19-06-2014
Programma
Beelden beïnvloeden het omgaan met dementie DVG-Lab masterclass Prof. dr. Baldwin Van Gorp Instituut voor Mediastudies
Wat is framing? • Begripsbepaling
perspectief invalshoek
– Naargelang het gekozen frame ziet de gepercipieerde werkelijkheid er heel anders uit – Bv. gokken = uiting van zwakheid individu OF gokken = vorm van recreatie
•
Inleiding: Wat is framing? (Case: ouderen)
•
Vragen
•
Zelf aan de slag
•
Terugkoppeling
•
Reframing dementie
•
Discussie
•
Conclusie: aanbevelingen
Wat is framing? ste? bewuste of onbewu • De keuze van een invalshoek ‘Het verste dat ik durf gaan, is de apotheek’
Definitie van het ‘probleem’?
‘Het onveiligheidsgevoel bij bejaarden’; ‘ze zijn vaak een beetje naïef als ze op straat worden aangesproken’
Oorzaak? Verantwoordelijkheid? Gevolgen? Moreel oordeel? Oplossing?
Uit: De Standaard, 26 okt. 2011, p. 8
Wat is framing?
Wat is framing? ‘Met bang zijn moet je ook niet overdrijven’, ‘Ik laat er mijn slaap niet voor’, ‘diefstal is van alle tijden’ ! nuance en relativeringsvermogen ‘Waarom dames op leeftijd in ‘t Stad allemaal een minihandtas hebben? Er moet alleen een kam en een zakdoek in. Centjes en sleutels steken we elders. Om sjakossentrekkers te misleiden.’ ! slim en gevat
‘Anna Lauret (95) overpeinst de gebeurtenissen met een biertje erbij’ ! ondanks alles van het leven genieten, bedaard, bezadigd, gezapig, berustend, …
!"
19-06-2014
Wat is framing?
Wat is framing? METAFOOR Het gebouw, de ramp, de strijd, de ziekte, …
• Basismechanismen – – – –
Vereenvoudiging (simplification) Analogie (figurative analogy) Causaliteit (causation) Culturele resonantie (cultural resonance)
Vrijheid van meningsuiting vs. het verstoren van de WAARDE OF NORM sociale orde, sociaal kapitalisme, de heiligheid van het leven, …. DEUGD OF ZONDE Lotsbeschikking, soberheid, boetedoening, …. MYTHE
=>
‘the American dream’, Oedipus, de doos van Pandora, …
VERHAAL Sneeuwwitje, Frankenstein, Assepoester, … ARCHETYPE Het slachtoffer, de schurk, de held, de donor, … STEREOTYPE
Wat is framing?
De barbaarse vreemdeling, de hulpeloze vrouw, het onschuldige kind, …
Wat is framing? • Vergelijkend perspectief
30 december 2000
Wat is framing?
5 januari 2001
Case: ouderen
• Historisch perspectief “Ik drink Jägermeister omdat m’n nieuwe chef zei dat ik me thuis moest voelen op mijn werk.” Jägermeister. Eén voor iedereen.
#"
19-06-2014
1Afnemend nut
“De vervelin g van een eeuwigdure n d e vakantie” " Verschijningsvormen
1Afnemend nut " Verschijningsvormen
De pensioneringstsunami
2 Onschuldig slachtoffer
3 Generatieconflict " Verschijningsvormen
" Verschijningsvormen
“het onveiligheidsgevoel bij bejaarden” “De oorlog tussen generaties”
3 Generatieconflict " Verschijningsvormen
4 Ouderdom als een ongeneeslijke ziekte “Pensionado’s in Benidorm”
" Verschijningsvormen “ouder worden, dat zwijgen we dood”
$"
19-06-2014
5 Angst voor verlies autonomie en aftakeling " Verschijningsvormen “De gedachte aan later zit altijd te knagen”
TES T Que Avez-v s o Pou tion 1 / us peur 10 r vou de v avec s le ieillir : mot ? vieil lir rim 1. e mie Emb ux 2. ellir. Se fl 3. é Mûri trir. r.
Counterframe 1: De eeuwige jeugd " Verschijningsvormen
ep lgro doe rote tijd en g n , “ee t geld me nergie” e
“Een home is het voorgeborchte van het graf”
Counterframe 2: De held / de reddende engel " Verschijningsvormen
Bejaarde
Counterframe 2: De held / de reddende engel " Verschijningsvormen The Granny Nanny Phenomenon
man redt
echtgenote
uit brand
"Sylvester Stallone is fysiek een mirakel"
Counterframe 3: Solidariteit " Verschijningsvormen
Counterframe 4: Ouderdom als natuurlijk proces " Verschijningsvormen
“ouders zijn het vuur, grootouders de warmte”
“het bewustzijn van de dood maakt de liefde intenser”
%"
19-06-2014
Counterframe 4: Ouderdom als natuurlijk proces " Verschijningsvormen
Counterframe 5: Persoonlijke ontplooiing " Verschijningsvormen
“goed ouder worden is niet hetzelfde als jong blijven”
Counterframe 5: Persoonlijke ontplooiing " Verschijningsvormen
Zelf aan de slag • Welke ‘frames’ tref je aan in de fragmenten? • Metaforen, stereotypes, ‘catch phrases’ en specifiek woordgebruik? • Hoe wordt dementie gedefinieerd? • Waarom is dementie (g)een probleem? • Wat is de oorzaak van het probleem en het gevolg ervan? • Wat is de oplossing voor het probleem? • Kun je een deproblematiserend counterframe bedenken?
Reframing dementie
Scheiding lichaam-geest
o zes dominante frames o zes counterframes Frames
Counter-frames
1A Scheiding lichaam-geest
1B Eenheid lichaam-geest
2 Vijandige indringer
3 Vreemde reisgezel
4A Wetenschapsgeloof
4B Veroudering als natuurlijk proces
5 Angst voor de dood, aftakeling
6 Carpe diem
7A Rolpatronen ouder en kind
7B Ieder zijn beurt: ouder én kind
8A Voor wat, hoort wat
8B De Goede Moeder
Metaforen: plant, lege huls, vorm zonder inhoud, ‘ontgeest’ lichaam, langzame leegte, vergiet / zeef, een flikkerende lamp, licht / donker (schaduwen, nacht, schemering, mist, sneeuw enz.), woestijn, windstilte
&"
19-06-2014
Eenheid lichaam-geest
Vijandige indringer Metaforen: Breekbaarheid, kwetsbaarheid, broosheid
Catchphrases: “klein, krom, grijs prulleke”, “haar dankbare ogen”
Vreemde reisgezel Metaforen: Reisgezel, huisgenoot, een vreemde kostganger in je hoofd waarmee je moet leren omgaan, een bezoeker die troep achterlaat Catchphrases: “a journey that will lead me into the sunset of my life”; “living well with Alzheimer’s disease”; “mijn vriendje Alzheimer laat me ook wel eens flink lachen”
Veroudering als natuurlijk proces Metaforen: Actieve senioren, maar die niet ten koste van alles jong willen blijven Catchphrases: “Precaution is better than cure”, “the person, not the case (…) to consider her as a fellow human being outside the context of illness”; “Elke mens wordt met Alzheimer geboren, waarna het zich verder ontwikkelt”
Metaforen: Monster, duivel, spook, smeerlap, sluipende rat; oorlogstaal: aanval, belegering, verdediging tegen de treiterende ziekte die je raakt/treft, zich wapenen voor een lange campagne; heroïek, zich strijdbaar opstellen, afrekenen met de ziekte
Wetenschapsgeloof Metaforen: Ziekte, diagnose en genezing (cure); medisch jargon: hersenschade, verminderd geheugen, gradueel functieverlies; mythe van de eeuwige jeugd Catchphrase: “alleen de wetenschap is in staat om de weinig rooskleurige ontwikkelingen van de toekomstige, vergrijzende maatschappij te keren”
Angst voor de dood en aftakeling Metaforen: Zombie, levende dode; taal die verwijst naar dood, rouwen en afscheid; apocalyptische beelden en woordgebruik die verwijzen naar ondergang Catchphrases: “sukkelaars die er maar niet in slagen dood te gaan”; “mijn man leeft nog, maar ik ben al weduwe”
'"
19-06-2014
Carpe diem
Carpe diem Catchphrases: “vandaag leef ik, morgen is mijn toekomst en overmorgen is zo ver weg”; “we hebben een fles champagne leeg gedronken op het nieuwe leven!” Metaforen: De dag ‘plukken’, het leven als een geschenk zien dat men niet zomaar uit handen geeft
Rolpatronen ouder-kind
Catchphrases: “vandaag leef ik, morgen is mijn toekomst en overmorgen is zo ver weg”; “we hebben een fles champagne leeg gedronken op het nieuwe leven!; “Help hen geluk te vinden in de kleine dingen van het leven” Metaforen: De dag ‘plukken’, het leven als een geschenk zien dat men niet zomaar uit handen geeft
Ieder zijn beurt, ouder én kind Metaforen: de hervonden jeugd (vrijheid, speels, onbekommerd en onbezorgd); remmingen die wegvallen Catchphrases: “als kind ben je geboren, als kind ga je heen”, “Ze gaan via dat gat terug in de tijd. Hun jeugd komt weer langs, ze naderen via het verleden de deur die toegang geeft tot de dood. Dat is mooi.”
Metaforen: Het afhankelijke kind Catchphrases: “hoe mijn moeder weer een meisje werd”, “het horrorbeeld: de omkering moeder/kind »
Voor wat, hoort wat
De Goede Moeder Metaforen: De zorgende, liefhebbende Goede Moeder die zich belangeloos opoffert voor anderen; een helpende hand uitsteken, elkaar steunen of een luisterend oor aanbieden Metaforen: Een loodzware last om dragen; nadruk op hulpbehoe-vendheid (care) en medelijden; collateral damage van dementie
Catchphrases: “we moeten hen behandelen als de kwetsbare volwassenen die ze zijn”
("
19-06-2014
Discussie
Aanbevelingen " Framing en counterframing (! neg. en pos.) " Bewust worden van de eigen gebruikte frames " Bewuster leren kiezen voor een combinatie van problematiserende en ‘deproblematiserende’ frames
Aanbevelingen • Een genuanceerde beeldvorming door: o
Alle facetten van dementie en de bijbehorende gevoelens te tonen
o
De verschillende fasen van dementie te belichten
o
De autonomie van mensen te erkennen
o
De persoon achter de mens met dementie te zien
o
Mensen met dementie aan te zetten tot empowerment (grip krijgen op de eigen situatie) en inclusie (erbij horen)
Referenties " Rapport ‘reframing dementie’ http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-FRB/ 05%29_Pictures,_documents_and_external_sites/09%29_Publications/POD-2047Framing-NL.pdf
" Van Gorp, B., Vercruysse, T. (2012). Frames And CounterFrames Giving Meaning To Dementia: A Framing Analysis Of Media Content. Social Science & Medicine, 74, 1274-1281. " Van Gorp, B., Vercruysse, T., Van den Bulck, J. (2012). Toward a more nuanced perception of Alzheimer's disease: designing and testing a campaign advertisement. American Journal of Alzheimer's Disease and other Dementias, 27(6), art.nr. 10.1177/1533317512454707, 388-96. " www.onthoumens.be " Rapport ‘Ethical issues’ (Alzheimer Europe) http://www.alzheimer-europe.org/Ethics/Ethical-issues-in-practice/The-ethical-issueslinked-to-the-perceptions-and-portrayal-of-dementia-and-people-with-dementia
)"
