Beroerte en werkhervatting
Coen van Bennekom, revalidatiearts RC Heliomare, Wijk aan Zee
Opbouw voordracht • • • • • •
Achtergrond info over CVA Incidentie Inhoud revalidatie Casus Opkomst van arbeidsgerelateerde revalidatie Pleidooi
CVA Cerebrovasculair accident: – 80% ischemisch (infarct) – 20% bloeding • intracerebraal • extracerebraal – subarachnoidaal – epiduraal/subduraal
CVA Cerebrovasculair accident: – 80% ischemisch infarct – 20% bloeding • intracerebraal • extracerebraal – subarachnoidaal – epiduraal/subduraal
Oorzaak • • •
Atherosclerose Cardiale emboliebron Stollingsstoornissen/vaataandoeningen/OAC
cijfers • 30.000-41.000 CVA’s per jaar • 2-3/1000 patiënten in de huisartsenpraktijk • 20% jonger dan 65 jaar – SAB: 2000: 1075 (70% jonger dan 65 jaar)
• 2004: 1,9% WAO-instroom (7e plaats)
Incidentie in Heliomare
CVA
Schedeltrauma
2005
2006
Kl
136 (109d)
158 (75d)
DB
144 (191d)
158 (152d)
Kl
29 (110d)
32 (67d)
DB
57 (227d)
62 (44d)
Gevolgen van NAH I Vermoeidheid • 68% (Ingles, 1999), na twee jaar nog 51% (v/d Werf, 2001) • ervaren als één van de zwaarste gevolgen van het CVA
Gevolgen van NAH Vermoeidheid • 68% (Ingles, 1999), na twee jaar nog 51% (v/d Werf, 2001) • ervaren als één van de zwaarste gevolgen van het CVA Activiteiten • Communicatie • Persoonlijke verzorging • Mobiliteit • Relaties • Dagbesteding
Gevolgen van NAH Cognitieve domein • Intelligentie • Waarneming • Executieve functies • Aandacht • Handelen • Orientatie in tijd/tijdsbeleving • Geheugen • Visuoconstructieve functies • Ziekteinzicht
Gevolgen van NAH Emotioneel/gedragsdomein • Stemming • Apathie • Persoonlijkheid • Gedragsregulatie • Emotie
Gevolgen van NAH
Bij (vrijwel) alle hersenletselpatiënten is er sprake van: • Verminderde flexibiliteit • Vertraagde informatieverwerking • Verhoogde irritatie
Medicatie na CVA • Bloedstolling • Bloeddruk • Cholesterol • Depressie en angst • Gedrag en emoties • Epilepsie
Revalidatiecentrum • Terugkeer van vaardigheden • Terugkeer naar huis • Terugkeer in maatschappij (participatie) • Natuurlijk/spontaan herstel (6-12 weken) • Training en compensatie (langer)
Revalidatie proces
Black Box
Behandelteam • • • • • • •
Fysiotherapie Ergotherapie Logopedie Psychologie Maatschappelijk werk Verpleging Cognitief trainer
• • • • • •
Activiteitenbegeleider Sport Arbeidstoeleiding Diëtist Voedingsassistent Revalidatiearts
ICF • International classification of functioning, diability and health • Internationale classificatie van het menselijk functioneren (WHO 2001)
Persoonsgebonden factoren
Basisfuncties
Basisvaardigheden
Doelgerichte activiteiten
Omgevingsgebonden factoren
Basisfuncties
Basisvaardigheden
Doelgerichte activiteiten
Neurologische functies
Houding
Communicatie
Sensibiliteit
Liggen
Uiten
Reflexen
Zitten
Begrijpen
Kracht
Staan
Verplaatsen
Tonus
Bewegen
Binnenshuis
ASIA
Omrollen
In de buurt
AIS
Zijwaarts verplaatsen
Grote afstanden
Gewrichten
Transfers
Pers verzorging
Armen
Zit naar stand
Eten / drinken
Romp
Vallen
Wassen
Benen
Reiken
Gezichtsverzorging
Autonome functies
Grijpen
Kleden
Hart / vaten
Lopen
Urineren
Ademhaling
Traplopen
Laxeren
Temperatuur
Rolstoel (Hand)
Dagbesteding
Transpiratie
Rolstoel (Elro)
Maaltijd bereiden
Blaasfunctie Darmfunctie Genitale functies Huid
Huishouden Arbeid VT-activiteiten Relaties
Behandelmodules • • • • • • • •
Vermoeidheid Executieve functietraining Geheugencompensatiestrategieen Timepressure management Acceptatie/verwerking Neglect Gedragsmodificatie Omgaan met NAH – gericht op de omgeving -
Casus René H., 43 jaar Ischemisch CVA a. carotis media linkerhemisfeer 6 november 2006 à Young stroke protocol: gb.
Casus René, 43 jaar Ischemisch CVA a. carotis media linkerhemisfeer 6 november 2006 à Young stroke protocol: gb. Opname NAH-unit Heliomare 15 november O/ Hemibeeld rechts, afasie en apraxie Soc/ Gehuwd, scheiding lopende, zoon van 11 jaar met ADHD Werkzaam als lasser/bankwerker bij een klein bedrijf 38 uur/week
Casus Revalidatie verloopt voorspoedig. 30 januari 2007 naar huis ontslagen: ADL/mobiliteit zelfstandig, lichte begripsproblemen
Casus Revalidatie verloopt voorspoedig. 30 januari 2007 naar huis ontslagen: ADL/mobiliteit zelfstandig, lichte begripsproblemen Neuropsychologisch onderzoek dec. 2006: Moeite met visuo-constructieve taken. Verminderde fijne motoriek. Geheugen intact. Waarneming intact. Geen beperkingen in executieve functies. Verder herstel nog te verwachten.
Casus Revalidatie verloopt voorspoedig. 30 januari 2007 naar huis ontslagen: ADL/mobiliteit zelfstandig, lichte begripsproblemen Neuropsychologisch onderzoek dec. 2006: Moeite met visuo-constructieve taken. Verminderde fijne motoriek. Geheugen intact. Waarneming intact. Geen beperkingen in executieve functies. Verder herstel nog te verwachten. Advies: stapsgewijze opbouw richting werk.
Casus Feb. 2006 Arbeidstoeleiding: joboachtraject? Werkgever ziet kosten niet zitten. Aangegeven dat kosten door UWV gedragen kunnen worden. Bedrijfsarts moet dit wel ondersteunen. Contact bedrijf – bedrijfsarts lastig. Werkgever: “kost allemaal geld”.
Casus Feb. 2006 Arbeidstoeleiding: joboachtraject? Werkgever ziet kosten niet zitten. Aangegeven dat kosten door UWV gedragen kunnen worden. Bedrijfsarts moet dit wel ondersteunen. Contact bedrijf – bedrijfsarts lastig. Werkgever: “kost allemaal geld”. Contact tussen Heliomare en Arbodienst verloopt langzaam en kost veel (bel)tijd. 10 april 2007 verzoek om informatie Arbodienst 12 april info verstuurd met verzoek jobcoachtraject te ondersteunen
Casus 9 mei: contact tussen AT-er en bedrijfsarts. Schrijft brief ter ondersteuning jobcoachtraject. 1 oktober: fiat vanuit UWV
Casus 9 mei: contact tussen AT-er en bedrijfsarts. Schrijft brief ter ondersteuning jobcoachtraject. 1 oktober: fiat vanuit UWV November 2007 zal het jobcachtraject starten obv Heliomare Arbeid
Casus • • • • •
Verloren tijd van begeleiders, arbodienst Verloren tijd van werknemer Relatie met werk dreigt verloren te gaan Frustratie bij alle betrokkenen Financiering vanuit zorg terecht?
Ontwikkelingen • Revalidatie specifiek op arbeidgericht: – Brain integration, Arnhem – Heliomare, Wijk aan Zee – Roessingh, Enschede – Rijndam, Rotterdam – Beatrixoord, Groningen
Ontwikkelingen Interreg III project • 4 Belgische en 4 Nederlandse centra • ontwikkeling arbeidsrevalidatie op snijvlak van arbeid en zorg • arbeidsgerichtheid bij mensen met cognitieve stoornissen bleek goed haalbaar (75% slagingspercentage)
Ontwikkelingen Interreg III project • 4 Belgische en 4 Nederlandse centra • ontwikkeling arbeidsrevalidatie op snijvlak van arbeid en zorg • arbeidsgerichtheid bij mensen met cognitieve stoornissen bleek goed haalbaar (75% slagingspercentage) Momenteel: • implementatie van arbeidsgerelateerde revalidatie in Heliomare van de opgedane kennis • zo vroeg mogelijk arbeidssituatie in revalidatietraject betrekken
Ontwikkelingen Vilans (arbeidsparticipatie voor mensen met NAH) Adviezen: • Goede aansluiting trajecten van onderwijs, dagbesteding, revalidatie • Veel aandacht aan multidisciplinair onderzoek • Tijd geven voor verwerking en acceptatie • Directe omgeving betrekken bij het traject (informatie en ondersteuning • Aandacht energieverdeling tussen wonen, werken en vrije tijd. à trajecten vragen vaak meer tijd door complexe problematiek en grote rol acceptatie/verwerking
Cognitieve revalidatie • Werkgroep re-integratie in arbeid – Van verzorgingsstaat naar participatiestaat – 3 % beroepsbevolking hersenletsel
• Behandelmodule arbeidstoeleiding: – Afgestemd met modules gericht op functieverbetering en verbetering activiteitenniveau – Verbetering van ziekte-inzicht, zelfvertrouwen – Verbetering sociale vaardigheden – Samenwerking met UWV, bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen, etc.
Arbeidsmodule Inhoud: • protocollaire werkwijze • arbeidsanamnese • diagnostiek/assessment gericht op arbeid • uniforme rapportage, aansluitend op een vervolgtraject (FML, MELBA) • trainingsfaciliteiten (worksamples) • observatie thuis en op werk
Arbeidsmodule Inhoud: • protocollaire werkwijze • arbeidsanamnese • diagnostiek/assessment gericht op arbeid • uniforme rapportage, aansluitend op een vervolgtraject (FML, MELBA) • trainingsfaciliteiten (worksamples) • observatie thuis en op werk Behoefte aan: • transmuraal netwerk • langdurige coaching/begeleiding • inbreng cognitieve revalidatie
Financiering • • • • • •
Waar houdt zorg op en begint arbeid? Bestaande kanalen schieten tekort Financiering van de arbeidsgerelateerde revalidatie Financiering van arbeidsre-integratiecoordinator Financiering van hulpmiddelen/voorzieningen Sprake van langdurige re-integratietrajecten
•
Binnen revalidatie ruimte voor:
•
CVZ: arbeidsgerelateerde revalidatie in pakket ZVW opnemen
– arbeidsonderzoek – training en scholing – Integratie
Pleidooi • •
Regionaal netwerk voor mensen met NAH en arbeidstoeleiding Vertegenwoordiging van: – – – –
• • •
Onderwijs Arbeid Zorg Gemeente
Trajectbegeleiding Onafhankelijke cliëntondersteuning Kennisnetwerk arbeid en NAH
Discussie •
Grens zorg/arbeid?
•
Samenwerking revalidatiearts/bedrijfsarts haalbaar?
