1
BD College 29 oktober Werk aan uw pensioen
2
BD College: ‘Werk aan uw pensioen’ Programma ‘Werk aan uw pensioen’ 1. Mr. Bastiaan Starink: Pensioenversobering is niet erg 2. Mr. drs. Michael Visser: Je pensioen ben jezelf 3. Prof.dr. Gerry Dietvorst: Jackpot-generatie heeft genoeg te kiezen
Moderator: Richard Engelfriet
3
Stuur al vast uw vraag aan Richard
06 - 16 33 09 06
4
Deelnemers vanavond, geboortejaar 0616330906
5
Deelnemers, herkomst 0616330906
6
Staatssecretaris Jetta Klijnsma
7
Pensioenversobering is niet erg mr. Bastiaan Starink
Waarom versoberen?
9
Drie pensioenplagen (1) Dalende rente en (2) volatiele markten 0616330906 Ontwikkeling van rente en aandelenindex in laatste 30 jaar 10
Rente staatsobligaties
700
AEX index 8
560
6
420
4
280
2
140
1/1/1984
1/1/1989
1/1/1994
1/1/1999
1/1/2004
1/1/2009
1/1/2014 10
Drie pensioenplagen (3) Stijgende levensverwachting en ontgroening 0616330906 Aantal deelnemers in pensioenfondsen (in miljoen)
Levensverwachting bij geboorte (bron: CBS 2012) 95 1997
4,9
6,6
1,9
2002
6,2
7,4
2,2
90 85 80 2007
6,0
9,0
2,6
2012
5,7
8,9
3,0
75 70 65 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060
0% Actieven
50% 100% Slapers Met pensioen 11
Drie pensioenplagen (3) Stijgende levensverwachting en ontgroening 0616330906 Levensverwachting bij leeftijd 65 (bron: CBS 2012) 95 90 85
we Vrou
n
80
Manne
75
n
70 65 1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050
2060
12
Premiestijging Verloop pensioenpremie in 2005 -2015
0616330906
(2005 is index)
360 Premie
Opbouwpercentage
Rente
Levensverwachting
320 280
128
Effect door aanpassing fiscale kaders: • Verlaging opbouw% • Stijging pensioen leeftijd naar 67
240
Premie niveau 2005 200
160
100
127
132
132
132
137
140
158
183
157
120 80 40 -
2,25
2,25
2,25
2,25
2,25
2,25
2,25
2,25
2,25
2,15
1,875
4,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
2,5
2,0
2,0
2,0
19,3
19,3
19,6
19,6
19,6
21,1
22,1
22,1
23,0?
23,0?
23,0?
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
13
Hoe versoberen?
14
De dood is het uitgangspunt 0616330906
-‐/-‐ 18,26
15
Verhoging AOW leeftijd Verwachte stijging in AOW leeftijd 73
0616330906
(bron: CBS 2012 en berekeningen)
Deelakkoord begroting 2013
Wet VAP
71 voor geboortejaar
70
71
69 68
69
voor geboortejaar
67
voor geboortejaar
1984
voor geboortejaar
1977
1970
1963
voor geboortejaar
1954
67
65
63 2012
2015
2018
2021
2024 2027
2030 2033 2036 2039 2042 2045 2048
2051
2054 2057
2060
16
Verhoging pensioenrichtleeftijd Verwachte stijging in pensioenrichtleeftijd 73
69 68 vanaf
67
69
vanaf
vanaf
71 70
71
72
(bron: CBS 2012 en berekeningen)
vanaf
2054
vanaf
2045
2037
2029
2021
vanaf
2014 67
65
De stijging van de pensioenrichtleeftijd gaat per jaar, maar loopt vooruit op de stijging van de AOW-leeftijd
63 2012
2015
2018
2021
2024 2027
2030 2033 2036 2039 2042 2045 2048
2051
2054 2057 17
2060
Effect versoberingen afgelopen jaren 0616330906 Opbouwpercentages 2013 Lee+ijd 65: 2,25%
-18% -29%
Opbouwpercentages 2014 Lee+ijd 67: 2,15% Lee+ijd 65: 1,84%
-13% Opbouwpercentages 2014 Lee+ijd 67: 1,875% Lee+ijd 65: 1,6% 18
Is het nu zo erg?
19
Joe Sixpack 0616330906
• 45 jaar • € 33.000 inkomen in 2014
• Normaal carrière patroon en 20 pensioenjaren achter de rug • Altijd maximale pensioenopbouw Opbouw o.b.v. systeem 2013
Opbouw o.b.v. systeem 2015
* € 20.000 pensioen vanaf 65
* € 18.250 pensioen vanaf 67
* € 9.000 euro AOW vanaf 65
* € 9.000 euro AOW vanaf 67
* Totaal € 29.000
* Totaal € 27.250
€ 145 bruto per maand minder 20
Nuanceringen bij Joe 0616330906
• Ten minste 2 jaar langer doorwerken • Ten minste 2 jaar minder pensioen • Ten minste 2 jaar minder AOW • Inkomen na pensionering daalt weinig maar ‘verlies’ ruim € 60.000 • Dit verlies wordt opgevangen door langer te werken • Inkomen lager dan van Joe
! verschil kleiner
• Inkomen hoger dan van Joe
! verschil groter
• Inkomen van meer dan € 100.000
! verschil veel groter
21
Conclusie 0616330906
Versoberingen zijn niet erg. Langer doorwerken is nodig om het systeem betaalbaar en toekomstbestendig te maken. @bastiaanstarink
[email protected] 22
Stuur al vast uw vraag aan Richard
06 - 16 33 09 06
23
Je pensioen ben je zelf mr. drs. Michael Visser
Passie voor Pensioen 0616330906
25
Pensioenregister
26
CBS: Bijna altijd ander inkomen naast AOW 0616330906
27
Pensioenschijf van 5 0616330906
28
Pensioenschijf 4: Overig vermogen • Spaargeld
0616330906
• Aandelen • Onderneming • Eigen woning o Investering o Aflossen – lasten verlagen o Hoe verzilveren? Opeethypotheken? • Discipline?
29
Eigen woning als pensioenvoorziening? 0616330906
30
Pensioenschijf 5: doorwerken na pensioen? • Menselijk kapitaal: investeren in jezelf
0616330906
• Leven lang leren: bijscholen/omscholen • Deeltijdpensioen • AOW-ZZP’er • Wetgeving om langer doorwerken te vereenvoudigen in de maak
31
Oh Oh Pensionado 0616330906
(deel van) infographic van Ymke Pas / Bron: CBS (www.volgensnederland.nl)
32
NiDi: ‘Doorstarten na pensioen: opkomend fenomeen’
33
Wie biedt het totaalplaatje voor de oude dag? 0616330906
34
Pensioenschijf van 5 tool van het Nibud
35
Wat heb je eigenlijk nodig? 0616330906
36
Investeren in menselijk kapitaal 0616330906 • prof. dr. Lans Bovenberg: ‘In plaats van meer financiële besparingen gericht op rentenieren vraagt vergrijzing dus vooral om het ontwikkelen, koesteren en benutten van menselijk kapitaal.’ • Pensioen is straks vooral resultante van arbeid en financiële planning
37
Conclusie 0616330906
Je pensioen ben je zelf
@pensioenschijf
[email protected] 38
Stuur al vast uw vraag aan Richard
06 - 16 33 09 06
39
Jackpot Generatie heeft genoeg te kiezen prof. dr. Gerry Dietvorst
De Jackpot generatie • Vaste dienstbetrekking met pensioenregeling, VUT/prepensioen • Sociale wetgeving, ontslagbescherming • Economische groei o Hoge beurskoersen, hoge rendementen, lage pensioenpremie • Fiscaal vriendelijk hypotheek aflossen • Kleine gezinnen, relatief grote nalatenschappen
0616330906 41
Pensioenplanning • Wat wil ik?
0616330906
• Wat heb ik? • Wat kom ik tekort?
42
Pensioen is meer dan pensioen alleen 1.
AOW
2.
Werknemerspensioen
3.
Privé-pensioen: lijfrente
4.
Eigen vermogen: o.a. woning
5.
Doorwerken
0616330906
Pensioenschijf van 5
43
Versobering AOW • Op verjaardag i.p.v.
1e
van de maand
0616330906
• Partnertoeslag vervalt 2015 • Ingangsleeftijd stapsgewijs omhoog • Bereken zelf uw AOW-ingangsdatum op www.svb.nl. • AOW-leeftijd en pensioeningang niet gelijk
44
Jan (31-1-1955) en Gerda (31-12-1960) • Arbeidsinkomen Jan € 40.000, Gerda nihil
0616330906
• Pensioen Jan • AOW (66 jaar 9 mnd)
€
9.000
• Pensioenfonds (65)
€
20.300
€
29.300 = >70%
• AOW Gerda (67 jaar 9 mnd)
€
9.000
• Totaal
€
38.300 = > 95%
45
Jan (31-1-1955) en Gerda (31-12-1960) • Arbeidsinkomen Jan € 40.000, Gerda nihil
0616330906
• Pensioen Jan • AOW (66 jaar 9 mnd)
€
9.000
• Pensioenfonds (65)
€
10.000
€
19.000 = <50%
• AOW Gerda (67 jaar 9 mnd)
€
9.000
• Totaal
€
28.000 = 70%
46
Keuzemogelijkheden werknemerspensioen 1.
Vervroegen
2.
AOW-overbrugging
3.
Vervroegen + AOW-overbrugging
4.
Hoog-laag
5.
AOW-overbrugging + hoog laag
6.
Ouderdomspensioen ruilen tegen partnerpensioen
7.
Partnerpensioen ruilen tegen ouderdomspensioen
0616330906
47
AOW-overbrugging 0616330906 • Ingang ouderdomspensioen 63 jaar • AOW-overbrugging € 18.000 per jaar • Levenslang ouderdomspensioen daalt van € 25.000 naar € 22.700 • Dus: 2 x € 18.000 en levenslang € 2.300 minder
48
2 jaar vervroegen ouderdomspensioen • Ouderdomspensioen op 65 jaar: € 25.000 • Partnerpensioen:
€ 17.500
• Ouderdomspensioen op 63:
€ 22.000
• Partnerpensioen:
€ 15.750
0616330906
• Let op: geen AOW-uitkering, wel premie tot AOW-ingangsdatum!
49
Uitruil 0616330906 Partnerpensioen ruilen voor ouderdomspensioen • Eigen inkomen partner of geen partner • Ouderdomspensioen gaat van € 25.000 naar € 31.000 levenslang • Maar geen partnerpensioen meer
Ouderdomspensioen ruilen voor partnerpensioen • Geen partnerpensioen na pensioeningang • Ouderdomspensioen daalt naar € 19.000 levenslang • Partnerpensioen € 17.500 • Lager ouderdomspensioen
50
Hoog-laag • 5 jaar hoog in verhouding 100:75
0616330906
• € 25.000 ouderdomspensioen wordt: o € 30.300 gedurende 5 jaar o Daarna levenslang € 22.700 • Dus: 5 maal € 5.300 meer en levenslang € 2.300 minder
51
Aandachtspunten/acties • Begin tijdig: pensioenplanning kost tijd
0616330906
• Maandelijkse uitgaven incl. eenmalige jaarlijkse uitgaven • Wat kunt u en/of uw partner verwachten? o www.mijnpensioenoverzicht.nl o www.checkmijnpensioen.nl o www.svb.nl • Sluiten AOW en pensioen op elkaar aan? • Partner jonger? Partner eigen pensioen? • Partnerpensioen na pensionering? • Partnerpensioen uitruilen of ouderdomspensioen uitruilen
52
Conclusie 0616330906
De keuze is reuze
[email protected] 53
Werk aan uw pensioen Bent u wijzer geworden?
54
De Nationale Pensioendialoog Bijeenkomsten op 5 en 12 november Aanmelden via website www.denationalepensioendialoog.nl
55
TIP: College over slim schenken en nalaten 19 november 2014 Publiekslezing: Schenken, erven en belastingen Aula, Tilburg University Twee experts van Tilburg University vertellen u alles over schenken, erven en belastingen. Programma 19.00-19.30
Ontvangst (koffie en thee)
19.30-19.35
Opening
19:35-20:15
Lezing Prof. Inge van Vijfeijken – Slim nalaten
20.15-21.00
Lezing Mr. Sabine de Wijkerslooth – Slim schenken
21:00-21:30
Vragen
21.30-22.00
Borrel
Aanmelden via Brabants Dagblad, BD Club, kosten 39 euro
56
