Internationale religieuze instituten in Vlaanderen/België: naar een efficiënte en gewaarborgde archiefzorg en -valorisatie Kristien Suenens (KADOC-KU Leuven)
29/11/2013
1
1. Inleiding DiBIKAV-project: FoKAV-CRKC (2004-2009); KADOCKU Leuven (2009-) Registratie van (voornamelijk in situ bewaarde) privaatrechtelijke kerkelijke archieven (parochies, bisdommen, religieuze instituten) in Vlaanderen en Brussel Motieven: Actuele situatie van Belgisch kloosterwezen Gebrek aan wetenschappelijke onderzoeksinstrumenten (archiefgidsen, repertoria, overzichten, …) i.v.m. religieuze instituten
Registratie van basisgegevens over religieuze instituten (congregaties, abdijen, priorijen, sociëteiten, …) en hun archieven in twee online databanken: www.odis.be en www.archiefbank.be 29/11/2013
2
1. Inleiding DiBIKAV-project: resultaten Eind 2011: ca. 80% van religieuze instituten in Vlaanderen en Brussel geregistreerd Tussentijdse evaluatie van registratieresultaten en aanbevelingen: K. Suenens. Ad Fontes. Klooster- en abdijarchieven in Vlaanderen en Brussel. Heverlee, 2008. Ca. 30 begeleidingsdossiers
Behoefteanalyse > 2011-2012: sensibilisering internationale congregaties i.s.m. Stuurgroep Kerkelijke Archieven en CKRC
29/11/2013
3
2. Internationale religieuze instituten Hoofdhuizen van religieuze instituten in Vlaanderen/Brussel
Aartsbisdom; 14,50%
Internationaal; 22,60%
Bisdom Antwerpen ; 14%
Waalse bisdommen; 1,90% Bisdom Hasselt; 5,00% Bisdom Gent; 19,50%
Bisdom Brugge; 22,50%
Bron: K. Suenens. Ad Fontes (2008) 29/11/2013
4
2. Internationale religieuze instituten Oorsprong Internationale congregaties van Belgische oorsprong (vb. Broeders van Liefde, Zusters van Liefde, Scheut, Zusters De Jacht, …) Internationale congregaties van buitenlandse oorsprong (vb. Religieuzen van het H. Hart, Paters van het H. Sacrament, Witte Paters, …)
Categorieën Traditionele internationale (apostolische) orden en sociëteiten Missiecongregaties Internationale apostolische congregaties Internationale contemplatieve congregaties (?)Monastieke en kanonikale ordes
29/11/2013
5
2. Internationale RI Actuele evoluties Vergrijzing Belgische ledeneffectief
Opheffing en verhuis kloostergemeenschappen Fusies
Territoriale herstructureringen Gevolgen voor erfgoed > wat met de archieven?
4 casussen 29/11/2013
6
3. Internationale RI en archiefzorg Casus 1: Dames du Sainte-Julienne/Dames van SintJuliana -
Brusselse semi-contemplatieve congregatie (°1855), pontificaal statuut (1926)
-
Fusie in 1959 met Religieuses de Jésus-Marie
-
Archief overgebracht naar generalaat in Rome
-
Toegankelijkheid en ontsluiting - Le Vatican et les instituts religieux en Flandre et en Belgique 1802-1914
-
Gevaren? 29/11/2013
7
3. Internationale RI en archiefzorg Casus 2: Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria (Scheut) -
Belgische missiecongregatie met sterke internationale dimensie (°1862)
-
1967: generalaat van Scheut (Anderlecht) naar Rome
-
1971: generalaatsarchief overgebracht naar Rome
-
2003-2004: overdracht generalaatsarchief (periode:1862-1967) naar KADOC-KU Leuven
-
Redenen
-
Succes? 29/11/2013
8
3. Internationale RI en archiefzorg Casus 3: Kleine Zusters van de Assumptie/Petites Soeurs de l’Assomption -
Franse apostolische congregatie (°1864)
-
Eerste stichting in België in 1900; Belgische provincie telde acht kloosters en 120 leden rond 1950
-
Archieven van Belgische regio (vanaf 1999 deel van West-Europa/Afrika provincie) systematisch overgedragen aan generalaatsarchief Parijs
-
Beheer en toegankelijkheid?
29/11/2013
9
3. Internationale RI en archiefzorg Casus 4: Zusters van Liefde, O.L.V. Moeder van Barmhartigheid -
Nederlandse apostolische congregatie (°1832)
-
In 1840 eerste Belgische stichting in Maaseik; Belgische provincie (vanaf 1961) met hoofdzakelijk kloosters in Limburg
-
Beslissing van generaal bestuur in Nederland voor uitbouw provinciaal archief in Zonhoven
-
Begeleiding door KADOC
-
Lange termijn?
29/11/2013
10
4. Conclusies Mogelijkheden Belgische huizen/religieuzen binnen internationale context Invloed internationale religieuze instituten in België Bereidwilligheid bij verantwoordelijken
Problemen Belang lokale context voor valorisatie Taal Interesse Toegankelijkheid
Nood professionele ondersteuning Beheer, behoud, ontsluiting Lange termijn
29/11/2013
11
4. Conclusies Aanbevelingen voor een gewaarborgd behoud Voorkeur in-situ bewaring Garanties behoud en beheer Garanties toegankelijkheid Garanties valorisatie Stimuleren visie op lange termijn Belang sensibilisering en ondersteuning
29/11/2013
12
