Betreft: Begeleidend klasprogramma bij de theatervoorstelling IJZERSTERK Deventer, september 2015
Beste leerkracht, Met uw klas zult u binnenkort onze nieuwe theatervoorstelling IJZERSTERK bezoeken. Om de theaterbeleving te verrijken voor uw leerlingen biedt Toneelschap Beumer & Drost u een begeleidend programma aan. U kunt het gebruiken als voorbereiding op de voorstelling in de klas. IJZERSTERK is een muzikale theatervoorstelling voor iedereen van 8 jaar en ouder. Op beeldende en komische wijze zullen leerlingen ondervinden dat technische handigheid van pas komt in situaties die zij niet voor mogelijk hielden. Kinderen zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen. Vanuit de overheid en het bedrijfsleven worden tal van projecten aangeboden om de creativiteit en nieuwsgierigheid naar techniek bij leerlingen te stimuleren. Theater is een uitgelezen manier om mensen te inspireren, anders naar dingen te laten kijken. Toneelschap Beumer & Drost wil met IJZERSTERK de jeugd op fantasievolle, komische en muzikale wijze interesseren voor techniek. Het begeleidende lesprogramma is gericht op leerlingen uit groep 6, 7 en 8 en de eerste klassen van het VMBO. Het bevat diverse filmpjes, geluidsfragmenten en eenvoudige proefjes. Natuurkundige verschijnselen zoals zwaartekracht, elektriciteit en wrijving komen hierin globaal aan de orde. De les is gericht op de leerlijnen Oriëntatie op jezelf en de wereld, en Kunstzinnige oriëntatie van Tule Inhouden en Activiteiten. Onderdelen uit de kerndoelen 42 en 54 zijn hierin meegenomen. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier bij IJZERSTERK in het theater en bij het begeleidende programma. Met hartelijke groeten, Toneelschap Beumer & Drost Peter Drost, Artistiek Leider Géraldine Verhoeven, Zakelijk Leider Afke Pricker, PR & Marketing / Educatie
Toneelschap Beumer & Drost * Geert Grootestraat 7 * 7411 GS Deventer * T 06-‐83609122 *
[email protected]* www.beumerendrost.nl
1
Begeleidend klasprogramma bij IJZERSTERK
2
Inhoudsopgave
Pagina
1. 2. 3. 4. 5.
IJZERSTERK, de theaterproductie 4 Instructie voor de leerkracht 5 Achtergronden m.b.t. educatie 6 Uitleg Proefjes 7 t/m 9 Toneelschap Beumer & Drost 10 a. Informatie b. Contact c. Wie maakten IJZERSTERK? 6. Bronvermelding 11 IJZERSTERK duurt 60 minuten. Na de voorstelling is er een ‘nagesprek’ met de acteurs. Vanuit de zaal kunnen de leerlingen hen vragen stellen. Dit neemt ongeveer 10 minuten in beslag.
3
1. IJZERSTERK, de theaterproductie
IJZERSTERK
Een muzikale theatervoorstelling voor iedereen vanaf 8 jaar. Doelgroep: Leerlingen basisonderwijs Groep 6, 7 en 8 Leerlingen VMBO 1e en 2e klassen Duur: 1 uur, ca. 10 minuten nagesprek Educatie: Begeleidend programma voor in de klas Periode: oktober t/m december 2015 Plaats: Theaters en schouwburgen in Nederland en Vlaanderen Doel: Op prikkelende, fantasievolle, komische en muzikale wijze leerlingen interesseren voor techniek Contact: Afke Pricker Toneelschap Beumer & Drost tel.: 06-‐83609122/
[email protected] “Als het niet gaat zoals het moet, moet het maar zoals het gaat”. Dave en Barry accepteren een klus om een oud vrachtschip ‘weg te brengen’ tegen een riante vergoeding. Maar als duidelijk wordt in welke staat het motorschip verkeert, moeten zij alles op alles zetten om zich te handhaven op de stampende en genadeloze zee. Sissende leidingen met lappen omzwachteld, verbindingen met slangenklemmen en ijzerdraad, defecte pompen en zware olielekkages; de mannen worden zwaar op de proef gesteld. IJZERSTERK is een muzikale theatervoorstelling over loyaliteit en overleven. Op beeldende en komische wijze ondervindt de kijker dat technische handigheid van pas komt in situaties die hij niet voor mogelijk hield. -‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐ Kees van der Vooren is bekend door zijn muzikale theaterwerk bij Orkater en NUHR en was mede-‐ componist van de populaire jeugdserie Madelief van de VPRO. Hij maakte voor Toneelschap Beumer & Drost reeds muziek voor de voorstellingen Maliënkolder, Chuck & Charlene en HANSA!. Maar daarvoor was hij scheepswerktuigkundige. Siem van Leeuwen is acteur, poppenspeler en stemartiest (o.a. Buurman & Buurman). Onder zijn eigen bedrijf IJswoestijn ontwerpt en maakt hij voorstellingen, poppen, props en decors.
4
2. Instructie voor de leerkracht Toneelschap Beumer & Drost koos ervoor u een begeleidend programma aan te bieden in de vorm van een PowerPoint presentatie. Deze presentatie treft u separaat bij dit document aan. U kunt het via uw digibord als diavoorstelling afspelen. Het is verstandig de presentatie eerst zelf te bekijken. De geluidsfragmenten zijn aangegeven met een icoontje. Als u dit aanklikt, zal het geluidsfragment starten. Hetzelfde geldt voor de filmpjes. Als u klikt op het zwarte vlak, start de film. Het programma neemt ongeveer anderhalf uur in beslag. De presentatie bevat het volgende: 1. Het muzieknummer uit de voorstelling “De motor loopt”. De songtekst van het liedje wordt erbij weergegeven. (Duur: 1:40 min) 2. Een geluidsfragment. De kapitein van het schip leidt de presentatie in en vertelt over welke natuurkundige verschijnselen een rol spelen aan boord van het gammele schip dat zijn laatste tocht over zee zal maken. (Duur: 1:28 min) 3. Een filmpje met het thema Wrijving. We zien de hoofdpersonen Dave en Barry zijn aan boord en horen een piep. Moet er iets gesmeerd worden? (Duur: 3:06 min) 4. Een geluidsfragment. De kapitein van het schip vertelt wat wrijving is. (Duur: 3:20 min) 5. Een proefje voor de leerlingen over wrijving. Nodig: 2 schriften per tweetal. De uitleg voor het proefje vindt u onder hoofdstuk 4. (Duur: ca. 10 min) 7. Een filmpje met het thema Zwaartekracht. Dave en Barry eten een boterham terwijl het schip behoorlijk deint. (Duur: 1.26 min) 6. Geluidsfragment. De kapitein vertelt over zwaartekracht. (Duur: 2:20 min) 7. Een proefje over zwaartekracht met een boterham met pindakaas. Nodig: boterhammen, messen, pot pindakaas en een tafel. De uitleg voor dit proefje vindt u in hoofdstuk 4. (Duur ca. 10 min) 8. Een filmpje met het thema Elektriciteit. Vinden Dave en Barry de oplossing voor een lamp die het tijdens een heftige storm begeeft? (Duur: 2:15 min) 9. Geluidsfragment. De kapitein vertelt over Elektriciteit en Bliksem (Duur: 5:11 min) 10. Een proefje over bliksem. Nodig: 2 ballonnen, droog haar zonder gel en een donkere kamer. De uitleg voor het proefje vindt u onder hoofdstuk 4. (Duur: ca. 10 min.)
5
3. Achtergronden ten aanzien van educatie
IJZERSTERK is een muzikale theatervoorstelling voor iedereen van 8 jaar en ouder. Op beeldende en komische wijze zullen leerlingen ondervinden dat technische handigheid van pas komt in situaties die zij niet voor mogelijk hielden. Daarnaast zullen de leerlingen kennismaken met de sterk verbeeldende werking van muziek: het is de muziek die de werelden oproept waarlangs het schip de toeschouwers voert. Kinderen zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen. Vanuit de overheid en het bedrijfsleven worden tal van projecten aangeboden om de creativiteit en nieuwsgierigheid naar techniek bij leerlingen te stimuleren. Theater is een uitgelezen manier om mensen te inspireren, anders naar dingen te laten kijken. Toneelschap Beumer & Drost wil met IJZERSTERK de jeugd op fantasievolle, komische en muzikale wijze interesseren voor techniek. Het begeleidende lesprogramma is gericht op leerlingen uit groep 6, 7 en 8 en de eerste klassen van het VMBO. Het bevat diverse filmpjes, geluidsfragmenten en eenvoudige proefjes. Natuurkundige verschijnselen zoals zwaartekracht, elektriciteit en wrijving komen hierin globaal aan de orde. De les is gericht op de leerlijnen Oriëntatie op jezelf en de wereld, en Kunstzinnige oriëntatie van Tule Inhouden en Activiteiten. Onderdelen uit de kerndoelen 42 en 54 zijn hierin meegenomen.
6
4. Uitleg bij de proefjes
Proef 1. Wrijving – Trekken aan schriften
Antwoorden op de vragen VRAAG 1 Alle antwoorden zijn goed als je hebt opgeschreven wat je dacht dat er zou gebeuren. VRAAG 2 Als het goed is, konden jullie de twee schriften niet uit elkaar trekken. VRAAG 3 Alle antwoorden zijn goed als je hebt opgeschreven hoe je denkt dat dat komt. Uitleg. Je kunt de schriften niet uit elkaar trekken omdat de bladzijden langs elkaar schuiven. Als twee dingen langs elkaar schuiven ontstaat er wrijving. De wrijving zorgt ervoor dat het schuiven kracht kost. De wrijving tussen twee enkele bladzijden is niet zo groot. Dus het schuiven kost niet zoveel kracht. In dit proefje schuiven alle bladzijden van het ene schrift langs de bladzijden van het andere schrift. De wrijving van al die bladzijden samen is zo groot dat twee mensen de schriften niet uit elkaar kunnen trekken. Extra uitleg. Hoe meer bladzijden je in elkaar vouwt, hoe groter het wrijvingsoppervlak is. En hoe groter het wrijvingsoppervlak, hoe meer kracht het kost om de bladzijden langs elkaar te bewegen. Als je dit proefje met twee telefoonboeken doet, dan zijn twee auto’s niet sterk genoeg om de bladzijden van elkaar af te schuiven. Zo groot is de wrijving. Ook het gewicht van de bladzijden die op elkaar gedrukt worden telt mee. Hoe meer gewicht erop drukt, hoe meer kracht je nodig hebt om ze uit elkaar te trekken. Wrijving heeft ook nog met het soort oppervlak te maken. Gladde oppervlakken veroorzaken minder wrijving dan ruwe. Nu snap je ook waarom Dave en Barry met olie in de weer zijn om piepende ruwe oppervlakken (het brooddoosje en het bankje) glad te maken. Maar ja, met zo’n muis in de buurt blijft het piepen!
7
Proef 2. Zwaartekracht. Boterham met pindakaas. Antwoorden op de vragen VRAAG 1. Alle antwoorden zijn goed als je hebt opgeschreven wat je dacht dat er zou gebeuren. VRAAG 2. De boterham is op de grond gevallen en tijdens het vallen is de boterham omgedraaid. De kant met de pindakaas ligt nu onderop. VRAAG 3. Alle antwoorden zijn goed als je hebt opgeschreven hoe je dacht dat het komt. Uitleg De boterham valt naar beneden door de zwaartekracht. Zodra je de boterham van de tafel afschuift, dan gaat hij draaien omdat de ene kant al begint te vallen. De afstand tussen het tafelblad en de grond is zo klein dat een boterham maar een halve keer draait en dus ondersteboven op de grond terecht komt. Extra uitleg. Als je de boterham van de tafel schuift dan valt hij naar beneden. Dit komt doordat de aarde aan de boterham trekt. Dit is de zwaartekracht. De boterham zal tijdens het vallen gaan ronddraaien. Hij gaat draaien doordat de ene kant van de boterham al begint te vallen als de andere kant nog boven de tafel is. De boterham draait ongeveer een halve keer voordat hij op de grond komt. Dit betekent dat de bovenkant nu de onderkant is geworden en de besmeerde kant op de grond terecht komt. Een tafel is gemiddeld 75 cm hoog. Als de tafel hoger was geweest, dan zou de boterham verder kunnen draaien. Pas als de tafel 3 meter hoog zou zijn, dan zou de boterham één keer helemaal rond kunnen draaien. Bij een tafel met een gewone hoogte zal de boterham dus altijd met de besmeerde kant op de grond terecht komen.
8
Proef 3. Elektriciteit/Bliksem – Knetterende ballonnen.
Antwoorden op de vragen VRAAG 1. Als je hebt opgeschreven wat je dacht, dan is het goed. VRAAG 2. Je ziet een heel klein vonkje. VRAAG 3. Als je heel goed luistert, hoor je geknetter. Uitleg. De ballonnen worden elektrisch geladen wanneer je ermee langs je droge haar wrijft en die elektriciteit gaat van de ene ballon naar de andere met een vonkje. Dit is ook wat er gebeurt bij onweer. Twee elektrische wolken komen bij elkaar in de lucht en maken een vonk: bliksem. Het geknetter is de donder van onze minibliksem. Het geknetter is de donder van onze minibliksem. De donder komt altijd iets na de bliksem, maar omdat alles heel dichtbij is. Hoor je het geknetter tegelijk met het vonkje. In dit proefje maakte je kortsluiting tussen de elektrische ballonnen. Bliksem is de kortsluiting tussen de elektrische wolken. Extra uitleg. Door de wrijving tussen de ballon en je haar of je trui wordt de ballon elektrisch geladen. Dit komt doordat er elektronen, elektrische deeltjes, op de ballon worden overgebracht. Hierdoor wordt de ballon elektrisch geladen. Dit heet in de natuurkunde statische lading. Doordat je de ballonnen vlak bij elkaar houdt, krijg je kortsluiting. En dan ontstaat er een vinkje en geknetter. Het licht van het vonkje bij de proef ontstaat door elektrische stroom die door de lucht heen gaat. De lucht is opgebouwd uit luchtmoleculen. Als daar een elektrisch stroompje doorheen gaat zoals bij het proefje met de ballon, dan ontstaat er licht in de moleculen. Het geknetter dat je hoort is het geluid dat ontstaat bij de kortsluiting. Bij bliksem is er ook een vonk: de bliksem, en geknetter: de donder. Het verschil is dat je de vonk en het geknetter bij dit proefje tegelijk hoort. Dit komt omdat het heel dichtbij is en het licht ongeveer even snel je ogen bereikt als het geluid je oren.
9
5. Toneelschap Beumer & Drost
a. Informatie “Fantasieprikkelend theater boordevol originele taal-‐ en theatervondsten voor iedereen vanaf 8 jaar!”
Toneelschap Beumer & Drost heeft een jarenlange traditie in het brengen van authentiek, beeldend familietheater in de Nederland en Vlaanderen. Ieder jaar verzorgt het met aanstekelijk speelplezier zeker 120 voorstellingen in schouwburgen en theaters. Ook scholen en festivals boeken onze voorstellingen. Wij maken theaterproducties waarbij een beroep wordt gedaan op je fantasie, inlevingsvermogen en humor. We hopen onze kijkers te inspireren anders naar dingen te kijken. Dit doen we met ingrediënten als film, muziek, mime en spitsvondigheid in taalgebruik. De producties die wij maken, gaan over menselijk gedrag; over vriendschap, verlangen en liefde maar ook over misverstanden. Universele dingen die iedereen kan herkennen. Op onze website www.beumerendrost.nl kunt u meer over ons en ons werk lezen. b. Contact: Wilt u meer informatie over ons, heeft u vragen over de voorstelling of over dit educatieprogramma? Neemt u dan contact met ons op. Dit kan per e-‐mail of telefonisch. E-‐mail:
[email protected] Tel.: 06-‐83609122 (Afke Pricker), 06-‐25294396 (Géraldine Verhoeven) c. Wie maakten IJZERSTERK? Concept & spel: Kees van der Vooren en Siem van Leeuwen Regie: Ted Keijser Muziek: Kees van der Vooren Decorontwerp: Siem van Leeuwen Assistent regisseur & productieleiding: Géraldine Verhoeven Artistiek leider: Peter Drost Zakelijk leider: Géraldine Verhoeven PR, Marketing en Educatie: Afke Pricker Uitvoering decor: Siem van Leeuwen, Ed van der Hoeven Decoratie: Ellen Windhorst Technische productie: Merijn Schilte Lichtontwerp: Dirk Houthoff Techniek: Dirk Houthoff en Sjef van der Ven Educatiefilms: Moniek vd Vall Affiche: Robin Vogel & Merijn Schilte
10
6. Bronvermelding www.willemwever.nl http://www.schooltv.nl
http://www.nieuwsuitdenatuur.nl/in-de-klas/zwaartekracht/
http://www.proefjes.nl Disclaimer: Hoewel met de grootste zorgvuldigheid behandeld, stelt Toneelschap Beumer & Drost zich niet aansprakelijk voor mogelijke onjuistheden in de informatie op het gebied van de besproken natuurkundige verschijnselen.
Toneelschap Beumer & Drost wordt structureel ondersteund door:
IJZERSTERK dingt mee naar de Zapp Theaterprijs. Kinderen kunnen stemmen via: http://www.kijkuit.nu/voorstellingen/ijzersterk
11
