Büch Nieuwsbrief
Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania
Jaargang 13 – nummer 4 – april 2015
Inhoud Lezen over Napoleon: Napoleon de Grote Van strateeg tot mythe Schaduw van de revolutie
Literatuurbericht Napoleon Dit jaar wordt herdacht dat het 200 jaar geleden is dat Napoleon de Slag bij Waterloo verloor. Een reeks van evenementen staat dit jaar op stapel en Büchmania doet daar aan mee, te beginnen met een lezingenmiddag in Wassenaar op zaterdag 18 april. Zoals bekend is, was Napoleon een van de passies van Boudewijn Büch. Uit de rijke bibliotheek van literatuur over Napoleon, die alsmaar groter wordt, heb ik speciaal voor u een selectie van recente lezenswaardige titels samengesteld. Ik hoop dat u er veel plezier aan beleeft. René van Haaster
Fascinatie 200 jaar strijd Napoleon in Nederland Verzet tegen Napoleon Napoleon in stripvorm Lezingen over Napoleon Symposium 'Onmin in de biografie' Colofon Info, vragen, bijdragen: mail naar
[email protected]
Zaterdag 18 april Lezingenmiddag Napoleon in Wassenaar
Andrew Roberts, Napoleon de Grote (Amsterdam: Prometheus Bert Bakker 2015) ISBN 978-90-351-3932-9, vertaald uit het Engels Het leven van Napoleon Bonaparte stond in het teken van een tomeloze dadendrang. Hij vond de kunst van het oorlog voeren opnieuw uit en won vrijwel al zijn veldslagen. Met zijn Code Napoléon legde hij de grondslagen van de hedendaagse rechtsstaat. Zijn lycées waren de eerste vorm van modern middelbaar onderwijs ter wereld. Veel van zijn bruggen, riolen, wegen en kades doen nog steeds dienst. Hij discussieerde op hoog niveau met schrijvers als Goethe en wiskundigen als Laplace en genoot intens van toneel, opera, kunst en literatuur. Aan hem danken we zowel de empirestijl als het Louvre. Zonder Napoleon - en zijn broer koning Lodewijk Napoleon - geen Rijksmuseum, geen Koninklijke Bibliotheek, geen Academie van Wetenschappen. Als eerste biograaf kon Andrew Roberts gebruik maken van de monumentale nieuwe editie van Napoleons tienduizenden brieven, de eerste onverkorte en ongecensureerde. Daardoor kan hij het avontuurlijke en veelbewogen leven van zijn held - van de triomfantelijke veldtocht door Italië en de keizerskroning tot de roemloze nederlaag bij Waterloo en de treurige ballingschap op St. Helena - op de voet volgen, bijna van dag tot dag, zonder de grote lijn ooit uit het oog te verliezen. Helder en scherp beschrijft hij Napoleons greep naar de macht, zijn talent voor politieke propaganda, zijn meedogenloze optreden jegens tegenstanders: net als zijn grote voorbeeld Julius Caesar deinsde Napoleon niet terug voor het op maat snijden van de werkelijkheid. Roberts heeft echter ook oog voor de vele positieve kanten van Napoleons charismatische persoonlijkheid, zoals zijn betoverende glimlach, die op zowel mannen als vrouwen een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefende (al had hij wel een geheime schaduwboekhouding nodig voor de gigantische gedragen die hij spendeerde aan zijn ruim twintig minnaressen). Andrew Roberts is een van de bekendste historici van Engeland. Hij publiceerde onder andere Napoleon and Wellington (2001) en Waterloo: Napoleon's Last Gamble (2005)
Büch Nieuwsbrief
Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania
Jaargang 13 – nummer 4 – april 2015 Pagina 2 Van strateeg tot mythe
Johan Op de Beeck, Napoleon, deel 1: Van strateeg tot keizer en deel 2: Van keizer tot mythe (Antwerpen: Manteau 2014) ISBN 978-90-223-2911-5 (deel 1), ISBN 978-90-223-2997-9 (deel 2) Het eerste deel van deze biografie van de Franse keizer (1769-1821) gaat tot 1804 als hij zich tot keizer kroont. Op de Beeck geeft een hedendaagse blik op Napoleon vanuit de Lage Landen, laat zien wat de betekenis van Napoleons omgeving was voor zijn keuzes en hoe zijn karakter was. Er is ruim aandacht voor een bezoek van Napoleon aan België en de lezer komt veel te weten over zijn omgang met zijn vrouw, zijn familie, zijn adviseurs en soldaten. Het boek heeft een journalistieke toon die een enkele keer misschien wat populair is ('zootje ongeregeld', 'goedkoop luitenantjreven, waardoor een nauwkeurig feitenrelaas zeer toegankelijk wordt gepresenteerd. Het tweede deel, dat de periode bestrijkt van 1804 tot 1821, is goed te lezen zonder kennis van het eerste deel. Nog meer dan in het eerste deel is de schrijver een boeiende verteller die zich knap weet in te leven in de gemoedstoestand van Napoleon en zijn entourage en die de lezer daarin meesleept. Dat bereikt hij door ruim gebruik te maken van brieven, dagboeken en memoires van tijdgenoten. De veldslagen bijvoorbeeld worden meer beschreven vanuit de beleving van de deelnemers dan vanuit militair-strategisch oogpunt. Doordat de auteur als het ware persoonlijk meereist met Napoleon op zijn veldtochten blijven de gelijktijdige Franse binnenlandse gebeurtenissen buiten beeld. Daar staat tegenover dat het boek een enorme vaart houdt. Het taalgebruik is bijna gemoedelijk ('De volgende ochtend moest Napoleon weer aan de bak'), maar niet versimpelend. Op de Beeck bewondert Napoleon, maar blijft wel kritisch. Bart Van Loo, Napoleon: de schaduw van de revolutie (Antwerpen: De Bezige Bij Antwerpen 2014) ISBN 978-90-8542-596-0 Bart Van Loo, de bekende Vlaamse francofiel die veelvuldig te gast is in het tvprogramma De Wereld Draait Door, schetst in deze biografie hoe de kleine 'gekoloniseerde Corsicaan' kon uitgroeien tot 'het merk Napoleon'. In een hoog verteltempo aanschouwen we de militaire en politieke coming of age van Bonaparte, zijn evolutie tot de hoogmoedige Napoleon, zijn ondergang als de uitgespuugde Corsicaan en tot slot zijn wederopstanding uit het graf wanneer na zijn dood in Frankrijk een ware Napoleoncultus ontstaat die de politiek in het land nog lang zal bepalen. Van Loo vertelt smeuïge anekdotes en hanteert talrijke literaire citaten. Hij snijdt onder andere het literaire werk van Napoleon aan, die als jonge officier zijn sabel even inruilde voor de pen en in gevangenschap zijn memoires als 'Mémorial de Sainte-Hélène' liet optekenen door Emmanuel de Las Cases. Daarnaast citeert hij veelvuldig uit 'Memoires van over het graf' van tijdgenoot en heel-evenmedestander François René de Chateaubriand. Van Loo nuanceert de traditionele beeldvorming en schuwt een hard oordeel niet. Deze biografie leest als een trein.
Büch Nieuwsbrief
Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania
Jaargang 13 – nummer 4 – april 2015 Pagina 3 Fascinatie voor Napoleon
Martin Bril, De kleine keizer: verslag van een passie (Amsterdam: Prometheus 2008) ISBN 978-90-446-1101-4 Martin Bril legt met dit boek getuigenis af van zijn persoonlijke fascinatie voor Napoleon Bonaparte, eerst succesvol generaal, daarna consul en later keizer van Frankrijk. In korte stukjes vertelt Bril over zijn bezoekjes aan Napoleontische slagvelden, locaties waar de keizer ooit is geweest en episoden uit het leven van zijn idool en zijn naasten. Uitvoeriger vertelt Bril over het verloop van de slag bij Waterloo. Dit boek is meer een verzameling historische anekdotes die in willekeurige volgorde kan worden gelezen, aangevuld met de persoonlijke ervaringen en gevoelens van de schrijver. Jurriën de Jong, Ben Schoenmaker, Jeroen van Zanten (red.), Waterloo: 200 jaar strijd (Amsterdam: Boom 2015) ISBN 978-90-895-3474-3 (verschijnt in juni of later)
Waterloo: 200 jaar strijd
Napoleon in Nederland
Dit boek belicht de Belgische en Nederlandse bijdrage aan Waterloo en de strijd bij Quatre Bras die eraan vooraf ging. De schrijvers beperken zich echter niet tot het nationale verhaal alleen. Vanuit Nederlands en Belgisch perspectief beschrijven ze het grote verhaal van de veldslag, en de strijd om de Europese geschiedenis voor en na Napoleons nederlaag. Puttend uit dagboeken, reisverslagen en brieven, besteden ze uitvoerig aandacht aan de ervaringen en belevenissen van de militairen op het slagveld, van de generaal tot de gewondenverzorger. Het boek is rijk aan oude en nieuwe anekdotes. Aan de hand van deze verhalen beschrijven de auteurs de geschiedenis van Waterloo in een brede politiek-maatschappelijk context, als het dramatische slot van het Napoleontische tijdperk, en als het begin van een nieuwe politieke orde in Europa. Wat speelde er zich precies op het slagveld af? Wie waren de winnaars en de verliezers? Hoe komt het dat de rol van de Belgen en Nederlanders op 16 en 18 juni 1815 onderbelicht is gebleven en nationale helden zijn vergeten? Wie claimde de overwinning? Hoe werd de slag herinnerd? En waarom werd deze nagedachtenis na 1815 inzet van een nieuwe strijd? Roy de Beunje, Anja Krabben e.a. (red.), Napoleon in Nederland 1811-2011. ThemaTijdschrift, ISSN 2211-2693 (2011-2012) 6 delen In september-oktober 1811 maakte Napoleon een rondreis door Nederland, dat in 1810 was ingelijfd bij het Franse keizerrijk. In deze 6 magazines staat het verblijf van de Franse keizer in Amsterdam centraal. Onder meer de door hem gevolgde route, de erepoorten en andere decoraties in de steden, de feesten en tal van wetenswaardigheden en anekdotes over Napoleon en nalatenschap in de meest brede zin.
Büch Nieuwsbrief
Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania
Jaargang 13 – nummer 4 – april 2015 Pagina 4 Dankzij verzet werd ideale Lotte Jensen, Verzet tegen Napoleon (Nijmegen: Vantilt 2013) ISBN 978-946004125-9 Nederlander geboren In 1806 had Napoleon Bonaparte zijn broer Lodewijk tot koning van ‘Holland’ benoemd, om vervolgens het land in 1810 bij het Franse keizerrijk in te lijven. Het standaardbeeld is dat de Nederlanders nauwelijks in opstand kwamen tegen het Franse regime. Maar niets is minder waar. Tal van burgers verhieven hun stem tegen het Franse gezag en sprongen in de bres voor het vaderland. Zelfs tijdens de Inlijving, toen een strenge censuur gold, lieten zij zich de mond niet snoeren. ‘Gevloekte rover!’ en ‘Oranje boven!’ klonk het alom. Cultureel verzet noemt Lotte Jensen het. Schrijvers probeerden het wezen van de natie te vangen door te wijzen op de onderscheidende kenmerken van haar cultuur en inwoners. Zo werd, mede dankzij de overheersing van Napoleon, de ideale Nederlander geboren. Aan de hand van (soms omvangrijke) citaten toont Jensen op effectieve wijze aan dat in de dichtbundels, boeken en tijdens theatervoorstellingen op vele manieren verzet werd geboden tegen de Franse dwingelandij en dat de censuur haar doel voorbij schoot.
Napoleon in stripvorm
Jean Torton, Pascal Davoz, Jacques Martin, Napoleon Bonaparte, deel 1, 2 en 3 (Brussel: Casterman 2010- ) ISBN 978-90-303-6311-8 (deel 1), ISBN 978-90303-6565-5 (deel 2) en ISBN 978-90-303-6993-6 (deel 3) Het leven van de latere keizer wordt in deel 1 in beeld gebracht vanaf zijn schooltijd op de Koninklijke Militaire School in Brienne, toen hij werd opgeleid tot officier in dienst van de Franse koning, tot zijn eerste wapenfeit, de verovering van Toulon op de Engelsen in 1793. Veel aandacht voor de karaktertekening van Napoleon en zijn Corsicaanse achtergrond. Zijn politieke evolutie wordt geloofwaardig in beeld gebracht tegen de achtergrond van de Franse Revolutie. De ingekleurde tekeningen zijn historisch zeer verantwoord en de realistische tekenstijl vertoont uiterste precisie. Deel 2 bestrijkt de periode vanaf zijn grote overwinningen tijdens de oorlog in Italië in 1794 tot en met zijn legendarische expeditie naar Egypte in 1798. Veel aandacht voor de karaktertekening van Napoleon en zijn familiale achtergrond, maar ook voor zijn bijzondere kwaliteiten als veldheer en aanvoerder. Zijn hopeloze liefde voor Josephine de Beauharnais staat in sterk contrast met zijn grote militaire successen. Deel 3 gaat over zijn terugkeer uit Egypte in 1799 tot en met zijn diplomatieke huwelijk met Marie-Louise van Oostenrijk in 1810, voor wie hij zijn geliefde Josephine de Beauharnais moest opgeven. Een belangrijke ontwikkeling was zijn kroning tot keizer. Wederom veel aandacht voor de karaktertekening van Napoleon en zijn bijzondere kwaliteiten als veldheer en aanvoerder, maar ook voor zijn afkeer van de slachtingen op het slagveld en zijn interesse voor wetgeving en zijn onverwachte lankmoedigheid.
Büch Nieuwsbrief
Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania
Jaargang 13 – nummer 4 – april 2015 Pagina 5 Zaterdag 18 april lezingenmiddag Napoleon in Wassenaar
Napoleon in Wassenaar – lezingenmiddag zaterdag 18 april Het is Büchmania gelukt om samen met de Bibliotheek Wassenaar voor 18 april a.s. een geweldig programma in elkaar te zetten. Een programma dat perfect past bij het jaar waarin de slag om Waterloo herdacht wordt. Niemand minder dan Patrick Buch en Arnoud van der Vorst houden een lezing en ook ons eigen bestuurslid René van Haaster zal het woord nemen. Het programma van deze bijzondere middag is als volgt: 13.30 Zaal open 14.00 René van Haaster, 'Napoleon Bonaparte; een introductie' Arnoud van der Vorst, 'De slag bij Waterloo' 14.45 Pauze 15.00 Patrick Buch, 'Een andere Napoleon. De stem van St. Helena.' 16.00 Einde Locatie: Bibliotheek Wassenaar, Langstraat 40, 2242 KM Wassenaar Gelieve je tijdig aan te melden via
[email protected].
Eva Rovers over de rel tussen Büch en Reve Symposium over onmin in de biografie Op vrijdag 10 april organiseert het Tijdschrift voor Biografie in de OBA het symposium ‘Scheldende helden. Onmin in de biografie’. We hebben zeer gevarieerde sprekers bereid gevonden om lezingen te geven over zo mogelijk nog rijker geschakeerde onderwerpen: onder anderen Theodor Holman over Theo van Gogh, Dik van der Meulen over Multatuli en Annet Mooij over Mina Kruseman. Zelf zal ik spreken over de rel tussen Boudewijn Büch en Gerard Reve. De openingslezing wordt gehouden door Ruud Koole.
Colofon Eindredactie: Robert-Jan Trügg Samenstelling en opmaak: Nicole van der Linden Uitgave van: Boudewijn Büch Gezelschap Büchmania Email:
[email protected] Postadres: Warnaarslaan 16, 2469 RA Den Haag www.buchmania.nl
Aanmelden kan via deze link: http://www.oba.nl/activiteit.helden.html Het programma vind je daar ook. Ik hoop veel leden van Büchmania te zien op 10 april! Eva Rovers
