Best Practices “De Gezonde Werkvloer voor werknemers en werkgevers” Juni 2010
Inleiding Het maatschappelijk agenderen van overgewicht en obesitas, het vergroten van de bewustwording van de gezondheidsrisico’s en het bewerkstelligen van een trendbreuk in de ontwikkeling, van overgewicht en obesitas bij kinderen en volwassenen zijn de doelstellingen van het Convenant Gezond Gewicht. Werkgevers en werknemers dragen hiertoe bij vanuit hun eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid en mogelijkheden. In het najaar van 2008 verscheen de brochure “ Bied tegenwicht aan Overgewicht” van de Stichting van de Arbeid, een handleiding voor werkgevers en werknemers in de aanpak van overgewicht op de werkvloer. Om deze brochure verder te concretiseren met goede voorbeelden uit de praktijk zijn bedrijven en organisaties gevraagd over hun activiteiten op het gebied van vitaliteit en een gezonde leefstijl te vertellen. Uit deze informatie zijn verschillende “best practices” naar voren gekomen. De werkgroep wil deze best practices benutten voor een communicatie traject ondersteund door een jaarlijks symposium over de Gezonde Werkvloer gedurende de looptijd van het Convenant Gezond Gewicht (tot 2015). Kennis delen en ervaringen uitwisselen zijn naar de mening van de werkgroep belangrijke middelen om een gezonde leefstijl, vitaliteit, gezondheidsmanagement en de gevolgen van overgewicht en obesitas hoog op de agenda van directies en management te krijgen en te houden. De ambitie is dat zo veel mogelijk bedrijven en organisaties bewust worden van de noodzaak tot het ontwikkelen van beleid op dit terrein en dit beleid in te bedden in duurzaam bedrijfsbeleid.
De werkgroep De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van VNO-NCW, MKB Nederland, FNLI, Veneca, Vida, FNV, CNV, Unie MHP, GroentenFruit Bureau, het Voedingscentrum, NOC*NSF(Sport en Zaken) en NISB.
De Gezonde Werkvloer
De feiten: Overgewicht en obesitas vormen een steeds groter maatschappelijk probleem. Inmiddels heeft 47% van de volwassenen overgewicht en 11% obesitas. De gevolgen voor het bedrijfsleven zijn groot. Zo is er sprake van productiviteitsverliezen door ziekteverzuim en vervroegde uittreding uit het arbeidsproces. De indirecte kosten bedragen naar schatting zo’n EUR 2 miljard per jaar (uit: Nota overgewicht, 13 maart 2009). De effecten van overgewicht op de beroepsbevolking komen in een tijd dat het personeelsbestand aan het vergrijzen is en men langer zal moeten doorwerken. Een gezonde leefstijl is voor iedereen van groot belang. Voor werknemers geldt dat zij in staat zullen zijn langer en zonder klachten door te kunnen werken. Hier is een gezamenlijk belang van werkgevers en werknemers.
Doel communicatie offensief: Sense of urgency – agendasetting Doel van dit communicatietraject is het belang van een gezonde leefstijl en vitaliteit van werknemers breed onder de aandacht te brengen van directies en het management van bedrijven en organisaties, van voorzitters van ondernemingsraden en van voorzitters en kaderleden van vakbonden brengen en/of houden. Op deze manier wordt een concrete bijdrage geleverd aan de doelstelling van het Convenant gezond Gewicht. Uitgangspunt: Preventie en aanpak van overgewicht staat of valt met de betrokkenheid van een decisionmaker of (mede)beleidsbepalers: “Ik zet me in voor vitale en gezonde mensen binnen mijn bedrijf, organisatie of sector en dat doe ik door een gezonde leefstijl te stimuleren en te faciliteren”. Die inzet laat onverlet dat de werknemer primair zelf verantwoordelijk is voor de eigen gezondheid en daarmee voor het voldoende inzetbaar en fit blijven voor het werk.
Motto: Samen aan de slag voor een gezonde en vitale werkvloer. 1. Samen doen! Niet top down en niet bottom up, maar een gezamenlijke aanpak leidt tot saamhorigheid, tot betrokken, enthousiaste en loyale medewerkers. Actie, meedoen en resultaat straalt op iedereen af en geeft positieve energie terug. We hebben het samen gedaan! 2. Houd het simpel! Zorg dat de aanpak dichtbij, positief, concreet en toegespitst is. Beter kleine duidelijke stappen dan ingewikkelde systemen op afstand. 3. Vanzelfsprekend!
Maak het belang van gezonde en vitale medewerkers onderdeel van de normale bedrijfscultuur, zodat het niet blijft bij een ad hoc activiteit, maar dat het duurzaam bedrijfsbeleid wordt.
Hoe: Best practices benutten Goede voorbeelden prikkelen leidinggevenden om gezondheid en vitaliteit en het tegengaan van overgewicht – blijvend – op de agenda te zetten(goed voorbeeld doet goed volgen). De best practices worden als een olievlek verspreid door artikelen, interviews, columns in vakbladen, branchebladen etc. Bij voorkeur in de vorm van aansprekende interviews met leidinggevenden, personeelsfunctionarissen, bedrijfsartsen, ondernemingsraden, vakbonden, ervaringsdeskundigen en ieder ander die invloed heeft op een gezonde werkvloer en die voor de specifieke branche of sector aansprekend is. Aandacht blijven vragen voor het onderwerp: de kracht van de herhaling.
Best practices: een stimulans Bent u al aan de slag met gezondheidsmanagement of wilt u hiermee aan de slag? Vele bedrijven en organisaties hebben al initiatieven ontwikkeld op het gebied van gezondheidsmanagement, vitaliteit en een gezonde leefstijl en het tegengaan van overgewicht. Een ieder vaak op eigen – bij het bedrijf passende – wijze. Uit de vele voorbeelden zijn best practices naar voren gekomen die als stimulans kunnen dienen voor anderen om overgewicht en obesitas op de werkvloer gezamenlijk aan te pakken. Allereerst wordt aangegeven wat A. de motivatie voor bedrijven is geweest, vervolgens B. de best practices, C. hoe draagvlak is verkregen en tenslotte D. welke ervaringen zijn opgedaan/wat de “opbrengsten” zijn.
A. De motivatie om aan de slag te gaan Wat is de motivatie van bedrijven en organisaties om tijd en energie te steken in het bevorderen van een gezonde leefstijl? De best practices geven de volgende belangrijkste redenen aan: •
Zorg over toenemende leefstijlproblematiek en gevolgen voor continuïteit en productiviteit onderneming
•
Inzetbaarheid van de medewerkers in de toekomst behouden
•
Sturen op ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en op kosten die daarmee gepaard gaan
•
Goed werkgeverschap
•
Maatschappelijke betrokkenheid
•
Imago onderneming
•
Combinatie van bovenstaande redenen
B. De best practices Grofweg zijn de best practices als volgt te groeperen: 1. Best practice: digitaal 2. Best practice: concrete acties gezonde voeding/meer bewegen op de werkvloer 3. Best practice: gezonde leefstijl/overgewicht onderwerp in functioneringsgesprekken 4. Best practice: overgewicht onderdeel van integrale aanpak 5. Best practice: een combinatie van deze best practices (Hieronder worden in kaders ter illustratie enkele voorbeelden uit de praktijk genoemd. Dit is slechts een kleine greep uit de veelheid aan activiteiten)
Ad 1. Digitaal Medewerkers bewust maken van en inzicht geven in de eigen gezondheid en leefstijl door verschillende internetmogelijkheden: •
Digitale gezondheid/leefstijlscans of –checks
•
Websites waarop het eigen profiel wordt ingevuld, waarna een online advies volgt
Shell Nederland: Ontwikkeling website wereldwijd toegankelijk voor alle Shell medewerkers. Werknemers kunnen de eigen gezondheidgegevens invullen en volgen. NS
: Leefstijl website gericht op activiteiten en informatie BRAVO thema’s.
UNETO-VNI
: Instalfit, een interactief internetprogramma voor medewerkers gericht op vitaliteit.
Albert Heijn
: Fit&Fun, leefstijlprogramma voor alle medewerkers
Ad 2. Concrete acties gezonde voeding/meer bewegen op de werkvloer •
Gezondheidchecks niet digitaal, maar door het neerzetten van een apparaat in bedrijf
Voeding •
Gezond aanbod in bedrijfsrestaurants en kantines, o.a Ik kies Bewust producten
•
Werkfruit, gratis fruit in de kantine en/of de werkplek en tijdens vergaderingen
•
Bij overwerk/ploegendiensten extra aandacht voor gezond aanbod van eten en drinken en het voorkomen van snaaien of ongezond eten juist op die tijdstippen.
Bewegen •
Lunchwandelen
•
Stimuleren van het nemen van de trap in plaats van de lift
•
Geen koffie- of theekan op de kamer: loop er (zelf) even naar toe
•
Loop naar de printer
•
Fietsen naar het werk stimuleren (kleed- en doucheruimte)
•
Werkgeversbijdrage aan lidmaatschap sportvereniging of sportschool
•
Sportfaciliteit binnen het bedrijf
•
Sponsoring van medewerkers die deelnemen aan sportevenementen
•
Aanhaken bij landelijke themaweken
KLM : Gezond basisassortiment in bedrijfsrestaurants (75% gezonde en middenwegproducten/25% producten die met mate gegeten moeten worden. Cateraar maakt lunchpakketten voor lunchwandelen. Sponsoring sportevenementen/sportverenigingen van KLM’ers KLM Cargo beweegcentrum. TNT : Ik kies bewust-producten in bedrijfsrestaurant Gezondheidsweken/coach bewegen op hoofdkantoor
Ad 3. Gezonde leefstijl/overgewicht onderwerp in functioneringsgesprekken •
Gezondheid is uitgangspunt van personeelsbeleid. Medewerkers aanspreken op ongezonde leefstijl in functioneringsgesprekken. In het algemeen ook aandacht geven aan het belang van gezond eten en voldoende bewegen tijdens, bijvoorbeeld, kwartaalbijeenkomsten
•
Verantwoord ziekteverzuim op de agenda van de OR
•
Protocol rol van leidinggevende bij ziekteverzuim(o.a. als leidinggevende zelf bellen met zieke werknemer en elke week)
IHC Merwede
: Gezondheidsmanagement uitgangspunt van personeelsbeleid. Protocol voor leidinggevenden: verzuim en leefstijl. Op de agenda van directie en OR.
Gazelle
:Sessies met leiding en OR om actief draagvlak te creëren en daarna met gehele personeel: Gazelle Vitaal programma
Ad 4. Overgewicht onderdeel van integrale aanpak Activiteiten gericht op overgewicht en de bewustwording rond de gevaren van overgewicht vinden plaats in de context van: •
De samenwerking met de interne of externe Arbodienst
•
De BRAVO-thema’s: Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding en Ontspanning
•
Het Periodiek Arbeid Gezondheidskundig Onderzoek(PAGO)
•
De CAO afspraken met de vakbonden
Hunter Douglas
: Aanpak BRAVO thema’s, 10 puntenplan meer bewegen.
Bouwend Nederland/ : In periodiek geneeskundig onderzoek(PAGO) worden FNV Bouw/
werknemers bewust gemaakt van eet- en beweegpatroon en
CNV Hout en Bouw
om dit patroon zo nodig te veranderen.
AkzoNobel
:Gezondheidsmanagement in overleg met centrale Medezeggenschap en in afspraken met de bonden rond de CAO
Ad 5. Een combinatie van 1 t/m 4 In de praktijk worden meestal één of meerdere van de best practices gecombineerd uitgevoerd voor het bereiken van het beste resultaat.
C. Hoe wordt draagvlak verkregen op de werkvloer? Draagvlak is een noodzakelijke voorwaarde om medewerkers gemotiveerd te krijgen hun leefstijl in positieve zin te veranderen. De best practices laten verschillende invalshoeken van bedrijven en organisaties zien hoe draagvlak te creëren: •
Commitment Raad van Bestuur/Directie
•
Commitment (Collectieve) ondernemingsraad
•
Gezondheid onderdeel maken van HR-beleid en HR-strategie
•
Het maken van een businesscase waarin de zakelijke afweging om overgewicht op de werkvloer aan te pakken wordt beschreven (kosten/baten analyse)
•
Continue en duidelijke communicatie (artikelen bedrijfsbladen, websites, video’s) met voorbeeldfiguren (vertellen hun verhaal, testimonials)
•
Bijeenkomsten met gehele personeel (plenair, workshops)
•
Veranderen van leefstijl leuk maken en personeel stimuleren mee te doen door positieve incentives
•
Een combinatie van het bovenstaande
D. Ervaringen en opbrengsten Wat leveren de best practices aan ervaringen op: •
Hoge mate van deelname van en enthousiasme bij medewerkers
•
Minderheid enigszins wantrouwend jegens initiatieven van werkgever wegens inbreuk privacy
•
Ziekteverzuim neemt af, de kwantitatieve onderbouwing op de lange termijn nog vaak lastig
•
Arbeidsproductiviteit en flexibiliteit neemt toe
•
Meer zelfvertrouwen bij werknemers
•
Arbeidsmarktwaarde onderneming stijgt
•
Imagoverbetering van onderneming
•
Werknemer is meer betrokken bij en tevreden over de werkgever
•
Werkgever krijgt meer inzicht in gezondheid van werknemers en daardoor mogelijkheid hierop te sturen
