Beste lezer, Het HaCo bestuur

jaarverslag 2010

voorwoord

Beste lezer, Het HaCo bestuur HaCo is een professionele organisatie. Daarbij hoort natuurlijk een even professioneel bestuur. Ons bestuur bestaat uit negen personen. Te weten: Ben Verhaaf (voorzitter)

Voor u ligt het eerste jaarverslag van de Stichting Havisten Competent (HaCo). Wat is onze visie? Wat zijn onze uitgangspunten? Hoe ervaren betrokkenen de overgang van havo naar hbo? En hoe kijken zij tegen HaCo aan? Antwoorden op deze en meer vragen komen terug in dit jaarverslag.

Ton Sprangers (secretaris) Trees Haaksma (adviseur) Henk van Ommen (penningmeester) Wiel Berden (scholing) Govert Kamerik (onderwijskundige ontwikkelingen) Adrie van Zuijlen (vertegenwoordiger volgscholen) Marc Janssen (bestuurlijk-juridische zaken) Het nieuwste bestuurslid is Peter van Dongen van Hogeschool Zeeland. Zijn rol is het adviseren van het bestuur over de overgang naar het hbo. Het bestuur zet de onderwijskundige koers uit en presenteert de bijbehorende begroting. Na goedkeuring worden de bijbehorende activiteiten in gang gezet. Hierbij gaat het om het aanbieden van scholing en andere zaken waarmee de scholen hun interne ontwikkeling verder gestalte kunnen geven. Verder participeert het bestuur in de werkgroep aansluiting VO-HO/WO en in een veldaanvraag van het SLO. Het bestuur geeft ook jaarlijks voorlichting aan geïnteresseerde scholen.

We wilden er een prettig leesbaar geheel van te maken. En dus hebben we gekozen voor een journalistiek jaarverslag. In dit jaarverslag leest u over onze activi­teiten en de wijze waarop we onze middelen hebben ingezet in het afgelopen jaar. Feiten en cijfers hebben we gecombineerd met interviews. In de interviews vertellen een havoleerling en twee hbostudenten hoe zij de HaCo-lessen (hebben) ervaren. Verder leest u wat Sjoerd Slagter (voorzitter VO-raad) en Cees Terlouw (voorzitter LICA en lector op Saxion Hogescholen) vinden van de ontwikkelingen op de bij de Stichting aangesloten havoscholen. En wat vindt een leraar op een HaCo-school eigenlijk zelf van het programma? Dat vertelt Ruben Schrama van het Spinozalyceum in Amsterdam. Door alle interviews heen leest u de visie op havo- en hbo-onderwijs van Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad. Het bestuur van de Stichting Havisten Competent is trots op wat de HaCo-scholen tot op heden hebben bereikt. Maar we realiseren ons dat er nog hele een weg te gaan is. We hopen u via dit jaarverslag een goed beeld te geven van wat ons bezighoudt en wat dat tot nu toe heeft opgeleverd. Wij zijn er van overtuigd dat door onze inspanningen de proble­­matiek van de havo op de kaart is gezet. En dat er een gemeenschappelijke uitdaging ligt om de kansen van de havo en de kwaliteit van de Havoleerling optimaal te benutten. Het maakt de havo sterker in de aansluiting havo-hbo. Veel leesplezier. Namens het bestuur van de Stichting Havisten Competent: Ben Verhaaf, voorzitter

havisten competent Waar voor het geld HaCo heeft een ambitieuze begroting. Dat moet ook wel, want zonder geld is het niet mogelijk om professioneel en innoverend te blijven. We hebben werkmateriaal nodig en blijven voortdurend ontwikkelen. Onze begroting beslaat € 115.000. Wat doen we met dit bedrag? € 35.000 is gereserveerd voor het pedagogischdidactische programma; € 27.000 gebruiken we voor het verbeteren van de aansluiting op het hbo. En € 16.500 besteden we aan bestuurskosten, reiskosten, secretariaat en conferentieoorden. De baten komen voor een deel van de deelnemende scholen. Samen dragen ze € 56.000 bij.

‘De havo wordt gezien als een slap aftreksel van het vwo. Dat werkt demotiverend en leidt tot zittenblijven of uitval’. Dat is de conclusie van het onderzoek ‘Beter inspelen op havo-leerlingen’ van onderzoekers van de Universiteit van Tilburg. Aanleiding voor het onderzoek, waaraan 43 havoscholen mee­w erkten, is de constatering dat bovengemiddeld veel kinderen blijven zitten in de vierde klas van de havo. Ook blijkt dat havoleerlingen problemen hebben met de overgang naar het hoger onderwijs. Hoe komt dit? Die vraag hield ons, Havisten Competent, al lange tijd bezig. Er vielen ons twee dingen op. Ten eerste dat havoleerlingen tijdens hun opleiding niet goed worden voorbereid op het hoger beroepsonderwijs. Ten tweede dat de havist te weinig een eigen identiteit heeft. Vaak worden ze gezien als mindere vwo-leerlingen. Onzin natuurlijk, want havoleerlingen zijn niet te vergelijken met andere leerlingen. Ze zijn uniek en hebben hun eigen kenmerken. Zo leren ze graag door te doen, houden van afwisseling en willen graag goede resultaten bereiken. Helaas vallen die resultaten in praktijk nog wel eens tegen. Teveel leerlingen blijven zitten of verdwijnen van school. De helft van alle hbo’ers haalt niet binnen vijf jaar zijn diploma. Sommigen wisselen van studie of stoppen zelfs helemaal met hun opleiding. Zonde, vinden wij. En daarom willen wij er wat aan doen. Hoe? Door havoleerlingen beter op zijn of haar kwaliteiten te wijzen, ze beter voor te bereiden op hun vervolgopleiding en beter te kijken naar hun wensen en behoeften. Dat is Havisten Competent, afgekort HaCo. HaCo: een samenwerkingsverband tussen havoscholen Havisten Competent is een samenwerking tussen meerdere havoscholen. Allemaal hebben we dezelfde visie op hoe we havoleerlingen beter kunnen aanspreken op hun talenten en kunnen voorbereiden op de overgang naar het hbo. Deze visie brengen we in praktijk door leerlingen vanuit hun eigen kenmerken aan te spreken, te motiveren en aan competenties te laten werken die ze nodig hebben in de tweede fase en het hbo. Onze visie: motiverend onderwijs HaCo-scholen vinden dat het havo-onderwijs beter toegepast moet worden op de specifieke kenmerken van de havoleerling. Zo wordt het voor hen makkelijker om succesvol de havo en vervolgens het hbo te doorlopen. Uit onderzoeken blijkt dat havoleerlingen baat hebben bij een stimulerend pedagogisch klimaat en een boeiende leeromgeving.

n a a r h e t h b o Van Middelburg tot Winschoten Winschoten, Purmerend, Zwolle, Maastricht, Middelburg, Amsterdam…. Het HaCo-netwerk bevindt zich door heel Nederland. Hierdoor hebben we een dekkingsgraad van bijna 80 %. We hopen dat de dekkingsgraad van het aantal HaCo-scholen over enkele jaren net zo hoog is!

Ons doel: minder uitval op de havo en het hbo Wij streven naar gemotiveerde havoleerlingen die in de daarvoor bestemde tijd hun havodiploma halen. Daarnaast willen we leerlingen zo goed mogelijk voorbereiden op het hoger onderwijs, zodat ze minder snel uitvallen op het hbo. Onze methoden: Om een makkelijkere doorstroom naar het hbo te bereiken, hebben we vijf methoden ontwikkeld. 1.  HaCo heeft lesmateriaal dat specifiek op de kenmerken van havoleerlingen is toegespitst. Belangrijk hierbij is: leren door doen, eigen verantwoordelijkheid leren nemen en voldoende afwisseling. 2. HaCo probeert een positief en stimulerend klimaat te scheppen. Voor docenten betekent dit dat ze een goede relatie onderhouden met hun leerlingen, vertrouwd zijn met hun belevingswereld en het zelfvertrouwen van hun leerlingen bevorderen. 3.  HaCo houdt de lesomgeving van de leerling boeiend door te zorgen voor actieve inbreng, betekenisvolle leeractiviteiten en realistische simulaties (bijvoorbeeld een snuffelstage). 4.  HaCo heeft in samenwerking met hbo-instellingen een competentieprofiel opgesteld voor de havist. In het competentieprofiel zijn vijf competenties opgenomen, waarover de havoleerling zou moeten beschikken als hij naar het hbo gaat. 5. HaCo heeft regelmatig overleg met hbo-instellingen. Zo blijft zij op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en bevordert ze de doorstroom naar het hbo. Meer informatie Wilt u meer informatie over Havisten Competent of wilt u uw school opgeven voor toelating aan HaCo? Neem dan contact op met de secretaris van het bestuur, de heer A. Sprangers via [email protected] of kijk op www.havistencompetent.nl.

‘Het ideale havo-onderwijs zou wat mij betreft een geïntegreerde havo/vwo zijn. Dit zie ik voor me als een zesjarige opleiding van algemeen vormend onderwijs, met daarin verweven het havo en het vwo. Met – net als op het mbo– verschillende niveaus.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

‘Veel hbo-studenten ontdekken in het eerste jaar dat hun studie toch niet is wat ze willen. En stoppen ermee. Het valt op dat veel havoleerlingen niet weten wat ze willen of verkeerde verwachtingen hebben. Daarom experimenteren we nu met intakegesprekken op hboscholen. Deze moeten zorgen voor een betere match tussen leerling en school.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

Sjoerd Slagter is voorzitter van de VO-raad. De raad vertegen­ woordigt 334 schoolbesturen en ruim 600 scholen in het voortgezet onderwijs. Met als doel: instaan voor kwaliteit, ontwikkeling en vernieuwing van het voortgezet onderwijs voor zo’n 1 miljoen leer­lingen. Een van die ontwikkelingen is de lesmethode Havisten Competent.

Steun van CPS Onderwijsontwikkeling Havisten Competent krijgt volop steun van CPS Onderwijsontwikkeling. Zo verzorgt het CPS cursussen op maat om docenten te coachen in het omgaan met leerlingen. Ook is het CPS ingeschakeld bij het doen van onderzoek op scholen tegen gereduceerd tarief. Maar liefst zestien scholen namen deel aan dit schoolfotoproject. Resultaat: docenten hebben nog meer inzicht in hoe ze invulling geven aan het pedagogisch didactisch klimaat.

Sjoerd Slagter van de VO-raad: ‘ M a at w e r k l e v e r e n e n da a r o p j e r o u t e a a n pa s s e n : dat i s d e to e ko m s t va n h e t voortgezet onderwijs’

Wat vindt u van de aansluiting havo-hbo? ‘Wat we bij de VO-raad merken, is dat de aansluiting van havo naar hbo niet goed verloopt. Dit komt doordat het hbo beroepsgericht is. Terwijl de havo dit niet is. Wat je ziet, is dat jongeren voor de havo kiezen omdat hun cito-score niet hoog genoeg is om naar het vwo te gaan. Het havo-onderwijs is bijna gelijk aan het vwo-onderwijs, maar dan met net iets minder vakken en lesstof. Prima keuze dus, zou je denken. Maar wat als deze leerlingen een vervolgstudie kiezen? Het hbo is heel anders dan de universiteit. De universiteit sluit aan bij de theoretische leerweg op het vwo. Maar het hbo sluit niet goed aan bij de theoretische leerweg van de havo. Integendeel. Het hbo is meer beroepsgeoriënteerd. En dat levert problemen op. Deze zijn deels op te lossen door op de havo meer aandacht te besteden aan beroepsonderwijs.’ Dat klinkt als de visie van Havisten Competent… ‘Dat klopt. De doelstelling van Havisten Competent strookt met de ideeën van de VOraad. HaCo maakt havoleerlingen meer gericht op hun toekomstige opleiding en loopbaan. Bovendien positioneren ze de havoleerling vanuit zijn of haar kracht. Ze zien de havist als iemand met een eigen gezicht, niet als een mindere vwo-leerling. We steunen HaCo daarom van harte. De belangen zijn wederzijds.’ Wat moet er gebeuren om die wederzijdse belangen te realiseren? ‘Ik denk dat de VO-raad en HaCo elkaar kunnen versterken door verbinding te houden. Ik bedoel daarmee dat wij HaCo kunnen helpen door aandacht te vragen richting de politiek. Zij kunnen ons helpen door ons op de hoogte te houden hoe het gaat en aan te geven wat ze nodig hebben. Ze zijn ons klankbord. Verder moeten we beide bekendheid geven aan deze nieuwe onderwijsvorm. Zowel bij scholen als bij de politiek. Veel havoscholen zijn gewend aan de ‘oude’ manier van lesgeven. Hun focus is niet gericht op beroepselementen. We moeten er dus bij het ministerie voor pleiten dat scholen in de gelegenheid worden gesteld het HaCo-aanbod in hun onderwijsprogramma op te nemen. Daarnaast moeten we schoolleiders wijzen op de voordelen van HaCo en ze vervolgens wegwijs maken met deze onderwijsvorm. Bij voorkeur doen we dit als één platform, bestaande uit HaCo, de VO-raad en een vertegenwoordiging van alle onderwijs­lagen. Dus ook vmbo en gymnasium. We hebben namelijk allemaal hetzelfde doel: goed onderwijs bieden.’ Hoe ziet u de toekomst van het voortgezet onderwijs? ‘In mijn ideale toekomstplaatje gaat het in het voortgezet onderwijs straks minder om scores en competenties, maar om profielen. Wat past bij een leerling? Is een praktijkroute geschikt? Of kan hij of zij beter een theoretische leerweg volgen? Kies op basis daarvan het best passende onderwijs in plaats van alleen naar cito-scores te kijken. Maatwerk leveren en daarop je route aanpassen: dat is de toekomst.’

‘Wat Stichting Havisten Competent doet, klinkt me als muziek in de oren. Als je leerlingen aan de voorkant al kunt voorbereiden, scheelt dat uitval op het hbo.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

De havist op hyves Het afgelopen jaar brachten we een flyer uit. Hierin legden we uit wat stichting Havisten Competent doet en hoe ze dat doet. Ook stellen we lezers van de flyer voor aan de havist. Dit doen we aan de hand van een aantal hyvesprofielen. Zoals die van Jasper.

Stijn vond zijn havoperiode maar niks…

‘Over HaCo dacht ik: moet dit nou echt?’

Zijn havoperiode op het Raayland College vond Stijn (18) maar niks. ‘Veel te veel verplichtingen en weinig praktijkles’. Het vak Havisten Competent leek hem in eerste instantie ook niet leuk. ‘Saai en niet nuttig.’ Gelukkig bleek dit mee te vallen Stijn: ‘Achteraf heb ik heel veel aan het vak gehad.’ ‘Een saaie computerles met rare projecten. Zo zag ik HaCo eerst. En met mij veel andere leerlingen. Ik denk dat de weerstand tegenover het vak werd veroorzaakt door onwennigheid. Het werken in groepjes was nieuw voor ons, net als het evalueren van je eigen werk en competenties. We dachten: ‘moet dit nou echt?’ Na een tijdje wenden we eraan en werd het ook leuker. Veel opdrachten waren gericht op samenwerking en zelfkennis. Met als doel: leren wat je kunt. En wat je niet kunt. Zodat je weet welke richting je het best op kunt gaan. Ik heb gekozen voor het profiel Natuur & Techniek. Een passende keus, want nu studeer ik Tuinbouw en Akkerbouw.’

Naam: Jasper Leeftijd: 15 School: Havo Interesses: Gitaar spelen, Uitgaan, Sporten Sport: Voetbal Merken: All Stars, Bjorn Borg, Apple, Replay, Adidas, Red Bull, TV: BNN, Prison Break, De Lama’s, Spangas Passies: Mijn bandje!!

Genieten van de vrijheid ‘De overgang van havo naar hbo was best groot. Ineens was ik niet meer die jongen uit 5 havo, maar Stijn. Ik werd volwassen beschouwd en niet meer aan het handje genomen. De leraren zeurden niet als ik een les oversloeg, maar lieten ook merken dat ik niet moest zeuren als zoiets ten koste ging van mijn studieresultaten. Ikzelf vind die vrijheid prettig. Je kunt je studie invullen op de manier zoals jij wilt. Niet zoals je leraar het wil. Aan de andere kant had ik misschien wel iets te veel vrijheid. Ik ben met de hakken over de sloot naar het tweede jaar gegaan en zal echt beter mijn best moeten doen. Maar het feit dat ik zelf inzie dat het anders moet, is voor mij veel effectiever dan wanneer een leraar me dit had gezegd. Ik houd ervan om dingen zelf te ontdekken. Wat dat betreft past het hbo heel goed bij me. Waar ik vooral van houd, is het leren in praktijk. De havo is toch meer gericht op theorie. Natuurlijk heb je dat nodig om de praktijk toe te passen, maar van mij had de havo wel iets meer praktijkgericht mogen zijn. Zo genoot ik van de scheikundepracticums, maar niet van het leren uit boeken. Nu doe ik wat ik leuk vind en volg alleen de vakken waar ik later ook echt iets aan heb. En dat had ik niet gekund zonder de havo.’ Havo is te weinig praktijkgericht ‘HaCo heeft er helaas niet aan bijgedragen dat mijn studieresultaten heel goed zijn. Ik denk ook niet dat het effect heeft op je leergedrag. Waar het je wel bij helpt is de overgang naar het hbo. Je weet al wat meer over de manier van werken. Neem nou het woord competenties… Een term die veel van mijn medestudenten op het hbo niet kenden. Ik wel, want ik werkte al tijdens de HaCo-lessen aan mijn competenties. Het was leuk om te merken dat ik hierdoor een voorsprong had op mijn klasgenoten. Sowieso komen veel dingen die je tijdens HaCo leert terug op het hbo. Bijvoorbeeld het maken van een plan van aanpak, een planning en het evalueren van je werk. Planmatig werken is echt iets wat hoort bij het hbo. Dat is best lastig, want je moet constant je eigen agenda in de gaten houden. Ik ben daar misschien wat minder in geslaagd, maar ik weet wel waar mijn fouten liggen. Ik heb leren evalueren en kan op tijd bijstellen. Dat is nú nuttig, maar ook in de rest van mijn leven.’

‘Op het hbo moet veel geïnvesteerd worden om eerste­­­jaars leerlingen op het gewenste startniveau te krijgen. De laatste tijd stonden taal- en rekenvaardigheden van havisten ter discussie. De aanvullende eisen die het kabinet aan havoleerlingen stelt, vind ik een positieve ontwikkeling.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

Ruben Schrama, afdelingsleider havo:

‘Havo-onderwijs is hetzelfde als vwo-onderwijs, maar dan zonder de leuke elementen’

Ruben Schrama is afdelingsleider havo op het Spinozalyceum in Amsterdam. Sinds school jaar 2009- 2010 is het Spinozalyceum lid van de stichting Havisten Competent en krijgen de derde­jaars leerlingen HaColessen. Hoe bevalt het tot nu toe? En waarom hebben ze überhaupt voor HaCo gekozen? Hoe omschrijft u de havoleerlingen? ‘Ze zijn kritisch en willen het gevoel hebben dat ze nuttig bezig zijn. Hebben ze iets aan wat ze leren? Kunnen ze het toepassen? Zo niet, dan zullen ze weinig gemotiveerd zijn. Uit een onderzoek binnen onze school kwam naar voren dat havisten het prettig vinden om betrokken te worden bij het onderwijsproces. Ze willen meedenken en hun mening geven. Ook willen ze feedback op wat ze doen. Alleen een cijfer zegt ze niets. Hun inzet moet beloond worden met persoonlijke aandacht. En verder hebben ze behoefte aan motivatie. Zo zei een leerling: ‘Ik doe alsof ik slaap in de klas. De leraar zegt er niets van. Waarom vraagt hij me niet gewoon wat ik wel interessant vind?’ Ik vind dat een treffend voorbeeld. Eigenlijk klopt het wel aardig met het profiel dat HaCo schetst.’ Waarom zijn jullie lid geworden van stichting Havisten Competent? ‘De resultaten van onze havoleerlingen vielen tegen. De problemen die onderzoekster Juliette Vermaas in het rapport ’Beter inspelen op havoleerlingen’ stelt, komen overeen met de moeilijkheden die wij bij onze leerlingen zien. Slechte motivatie, geen interesse in de lesstof, moeite met concentreren, slecht voorbereid op het hbo... Ik ben me gaan verdiepen in verbeteringen in het havo-onderwijs en via internet kwam ik uit bij de stichting Havisten Competent. Zij onderkent dezelfde problemen als Juliette Vermaas en is een van de weinige professionele gesubsidieerde clubs die hier mee bezig is. We hebben ons aangesloten bij de stichting, omdat we het prettig vinden om met gelijkgestemden te sparren over goed onderwijs, de problemen die we signaleren en de verbeteringen die we doorvoeren. Ook is het handig dat we gebruik kunnen maken van het lesmateriaal van HaCo.’ Bent u tevreden over het lesmateriaal van HaCo? ‘Ja en nee. Ik vind het goed dat HaCo competentiegericht onderwijs wil ontwikkelen. Dat er meer gekeken wordt naar wat heeft iemand in zijn vervolgopleiding nodig in plaats van wat moet iemand allemaal leren volgens de examennorm. En dat er meer gekeken wordt naar de vaardigheden van leerlingen. Waar ik minder tevreden over ben, is de kwaliteit van de webquests. En dan met name de technische kant hiervan. Ik vind het nog te weinig interactief en vernieuwend. Maar ik heb begrepen dat er vanuit HaCo aan gewerkt wordt om dit te verbeteren. Wat betreft de toekomst denk ik dat HaCo een goede ontwikkeling kan maken door zich te richten op toepasbaarheid van het HaColesmateriaal in alle vakken in plaats van in alleen het vak Havisten Competent.’ Hoe ziet u het ideale havo-onderwijs? ‘Als een mix tussen beroeps- en theoretisch onderwijs. Havoleerlingen zijn geen wetenschappers, zoals vwo-ers. Maar ze willen wel op het hoogste niveau weten waarvoor je bepaalde theorieën kunt gebruiken. De lesboeken die we nu gebruiken zijn hetzelfde als op het vwo, maar dan zonder de verdieping. Dat is krom. Die verdieping is juist wat de stof interessant maakt. Cru gezegd kun je het volgende stellen: ‘zodra het leuk wordt, is het vwo’. Ik zeg hiermee niet dat onderwijs altijd leuk moet zijn. Niet iedere les hoeft als een MTV-clip te zijn, maar het kan wel betekenisvoller.’

Havoleerling Anne:

‘Door een stage ervaar je echt hoe een opleiding of baan is’

Anne zit in de vijfde klas van de havo op het Candea College. Zij volgt het vak Havisten Competent. ‘Je hebt vooral erg veel aan het meelopen en de stages.’ Wat is volgens jou het doel van Havisten Competent? ‘Je werkt toe naar je vervolgopleiding. Waardoor die vervolgopleiding - als het goed is - gemakkelijker gaat. We doen dat op verschillende manieren. We leren bijvoorbeeld in groepjes te werken en te plannen, maar we zijn ook aan de slag geweest met welke vervolgopleiding bij je past. Want als je een goede keuze maakt, is de kans dat het goed gaat natuurlijk groter.’ Weet je al welke hbo-opleiding jij gaat doen? ‘Ik ga naar de PABO. Dat heb ik ontdekt door een stage die ik volgde met Havisten Competent. Je doet eerst een beroepskeuzetest, dan heb je een gesprek met de decaan en vervolgens mag je een week meelopen in de praktijk. Dat heb ik op een basisschool gedaan.’ Hoe heeft Havisten Competent geholpen bij je keuze? ‘Op zich wist ik altijd al dat ik iets met kinderen wilde. Ik geef bijvoorbeeld ook volleybaltraining. Maar welke opleiding of welk beroep ik dan het beste kon kiezen, dat wist ik niet. Totdat ik meeliep op die basisschool. Ik mocht zelf ook een aantal lessen geven. En toen ik de kinderen ‘juffrouw Anne’ tegen me hoorde zeggen, dacht ik: dit wordt het.’ Wat verwacht je eigenlijk van het hbo? ‘Dat je veel meer zelf moet doen dan nu. Dat de leraren zich minder met je bemoeien en dat je eigenlijk vooral voor jezelf bezig bent. Je werkt ergens naartoe: het beroep dat je wilt gaan uitvoeren. En op zich past dat wel bij mij. Ik houd wel van een uitdaging.’ Wat lijkt je het lastigst? ‘Planningen maken. Dat is niet mijn sterkste kant. Op zich kan ik ze wel maken, maar als het dan even niet helemaal goed gaat, krijg ik een soort dip en dan vind ik het lastig om het overzicht weer te krijgen. We oefenen dat op zich wel met Havisten Competent doordat we veel in groepjes werken en met die groepjes een eigen planning hebben. Maar het blijft een beetje spannend.’ Welk onderdeel van Havisten Competent vind je het meest waardevol? ‘Alles wat met stages en meelopen te maken heeft. Dan ervaar je echt hoe een opleiding of een baan is. We doen ook interviews met bijvoorbeeld hbo-studenten, maar dat geeft toch een minder goed beeld. Je krijgt dan alleen een persoonlijke mening van een student. Bovendien moet je daar weer verslagen van maken en daar zie ik de meerwaarde ook niet zo van in. Grote stukken schrijven oefenen we ook al bij het profielwerkstuk. Herken je je in het profiel van de havist? ‘Ja. Echt wel. Ik heb nooit heel hard hoeven werken voor school. Ik vond het niet echt moeilijk. En ik vind het fijn om praktisch bezig te zijn. Daarom heb ik bijvoorbeeld ook muziek als vak gekozen.’

‘Ik ben niet voor beroepsgericht havo-onderwijs. Daar hebben we het mbo al voor.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

‘Gaan we wel goed om met onze studiestarters? En gaan de starters zelf wel goed om met hun start?’ Die vraag houdt Cees Terlouw bezig. Terlouw is voorzitter van het Landelijk Informatie- en expertiseCentrum Aansluiting hbo (LICA). Ook is hij lector Instroommanagement & Aansluiting bij Saxion Hogescholen. Over HaCo zegt hij:

Herkenbaar vanaf de buitenkant Langs een school lopen en meteen zien of deze HaCodeelnemer is? Sinds maart 2010 hangen bij de meeste HaCo-scholenbordjes bij de voordeur. Deze werden uitgereikt op het convent. De reden is dat HaCo het belangrijk vindt om een kwaliteitssysteem te hebben. Er zijn namelijk twee soorten bordjes. Eén met de tekst: ‘Deelnemer Havisten Competent’. En één met de tekst ‘gecertificeerd deelnemer Havisten Competent’. Zo kan iedereen meteen zien met welk vernieuwend havo-onderwijs hij of zij te maken heeft.

Cees Terlouw over de aansluiting havo-hbo:

‘Zelfs als je op vakantie gaat naar Spanje, bereid je je nog beter voor’

‘Laatst was het weer zover: de introductieweek voor eerstejaars studenten. Dolle pret natuurlijk. Maar wat ik me ook bedacht was: er wordt binnen het hbo veel tijd gestoken in werving en voorlichting vooraf. Maar er gebeurt te weinig aan informatievoorziening en begeleiding op het moment dat de student aan zijn of haar studie begint. Cru gezegd worden ze na de introductie aan hun lot overgelaten. Terwijl het dan juist begint. Ik denk niet dat het voor eerstejaars studenten duidelijk is waar het in de kern om gaat op het hbo, namelijk dat je eruit moet halen wat erin zit; je talent moet benutten. Studeren is meer dan vrijheid, blijheid en wie denkt dat een studie een eeuwig durende intro is, komt bedrogen uit. Helaas denken sommigen er wel zo over. Uit cijfers blijkt dat 15 procent van de hbo’ers binnen het eerste jaar uitvalt. En 15 tot 20 procent switcht naar een andere opleiding. Kan dat niet anders? Ja, ik denk het wel. Hbo-scholen zouden er goed aan doen hun studenten de eerste paar maanden beter te begeleiden. Niet bij de hand nemen, maar daar waar nodig structuur bieden. Bijvoorbeeld door eens te bellen als iemand niet meer op colleges verschijnt. En te vragen wat er aan de hand is.’ ‘Niet alleen de scholen moeten meer verantwoordelijkheid nemen, ook studenten zelf. Ik zie dat vele totaal onvoorbereid aan hun studie beginnen. Dan denk ik: zelfs als je op vakantie gaat naar Spanje, bereid je je nog beter voor. Pure gemakzucht is dat. Sowieso is het Nederlandse onderwijs erg vrijblijvend. Kies maar wat je wilt doen en of je wel of niet naar de les komt. Wil je liever een andere studie? Dan stap je toch over. Op zich is daar niks mis mee, maar het wordt wel een probleem als iemand de vrijblijvendheid niet aan kan. En dat brengt me op het grote voordeel van HaCo. Zij leert havoleerlingen wat verantwoordelijkheid is. Dat begint al met de profielkeuze en de aandacht die wordt besteed aan studieoriëntatie. Leerlingen leren zelf beslissingen te nemen. Weloverwogen en beargumenteerd in plaats van even snel tussendoor. Het is jammer dat er nog geen officiële cijfers zijn van de resultaten van HaCo-studenten in het hoger onderwijs, maar in principe zouden zij het beter moeten doen dan studenten die geen HaCo-lessen hebben gevolgd.’ ‘Ik denk dat havo- en hbo-scholen veel beter zouden kunnen samenwerken. En dat zo’n samenwerking ook loont. Een goede voorbereiding op de havo levert hbo-scholen immers betere studenten op. Hbo-scholen zouden bijvoorbeeld hun expertise beschikbaar kunnen stellen. In de vorm van gesprekken met scholieren bijvoorbeeld, of door havisten gebruik te laten maken van hun labruimte. Sowieso is het goed om veel met elkaar in gesprek te gaan. Elkaar op de hoogte te houden van de resultaten van leerlingen. Soms zie je dat een leerling uitstekend presteerde op de havo terwijl hij er een potje van maakt op het hbo. Hoe komt dat? Vaak weten zijn oud-leraren op de havo meer over zijn voorgeschiedenis. Ook zie ik het als een pré om havolessen meer te laten aansluiten op de lessen op het hbo. HaCo doet dit al met de profielwerkstukken. Die zijn veel meer praktijkgericht: kies een onderwerp en onderzoek het. Juist die uitdaging vinden havisten leuk.’

‘Havisten moeten erg vroeg bepalen welke studie­richting ze kiezen. De verdieping in de profielkeuze zoals HaCo deze biedt, vind ik daarom een goede stap vooruit.’ Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad

Op haar hbo-opleiding Aviation in Amsterdam won ze de prijs voor ‘Beste Project’. Niki van Gestel (19) is ervan overtuigd dat dit mede te danken is aan de lessen Havisten Competent die ze op het Cambreur College volgde. ‘Ik was beter voorbereid op projectmatig werken En had duidelijk een voorsprong op de rest van de klas.’

28 HaCo-scholen in Nederland In het schooljaar 20092010 is ons netwerk versterkt met drie scholen: het Greijdanus in Zwolle, het Spinoza Lyceum in Amsterdam en de Christelijke Scholengemeenschap Walcheren. Helaas stopten ook twee scholen met hun deelname. Het totaal aantal HaCo-scholen staat nu op 28.

Hbo-student Niki:

‘Dankzij HaCo had ik duidelijk een voorsprong op de rest van de studenten’

‘Vanaf de derde klas kreeg ik het vak Havisten Competent. In dat jaar stond dit vooral in het teken van de profielkeuze. In de vierde en vijfde klas werden we voorbereid op de overstap naar het hbo en de carrière die we daarna wilden opbouwen. Het werken aan een profielkeuze was erg nuttig. In een groepje zoek je uit welke vakken bij welk profiel horen en welke beroepen daarbij aansluiten. Op die manier kies je niet zomaar een profiel met leuke vakken, maar een profiel dat past bij je studiekeus. In heb gekozen voor een exact profiel, want ik wil later graag werken in de biologie of chemie. Hoewel ik ckv-vakken ook leuk vind, heb ik die bewust laten vallen. Daar zou ik later toch niks aan hebben.’ Het hbo is heel anders dan de havo ‘Ik heb gehoord dat sommige mensen havoleerlingen zien als mindere vwo-leerlingen. Zelf heb ik dat nooit op die manier gevoeld. Misschien omdat ik het HaCo-traject heb gevolgd? Ik kan me wel voorstellen dat de overgang naar hbo moeilijk is voor leerlingen die nooit hebben geleerd om projectmatig te werken. Het is goed dat havoscholen hieraan werken, maar ik denk dat hbo-opleidingen ook wel iets kunnen doen om de aansluiting te verbeteren. Bijvoorbeeld het verplicht stellen van bepaalde colleges. Ik merk in de praktijk dat het makkelijk is om te zeggen: ‘Ik heb geen zin om naar de les te gaan, dus ik blijf thuis.’ Het hbo is een heel andere ervaring dan de havo. Je wordt geacht om zelfstandig te werken en je eigen tijd in te delen. Er is niet meer een leraar die je aan je huiswerk of je afwezigheid herinnert. Het hbo is een mix tussen projectmatig werken en theoretische vakken. Ik vind het best lastig om mijn tijd tussen beide goed te verdelen. Je moet jezelf echt dwingen om bijvoorbeeld niet al je tijd in een werkstuk te steken, maar ook de theorie in je hoofd te stampen. Voor mij scheelt het dat ik op de havo al heb geleerd om aan projecten te werken. Bijvoorbeeld tijdens het maken van het profielwerkstuk. Hierbij mocht je zelf een onderwerp kiezen en dit helemaal uitpluizen. Het was een goede voorbereiding op het zelfstandig werken op het hbo. Tijdens mijn studie Aviation won ik de prijs voor Beste Verslag. Ik moest een nieuw vliegveld op papier ontwerpen met als doel de kleine luchtvaart van luchthaven Rotterdam uit te plaatsen. Hier kwamen aspecten bij kijken als wel of geen luchtverkeersleiding en een kosten- en batenonderzoek. Ik had duidelijk een voorsprong op de rest van de studenten, doordat ik meer ervaring had met presenteren en projectmatig werken. Ik nam automatisch een leidende rol, doordat ik meer zelfvertrouwen had.’ Door mee te lopen zie je hoe het echt is op het hbo ‘HaCo besteedt veel aandacht aan het opdoen van praktijkervaring. Tijdens een snuffelstage, maar ook tijdens meeloopdagen op het hbo. Mijn snuffelstage vond ik minder geslaagd, omdat ik in een gelatinefabriek terecht kwam. De mensen die daar werkten, hadden geen van allen aan een hbo-opleiding gestudeerd. Dat vond ik jammer, ik had liever gesnuffeld aan een baan op hbo-niveau. Het meelopen met een hbo-student was wel erg leuk en leerzaam. Tijdens een open dag laat een school zich van haar beste kant zien en krijg je een vertekend beeld. Door mee te lopen zie je hoe het écht is om op een hbo-opleiding te zijn. Je maakt colleges mee en voelt hoe de sfeer is. Ook merk je meteen dat het er heel anders aan toe gaat dan op de havo: minder beschermd. Ze kunnen je op school van alles vertellen over de verschillen tussen havo en hbo, maar het zelf ervaren is toch het allerbeste.’

[email protected] | www.havistencompetent.nl Tekst Veurinc, Hattem | Vormgeving fwd concept, Arnhem