BARCELONA VOOR GEVORDERD. 6 Nederlanders over de ziel van hun stad 165 GEHEIME TIPS

Ontdekkingsreizen

Ontdek het andere Barcelona

‘Een van de leukste nieuwe reisgidsen van dit voorjaar.’ – de Volkskrant

Zes Nederlandse journalisten en stadsgidsen in Barcelona vertellen waarom deze metropool hen al jaren fascineert. Ze leggen uit hoe een krottenwijk plaatsmaakte voor drukbezochte beachclubs en FC Barcelona een symbool werd van Catalaanse onafhankelijkheid. Ze tonen de nieuwe parken en pleinen en gaan op zoek naar de granaatinslagen uit de Spaanse Burgeroorlog. Met smakelijke hoogtepunten uit de Catalaanse keuken en het langste fietspad van de stad.

‘Een reisgids met sterke essays. Zo goed geschreven dat je hem van begin tot eind uitleest‘ – HP/De Tijd

EDWIN WINKELS - correspondent AD, Het Parool, NOS, auteur LEX RIETMAN - correspondent De Groene Amsterdammer, FD, De Tijd, VPRO, BNR AD VAN DER NEUT - stadsgids, tekstschrijver BERT VERDUIN - stadsgids, reisbegeleider JACO BOER- zelfstandig journalist, sociaal geograaf ERNST LALLEMAN — documentair fotograaf

114 | FIETSEN OVER DE DIAGONAL AD VAN DER NEUT

128 | E EN RONDJE OM DE SANTA MARIA DEL MAR

De buurten 140 | CIUTAT VELLA / BARCELONETA 152 | CIUTAT VELLA / POBLE-SEC 164 | EIXAMPLE 174 | GRÀCIA 182 | BARCELONA ZUIDWEST 192 | BARCELONA NOORD 202 | BUITEN BARCELONA

En verder... 210 | Reistips voor gevorderden 216 | Over de auteurs 218 | Foto’s 219 | Dank 220 | Register

9 789491 481031

Help ons om de gids actueel te houden. Mail reacties en tips naar: t [email protected] Ga voor actuele informatie naar: www.barcelonavoorgevorderden.nl

Reacties op BERLIJN VOOR GEVORDERDEN:

Een gids voor gevorderden, die de Rambla en Sagrada Família niet hoeven te zien, maar het andere Barcelona willen leren kennen

BARCELONA VOOR GEVORDERDEN

EDWIN WINKELS

De stad

BARCELONA VOOR GEVORDERDEN LEX RIETMAN

006 | OUDE EN NIEUWE CATALANEN Taal en cultuur als integratiemachine

165

GEHE

EDWIN WINKELS

IME T

IPS

6 Nederlanders over de ziel van hun stad

024 | STAD AAN ZEE De verovering van een vergeten kust

LEX RIETMAN

040 | TUSSEN ARMOEDE EN HOOP Een medicijn tegen de crisis BERT VERDUIN

054 | KRUISPUNT VAN SMAKEN Eten tussen de bergen en de zee JACO BOER

068 | ARCHITECTUUR ALS UITHANGBORD Modernisme naast wolkenkrabbers AD VAN DER NEUT

082 | LOS VAN SPANJE De lange weg naar zelfstandigheid EDWIN WINKELS

098 | MEER DAN EEN VOETBALCLUB In de aanval tegen de macht

Ontdekkingsreizen










9 789491 481031





EDWIN WINKELS

De stad



165

GEHE

EDWIN WINKELS

IME T

IPS



LEX RIETMAN






Ons Barcelona

Edwin Winkels ‘De eerste keer dat ik er arriveerde, in 1980 met de trein op het oude Estació de França, opende Barcelona zijn deuren voor me zonder ze ooit nog te sluiten. En dat doet de stad voor alle reizigers. Deuren waarachter de stad in die drie decennia een fascinerende transformatie heeft ondergaan.’

Lex Rietman ‘Sommige steden raken je vanaf het eerste moment. Bij mij gebeurde dat in Barcelona op een manier die ik eerder misschien alleen in Lissabon had beleefd. Bijna alle clichés over Barcelona zijn waar, maar het zijn de mensen die maken dat ik er nooit meer weg wil: creatief, rebels en vooral met een prachtig gevoel voor humor.’

004 |

Ons Barcelona

Bert Verduin ‘Een van de fascinerende kanten van de stad vind ik de tweetaligheid. Een heerlijke vorm van permanente hersengymnastiek die leidt tot een grote culturele rijkdom. Eerst in je buurttheater naar een toneelstuk in het Catalaans. Daarna empanada’s eten in het Argentijnse café op de hoek. Ook het in Barcelona volop aanwezige licht draagt bij tot een warm gevoel van welbehagen.’

Ernst Lalleman ‘Barcelona, de stad waar zo veel gebeurt en waar zo veel kan door alle veranderingen, veroorzaakt door de crisis en de massale immigratie van Spanjaarden, L atino’s, Pakistanen, Chinezen en Indiërs. Maar soms als ik ’s avonds door de stad rijd met mijn vriendin achterop of als ik door het Collserola-massief fiets, denk ik: goh, je woont en werkt toch maar mooi al vijf jaar in een mediterrane stad.’

Ad van der Neut ‘“Dat klimaat hier, heerlijk!” roepen Barcelona-bezoekers vaak. Ach, voor mij is een graadje of 26 warm genoeg. Nee, wat pas verslavend werkt, is het fraaie licht hier. Een van de “duizend gezichten van Barcelona”, zoals Joan Manuel Serrat ooit zong. En elk gezicht vertelt duizend verhalen. Ik blijf nog jaren luisteren!’

Jaco Boer ‘Ik ken geen andere stad die in zo’n korte tijd zo ingrijpend van gezicht en karakter is veranderd als Barcelona. Ze verleidt je telkens opnieuw, met haar pleinen, straten en ongegeneerde lichtvoetigheid. Als ik er aankom, voel ik altijd iets van die opwinding van de allereerste keer, meer dan 25 jaar geleden. Alsof alles weer open ligt en het avontuur verder gaat.’ Barcelona voor gevorderden

| 005

Strand bij Barceloneta

STAD AAN ZEE De verovering van een vergeten kust

024 |

Stad aan zee

Barcelona voor gevorderden

| 025

Weinig wereldsteden baden met hun voeten in verfrissende golven. Toch leefde Barcelona eeuwenlang met de rug naar de Middellandse Zee. Voor de Olympische Spelen van 1992 besloot de stad haar unieke kustlijn open te breken. Sindsdien hebben de tien kilometer langs de zee met hun inlineskaters en flanerende toeristen wel iets weg van het Californische Santa Monica Beach. DOOR EDWIN WINKELS

H Eten en drinken met de zee aan je voeten

alverwege de lange pier die vanuit de haven zuidwaarts de Middellandse Zee in steekt, stak van 1920 tot 2000 Porta Coeli scherp tegen de hemel af. Het restaurant naast de vuurtoren was al van ver zichtbaar op de kaarsrechte kilometerslange rompeolas (golfbreker). Het was een van de weinige plekken waar Barcelonezen konden eten en drinken met de zee aan hun voeten en het klotsen van de golven in hun oren. ‘Het stond hier altijd vol met hengelaars, maar nu mag je er niet meer parkeren. Het is een heel eind lopen om hier te komen’, zegt Carlos Mesa, die op de rotsblokken geduldig wacht op een vette vis. De pier liep altijd vanuit visserswijk Barceloneta de zee in, overdag werd er gewandeld en gegeten bij Porta Coeli, ’s nachts beleefden jonge stelletjes er in de intimiteit van hun auto hun eerste liefdesspelletjes. Tot de pier rond de eeuwwisseling werd geamputeerd. De haven werd opengegooid, hij moest voor luxe jachten makkelijker bereikbaar worden. Nu ligt de rompeolas in een uithoek van de haven, te bereiken via de hoge Europabrug, en wordt ’s avonds zelfs afgesloten. Uit veiligheid, voor de cruiseschepen die er dagelijks aanmeren op hun tocht over de Méditerranée. Dan wandelen duizenden passagiers naar het centrum van de stad, of ze nemen een taxi. De Rambla ligt op een kilometer afstand. Het zijn de meest vluchtige en ongrijpbare bezoekers aan de stad, verstrooide passanten die de dagen ervoor nog door Napels, Rome of Marseille liepen. Visser Mesa verwondert zich over de komst van deze schepen. ‘Nooit had ik me kunnen voorstellen dat deze varende flatgebouwen hier ooit zouden aanmeren. Vroeger keken we onze ogen al uit bij een containerschip.’

Voor en na de Spelen

026 |

Stad aan zee

Vroeger. Dat is in Barcelona niet zo lang geleden. Vroeger is vóór 1992, het jaar dat de stad de Olympische Spelen organiseerde. Of vroeger is eigenlijk vóór 17 oktober 1986, de Barcelona voor dag dat het Internationaal gevorderden | 027

Markt van Barceloneta

Santa Caterina-markt

De markten van Barcelona Geen stad ter wereld heeft zo veel rijke en levendige markten. Overal vandaan komen stadsbesturen kijken hoe je deze nieuw leven in kunt blazen. De markten bloeien door de hoge

060 |

Kruispunt van smaken

bevolkingsdichtheid van Barcelona, vier keer zo hoog als Amsterdam. Ook hechten Barcelonezen erg aan verse ingrediënten, zodat ze vaak boodschappen moeten doen, het liefst dichtbij. Onder de slogan Practica el Mercating prijzen de 39 markten van de stad hun aanbod aan. Dat bestaat ook uit kookcurssusen en

lezingen over gezond en lekker eten. Verder zit in iedere markthal minimaal één café-restaurant om de verse waar direct te kunnen proeven. In 1844 werd de eerste overdekte markt gebouwd, die van Santa Caterina. In het begin van de eenentwintigste eeuw is die geheel verbouwd en popu lair geworden bij lokale bewoners en toeristen.

Sommige markten zijn lelijke betonklompen uit de jaren zestig, andere zijn verbouwd en kregen net als de markt van Santa Caterina een eigentijdse architectuur (Barceloneta, Lesseps, Sagrada Família). De mooiste zijn de gietijzeren bouwwerken uit de negentiende eeuw, juweeltjes van het modernisme. De bekendste is de Mercat de Sant Josep, beter bekend

als de Boqueria, aan de Rambla. Wie geen zin heeft in de door toeristen platgelopen markthal rond te lopen, gaat ’s ochtends vroeg naar het rustige pleintje naast de markt. Groenteen fruittelers bieden er hun verse producten aan en topkoks slaan er hun specialiteiten in. Rondom elke markt ontwikkelde zich een winkelgebied dat samen met de

markt een eigen karakter aan de buurt geeft. Dit werd versterkt doordat tijdens de grote immigratiegolf tussen de jaren vijftig en zeventig de ene buurt zich vulde met nieuwkomers uit Galicië en de andere met bewoners uit Valencia of Andalusië, met allemaal hun eigen cafés en restaurants. Barcelona voor gevorderden

| 061

Eixample

Eixample: Schaakbord uit 1859 Wie voor het eerst naar Barcelona vliegt, kijkt vreemd op van het kaarsrechte grid van straten en woonblokken in de diepte. Aan zee en tegen de heuvels zijn nog een paar oude wijken en voormalige dorpen te herkennen. Maar verder lijkt de stad van bovenaf een uitgestrekt schaakbord met velden van gelijk formaat, om precies te zijn 113,3 bij 113,3 meter, schuin afgesneden op de hoeken en met elkaar verbonden door twintig meter brede straten en een handvol grote boulevards.

074 |

Architectuur als uithangbord

Eenmaal op de grond ziet de Eixample, Barcelona‘s uitbreidingsplan uit 1859, er een stuk vriendelijker

uit. Ineens blijken in veel straten prachtige modernistische gebouwen te staan. Nergens voel je je opgesloten omdat je blik zich iedere honderd meter dankzij de afgesneden blokken weer verbreedt. De kleine pleintjes die op deze hoeken zijn ontstaan, blijken in de praktijk ook reuze handig voor taxi’s die even op een klant moeten wachten of voor een koerier die verderop een pakje aflevert. De rest van het verkeer rijdt er zonder problemen langs. Het ontwerp van de C atalaanse stedenbouwkundige Ildefons Cerdà i Sunyer was voor zijn tijd radicaal modern. Zo waren in zijn oorspronkelijke ontwerp veel blokken, illes in het C atalaans, door een groene wandel passage doorsneden. Voetgangers konden zo gemakkelijk de wijk doorkruisen zonder al te veel hinder van het verkeer. Door speculatie en het ontbreken van strenge overheidsregels is er van die gescheiden verkeersstromen weinig terechtgekomen. Eigenaren lieten op de dure grond liever een woning bouwen. Soms bouwden ze toch een smalle doorsteek, maar dat was dan om daarlangs extra huizen neer te kunnen zetten en nog meer geld te verdienen. Veel hoven die Cerdà open had willen laten, groeiden in de loop van de tijd toch

dicht met allerlei bouwsels. Pas in de laatste twintig jaar is het de stad gelukt om een deel van die tuinen terug te veroveren en voor de buurt open te stellen. Andere aanpassingen van Cerdà’s plan kunnen moeilijker worden teruggedraaid. Zo hadden maar twee zijden van ieder blok bebouwd mogen worden en wilde Cerdà geen blokken toestaan van hoger dan zestien meter, ofwel vijf bouwlagen. Wie een wandeling door de wijk maakt, ziet al snel dat daar niets van terecht is gekomen. Met een andere realiteit zijn de meeste Barcelonezen juist erg tevreden. Cerdà had zijn Eixample exclusief als woonwijk ontworpen. Maar in de praktijk blijkt het uitbreidingsplan veel flexibeler te zijn. Bar, winkel, kerk of sauna: ze hebben moeiteloos een plekje gevonden in het strakke grid.


| 075

GRÀCIA Speelplaats voor bohemiens

Na het drukke verkeer en de brede boulevards van de Eixample zijn de autoluwe straatjes en knusse pleinen van Gràcia een verademing. Ooit was het een zelfstandig dorp met opvallend rebelse bewoners onder wie bekende vakbondsleiders en anarchisten. In de kleine huisjes woonden ook veel gitanos. Die hebben inmiddels gezelschap gekregen van muzikanten, fotografen en buitenlandse studenten. Het heeft Gràcia een reputatie opgeleverd als favoriete ‘hangplek’ voor de bohème van Barcelona.

174 |

Fietsen over de Gràcia Diagonal

Hoewel de laatste jaren de vastgoedprijzen door de komst van goed verdienende guiris (buitenlanders) flink zijn gestegen, heeft de buurt veel van zijn kritische instelling behouden. Op een aantal plaatsen vind je gekraakte panden en spandoeken tussen de bomen waarop tegen een onzalig sloop- of bouwplan van de gemeente wordt geprotes teerd. De Barcelonese trend van verantwoord eten en consumeren is in Gràcia goed zichtbaar. Nergens in de stad is het aantal winkels met biologisch voedsel groter dan hier. Met zijn kleinschalige karakter en het grote aantal cafés en restaurants trekt Gràcia ’s avonds en in de weekeinden veel mensen uit andere

buurten. Straten en pleinen veranderen in levendige terrassen waar luid wordt gelachen en geflirt. Tijdens het jaarlijkse Festa Major de Gràcia (vanaf 15augustus) komt de buurt tot een kookpunt. Acht dagen lang wordt er gedronken, naar muziekoptredens geluisterd, gedanst en gegeten aan lange tafels op straat. Het is het grootste buurtfestival van de stad.

La Parada

01 Het concept is even

geniaal als eenvoudig. Huur twee kramen aan de buitenkant van de belangrijkste markt van Gràcia en breng er onbekende schrijvers en fotografen aan de man. In deze buurt met zijn cultureel ingestelde bewoners is succes verzekerd. Dat er zo veel prachtig uitgevoerde romans en gedichtenbundels in de houten kistjes zitten, is wel aan Xènia Bagué en Raquel Villa te danken. De twee eigenaren hebben een goede neus voor mooie uitgaven én een goed netwerk dat hen op nieuwe auteurs en fotografen wijst. Op zaterdag veranderen de kramen in een speakers’ corner waar schrijvers over hun werk komen vertellen of eruit voorlezen, onder het genot van een glaasje vermut. Op donderdag zijn de fotografen aan de beurt.

GRÀCIA

hoek Travessera de Gràcia/ Carrer de Torrijos > M Fontana > 679 598 013 > www.laparada.org


| 175

N

08

02

14

BARCELONA ZUIDWEST

04

19

20 06

21

07

09 13 17 11

10

15

05

16 12

500 m

18

01

03

pvallend móést het 100 O miljoen euro kostende Disseny Hub (DHUB) zijn, want het is het eerste centrum in Spanje volledig gewijd aan de wereld van design. Ook de collecties van vier reeds bestaande musea hebben er onderdak gevonden, waaronder het museum van textiel en kleding en het keramiekmuseum. Het centrum moet ook de troosteloze omgeving van het verkeersplein Glòries nieuw leven inblazen. Plaça de les Glòries Catalanes, 37-38 > M, T Gloriès > 932 568 000 > di-zo 10-20.30 uur > www.dissenyhubbarcelona.cat

Museu Can Framis Alleen al voor het gebouw moet je ooit een keer naar Can Framis. Op een intelligente manier heeft architectenbureau BAAS drie delen van een voormalige textielfabriek via een strakke nieuwe vleugel met elkaar verbonden. Binnen domineert hedendaagse Catalaanse schilderkunst, met werk uit de eigen collectie van de Fundació Vila Casas of schilderijen in bruikleen. Jaarlijks zijn hier ook de overzichtstentoonstellingen van kunstenaars die een van de prestigieuze prijzen

09

198 |

Barcelona Noord

van de particuliere stichting heeft gewonnen. Een cultureel bolwerk in het hart van een wijk in transitie. Carrer de Roc Boronat, 116126 > M Llacuna / M, T Glòries > 933 208 736 > di-za 11-18 uur, zo 11-14 uur > www.fundaciovilacasas.com

10 Nau Ivanow

Elke wijk in Barcelona heeft zijn eigen cultureel en sociaal centrum, maar er is geen één als deze grote hal aan de noordrand van de stad. Fotograaf en architect Xavier Basiana maakte er in twintig jaar een fenomeen van. Theater, exposities, debatten, festivals en andere evenementen op een strategische plek die een nieuw centrum van Barcelona zal worden, na de verwachte opening van het enorme station van de hogesnelheidstrein in La Sagrera. Carrer d’Hondures, 28-30 > M La Sagrera > 933 407 468 > ma-vr 9-14 en 16-18 uur (kantoor) > www.nauivanow. com

ETEN EN DRINKEN Bestial Toen Rosa María Esteva in 1987 scheidde van haar man had ze nooit gewerkt, maar omdat ze aardig kon koken besloot ze een restaurant te openen. Inmiddels heeft ze, als baas van het horeca-imperium Tragaluz, bijna twintig restaurants in en rond Barcelona en Madrid plus een opvallend hotel, Omm, op de plaats waar

11

ze toen dat eerste barretje opende. Opvallend design en een moderne, internationale keuken zijn haar kenmerken, ook in Bestial, aan het strand onder Hotel Arts.

groene oase in een verder nogal rommelige buurt. Carrer dels Pellaires, 30-38 > M, T Selva de Mar > 933 070 974 > ma-vr 13.30-15.30 uur > http://paloaltobcn.org

Carrer de Ramon Trias Fargas, 2-4 > M Ciutadella – Vila Olímpica > 932 240 407 > di-vr 13-16 uur, za-zo 13.3016.30 uur, do-za 20-24 uur > http://grupotragaluz.com

BARCELONA NOORD

Bodega Massana Je drinkt er het klokje rond. Letterlijk, dankzij de wijnklok achter de bar, met tapkranen als wijzers. Maar verder staat in Bodega Massana (uit 1930) de tijd stil. Hier drink je je wijn uit een porró (zo’n glazen schenktuit) en speel je domino met een lokalo op leeftijd. Buurtbewoners met jerrycan wippen binnen voor een fill-up uit een van de 22 wijnvaten. Maar tranquilo, eerst een vermut van het huis. Aan de muren hangen oude foto’s die laten zien hoe heerlijk rustig Horta ooit was. En Massana nog steeds is.

14

La Cantina bij Palo Alto Eind jaren tachtig werd deze fabriek in een uithoek van Poblenou door kunstenaars van de sloop gered. Ze verbouwden de productie hallen en opslagloodsen tot aangename werkruimten voor productdesigners, architecten en grafisch vormgevers. Javier Mariscal, die de olympische mascotte van 1992 bedacht, is de bekendste bewoner. Je kunt hem of zijn medewerkers spontaan tegen het lijf lopen in La Cantina, het cafetaria en sociale middelpunt van deze creatieve bijenkorf. Ook bezoekers van buiten kunnen er voor een smakelijke en betaalbare driegangenlunch aanschuiven. Dwaal na afloop even door de straten en hoven van dit complex. Overal vind je kleine hoekjes of tuinen om je in terug te trekken of met anderen te overleggen. Een

12

13 La Plataforma

Vier jaar geleden bouwde fotograaf Claudia Costa op eigen initiatief een oude drukkerij in Poblenou om tot studio en galerie. Sindsdien is La Plataforma een informeel aanlooppunt voor iedereen die meer wil weten over het bloeiende kunstcircuit in de wijk. Aan de muren hangt abstract werk van collegafotografen en grafisch vormgevers die zich laten inspireren door street-art, een oude liefde van Claudia. Ook haar eigen kunst wordt regelmatig tentoongesteld, liefst in combinatie met een gastronomisch diner op de patio achter de galerie. Haar moeder kookt dan de sterren van de hemel. Simpeler maar even gezellig zijn de vermuts met pica-pica op zaterdag rond een uur of vier. Carrer de Pujades, 99 > M Llacuna > 934 856 519 > di-vr 10-14 uur en 16-20 uur > http://on.fb.me/1kWcZ2z

Carrer d’Horta, 1 > M Horta > 934 291 038 > ma-vr 7-19 uur, za 7.30-15 uur > www.bodegamassana.com

El Chiringuito de Moncho’s De no-nonsense-tapasbar achter het Nova Icària-

15


| 199

Ontdekkingsreizen










9 789491 481031





EDWIN WINKELS

De stad



165

GEHE

EDWIN WINKELS

IME T

IPS



LEX RIETMAN






BARCELONA VOOR GEVORDERD. 6 Nederlanders over de ziel van hun stad 165 GEHEIME TIPS

Recommend Documents