BijDeHand. Bewust omgaan met taal. Tips van Fien Als lezen niet vanzelf gaat. Taal maakt kinderen weerbaar

BijDeHand Nieuwsbrief voor relaties van BijDeHand • September 2011

Bewust omgaan met taal Tips van Fien Als lezen niet vanzelf gaat Taal maakt kinderen weerbaar

www.kov-bijdehand.nl

Zorgen over kabinets­maatregelen

Column

Wist u dat een column al bijna 2 maanden voor publicatie, wordt geschreven? Dat maakt het niet altijd makkelijk om een column voor u te schrijven met de actualiteit van de dag waarop u het leest. Zo weet ik nu al dat wij tijdens het schrijven van deze column druk bezig zijn met het rekenen en cijferen voor de prijzen 2012. En dat we nu al, tegen beter weten in, hopen op een positieve verrassing op Prinsjesdag, als het kabinet de definitieve maatregelen bekendmaakt. En dan doel ik vooral op de richting die gekozen wordt. Het gaat mij om de visie op kinderen en de toekomst van dit land. Want kinderen zijn de toekomst, maar ik zie geen visie terug in al die maatregelen. En daar heb ik zorgen over. Ik ben bang dat de zorg voor elkaar en de kinderen steeds minder wordt. Niet alle kinderen hebben genoeg aan alleen een ‘fijn’ opgroeiklimaat. Deze groep kinderen vraagt meer, maar juist zij komen meer klem te zitten. Dat zien wij, dat horen wij en daar proberen we wat aan te doen. Doet u mee?

Annemiek de Jong

Aandacht voor taal op het kinderdagverblijf

‘We hebben een voorbeeldfunctie’ De eerste vier jaar van zijn leven ontwikkelt een kind zich razendsnel. Als een spons zuigt het nieuwe informatie in zich op. Ook de basis voor de taalontwikkeling wordt in deze periode gelegd. Reden voor BijDeHand om bewust om te gaan met taal.

afvegen en benaderen het dan altijd van voren. Baby’s vormen daarop geen uitzondering.” Daarnaast is de non-verbale communicatie een aandachtspunt. Denk aan een bemoedigende glimlach of een begrijpend knikje. Dergelijke uitingen hebben direct effect op het zelfbeeld van het kind.

Woordenschat uitbreiden

Anderhalf miljoen volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd. Een groot probleem. Locatiemanager Margo van de Breevaart van kinderdagverblijven Woeste Willem en De Kleine Reus: “Taal is de basis voor het denken en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Met taal kun je emoties benoemen. En door ze te benoemen, leer je ze te hanteren. Verder is taal onmisbaar bij het leggen van sociale contacten en het begrijpen van instructies.”

Alles wat de pedagogisch medewerkers doen, is erop gericht om de woordenschat uit te breiden. Dat geldt ook binnen de peuter­ speel­zalen. Marieke den Dulk, locatiemanager peuterspeelzalen: “We werken met thema’s, zoals ‘Hoera een baby’ en ‘Oef wat warm’. Ieder thema vergroot de woordenschat. Dat sommige medewerkers een Rotterdams accent hebben, is niet erg. Wel letten we erop dat ze de Nederlandse taal goed gebruiken.” Van oorsprong waren de kinderdagverblijven vooral gericht op zorg. De peuterspeelzalen richtten zich altijd al veel meer op de ontwikkeling van kinderen. “We willen dat nog meer gelijktrekken.”

Alles benoemen De pedagogisch medewerkers van BijDeHand hebben een voorbeeldfunctie voor de kinderen. Dat geldt volgens Margo ook op het gebied van taal. “Ze benoemen wat ze doen en praten de hele dag met de kinderen. Ze dagen de kinderen uit om zelf te praten en nieuwe woorden te ontdekken. Als een kind bijvoorbeeld het woord ‘tafel’ niet goed kent, corrigeert de medewerker op een positieve manier door te zeggen: ‘Goed zo, leg de blokken maar op tafel.’ Ook respect speelt een grote rol. De medewerkers kondigen het bijvoorbeeld aan als ze bij een kind de mond

‘Taal is onmisbaar bij het leggen van sociale contacten’

2

Kinderdagverblijven

Pedagogiek of strakke organisatie? Kindercentrum Toverkunst is verhuisd naar een nieuw pand in de wijk Nesselande. Wat betekent het als je van tijdelijke portocabins overgaat naar het grootste kindercentrum in Rotterdam, dat dagelijks 288 kinderen herbergt? Dat vergt een goede planning en organisatie, maar ook een duidelijke pedagogische aanpak. Verhuizen is ingrijpend, vooral voor de kleinsten. Vandaar dat BijDeHand zoveel mogelijk rekening houdt met de onrust die verandering bij kinderen met zich meebrengt. Omdat Toverkunst is uitgebreid naar een dubbel aantal kindplaatsen, zijn we ver van tevoren begonnen met het werven van nieuw personeel. Zo zijn alle nieuwe medewerkers lekker BijDeHand gestart en bekend met de kinderen.

Bekende gezichten

Peuterspeelzalen

Door intakegesprekken tussen ouders en pedagogisch medewerkers zorgen we ervoor dat belangrijke informatie over de nieuwe kinderen vooraf bij ons bekend is. De vaste medewerkers van Toverkunst zijn bovendien verdeeld over alle groepen. Op elke groep staat dus in elk geval een bekend gezicht voor de al geplaatste kinderen. Ook zijn de bestaande groepen in hun geheel overgeplaatst naar de nieuwe locatie. Deze kinderen kennen elkaar al, zodat het groepsproces minimaal verstoord is.

Week van de Alfabetisering Begin september vond de ‘Week van de Alfabetisering’ plaats, een initiatief van het ministerie van OCW om aandacht te vragen voor laaggeletterdheid. Naar schatting heeft een op de tien volwassenen in Nederland grote moeite met lezen en schrijven. Binnen de wijk Oosterflank ligt dit percentage zelfs op 15 procent. Vandaar dat de deelgemeente samen met de twee peuterspeelzalen en BSO van BijDeHand, het Centrum voor Jeugd en Gezin, Stichting Buurtwerk Alexander en het Albeda College allerlei activiteiten organiseerde. Kijk op www.weekvandealfabetisering.nl.

Rustig instromen BijDeHand kiest bij nieuwe groepen er altijd voor dat nieuwe kinderen rustig instromen. Hiermee geven we kinderen en ouders de kans om te wennen en krijgt iedereen de aandacht en begeleiding die zo nodig is in het begin. Hiermee is de basis gelegd voor de komende jaren. Een bewijs dat professionele planning en pedagogiek hand in hand gaan!

Buitenschoolse opvang

Spelen met taal

Zo leren kinderen taal te gebruiken en te spelen met de mogelijkheden die taal biedt. Vooral de fantasie die kinderen inzetten om de wereld te verkennen, horen we vaak in de vertelvorm terug. Op BSO Kleibende was er afgelopen jaar een workshop ‘verhalen schrijven’. De pedagogisch medewerkers dachten regelmatig: waar halen ze het vandaan? – wat geweldig om zo vrij te kunnen praten en je fantasie de vrije loop te laten!

De buitenschoolse opvang is geen school. Toch spelen ook op de BSO taal en de ontwikkeling ervan een belangrijke rol. Taal komt op een speelse manier aan bod, waarbij het vooral gaat om het leren en versterken van de sociale vaardigheden. Een van die manieren is het ‘met elkaar in gesprek’ gaan. De momenten aan tafel of de speelse activiteiten bieden ruimte voor gekke verhalen, bizarre anekdotes, fantas­ tische ervaringen of zelfverzonnen liedjes.

3

Ontwikkelingsgericht werken: Taal

Woordenschat De basis voor taalontwikkeling is veiligheid: ‘Ik mag het zeggen op mijn manier, in mijn tempo.’ Taal prikkelt de verbeelding, maakt het mogelijk emoties te uiten, het leervermogen te ontwikkelen en sociale relaties aan te gaan. Zodra het kind geboren wordt, stapt het in de wereld van taal. Ieder in zijn of haar eigen tempo. De taalontwikkeling begint echter al lang voordat kinderen gaan praten: baby’s leren klanken en intonaties te interpreteren. Pedagogisch medewerkers verwoorden dan ook alles wat er gebeurt en wat zij doen. Ook tegen pasgeborenen.

Tips

Basiswoordenschat Vanaf achttien maanden ontstaan de eerste tweewoordenzinnetjes. Daarna wordt de woordenschat gestaag uitgebreid – een peuter heeft een woordenschat van duizend tot drieduizend woorden. Kinderen van 4 tot 6 jaar zijn veelal bezig hun basiswoordenschat op te bouwen. Zij kunnen steeds beter geluiden herkennen en benoemen, hebben belangstelling voor (kolder)rijmwoorden. Tussen het zevende en negende levensjaar neemt de woordenschat toe en wordt de zinsbouw ingewik­ kelder. Kinderen starten met lezen. Taal wordt dan niet meer alleen gebruikt voor het dagelijkse leven, maar om nieuwe kennis te verwerven. Tegen het tiende levensjaar hebben kinderen een basiswoordenschat van ongeveer zesduizend woorden. Taal beïnvloedt alle andere aspecten van de ontwikkeling. Zo leert een kind sneller en beter vaardigheden met ondersteuning van taal. Neem de motorische ontwikkeling: een kind leert hinkelen gemak­ kelijker met begeleiding van een liedje!

Als lezen niet vanzelf gaat

Taalontwikkeling begint al voordat kinderen gaan praten

Q&A

Alles om ons heen draait om taal. Lastig als het lezen dan niet wil lukken. Kinderen met dyslexie ervaren dit probleem dagelijks. Bij dyslexie gaat het lezen, spellen en schrijven erg moeizaam, terwijl diegene wel een normale intelligentie heeft. Letters worden omgedraaid of woorden gezien als een brei. ‘Boek’ wordt ‘Doek’, ‘welk’ wordt ‘melk’. Motivatieproblemen, je dom voelen en zelfs gedragsproblemen kunnen het gevolg zijn. Het is dus noodzaak dyslexie tijdig te (h)erkennen. Inmiddels zijn er verschillende faciliteiten voorhanden om er beter mee om te gaan. Want behandeling wil niet zeggen dat je van je leesprobleem afgeholpen wordt. Vaak is het nodig strategieën aan te leren om tot lezen te komen. • Algemene signalen voor dyslexie zijn: schrijffouten, slecht leesbaar handschrift, slecht of langzaam lezen, moeilijk tafels onthouden, woorden schrijven zoals ze klinken: niet ‘de’ maar ‘du’. • Laat het leesprobleem zo vroeg mogelijk onderzoeken. Hoe eerder de behandeling, hoe positiever het resultaat. • Betrek de school bij het probleem en vraag om extra begeleiding. • Stimuleer de interesse in lezen zonder hierop druk te leggen. Lees voor tot latere leeftijd. • Reageer positief op de inspanningen van het kind, los van het resultaat. • Doe ook iets aan de gedrags- en emotionele problemen. • Bied het kind hulpmiddelen en stimuleer het gebruik ervan, zoals voorleesboeken, spellingscontrole, groter lettertype. • Laat het kind een spreekbeurt erover houden. Dit maakt het bespreekbaar en kweekt begrip. • Kijk op www.steunpuntdyslexie.nl voor informatie over oorzaken en behandeling. • Op www.gratiskinderboek.nl staan vier boeken in AVI 5 t/m 8, speciaal geschreven voor kinderen met dyslexie.

Waarom moeten kinderen op tijd zijn? Te laat komen geeft onrust. Bij het kind omdat het even in de belangstelling staat, wat niet altijd prettig is. Bij de groep omdat het kringgesprek of de activiteit onder­ broken moet worden.

4

Weerbaarheid

‘Laat zien hoe je voor jezelf opkomt’ Iedere ouder wil dat zijn kind stevig in de schoenen staat. Dat het niet over zich laat lopen en op tijd zijn grenzen aangeeft. Hoe maak je een kind dat niet van nature voor zichzelf opkomt weerbaar? Volgens Fien de Koning, stafmedewerker pedagogische zaken bij BijDeHand, doe je dat door het kind te steunen in situaties waarin het voor zichzelf moet opkomen. “Laat het zelf problemen oplossen, neem het niet over en geef het goede voorbeeld.” Daarnaast raadt ze aan het te respec­ teren als een kind uitingen van weerbaarheid toont. “Als je kind voor het slapen geen knuffel wil geven, kun je daar beter niet op aandringen. Zo leert het dat het voor zichzelf mag opkomen en zijn grenzen kan aangeven.”

Uitstraling Als een kind geplaagd wordt, kun je het leren een krachtige houding aan te nemen. Wie met een rechte rug, opgeheven hoofd en beide voeten op de grond staat, komt zekerder over en voelt zich sterker. Ook de toon waarop je iets zegt heeft invloed. Je kunt kinderen leren om helder en duidelijk te zeggen: ‘Nee, ik wil dit niet.’ Verder kunnen ze gesterkt worden door hun manier van denken. De taal in hun hoofd bepaalt hun uitstraling. Het helpt als ze positieve dingen tegen zichzelf zeggen. Dat kun je als ouder met je kind oefenen. “Waar jouw grens eindigt, begint die van een ander”, zegt Jos van den Band van Peuterspeelzaal De Kleine Piloot. “Je hoeft niet uit te leggen waarom jouw grens daar ligt. Een ander heeft die te accepte­ ren.” In het dagelijks leven werkt het niet altijd zo eenvoudig, ook niet voor peuters. Neem een driejarig meisje dat rustig zit te tekenen. Een medepeuter duwt haar van haar stoel. Jos: “Op dat moment grijp ik in. Ik zeg tegen het meisje: ‘Ik zie dat jij van de stoel bent geduwd. Zeg maar dat je dat niet wilt.’ Als zij dat oppakt, prijs ik haar. Ze straalt omdat de jongen weg is en is trots omdat ze voor zichzelf is opgekomen.”

Kind aan het woord

Mijn superheld Mijn helt is geen jonge mar een mijsje Ik vind haar boek leuk omdat het hie spanet is. Mijn boek heet meegamindie, het is dik en sit 2 verhalje in Hannah Biemans 7 jaar BSO Villa Terbregge

5

Kinderopvang BijDeHand ontplooit allerlei maatschappelijke initiatieven waarbij het kind centraal staat. In elke nieuwsbrief leest u over een bijzonder project. Ditmaal de ondersteuning van stichting De Regenboogboom.

Nieuws

De Regenboogboom

• De BijDeHandte zomerspelen waren weer een groot succes. Alle BSO-kinderen van BijDeHand deden mee aan sportieve activiteiten in diverse sporthallen in Rotterdam.

Thomas is ziek. Door de chemo en bestraling die hij krijgt, kan iedereen dat ook aan hem zien. Thomas is veranderd. Stichting De Regenboogboom heeft hem helpen ontdekken dat hij van binnen nog steeds dezelfde skateheld is die hij altijd was en wil blijven. Daar haalt hij zijn kracht vandaan.

• In mei zijn op verschillende locaties van BijDeHand opnamen gemaakt voor een bedrijfsfilm. Binnenkort meer hierover.

Kinderen overkomen dagelijks de grootste rampen: ziekte, scheiding, gepest worden, misbruik. De Regenboogboom bezoekt hen en geeft hen toegang tot het Regenboog­ bos. Dit is een veilige droomplek waar kinderen even niet hoeven te vechten. Een plek die zij zélf kunnen oproepen om

• Bij BSO Zjaak, Kristalkunst, Olijfje en Villa Terbregge is een digitaal kindtevredenheidsonderzoek gehouden onder alle kinderen van 8 jaar en ouder. Zodra de resultaten zijn geanalyseerd, worden ze bekendgemaakt. Het onderzoek was onderdeel van een landelijke pilot. Indien wij daadwerkelijk iets met de uitkomsten kunnen doen, zal dit tweejaarlijks worden gehouden onder alle kinderen van 8 jaar en ouder van BijDeHand.

Wijk aan de Hand

moeilijke omstandigheden beter aan te kunnen. “Kinderen aanspreken op hun eigen kracht en ze leren die kracht te vinden, dat vind ik iets heel moois”, zegt Tooske Ragas, een van de ambassadeurs van de Regenboogboom. De Regenboog­ boom helpt nu 7000 kinderen per jaar.

‘Alle kinderen zijn van binnen bijzonder’ De SWKGroep, en daarmee ook BijDeHand, ondersteunt de stichting om zoveel mogelijk kinderen te bereiken. Dat doen we door samen te werken en te helpen bij activiteiten. Zo zullen medewerkers van de Regenboogboom onze pedagogisch medewerkers gaan trainen om kinderen te leren hun innerlijke kracht te ontdekken. “Alle kinderen zijn van binnen gewoon goed, sterk en bijzonder, soms vergeten ze dat, jullie helpen ze herinneren!”, aldus Demian (6).

Colofon ‘Bijzonder BijDeHand’ is een uitgave van Kinderopvang BijDeHand en verschijnt vier keer per jaar. Redactie & eindredactie: Joyce Weski, Irene Bui, Maggie van den Bosch, Fien de Koning en Paul Kattestaart (KEPCOM Creatieve Communicatie) Ontwerp & lay-out: Sofia Banana en KEPCOM Creatieve Communicatie Spoorhaven 10-18, Berkel en Rodenrijs • Postbus 85014, 3009 MA Rotterdam • T 010 286 27 77 • F 010 220 23 03 • [email protected] • www.kov-bijdehand.nl

6

• Dit najaar worden alle ouders weer verzocht mee te doen aan het tweejaarlijkse, digitale klanttevredenheidsonderzoek. • BijDeHand heeft een grote groep ouders gevraagd wat zij vinden van social media. Velen blijken deze alleen beperkt inzetbaar te vinden. Communicatie via e-mail blijft de voorkeur hebben en de ouders zijn tevreden over de huidige wijze. Iedereen bedankt voor het meedoen! • Het plaatsingsbureau van BijDeHand ontwikkelt een web­ portal: een eigen omgeving waar ouders hun eigen documenten en facturen kunnen inzien. Wij houden u op de hoogte. • Op 15 september vierden wij weer de landelijke Dag van de Leidster. Een prima dag om deze hardwerkende lieve mensen in het zonnetje te zetten.