen is nu voorzitter van BIOMED en LifetechLimburg. “Het is verfrissend om met jonge mensen te werken. Bij sommigen herken ik het enthousiasme en de begeestering die ik als twintigjarige ook had.” Afgestudeerd in de Biochemie, 1986, foto: Marc Withofs Alumnus Jef Pinxteren leidt research- en ontwikkelingslab ReGenesys “Aan de Universiteit Antwerpen is mijn liefde voor de wetenschap gegroeid, geïnspireerd door de mensen die ik daar heb ontmoet.” Dat zegt alumnus Jef Pinxteren. Vandaag leidt hij ReGenesys in Heverlee. “Aan de Universiteit Antwerpen bloeide ik helemaal open. Ik was de eerste in onze familie die naar de universiteit ging. Toen ik afstudeerde, wist ik zeker dat ik wetenschappelijk onderzoek wilde doen. Tijdens mijn doctoraat kreeg ik goede steun van mijn begeleiders. En ja, ik startte met de studentenvereniging voor de Biochemie en Biotechnologie DNA, niet om fuiven te organiseren, maar om inhoudelijke activiteiten aan te bieden, zoals bedrijfsbezoeken. Afgestudeerd in de Biochemie, 1987, foto: Vincent Jauniaux

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis  |  15 Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van een professionele bachelor geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma raad­ plegen best eerst de website van de Centrale Studentenadministratie: www.ua.ac.be/inschrijven -> inschrijven -> toelatingsvoorwaarden. Voorkennis Je kiest deze opleiding vanuit een belangstelling voor de biologie en chemie van het leven, de organismen en hun cellen. Je vindt de moleculaire architectuur en functie van de cel, de informatieoverdracht tussen cellen fascinerend. Net zoals voor alle academische opleidingen beschik je over een behoorlijke algemene kennis en vooral over een belangstelling voor de natuurwetenschappelijke vakken. Een studierichting in het hoger secundair met een groot pakket wetenschappelijke vakken en wiskunde is daarom de beste vooropleiding. Best beschik je ook over zin voor teamwerk en over belangstelling voor het fundamenteel onderzoek. Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien zit je nog met een hele resem vragen en twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het Biochemie en Biotechnologie, Bio-ingenieur, Chemie, Biologie of Biomedische Wetenschappen? Welke studierichting is theoretischer en welke biedt meer toepassingen en is praktischer gericht? Op de infodagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Je kan ook steeds een afspraak maken met één van de medewerkers van het Studenten Informatie Punt (STIP). Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de Biochemie en Biotechnologie, neem dan contact op per email met Prof. Jurgen Del favero ([email protected]) of Prof. Xaveer Van Ostade ([email protected]).

16 | Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een “eerstejaarsstudent” niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëren en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studieadvies en studentenbegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding helpt je vanaf het moment dat je voor het eerst inschrijft tot aan het moment waarop je je diploma ontvangt. Voor volgende zaken kan je bij ons terecht: Informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs Dit kan handelen over studierichtingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook over het leerkrediet, het onderwijs- en examen­ reglement, enz.

Studiebegeleiding | 17 Begeleiding bij het maken van je studiekeuze, twijfels over je studierichting Weten wat je wilt, is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken en oefeningen meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering. Begeleiding omtrent studievaardigheden, studieplanning en uitstelgedrag Een studentenbegeleider kan je studievaardigheden helpen aanscherpen (hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof, hoe maak je een schema, hoe maak je goede nota’s) en je helpen bij het maken van realistische planningen en oefeningen om je uitstelgedrag tegen te gaan. Psychologische begeleiding en psychotherapie Wanneer je geconfronteerd wordt met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, …), kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken. Dit kan gaan over een kortere begeleiding, het volgen van een training, het volgen van een langdurige psychotherapie of een gepaste doorverwijzing. Alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening Als student met een functiebeperking (fysische handicap of chronische ziekte, leerprobleem, concentratieprobleem, stoornis binnen het autismespectrum of psychisch probleem ...), sport- of kunstbeoefening kan je bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Hiervoor is een attest vereist. Meer info op: www.ua.ac.be/bijzonderefaciliteiten of in de folder ‘Studeren met een functiebeperking, topsport- of kunstbeoefening’. Afstudeerbegeleiding en beroepskeuze Tot slot kan je bij ons terecht voor hulp bij je zoektocht naar jobs passend bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, voor informatie over verdere studies na het behalen van een diploma, sollicitatietips, enz. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt aan het begin van elk semester bekend gemaakt in alle publicaties voor studenten. Kijk ook zeker op ww.ua.ac.be/studentenbegeleiding.

18 | Studiebegeleiding Studietrajectbegeleider Voor specifieke vragen over je individuele programma, vrijstellingen e.d. kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit: www.ua.ac.be/contactpersonen_slb of bij de facultaire website. Vakspecifieke begeleiding Met vragen of problemen over één van je cursussen kan je terecht bij de prof die deze cursus doceert of bij zijn/haar assistent(e). Gewoon langslopen of een mail sturen: je wordt zeker snel geholpen. Voor bepaalde vakken worden extra groepssessies georganiseerd om de theorie uit de hoorcolleges verder toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Je kan hulp vragen waar je vastloopt, knelpunten van de cursus bespreken en nuttige tips over het verwerken van de leerstof vragen. De masteropleiding biedt de mogelijkheid je voor te bereiden op een werk­sector naar keuze. Taalbegeleiding: Monitoraat op maat - Academisch Nederlands Op het ‘Monitoraat op maat’ kan je terecht voor gratis taalondersteuning Academisch Nederlands. Tijdens individuele sessies helpen taaldocenten je met je taalvragen. Voor specifieke taalbehoeften worden er contactmomenten in kleine groep georganiseerd. Eigen werkstukken en studiemateriaal kunnen dan besproken worden. Meer info: www.ua.ac.be/monitoraatopmaat.

20 | Studieprogramma

Bachelor eerste jaar Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar www.ua.ac.be/collegeroosters. Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Th. = aantal uren theorie Pr. = aantal uren practicum Sp. = studiepunten De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. De studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel.

Module - opleidingsonderdeel

Th.

Pr.

Sp.

Biochemie - Biotechnologie Cellen en weefsels

35

25

6

120

6

Chemie/Biochemie: ex. vaardigheden, incl. veiligheid in het labo Chemie Beginselen in de chemie I, incl. theoretische oefeningen

60

20

9

Beginselen in de chemie II, incl. theoretische oefeningen

45

30

8

Organische chemie, incl. th. oefeningen

25

10

4

Biologie Evolutie Biodiversiteit en functie

20 40

20

3 6

Wiskunde en fysica Wiskunde Fysica

60 40

75 30

12 7

335

320

60

totaal

Studieprogramma  | 21

Bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen

Th.

Biochemie - Biotechnologie Biopolymeren Cellulaire fysiologie Analytische biochemie Biokatalyse en bio-energetica Moleculaire biologie Microbiologie Biostatistiek Geïntegreerd practicum

40 32 40 50 40 30 22

Chemie Organische reacties Moleculaire herkenning / Spectroscopische technieken I Fysica Fysica II totaal

Pr.

Sp.

24 120

6 5 5 7 6 4 5 6

40

15

6

15

15

4

40

30

6

347

204

60

8

22 | Studieprogramma

Bachelor derde jaar Opleidingsonderdelen

Th.

Biochemie - Biotechnologie Metabolisme Moleculaire celbiologie Virologie Bio-informatica Moleculaire en cellulaire immunologie Moleculaire genetica v. prokaryoten en gisten Moleculaire genetica van Eukaryoten Geïntegreerd moleculair practicum

30 40 30 40 22 40 40

Levensbeschouwing

30

Zelfstandig wetenschappelijk werk Wetenschappelijk rapporteren Scriptie

60

totaal

Pr.

8

120

280

Sp. 4 6 4 6 4 6 6 6 3

180

6 9

440

60

Studieprogramma | 23

master eerste jaar De invoering van het Bachelor-Masterprogramma is geleidelijk aan gebeurd, waardoor de opleiding optimaal kon inspelen op nieuwe decretale bepalingen en bij­sturingen kon doorvoeren in de reeds ingerichte jaren. Het eerste Masterjaar is gestart in oktober 2007. De Masteropleiding heeft als doel academici te vormen met een brede biochemische en biotechnologische kennis en streeft een diepgang in het weten­schappelijk onderzoek na. De opleiding omvat drie verschillende opties: - onderzoek - onderwijs - ondernemerschap.

Opleidingsonderdelen

Th + Pr.

Sp.

Instapmodules of keuzemodules

60

9

Biochemische en Biotechnologische modules Gen- en eiwittechnologie Systeemfysiologie Functionele genoom- en proteoom analyse Biotechnologie

90 50 40 20

12 6 6 3

Verbredende modules Bio-ethiek

20

3

Opties Onderzoek Onderzoeksgerichte modules Keuzemodules Onderwijs Ondernemerschap

90 60 306 135

9 9 18 18

totaal

460

60

24 | Studieprogramma

master tweede jaar Opleidingsonderdelen

Th + Pr.

Sp.

Stage

360

12

Masterproef

900

30

60 80

6 12

192 40

12 6

90 40

12 6

Opties Onderzoek c.s. moleculaire- en cellulaire gentechnologie Keuzevakken Onderwijs Onderwijskundige modules Keuzemodules Ondernemerschap Ondernemerschap Keuzevakken totaal

60

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar  |  25

In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van het eerste, tweede en derde jaar bachelor Biochemie en Biotechnologie. Op de website www.ua.ac.be/fbd staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het nood­ zakelijk en aanbevolen studiemateriaal.

Beginselen in de chemie I In deze cursus behandelen we de noodzakelijke begrippen ivm atoomstructuur en molecuulstructuur, en bekijken we hoe, vertrekkende vanuit de eigenschappen van een enkele molecule, macroscopische eigenschappen kunnen modelleren / verklaren. Belangrijke topics die hierbij aan bod komen zijn o.a. - ontwikkeling van het atoommodel - ontwikkeling van MO-theorie: chemische binding in het H2+ ion, diatomische homonuclueaire en heteronucleaire diatomische moleculen, polyatomische moleculen, hybridisatie-theorie, VSEPR-theorie, resonantie-theorie, ... - intermoleculaire krachten: elektrostatische interacties, polarisatie-interacties, London dispersiekrachten, waterstofbruggen - ideale en niet-ideale gassen, vloeistoffen en vaste stoffen Ervaringen opgedaan tijdens de voorbije jaren hebben aangetoond dat veel studenten last hebben met de basisbegrippen zoals stoechiometrie en concentraties. Tijdens de theoretische oefeningen aansluitend op dit opleidingsonderdeel worden de verschillende fundamenten herhaald en ingeoefend. Beginselen in de chemie II In een eerste gedeelte van de cursus leer je de basisbegrippen uit de chemische thermodynamica aan, en wordt het begrip chemisch evenwicht behandeld. Hierbij besteden we ruime aandacht aan zuur-base evenwichten, oplosbaarheid en elektrochemie. Ook de basisbegrippen ivm reactiekinetiek worden behandeld. Tijdens de theoretische oefeningen leer je de bestudeerde modellen toe te passen en te gebruiken. In een tweede gedeelte van de cursus worden enkele belangrijke chemische producten, hun eigenschappen en hun bereidingswijzen besproken.

26  |  Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Evolutie Na een inleidend hoofdstuk over de geschiedenis van de evolutieleer, volgt een hoofdstuk over de basisprincipes van micro-evolutie. Daarin worden eerst een reeks belangrijke begrippen gedefinieerd en besproken. Daarna wordt stilgestaan bij enkele oudere en recentere controversen omtrent de theorie van evolutie door natuurlijke selectie. In een derde hoofdstuk wordt kort ingegaan op macroevolutionaire gebeurtenissen en de snelheid en het tempo van dergelijke veranderingen. Het laatste hoofdstuk bespreekt de biologische nomenclatuur en classificatie, met opgave van de verschillende filosofieën daaromtrent. Biodiversiteit en functie De cursus is opgebouwd uit drie luiken. 1) Diversiteit en overzicht van de grote bouwplannen Hier wordt een overzicht gegeven van de prokaryoten, protisten, wieren, schimmels,planten en dieren, hun evolutieve verwantschappen en cohabitatie in bv. symbiose en pathogenese en dit alles gezien vanuit de relatie vorm en functie. De belangrijkste diergroepen worden besproken met hun typisch bouwplan en de belangrijke evolutieve transities. 2) Vorm en functie planten Hier behandelen we kort hoe verschillende processen verlopen in een plant en hoe de vorm inherent gekoppeld is aan de vereiste functie. Er worden voorbeelden gegeven uit het dagelijks leven en toepassingen uit de industrie, landbouw en farmacie. 3) Vorm en functie dieren Bijzondere aandacht wordt besteed aan de rol van adaptatiemechanismen waardoor dieren zich kunnen aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden. Cellen en weefsels De cursus omvat de relatie tussen vorm en functie, de subcellulaire organisatie van de cel, en de interacties van cellen met hun omgeving. De volgende topics komen aan bod: historische ontwikkeling van de celbiologie, gekoppeld aan de evolutie en verfijning van de experimentele waarnemingstechnieken; structuur en functie van de celorganellen en membranen: cytosol, kern, mitochondria, peroxisomen, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, plasmamebraan, secretoire vesikels, endosomen en lysosomen; dynamische processen zoals endocytose, fagocytose, celcommunicatie, mitose en meiose. Verder krijg je een overzicht van de specialisatie van cellen en hun structuur in de belangrijk-

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar  |  27 ste weefsel. Op deze manier heb je een morfologisch-functionele basis voor de cursus moleculaire celbiologie (Ba 3) waarin deze processen op het moleculaire niveau verder worden uitgewerkt. Chemie/Biochemie: experimentele vaardigheden De beginnende biochemicus/biotechnoloog moet zich allerlei vaardigheden moeten eigen maken die nodig zijn om op een wetenschappelijk verantwoorde, efficiënte en veilige manier te experimenteren in het laboratorium. Daarom leer je in dit opleidingsonderdeel basistechnieken aan die in een scheikundig laboratorium worden toegepast, zoals werken met een Bunsen-brander en glasbuis bewerken, wegen, filtreren, oplossingen en verdunningen maken, pipetteren en titreren, fysische constanten (kookpunt, smeltpunt, soortelijk gewicht, etc.) bepalen, stoffen zuiveren (sublimatie, omkristallisatie, distillaties, etc.) etc.. Naast de technische aspecten van de handelingen en opstellingen die gedaan/gemaakt worden, behandel je ook de theoretische basis waarop de gebruikte technieken en handelingen berusten behandeld. Verder is het nauwkeurig werken en leren rapporteren van resultaten onderdeel van dit opleidingsonderdeel. Je zal leren omgaan met de risico’s (zowel veiligheids- als milieurisico’s) die het werken met chemicaliën inhouden en oefenen in een houding van permanent veiligheids- en milieubewustzijn. Daarom worden algemene veiligheids- en milieuaspecten in de eerste inleidingsles uitgebreid besproken. Ze komen expliciet aan bod in de afspraken die gemaakt worden met de studenten tijdens deze eerste les. In de volgende inleidingslessen en tijdens de practica worden de milieu- en veiligheidsrisico’s verbonden aan de experimenten telkens toegelicht, en leer je hoe op een veilige manier gewerkt kan worden en hoe geproduceerd afval afgevoerd dient te worden. Je wordt vertrouwd gemaakt met algemene goed beschikbare software paketten (Excel, Maple, MathCad). Deze informaticapaketten worden ingezet voor de verwerking van experimentele gegevens en modellering van eenvoudige chemische problemen. Bovenstaande algemene leerdoelen worden geïntegreerd in experimenten die aansluiten bij de theoretisch opleidingsonderdelen ‘algemene scheikunde’ en ‘inleiding organische scheikunde’. Fysica I Tijdens deze cursus zal je getraind worden in vectorrekening, kinematica, dynamica, hydrostatica, oppervlaktespanning en kapillariteit, hydrodynamica,

28  |  Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar thermometrie, transport van materie, thermodynamica, geometrische optica, trillingen en golven. Deze onderwerpen worden zoveel mogelijk belicht met aan biologie-verwante voorbeelden, toepassingen en vraagstukken. De leerstof wordt ook verder uitgewerkt aan de hand van laboratoriumwerk. Organische chemie In deze introductiecursus organische scheikunde behandel je de verschillende klassen van organische verbindingen en hun functionele groepen (inclusief naamgeving) systematisch. Belangrijke basisbegrippen zoals isomeren, rotameren, conformeren, tautomeren, resonantie en aromaticiteit zullen aan de hand van voorbeelden en oefeningen verklaard worden. Tevens zal een basis gelegd worden voor de cursus organische synthesen in bachelor 2 door de termen “nucleofiel” en “elektrofiel” te introduceren. Wegens het grote belang van organische moleculen in onze maatschappij zullen verscheidene illustraties gegeven worden vanuit de farmaceutische en agrochemische industrie. Hierbij nauw aansluitend zullen in het kader van de duurzame ontwikkeling tevens voorbeelden worden aangehaald van organische poluenten in ons leefmilieu. Wiskunde De cursus zal je vertrouwd maken met technieken uit de analyse van één en meerdere veranderlijken, die van nut kunnen zijn in een bredere (toegepast) wetenschappelijke context. Bij een korte revisie van de analyse in één veranderlijke besteden we grote aandacht aan het opvullen van eventuele lacunes uit het middelbaar onderwijs, zodat iedereen een gelijk basispakket kan verwerven. Meer aandacht in vergelijking met een gemiddelde cursus wiskunde wordt besteed aan het herkennen van probleemstellingen en het aanwenden van een juist wiskundig instrumentarium om deze problemen op te lossen, zodanig dat verdere oplossing (bijvoorbeeld per computer) mogelijk wordt. Hierbij werk je onder meer met numerieke software (in casu Maple), hetgeen perfect aansluit bij onderwerpen als numerieke integratie, het zoeken van nulpunten van een vergelijking met de methode van Newton-Raphson en numerieke reeksen. Minder aandacht zal geschonken worden aan het studeren van bewijzen, alhoewel het op een wiskundig correcte manier uitdrukken van bepaalde concepten als belangrijk wordt geacht. Ook bepaalde theoretische concepten zoals differen­ tiaalvergelijkingen worden grondig uitgewerkt met het oog op een vlotte omgang met de diverse oplossingsmethodes.

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar  |  29 Analytische biochemie In de cursus maak je kennis met de spectrofotometrische en colorimetrische methoden voor de kwalitatieve en kwantitatieve bepaling van de bouwstenen van biopolymeren en van het eiwit-, nucleïnezuur, polysaccharide-en lipide gehalte van biochemische preparaten. Na bespreking van de celcultivatie, celtelling en scheiden van celtypes behandelen we de methoden om cellen en weefsels te homogeniseren en te fractioneren. Verder bespreken we de methoden gebruikt voor de zuivering en de karakterisatie van celorganellen en hun bouwstenen (eiwitten, nucleïnezuren. Ook de scheiding door precipitatie, filtratie, centrifugatie (grens-, zone en evenwichtsdichtheidcentrifugatie), chromatografie (ionenuitwisseling, gelfiltratie, hydrofobe- en affiniteitschromatografie) en gelelektroforese (agarose, polyacrylamide) wordt uitvoerig behandeld. Biokatalyse en bio-energetica Je maakt kennis met de eigenschappen van enzymen en het effect van de enzym-, substraat-, inhibitor- en activatorconcentratie. Vooral de mechanismen welke bijdragen tot de verhoging van reactiesnelheid door enzymen (nabijheid, oriëntatie, vormen van nucleofiele en elektrofiele centra, zuur-base katalyse) in vergelijking met een chemische reactie zijn een onderdeel van de cursus. Verder besteden we aandacht aan de opbouw van het actief centrum en worden de mechanismen van substraatbinding en katalyse behandeld aan de hand van chymotrypsine. De regulatie van de enzymatische activiteit door allosterie, coöperativiteit, en door covalente modificaties wordt eveneens besproken. Naast de basis elementen van de enzymologie, krijg je een introductie in de bio-energetica: hoe wordt energie in de cel op een efficiënte manier overgedra­ gen. We bespreken een overzicht van de oxidatieve afbraak van de koolhydraten (glycolyse, citroenzuurcyclus, oxidatieve forsorylatie). Het effect van hormonen, groeifactoren, transcriptiefactoren en receptoren, m.a.w de signaaltransductie cascades, op het metabolisme en op de besproken enzymes zal tevens worden toegelicht. Biopolymeren In deze cursus gaan we stap na stap na waarom biomoleculen een karakteristieke structuur vertonen die hen in staat stelt tot het uitvoeren van een soms zeer specifieke taak.

30  |  Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Het eerste deel behandelt de energetische krachten welke biopolymeren bij elkaar brengen en houden, en die voor de flexibiliteit en dynamiek van deze moleculen instaan. De drie volgende delen betreffen een bespreking van de structuren van respectievelijk de nucleïnezuren, eiwitten en carbohydraten. Daarbij bespreken we eerst de bouwstenen van elk van deze moleculen, waarna we nagaan hoe deze zich organiseren in primaire, secundaire, tertiaire en quaternaire structuren. Het laatste deel betreft de lipiden welke sensu strictu geen biopolymeren kunnen genoemd worden, maar die toch behandeld worden gezien hun modulaire opbouw en belang bij cellulaire processen. Biostatistiek In deze cursus wordt je vertrouwd gemaakt met statistische analyse van gegevens afkomstig van wetenschappelijk onderzoek, teneinde analyses van eigen onderzoek te kunnen uitvoeren of de statistische analyses uit de wetenschappelijke literatuur te kunnen interpreteren. Hiervoor worden databestanden met echte gegevens gebruikt uit biomedisch onderzoek. De statistische testen worden aan de hand van voorbeelden toegelicht (SPSS). Met behulp van een overzichtelijk beslissingsschema wordt aan de student aangeleerd welke statistische test het meest geschikt is voor een statistisch probleem. Bij de parametrische methoden worden volgende methoden behandeld: gepaarde en ongepaarde t-test, one way, two way en repeated measures anova, enkelvoudige en meervoudige lineaire regressie analyse en correlatie. Bij de niet-parametrische methoden worden Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis, Friedman, kappa analyse, Chi kwadraat en Mantel Haenszel toegelicht. Tevens worden een aantal multivariate testen zoals logistische regressie, discriminant analyse en clusteranalyse aangeleerd. In de PC practica voer je individueel met behulp van het statistisch software pakket SPSS de in de les toegelichte technieken zelf uit. Je leert hoe onderzoeks­ gegevens te verzamelen, een kwaliteitscontrole toe te passen, te analyseren en te presenteren onder de vorm van grafieken en tabellen, typisch voor wetenschappelijke publicaties.

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar  |  31 Cellulaire fysiologie In biologie en fysiologie heeft de natuur specifiek gebruik gemaakt van onderliggende fysische wetten en eigenschappen. In de cursus cellulaire fysiologie worden verschillende cellulaire processen bestudeerd vanuit deze achtergrond. De bestudeerde processen omvatten o.a.: - Membraantransport – rustpotentiaal – actiepotentiaal – cellulaire exciteerbaarheid - Spiercontractie, mechanica en excitatie-contractiekoppeling - Osmose, diffusie, ultrafiltratie van nutrienten en gassen - Neurotransmissie en basisbegrippen neurofysiologie - Sensorische systemen (gehoor, gezicht) en hun informatieverwerking - Regeltheorie en feedback systemen Fysica II In de theoriecursus krijg je een overzicht van de belangrijkste begrippen uit de elektriciteit, elektromagnetisme, fysische optica, microscopen, atoomkernen en radioactiviteit, we voeren meerdere demonstratie experimenten uit om het verband tussen theorie en natuurverschijnsel proefondervindelijk te achterhalen. We bespreken elektrische lading, elektrostatische krachten, velden en potentiaal, geïllustreerd aan de hand van voorbeelden zoals bliksemontlading en belang van elektrostatische krachten bij de reproductie van DNA. Vervolgens komen begrippen als weerstand en condensator aan bod, met bijvoorbeeld een toepassing in de geleiding van zenuwvezels, en wordt de analyse van elektrische circuits behandeld. In het elektromagnetisme komen magnetische krachten en magnetische inductie aan bod, interactie van magnetisme met materie, en een aantal toepassingen zoals de massaspectrometer en het cyclotron. We hebben aandacht voor wisselstroom en impedanties, de toepassing in elektrische modellering van biologische systemen, en het verband met de elektrofysiologie. In de fysische optica wordt interferentie, buiging, diffractie en de werking van de laser behandeld. We hebben bijzondere aandacht voor polarisatieverschijnselen, o.a. optische activiteit van biologische moleculen. In een apart hoofdstuk behandelen we de beeldvorming in de belangrijkste soorten microscopen, en hun toepassing in de biologie. Tot slot volgt een introductie over atoomkernen en radioactiviteit, met toepassingsvoorbeelden als radioactieve dateringsmethoden, de Calvin cyclus en een bespreking van kernenergie. De introductie laat toe de interactie van straling met materie te begrijpen, waarbij we bijzondere aandacht besteden aan stralingsrisico’s bij het werken met radioisotopen en uitwerking van straling op levende wezens. We maken tijd voor een oefeningen sessie, waarbij de

32  |  Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar studenten zelf hun keuze van vraagstukken aanbrengen uit het bundel dat ter beschikking is bij de cursusdienst. Dit bundel bevat vroegere examenvragen met korte toelichting over de oplossingswijze: studenten lossen deze vraagstukken op als zelfstudie, in de oefensessie worden geselecteerde vraagstukken gezamenlijk doorgenomen met nadruk op algemene oplossingsstrategie. In de laborato­ riumsessies leren de studenten omgaan met verschillende basis meettechnieken. Ze leren de computer gebruiken als meetinstrument. De fysische meettechniek wordt aangeleerd via toepassingen in de life-sciences en de biologie: oscilloscoop voor meting van zenuwreflexen, optische diffractie aan pollen en rode bloed­ lichaampjes, polarimetrie om een vergistingsproces te volgen, datering van stalen met radioactiviteit. In sommige proeven verzamelen verschillende teams gegevens door de weken heen, om uiteindelijk met coaching van de begeleider tot gezamenlijke conclusies te komen. Over de resultaten van één proef bereiden studenten een mondelinge presentatie voor, die ze voorstellen aan elkaar. Geïntegreerd practicum In een eerste opdracht ga je via phenotypering, sequentiebepaling en zoekopdrachten in computer databanken de identiteit van een onbekende bacterie achterhalen. Hierbij maak je gebruik van microbiële technieken, DNA isolatie, fragmenteren van DNA d.m.v. restrictie enzymen, agarose-gelelectroforese, ligatie van DNA in een vector, ‘heat-shock’ transformatie, plasmide isolatie, DNA amplificatie d.m.v. de polymerase kettingreactie, en sequentiebepaling van DNA. In een tweede hoofdopdracht breng je een eukaryoot eiwit tot expressie in een bacterieel systeem. Hierbij gebruik je volgende technieken: expressieclonering, zuivering van het eiwit door differentiële precipitatie door uitzouting, chromatografische scheidingen, enzym en eiwit testen en gelelectroforese. In een derde opdracht maak je kennis met de basistechnieken die gebruikt worden in de microbiologie zoals o.a. het groeien van bacteriën en gisten, determinatie van bacteriën via Gram-kleuringen, selectieve voedingsbodems, antibiotica resistentie enz. Naast deze hoofdopdrachten zullen nog andere oefeningen uitgevoerd worden in het kader van de recombinant DNA technologie en eiwitonderzoek.

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar  |  33 Microbiologie In deze cursus verken je de natuur van de microbiële wereld, en bespreek je volgende micro-organismen: eubacterien, archaea en eukaryotische microorganismen. Hierbij besteden we in het bijzonder aandacht aan: stofwisseling, groei, fysische en chemische factoren die de groei beïnvloeden,taxonomie en fylogenie,relatie tussen structuur en functie in prokaryoten, epidemiologie, weerstand en pathogeniciteit. Verder worden de biochemie van de fermentatie en enkele biotechnologische toepassingen besproken. Via zelfstudie zal de student zich inwerken in een vrij te kiezen groep van microorganismen uit de beschrijvende microbiologie. Moleculaire biologie We bespreken de structuur en functie van het DNA. Je maakt kennis met DNA replicatie en recombinatie in al zijn aspecten. We bespreken de transcriptie van DNA naar RNA en de translatie naar eiwitten, en alle controlemechanismen die hierbij betrokken zijn. Tenslotte bekijken we het voorkomen van DNA mutaties en het herstel hiervan. Ook de basisprincipes van recombinante DNA technologie komen aan bod. Moleculaire herkenning: spectroscopische technieken Je leert de structuur van een onbekende (organische) verbinding te bepalen aan de hand van verschillende spectroscopische technieken. Je maakt o.a. kennis met UV-vis spectroscopie, vibratiespectroscopie, Nucleaire Magnetische Resonantie spectroscopie en massaspectrometrie. De technieken oefen je verder in via verschillende geïntegreerde oefeningen. Organische reacties In deze cursus behandelen we de belangrijkste reacties die de verschillende klassen van organische verbindingen kunnen ondergaan of waarlangs ze gevormd worden. De interconversie van functionele groepen benaderen we vanuit mechanistisch standpunt. Eveneens bespreken we de vorming en reactiviteit van radicalen. Doorheen de cursus leer je, aan de hand van voorbeelden en oefeningen, deze reacties creatief gebruiken voor de synthese van nieuwe producten en het retrosynthetisch denken (disconnectie). Wegens het grote belang van organische moleculen in onze maatschappij bespreken we verscheidene illustraties vanuit de farmaceutische en agrochemische industrie. Hierbij nauw

34  |  Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar aansluitend zullen, in het kader van de duurzame ontwikkeling, tevens voorbeelden worden aangehaald van organische poluenten in ons leefmilieu.

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar  |  35 Bio-informatica Bioinformatica is een snel groeiende en belangrijke discipline die als doel heeft biologische problemen op te lossen met behulp van computermethoden. In de cursus zal uitgebreid worden ingegaan op het opzoeken,verzamelen en analyseren van DNA en proteïne sequenties. Hierbij maken we voornamelijk gebruik van gesofisticeerde databases, programma’s en analysemethodes die vrij beschikbaar zijn via het World Wide Web. We bespreken zaken als de alignatie van sequenties, het zoeken naar gelijkende sequenties, het voorspellen van RNA en eiwit structuren en het zoeken naar genen alsook het aanspreken van de genoom databases komt aan bod. Een groot deel van de cursus zal bestaan uit praktische demonstraties en oefeningen. Geïntegreerd moleculair practicum Het practicum bestaat uit drie blokken: 1) Moleculaire en cellulaire immunologie: in dit gedeelte leer je werken met technieken gebaseerd op antigeen-antilichaam interacties, waaronder ELISA, immunoprecipitatie uit gel, IgG isolatie uit serum, isolatie mononucleairen,…. 2) Moleculair genoom en proteoom analyse: in het tweede gedeelte integreren we technieken voor genoom- en proteoom analyse in enkele experimenten zoals Yeast2Hybrid, Western Blotting, Mutagenese, RFLP-PCR en genotyperen van DNA-merkers op mucosacellen. Hiervoor zal je volgende technieken gebruiken: DNA amplificatie d.m.v. de polymerase kettingreactie, agarose-gelelectroforese, RE-digest, mutatiereactie, ligatie van DNA in een vector, ‘heat-shock’ transformatie, plasmide isolatie, sequencing, spectraal analyse,… 3) Celculturen: in het laatste gedeelte leer je enkele basistechnieken voor het uitvoeren van celcultuur experimenten in een Laminaire flow kast en voer je experimenten zoals de detectie van anti-actine AB en de fagocytose van bloedplaatjes uit. Naast deze hoofdopdrachten zal je verschillende genetica oefeningen maken om meer inzicht in deze materie te verkrijgen. Tijdens het ganse practicum wordt nadruk gelegd op de kritische evaluatie van resultaten, voor- en nadelen van bepaalde methoden, evenals op het ontwikkelen van creatieve oplossingen voor bepaalde vraagstellingen.

36  |  Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Metabolisme Metabolisme is de som van processen waarbij levende systemen vrije energie verwerven en gebruiken die zij nodig hebben om hun verscheidenheid aan functies te vervullen. Zij doen dit door de koppeling van de exergonische reacties van de oxidatie van substraten aan de endergonische processen typisch voor de levende cel zoals mechanische arbeid, actief transport en de biosynthese van complexe moleculen. Een overzicht zal gegeven worden enerzijds van de oxidatieve afbraak van de belangrijkste substraten zoals koolhydraten, vetten, aminozuren en nucleotiden en anderzijds van hun biosynthese. Aandacht zal vooral besteed worden aan: - de regulatie van de metabole wegen en hun onderlinge samenhang. - het metabolisme van de gedifferentieerde weefsels - de integratie van het metabolisme in het organisme. Moleculaire en cellulaire immunologie De cursus laat de student kennismaken met de belangrijkste componenten (organen, cellen en moleculen) van het immuunsysteem en introduceert een aantal basisconcepten en termen uit de immunologie. We bespreken een aantal experimenten die aan de basis liggen van de huidige inzichten evenals de belangrijkste methoden die in deze discipline gebruikt worden. Eigenschappen en toepassingen van polyklonale en monoklonale antilichamen komen uitgebreid aan bod. Moleculaire genetica van Eukaryoten In deze cursus behandelen we de moleculair genetische basis van verschillende aspecten van de genetica. Als prototype vertrekken we steeds van de mens. We bespreken o.a. de chromosoom structuur en functie, bevruchting en embryonale ontwikkeling, genen in families en populaties, genoom projecten en model organismen, organisatie van het mens genoom, gen expressie bij mens, pathogene mutaties, genen en genoom doorheen de evolutie, genetisch merkers en het mappen van ziektegenen, identificatie van mendeliaanse ziektegenen, mappen en identificatie van genen voor complexe ziekten, moleculaire pathologie van ziekten, genetisch testen van individuen en populaties, inleiding tot de functionele genoom, proteoom en transcriptoom analyses, overzicht van methoden voor

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar  |  37 genetische manipulatie van cellen en dieren, en nieuwe methoden voor behandeling van ziekten. Moleculaire genetica van prokaryoten en gisten Deze cursus behandelt de moleculair genetische basis van bacteriën en gisten en geeft een overzicht van de manier waarop deze kennis gebruikt wordt in laboratoria en de industrie. De belangrijkste topics die behandeld worden zijn: samenstelling en functie van het bacterieel- en gist genoom; conjugatie; transformatie; transpositie; moleculaire basis van recombinatie mechanismen; opbouw, functie en gebruik van plasmiden; regulatie van genexpressie; globale regulatiemechanismen. Virologie De cursus is een inleiding tot de algemene virologie. Volgende onderwerpen worden besproken: methodiek van het virusonderzoek, classificatie van virussen, morfologie van virussen. Het proces van infectie, de replicatiestrategie van virussen, regulatie van genexpressie, virusrijping en interactie tussen virussen onderling en hun gastheer.

Zelfstandig wetenschappelijk werk Scriptie Tijdens de scriptie zal je actief betrokken worden in het wetenschappelijke onderzoek van een zelfgekozen onderzoeksgroep in het domein van de Biochemie & Biotechnologie. Je zal onder begeleiding werken in een onderzoekslaboratorium gedurende enkele weken en hierbij kennis maken met zowel de theoretische en praktische kant van het onderzoek. De resultaten van dit onderzoek zal je verwerken in een wetenschappelijke tekst. Het onderwerp van de scriptie en de technieken waarmee je in contact komt worden mede bepaald door het onderzoeksdomein van de betreffende onderzoeksgroep. Wetenschappelijk rapporteren Het opleidingsonderdeel omvat wetenschapscommunicatie voor zowel een professioneel publiek als leken. Hierbij wordt op maat van ‘studenten biochemie/ biotechnologie’ en vanuit een wetenschappelijk startpunt de verschillende doelgroepen in kaart gebracht en verschillende methodes aangeboden en aangeleerd om wetenschappelijke informatie op een juiste manier naar verschillende doelgroepen te brengen. Studenten dienen een inzicht te verwerven in het ontwik-

38  |  Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar kelen van een communicatiestrategie voor zowel professionele doelgroepen als niet-wetenschappelijk geschoolde doelgroepen. Dit omhelst ook het gebruik van verschillende media (schrijven van o.a. een wetenschappelijk artikel, thesis, persbericht, mondelinge presentatie, deelname debatten enz.). De cursus heeft een belangrijk praktisch deel dat de communicatievaardigheden van de student aanscherpt en voorziet in een opleiding presentatietechnieken. Levensbeschouwing Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aan de universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme. Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze in de openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rol spelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties en samenlevingen.

Studie- en studentenvoorzieningen  |  39 Cursusdienst Eerstejaars kunnen voor de aankoop van cursussen terecht bij de Cursusdienst (Campus Groenenborger, naast de cafetaria, tegenover lokaal U024 en U025). De officiële cursussen, uitgegeven door de professoren en assistenten onder de vorm van losse kopies en eventueel CD’s met illustratiemateriaal, worden er tegen minimale prijzen verkocht. Veel van dit materiaal is natuurlijk ook beschikbaar via het electronische leerplatform Blackboard. Aan de balie van de cursusdienst vind je een lijst van de cursussen met betrekking tot jouw studierichting. De cursusdienst verkoopt ook labora­ toriummateriaal zoals labojassen, veiligheidsbrillen, dissectiesets, enz.

40  |  Studie- en studentenvoorzieningen Sport Je kan zowel individueel als in groep een grote verscheidenheid aan sporttakken beoefenen (+/- 30 sporten). Daarnaast besteden we aandacht aan representatiesport en interfacultaire competities en worden er allerhande tornooien georganiseerd evenals sportinitiaties, skistages, de 24-urenloop, Hossa-sportorganisaties... Campus Middelheim beschikt over een mooie sporthal (Sportopolis). Je kan er naar hartelust fitnessen, dansen, vechtsporten beoefenen, squashen, badminton spelen, tafeltennissen enz. Daarnaast beschikt het sportcomplex over een polyvalente zaal die ruimte biedt voor sporten zoals volleybal, handbal, basket- en korfbal, zaalvoetbal...,. Er is ook een denksportruimte (schaken, bridge,...), een ontspanningsruimte met biljart en een cafetaria voorzien. Meer info: www.sportua.be Computerfaciliteiten Op alle campussen van de Universiteit Antwerpen kan je gebruik maken van volwaardige computerfaciliteiten en van het elektronisch leerplatform “Blackboard”. Je vindt zowel computers in de bibliotheekruimten als in speciaal daartoe voorziene lokalen. Bovendien kan je in de bibliotheken en cafetaria’s ook draadloos surfen met je eigen laptop. Studentenrestaurants De Universiteit Antwerpen beschikt over goede studentenrestaurants waar je terecht kan voor warme en vegetarische maaltijden aan een zeer democratische prijs. De studenten kunnen terecht in het studentenrestaurant “Het Atrium” (Campus Middelheim). Een andere mogelijkheid biedt “De Passage” (Campus Groenenborger) met weliswaar een beperkter aanbod aan warme maaltijden maar met een ruime keuze aan broodjes, gebak, salades, versnaperingen en soep. De laatste jaren werd het aanbod aanzienlijk uitgebreid. Campus Drie Eiken beschikt naast een restaurant met een uitgebreide keuze aan gerechten over een uitstekende en drukbezochte cafetaria met een prachtig zonneterras.

Studentenverenigingen | 41 Het studentenleven aan de Universiteit Antwerpen De boog kan niet altijd gespannen staan. Zoek je wat verstrooiing en wil je het studentenleven wat aangenamer maken dan kan je je aansluiten of kennismaken met enkele studentenverenigingen van de Universiteit Antwerpen. De studentenverenigingen zijn meestal verbonden aan de studierichting waarvoor je kiest. Voor de bio-ingenieurs, de biologie-, de chemie-, de biomedische en de geneeskundestudenten is dit achtereenvolgens DEMETRIS, FABIANT, KDA, BIOMEDICA EN AESCULAPIA. Het zijn erg actieve verenigingen met een clubblad en diverse activiteiten zoals TD’s en traditionele cantussen, maar ook regelmatig uitstappen en weekends. De sfeer tussen de studenten is erg goed in Antwerpen en ook afgestudeerden (zelfs assistenten en professoren) nemen soms nog deel aan de activiteiten.

42 | Studentenverenigingen Verenigde Universiteit Antwerpen Studenten Naast de eigen studentenvereniging is er ook VUAS (Verenigde Universiteit Antwerpen Studenten). Deze organisatie is een overkoepeling van ASKStuwer en UNIFAC (resp. de studentenverenigingen van de buitencampussen en van de Stadscampus).

-

- -

De praeses (voorzitter) en het praesidium engageren zich voor de studenten op vlak van ontspanning, begeleiding en bescherming. Zij stellen drie doelen voorop: de opmaak van de wekelijkse Snelkrant die gratis wordt verspreid en informatie biedt over de activiteiten van studentenverenigingen, beschikbare jobs bij de jobdienst, e.a.; studentenvertegenwoordiging en behartiging van studentenbelangen; instaan voor ontspanning en culturele activiteiten (bv. wekelijkse filmvertoning, jaarlijkse filmweek, go-cartrace, cocktailparty, galabal,...). VUAS vormt tevens de tussenschakel tussen andere studentenkringen, de studenten en de academische overheid van de Universiteit Antwerpen. Voor meer informatie kan je ook terecht op: www.vuas.be Voorts zijn er nog studentenclubs die niet aan opleidingen gebonden zijn maar studenten bijeen brengen met bijvoorbeeld gelijkaardige politieke interesses. Ook CAMPINARIA, de vereniging van kot- en homestudenten, is een naam die je ongetwijfeld zal horen vallen.

Hoe bereik je makkelijk de campussen?  |  43 Wegbeschrijving naar de vier campussen Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar de verschillende campussen terugvinden. De vier campussen zijn campus Drie Eiken, Stadscampus, campus Groenenborger en campus Middelheim. Met de fiets De campussen zijn gemakkelijk te bereiken met de fiets! Meer en meer studenten kiezen voor dit transportmiddel. Je kan je op deze manier immers snel verplaatsen. Op elke campus staan verschillende fietsparkings ter beschikking van de studenten. Met de bus of de tram De Lijn info: 070 220 200 Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, verloren voorwerpen en algemene inlichtingen: op weekdagen van 7 tot 19 uur, za-, zo- en feest­dagen van 10 tot 18 uur. Je kan ook terecht in één van de Lijnwinkels om dienstregelingsboekjes te kopen. Die bieden een overzicht van alle bus- en/of tramlijnen in een streek. Op veel bussen en trams vind je een folder met de dienstregeling van de lijn waarop je rijdt. Natuurlijk kan je ook steeds één van de chauffeurs aan­ spreken of surfen naar de website: www.delijn.be. De website van De Lijn beschikt ook over een routeplanner die voor jou de reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt. Dienst Abonnementen van De Lijn Antwerpen Grotehondstraat 58, 2018 Antwerpen, T +32 3 218 14 11 op weekdagen van 8.30 tot 16uur, [email protected] Met de trein Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, vertrek- en aankomsttijden kan je terecht op de website van de NMBS: www.b-rail.be. Met de auto Alle campussen beschikken over ruime parkings, behalve de Stadscampus. Wens je toch in de buurt van de Stadscampus te parkeren, volg dan best de blauwe parkeerroute “Meir Universiteit”. Parkeren in Antwerpen is echter niet gratis! Meer info kan je terugvinden op www.parkereninantwerpen.be

44  |  Plattegrond van campus Groenenborger Hoofdadres campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171, 2020 Wilrijk (Antwerpen)

Plattegrond van campus Drie Eiken  |  45 Hoofdadres campus Drie Eiken Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk (Antwerpen)

46 | Bijkomende informatie Provinciale informatiedagen De studentenbegeleiders en medewerkers van de Universiteit Antwerpen nemen jaarlijks deel aan de netoverschrijdende studie-infobeurzen (Sidin’s). Deze worden per provincie georganiseerd op initiatief van het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en de Centra voor Leerlingen­ begeleiding. Infomomenten voor toekomstige studenten Open lesdagen Tijdens de Krokusvakantie van het secundair onderwijs organiseert de Universiteit Antwerpen open lesdagen. Bij de open lesdagen kan je twee soorten van lessen volgen, namelijk de meelooplessen en de proeflessen. Bij de meelooplessen kan je samen met de studenten van de bachelor eerste jaar één of meerdere colleges volgen. Sommige faculteiten organiseren ook proeflessen. De proefles is een ‘voorproefje’ van hoe een les kan zijn. Meer info en inschrijven via www.ua.ac.be/openlesdagen. Infodagen Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben plaats in maart en april. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostanden cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen.

Bijkomende informatie | 47 Infomarkt Twijfel je nog over je studiekeuze? Wil je nog graag een bevestiging van je keuze? Dan kan je terecht op de infomarkt in september. Bachelor-, schakel, master- en master na masterprogramma’s komen aan bod, alsook “flexibel studeren en avondonderwijs”. Aan de infostanden kan je cursussen inkijken, brochures verkrijgen en bijkomende vragen stellen aan de medewerkers van de opleidingen en studentenbegeleiders . Vooraf inschrijven is niet nodig. Meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen. Bochures over andere opleidingen Andere publicaties in deze reeks (alfabetisch gerangschikt): Bio-ingenieurswetenschappen, Biologie, Biomedische Wetenschappen, Chemie, Communicatiewetenschappen, Diergeneeskunde, Farmaceutische Wetenschappen, Fysica, Geneeskunde, Geschiedenis, Handelsingenieur, Handelsingenieur in de Beleidsinformatica, Informatica, Politieke Wetenschappen, Rechten, Sociologie, Sociaaleconomische Wetenschappen, Taal- en Letterkunde, TEW: Bedrijfskunde, TEW: Economisch Beleid, Wijsbegeerte, Wiskunde. Wil je meer informatie dan kan je een brochure van één van deze opleidingen aanvragen via www.ua.ac.be/brochures of bij het Studenten Informatie Punt (STIP). Internet Surf gerust eens naar de website voor toekomstige studenten: www.ua.ac.be/studiekiezer. Je vindt er uitgebreide informatie over alles wat je als student moet weten: studieaanbod, internationale programma’s, studie­begeleiding, voorbereidende cursussen, sociale voorzieningen, studenten­leven, bibliotheken, examenreglement, enz.

48 | tekst 48 | Bijkomende informatie

Studenten Informatie Punt (STIP) Stadscampus Grote Kauwenberg 2, Gebouw E (Agora) 2000 Antwerpen T +32 3 265 48 72, [email protected] Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen - Decanaat Campus Drie Eiken Universiteitsplein 1, Gebouw S 2610 Wilrijk (Antwerpen) T +32 3 265 20 04, F +32 3 265 24 40 [email protected] Departement Biomedische Wetenschappen, onderwijscommissie Biochemie en Biotechnologie Onderwijscommissie Biochemie en Biotechnologie Campus Drie Eiken Voorzitter: Prof. J. del Favero Secretariaat: Evy Pluym Universiteitsplein 1, Gebouw S, lokaal S 1.22 2610 Wilrijk (Antwerpen) T +32 3 265 23 01, F +32 3 265 23 39

www.ua.ac.be/studiekiezer www.ua.ac.be/biochemie

Addendum | 49

BIO-WETENSCHAPPEN: door het bos de bomen zien? Biowetenschappen blijven groeien in de 21ste eeuw… Het is dan ook niet verwonderlijk dat de laatste jaren, naast biologie, nieuwe specialisaties en zelfs nieuwe opleidingen in de bio-wetenschappen zijn ontstaan. Dat maakt het er niet makkelijker op voor jou om die universitaire opleiding te kiezen die het best bij jouw belangstelling en vooropleiding past, als je interesse hebt voor de biologische wetenschappen. In dit addendum vergelijken we de vier bio-wetenschappelijke opleidingen aan de Universiteit Antwerpen. Uiteraard zijn er heel wat raakvlakken en grensgebieden tussen de opleidingen, maar toch hebben ze elk hun eigen karakter. Biologie Als bioloog bestudeer je het leven in al zijn facetten, gaande van het moleculaire niveau binnenin de cel tot het niveau van het hele ecosysteem en de aarde als levende planeet. Op welk niveau je ook werkt, je houdt steeds het levende organisme in het oog. Hoe zit het in elkaar? Hoe functioneert het zowel van binnen als naar buiten toe in contacten met de omgeving? Hoe is de enorme biologische diversiteit ontstaan in vorm, gedrag, levensprocessen, ecologie van planten, dieren en andere levende wezens? De biologische evolutie is het denkkader dat je kritisch gebruikt om op zoek te gaan naar verklaringen. Maar ook: wat zijn de bedreigingen voor natuur en milieu en hoe kan je een ecosysteem het best beheren? Als je gedreven bent door fundamentele nieuwsgierigheid naar de levende natuur, van cel tot ecosysteem, dan is biologie de richting voor jou. Biologie heeft heel wat raakvlakken met de samenleving, en de tewerkstelling van biologen is dan ook erg divers. Een belangrijk segment is het fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek in universiteiten of onderzoeksinstellingen, via het maken van een doctoraat. In de privésector zijn er heel wat mogelijkheden in navorsings- en ontwikkelingswerk en in marketing, o.a. in de medische en farmaceutische sector en in indu­ striële laboratoria. Er is ook veel vraag naar biologen bij de overheid, in studiecentra en adviesbureaus, in het bijzonder in de milieusector. Ongeveer één vierde van de biologen vindt werk in het secundair en hoger onderwijs.

50 | Addendum Biochemie en Biotechnologie De basis van het leven ligt in de chemische processen die zich afspelen in een cel. De omzetting van genetische informatie naar de waargenomen eigenschappen van een organisme, de communicatie tussen cellen en de energiehuishouding die nodig is voor deze processen zijn fundamentele systemen waarover nog veel nieuws te ontdekken valt. Als er iets niet naar behoren functioneert op dit niveau, veroorzaakt dat meestal ernstige problemen voor het individu, zoals aangeboren afwijkingen. Anderzijds kan je misschien ingrijpen in deze celprocessen en zo die problemen vermijden, of de moleculaire processen op een geschikte manier exploiteren. Ben je gefascineerd door wat zich afspeelt binnen een cel, en hoe je die processen kan beïnvloeden, dan zit je goed bij Biochemie en Biotechnologie. Afgestudeerden kunnen aan de slag in het fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek, in de biotechnologische- en farmaceutische industrie en in diagnostische laboratoria (klinische, milieu, agrarische, enz.). Andere mogelijkheden zijn tewerkstelling in de commerciële, technische en informaticasector, in management of leidinggevende functies en in het onderwijs. Bio-ingenieurswetenschappen Als bio-ingenieur gebruik je een brede natuurwetenschappelijke kennis om technologische en management-problemen op te lossen die zich stellen in verband met het gebruik en beheer van levend materiaal. Je leert biologische systemen kennen, van het cellulaire niveau tot het aardse milieu, vooral met de bedoeling om deze systemen op een optimale manier te kunnen gebruiken. Dat kan dan variëren van gentechnologie, over betere productie­ methodes in landbouw en voedingsnijverheid, tot milieutechnologie en land- en bosbeheer. Je leert ook hoe je de ontwikkelde technologie dan in de praktijk kan toepassen, in de industrie of bij de overheid. Bio-ingenieurswetenschappen zijn in de eerste plaats ingenieurstudies. Je steunt op een grondige kennis van biologie, maar ook van wiskunde, natuurkunde en scheikunde, en je leert om die natuurwetenschappelijke kennis te integreren en toe te passen op ingenieursniveau. Wil je je interesse voor biologie graag combineren met een stevige dosis techniek, dan past een opleiding tot bio-ingenieur zeker bij jou.

Addendum | 51

Omwille van de brede wetenschappelijke en technische vorming hebben bio-ingenieurs een brede afzetmarkt. Naargelang hun specialisatie komen ze terecht in verschillende industriële sectoren (bv. scheikundige en farmaceutische industrie, voedingsnijverheid, waterzuivering, afval­verwerking, kwaliteitscontrole), medische laboratoria, overheids­ instellingen, landbouwkundig onderzoek. Biomedische Wetenschappen Als biomedicus bestudeer je het functioneren van de mens, in ziekte en gezondheid, tot op het moleculaire niveau. Je verwerft fundamenteel wetenschappelijke kennis en raakt vertrouwd met allerlei laboratoriumvaardigheden. De opleiding bereidt je voor op wetenschappelijk of technologisch onderzoek in een klinische context. Je werkt dan ook nauw samen met andere wetenschappers, artsen en apothekers. Tijdens je studies krijg je inzicht in het onderzoek naar microbiële infecties, neurologische aandoeningen, genetische afwijkingen, de invloed van milieufactoren op de mens, … Ook het belang van proefdiermodellen en hiermee gepast omgaan is essentieel in de opleiding. De moleculaire, genetische en proteoom wetenschappen komen uitgebreid aan bod, met het functioneren van de orgaansystemen bij de mens als uitgangspunt. Als je biowetenschappelijk onderzoek wilt doen waarbij de gezonde en zieke mens centraal staat en dat dicht aanleunt bij de geneeskunde, dan is Biomedische Wetenschappen de richting die je moet kiezen. Afgestudeerden gaan aan de slag als onderzoeker aan de universiteit, in de biomedisch georiënteerde industrie of het klinisch onderzoek naargelang de gekozen specialisatie. Vaak werken biomedici verder aan een doctoraal proefschrift, wat van belang kan zijn voor een verdere academische carrière of een carrière als senior onderzoeker of onderzoeksmanager in biotechnologische of farmaceutische bedrijven. Een belangrijke groep biomedici vindt ook een baan als “clinical research professional” in klinisch- of geneesmiddelenonderzoek. Verschillende biomedici vinden hun weg naar het middelbaar onderwijs waar zij als leerkracht wetenschappen aan de slag kunnen.

52 | Addendum Programma en voorkennis De vier bio-wetenschappelijke opleidingen nemen elk 5 jaar in beslag (telkens 3 jaar Bachelor + 2 jaar Master). Na je bachelorjaren kan je voor de masteropleiding verder studeren aan de Universiteit Antwerpen of overstappen naar een andere universiteit, naargelang de specialisaties die je het best liggen. Alle programma’s zijn zo samengesteld dat een eventuele overstap naar een andere Vlaamse universiteit vlot mogelijk is. Er zijn ook beperkte overstapmogelijkheden tussen bepaalde bio-richtingen na de bachelor. Het zijn alle vier natuurwetenschappelijke opleidingen en een vooropleiding met voldoende wiskunde en een basis in wetenschappelijke vakken is dan ook een goede startpositie, al is het geen absolute voorwaarde. De Universiteit Antwerpen biedt overbruggingsonderwijs aan om eventuele tekorten in de voorkennis bij te schaven. Zoals bij alle academische opleidingen zijn een sterke motivatie en doorzettingsvermogen noodzakelijk om te kunnen slagen. In de programma’s van het eerste jaar vind je voor een deel gelijkaardige vakken terug, maar toch zitten er al belangrijke verschillen in de omvang (en de inhoud) van de vakken. In het tweede jaar komt de eigen discipline uitdrukkelijker op de voorgrond en vanaf het derde jaar liggen zowat alle vakken in de eigen discipline. De onderstaande tabel geeft een overzicht hoe de verschillende vakgebieden aan bod komen in de eerste drie jaren van elke opleiding (weergegeven in studiepunten, een maat voor de hoeveelheid les die je krijgt en de hoeveelheid tijd die je zal besteden aan het studeren). Hieruit kan je ook al afleiden welk programma het best aansluit bij je vooropleiding en interesse.

Addendum | 53 Voor gedetailleerde informatie over studie-opbouw en vakinhouden, kijk je best in de specifieke brochures van elke opleiding. Vakgebied

Biologie

Biochemie

Bioingenieur

Biomedische

Wiskunde, Informatica, Statistiek

15

16

34

5

Fysica

12

14

18

15

Chemie

15

31

21

14

Celbiologie, Biochemie, Genetica

28

88

13

46

Plant- en Dierkunde

51

10

18

5

Microbiologie

3

4

4

4

Ecologie, Aardwetenschappen

27

-

9

-

Structuur en functie van de mens

-

-

-

40

Ziekte en gezondheid

-

-

-

25

Economie

-

-

9

-

Specialisatie en ingenieursvakken

-

-

42¹

-

Keuzevakken

17

-

-

-

Stage, project etc

6

12

6

9

Andere

6

5

6

17

180

180

180

180

Totaal

¹ waarvan 30 per afstudeerrichting (chemie en voedingstechnologie, cel- en genbiotechnologie, milieutechnologie, land- en bosbeheer)

54 | Notities

Notities | 55

56 | Notities