BAB IV KESIMPULAN DAN SARAN
A.
Kesimpulan Dagelan Banyumasan merupakan salah satu kesenian teater tradisi yang
lahir di tengah masyarakat, dagelan lahir dari spontanitas kebudayaan masyarakat. Dari hasil penelitian Dagelan Peyang Penjol judul Guyon Dadi Lakon dapat diperoleh kesimpulan bahwa: Pertama dagelan merupakan permainan yang menghibur ketika ada sebuah acara di desa-desa. Pada perkembangannya, tradisi degelan menjadi cerminan kegelisahan yang terjadi pada masyarakat Banyumas. Kedua dagelan Banyumasan pernah mendapat tempat di hati masyarakat. Pada sekitar tahun 1970-1990an, pada masa radio menjadi media komunikasi dan hiburan bagi masyarakat. Yang dikenal dengan sebutan Dagelan Peyang Penjol. Ketiga dagelan Peyang Penjol lebih mengangkat cerita-cerita yang ada pada masyarakat sekitar wilayah Banyumas, dengan menggunakan bahasa daerah dan diiringi dengan gamelan. Keempat dagelan auditif Peyang Penjol berbeda dengan pementasan dagelan di atas panggung. Latar dan dialog ditambahkan untuk membangun struktur dan tekstur. Pada dagelan auditif latar tidak dapat divisualisasikan, latar pada dagelan auditif hanya dapat diimajinasikan oleh tokoh dan pendengar. Oleh karena itu tokoh memiliki kewajiban untuk mengimajinasikan latar sehingga bisa tersampaikan ke pendengar.
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
72
Kelima dialog menjelaskan berbagai peristiwa dan karakter. Warna suara, intonasi suara, emosi tokoh diciptakan lewat dialog dan didukung iringan gamelan dan effek suara. Keenam alur pada kethoprak radio judul Guyon Dadi Lakon menggunakan pola rumah Suliyah-rumah makan-rumah Penjol. Artinya dagelan auditif memiliki cerita dengan kejadian di dalam rumah di luar rumah dan kembali lagi ke dalam rumah. Analisis tekstur meliputi dialog, suasana dan spektakel. Dialog, suasana dan spektakel dapat dianalisis melalui sensasi yang diciptakan tokoh lewat dialog musik, effek suara untuk membangun suasana dan spektakel. Tekstur dalam kethoprak radio dimunculkan oleh pemain. Suasana tercipta dari tokoh, memproduksi dialog dan menciptakan spektakel diciptakan lewat dialog tokoh, pernyataan tokoh, musik, dan effek suara. Ketujuh ekspresi pada dagelan auditif tidak dapat dilihat dari ekspresi wajah tokoh, ekspresi dapat diciptakan lewat dialog yang terucap oleh para tokoh dagelan tersebut. Kedelapan suasana sangat bergantung pada dialog, spektakel, suara musik dan effek suara yang ada dalam cerita. Pada Dagelan auditif Peyang Penjol seri Guyon Dadi Lakon suasana mampu digambarkan lewat dialog dan spektakel. Kesembilan spektakel pada Dagelan auditif Peyang Penjol seri Guyon Dadi Lakon diwujudkan dengan efek suara, musik dan dialog. Spektakel diciptakan supaya pendengar dagelan auditif masih terus mengikuti kelanjutan cerita. Kesepuluh pada Dagelan auditif Peyang Penjol judul Guyon Dadi Lakon selanjutnya menganalisis mengenai makna sosial budaya pada masyarakat
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
73
Banyumas. Nilai-nilai sosial yang ada di dalamnya dinilai masyarakat tidak hanya sebagai media hiburan namun juga terkandung tuntunan yang dapat dijadikan energy positif. Pada setiap cerita memiliki nilai-nilai sosial yang mampu diterima masyrakat.
B.
Saran Selama penelitian ini kendala yang dihadapi adalah menganalisis keadaan
sosial masyarakat Banyumas pada era 70’an yang memiliki nilai-nilai cerita, tradisi serta budaya. Oleh karena itu penelitian ini masih dapat dilanjutkan untuk memperoleh hasil yang mendalam. Dagelan Peyang Penjol tidak hanya dapat ditinjau dari analisis struktur saja. Namun dapat dianalisis dengan paradigma lain seperti : biografi, proses produksi, manajemen produksi dsb.
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
74
DAFTAR PUSTAKA
Arikunto, Suharsini. 2002. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktek, Jakarta: PT Asdi Mahasatya. Endraswara, Suwardi. 2006.Metodologi Penelitiaan Kebudayaan, Yogyakarta: Gadjah Mada University Press. Hadi, Sumandiyo. 2012. Seni pertunjukan dan masyarakat penonton. BP ISI Yogyakarta. Kernodle, George. 1967.Invitation to The Theatre, USA: Harcourt, Brace & World. Koentjaraningrat.1974. Pengantar Antropologi. Jakarta : Aksara baru. ______________. 1984. Kebudayaan Jawa. Jakarta: PN Balai Pustaka. Kommarudin. 1984Kamus Riset. Bandung: Angkasa Kus. Handung. 1997. Sosiologi Teater. Yogyakarta: Prastista. Koderi, M. 1991. Banyumas: Wisata Dan Budaya, Jakarta: Metro Jaya. Kutha,Nyoman. 2004.Teori, Metode, dan Teknik Penelitiaan Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Sahid, Nur. 2008.Sosiologi Teater. Yogyakarta: Prastista Sarumpaet, Riris k. 1977. Istilah Drama dan Teater. Jakarta: FS-UI Satoto, Soediro, 2012. Analisis Drama dan Teater. Yogyakarta: Penerbit Ombak Selamet MD. 1990. Begalan: Seni Tradisi Upacara Penganten Masyarakat Banyumas. Yogyakarta: ISI Press. Staruss, Anslem. 2003.Dasar-dasar Penelitiaan Kualitatif, Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Sumardjo, Jakob. 1988. Apresiasi Kesusastraan, Jakarta: PT Gramedia.
NARA SUMBER Ibu Rilah, 54 tahun, Jl. Cendrawasih No 8. RT 5. RW 4 Karangmangu-KroyaCilacap-Jawa Tengah.
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
75
LAMPIRAN
A. Tabel Dagelan Peyang Penjol Judul Guyon Dadi Lakon
No. 1. 2.
Waktu 00’0003’22 03’2308’34
LAKON GUYON DADI LAKON BABAK I Adegan I Tokoh Banyumasan
Terjemahan
Gending Jawa Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
Lah iki, aku bisa ngraksakna uripe urip sing kepenak, inyong saiki, beda karo jamane, jaman semana, agi isih ndue bojo ramane jendol, jan uripe ngrekasa dadi bakul pace, pacene ora payupayu, telung dina dadi gemblep, ora wurung bareng umure ora kedawan nganti pisahan karo inyong, nganti inyong dadi randa sugih. Jajal sih bandane pating ngremet, apa ora seneng sih. Angger wong lanang sing wes ndue bojo mesti kepingin ngalap karo inyong, wong inyong bandane wis pirang-pirang. Ning inyong durung kepingin nduwe bojo ceritane sakiye inyong lagi sirsiran, angger cara wong enom inyong sakiye wis ndue pacar, perkara urip sing geni yen sih ora usah dieling-eling. Anak tinggal anak, wis digawa karo cendenge...!! 76
Lah ini, saya baru bisa merasakan hidup, hidup yang sangat enak. saya sekarang, berbeda dengan zaman dahulu, sewaktu saya masih punya suami ayahnya jendol. Hidup saya sangat susah menjadi penjual pace, pacenya tidak laku-laku tiga hari jadi basi. Lagi pula setelah umurnya tidak panjang samapi bercerai dengan saya, sampai saya menjadi janda kaya. Lihat ini harta saya sangat banyak, apa tidak senang. Setiap pria yang sudah punya istri pasti kepengin main gila dengan saya. Karena harta saya sangat banyak. Tapi saya belum ingin punya suami. Ceritanya saya saat ini sedang naksir-naksiran, kalo istilah anak mudanya saya sudah punya pacar. Perkara hidup yang dulu tidak usah diingat-ingat. Anak cuma anak, sudah dibawa dengan ayahnya. Saya sekarang hidup merdeka, dirumah sendiri
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
Inyong sakiye urip merdeka, ning umah dewek mung karo rakyat, apa-apa perentah, adus gari adus, silem..... Arep neng blumbang ya kena, neng bak ya banyune ya wes akeh, gari muter, kepriya.... Listrike ora kari nganggu latung, wis padang, sore-sore bubar adus tindak-tindak maring nusantara, nonton film lakone asoy, terus ning kono inyong mulai berpacaran karo mas joko..... Saiki ye bareng wis ndue pacar terus aku lali turu, katon katone guli angger jejer, guli angger njiwiti lah jan, aku angger arep nemoni, wong aku wong wadon isin. Lah jan aku angger arep nemoni, wong aku wong wadon, ya isin mbokan ana sing ngomong, lah wong wadon koh ngisiki, angger ora ketemu rasane koh ora karuan, apa iki cinta sing terkenyut-kenyut, aduh..... Saben sore aku mesti dines, kudu teka maring nusantara. Mikimikine sich jane gedung nusantara kiye apa apane koh ngangeni temen. Saben sore mesti sikilku pating nggremet kepengen mlaku neng ngomah ora duwe duit, mung duit mungmungan yah tek lawani
77
hanya dengan rakyat, apaapa tinggal suruh, mau mandi tinggal mandi, nyelem...mau di kolam ya boleh, di bak ya airnya sudah penuh, tinggal muter, gemana...listriknya tidak makai latung sudah terang, sore-sore selesai mandi jalan-jalan ke Nusantara, nonton film judulnya asoy, terus disitu saya mulai berpacaran dengan mas Joko...sekarang setelah punya pacar terus saya lupa tidur, terbayangbayang saat dudukbersama, dia sukanya menyubit. Saya kalau mau bertemu, kan saya perempuan ya saya malu. Lah kalao saya mau bertemu, orang saya perempuan ya malu. Takut ada yang bilang, loh perempuan kok duluan? Kalao tidak bertemu rasanya tidak karuan, apa ini yang namanya cinta terkenyutkenyut,aduh...Setiap sore saya mesti dines, harus dateng ke Nusantara. Tadi-tadinya gedung Nusantara itu ada apanya sih kok ngangenin sekali. Setiap sore pasti kakiku seperti kesemutan ingin pergi jalan ke rumah makan Nusantra tidak ada uang pun hanya duit paspasan ya saya korbanin untuk jalan kaki. Tidak naik becak, hanya untuk ketemu mas Joko, wah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
mlaku, ora mbecak, mung butuh ketemu mas joko, wah angger kemutan pertamane kenalan, nuju sawijining dina, ujarku sapa sih kae, bagus tenan, gondrong, celanane putih sepatune putih, jen neng ngisor tiang listrik kaya cucak rawa....... Pringas-pringis, plerakplerok, jebul lagi mleroki inyong, kocapa inyong sandale duwur ngarep, rambute sempongan, wis due anak, ning nek jaman kemajuan yach rambutku tak brongos..... Lah neng kono mulai dilirik aku, bareng takon jenenge, inyong isin, wong mbok sugihana wong maune wong ndesa ya wis kadung ala, ngarep ngaku-ngaku mbok digoleti umahe. Genah wis ana jenenge mesti keweleh dadi mbok inyong isin, isin ya dilakoni .... Pas ditakoni “sinten nggih asmane”, aduh....... Aku wis mak ces..... Kaya disiram es ...... Gemiyen ding nalikane karo bapakne jendol ora nganggo pacar-pacaran, ngertingerti di kongngkon kawinan. Jarene sih eman-eman.... Kae wong sugih..... Gawa ne merti dengklang, ya inyong gelem baelah,
78
kalo ingat pertama kalinya kenalan, pada suatu hari, fikirku siapa sih dia, ganteng sekali, gondrong, celananya putih, sepatunya putih, di bawah tiang listrik mirip cucak rawa... senyam-senyum, lihat kiri-lihat kanan,ternyata sedang ngeliatin saya, walaupun sendal saya tinggi di depan, rambut saya belah sempong, sudah punya anak, tapi kalau zaman kemajuan yah rambut saya, saya tutup....lah disitu mulai saya dilirik, setelah tanya nama saya, saya malu. Karena walau sudah kaya tapi tadinya orang ndesa ya sudah terlanjur jelek, mau ngaku-ngaku takut di cari rumahnya. Nyatanya sudah ada namanya takut kena balas, jadi saya takut malu, malu ya di jalanin...pas ditanya “siapa ya namanya”, aduh.... saya rasanya mak ces...kaya disram es...Dulu pas zamanya masih sama bapaknya jendol tidak pernah ada yang namanya pacarpacaran, tau-tau disuruh nikah. Katanya sih sayang, dia orang kaya katanya....bawaanya merti patah, ya saya mau-mau saja, kalau sekarang baru merasa jadi janda muda, kaya pula, punya pacar ganteng, dan masih jaka sepertinya, karena saya
3.
08’3508’36 08’3608’44
Peyang
5.
08’4508’55
Peyang
6.
08’5609’08
Suliyah
7.
09’0909’19
Peyang
8.
09’2209’30
Suliyah
4.
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
saiki ngraksaknena, dadi randa enom, sugih pisan, pacare bagus, tur isih joko kayane ndeyan, wong aku durung ngerti omahe, durung ngerti sakabehane, wong gemiyen ketemuane mung neng ngisor listrik. Lah puyeng....... Angger tak rasakrasakna suwe-suwe inyong mandan isin mbok si payang ngintip... Peyang..peyang... Adegan II nun.......
belum tau rumahny, belum tau semuanya, orang dulu ketemunya hanya dibawah tiang listrik. Lah puyeng...kalau tak rasa-rasakan lamalama saya seperti ...ah malu takut si peyang mgintip..peyang...peyang..
kowe sih saka endi, wis mangsane nyambut gawe koh kursine morak-marik..... Jongos kaya kuwe, pengin tak potong gajine apa..... sampung kados niku lah, wong kula nunut njenengan niku toli napanapana manut, kula ken ndekem tekan sedina nggih manut. ndekem neng longan kaya kodok..... Kiye kowe tek kongkon maring rumah makan nusantara yah.... rumah makan nusantara, sing jenenge rumah niku umah, makan niku mangan...... Dadi ngirku niku umahe wong doyan mangan.....? iya kie bocah, angger goblok ya kaya kuwe, kowe biasane angger
Kamu dari mana saja sih, sudah jamnya kerja kok kursinya masih jempalitan... pembantu seperti kamu ini, pingin saya potong gajinya apa? Jangan seperti itulah, orang saya ikut Ibu itu disuruh apa aja juga mau. Saya disuruh diam seharian juga mau...
79
Nun..
Diam di kolong kayak kodok... begini, kamu saya suruh datang ke rumah makan nusantara ya... Rumah makan nusantara, yang namanya rumah adalah omah, makan itu mangan... jadi disitu tempat rumahnya orang doyan makan? Yailaah.. ini anak, kalau goblog iya kayak gini. Kamu biasa kalau makan
9.
09’3109’34 09’3409’35
Peyang
11.
09’3609’51
Peyang
12.
09’5209’53 09’5410’01
Suliyah
14.
10’0210’06
Suliyah
15.
10’0710’11
Peyang
16.
10’1210’15
Suliyah
17.
10’1610’17 10’1810’34
Peyang
19.
10’3610’41
Peyang
20.
10’42-
Suliyah
10.
13.
18.
Suliyah
Peyang
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
mangan neng ngisor brug ya.... Ora ngerti rumah makan, rumah makan kiye sing jenenge restoran.... klestoran apa restoran....
cuma di bawah jembatan ya... tidak tahu rumah makan. Rumah makan itu yang namanya restoran...
kless.... Apa yah...inyong bae ya ora ngerti. restoran kayane, rest niku ngaso... Toran sekan tembung plestarian, dadi restoran kuwe papan kanggo ngaso wiong plesir.... eeh daning pinter.....
Kles... apa ya? Saya juga tidak tahu.
ya... Ya..ya.. Sekolahe..sekolahe sanajan karo gurune duwur inyong. ujarku tah gemien kowe agi nembe melu ngeneh kiye goblog, deneng sekiye tambah goblog. alah...alah....alah majikane, kepripun niku lah. gagian inyong ditukokna klangenane inyong kae jewawut napa....
Ya ya ya sekolah dong... sekolah, meskipun sama tinggian saya sama gurunya. Saya kira dulu pertama kali kamu kesini itu goblog, tapi kenapa kamu sekarang tambah goblog? Alah alah majikan itu gimana sih?
jewawut kiye nggo pangan kowe, inyong kuwe angger sedina ora mangan lumpia sing seka nusantara jan kelangan banget, gagiyan tuku ngarah nggo seminggu sisan ya. tuku lumpia kanggo seminggu....... Napa mboten kecut? wong kanggo
Jewawut itu makananmu, saya itu kalau sehari aja tidak makan lumpia dari nusantara rasanya itu ada yang kurang. Cepat beli sana buat seminggu sekalian ya!
80
Klestoran apa restoran?
Restoran sepertinya, rest itu istirahat, toran dari kata dasar plesiran, jadi restoran itu tempat untuk istirahat orang liburan. Eh tumben pinter
Cepetan saya dibelikan kesekaanku. Jewawut apa?
Beli lumpia sampai seminggu? Apa tidak bau? Orang Cuma seminggu,
10’56
21.
10’5611’01
Peyang
22.
11’0211’11
Suliyah
23.
11’1211’27
Peyang
24.
11’2711’46
Suliyah
25.
11’4712’01
Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
seminggu, mengko dipangan sedina ya entong koh... Inyong tah mangane sepetil...lah ya kuwe paling-paling entong sepetil piti tolih cilik... iya....wong piti pancen cilik tapi wong piti nggo wadah rambutan dadine ya sedablug. Aja sok ngisin-ngisina lah, enteng sepira-pirana wong inyong ora ndadak utang, arep mangan gari mangan, ora ndadak ketangtilan kaya kowe, gagiyan ngarah mangkat. Mangkin rumiyin, mriki, ukar perentah, abong inyong mung dadi batur, anane mung trima diprentah, bature nika gede cilike ya kepingin duwe kamukten. Soale tuli, kon gelis mangkat, mbok kowe kepengin ngerti yah, giye inyong lagi ketanggungan, kowe maring nusantara, maring restoran, kae biasane, kowe ngerti mas joko, ditakoni ya.... Mas joko tuli sokan lagi ndodok neng padan, padan warung ya. oh dadi nika sing teng padan pawon dadi joko, nika joko alah kebenran wingi sing kula, lagi kula pas dikongkon sampeyan, piyambake niku saweg ngletaki balung.
81
nanti dimakan sehari aja sudah habis. Saya itu makannya Cuma secuil, lha iya itu paling Cuma habis secuil piti. Piti kan kecil.. Iya orang pitinya emang kecil, tapi beda cerita kalo piti buat tempat rambutan jadinya iya segunung. Jangan malu-maluin saya dong, habis seberapa pun orang saya tidak pake hutang, mau makan tinggal makan, tidak pakai susah kayak kamu. Sana cepat berangkat! Sebentar, saya cuma diperentah, mentangmentang saya Cuma pembantu, pembantu baik yang besar mauoun kecil kepingin dihargai. Soalnya kenapa saya suruh cepat berangkat, siapa tau kamu mau tau, ini saya lagi nangung, kamu ke nusantara, ke restoran biasa. Kamu tau mas joko? Ditanya ya,,mas joko itu suka duduk di dapur, dapur warung ya.
Oh jadi dia yang suka di dapur, jadi si joko yaampun kebetulan pas kemaren saya disuruh juragan, dia sedang ngigitin tulang.
26.
12’0212’05
Suliyah
27.
12’0612’08
Peyang
28.
12’0912’21
Suliyah
ndodok tuli.... Ndodok neng becak, ndodoka ya ora kaya kowe, kiyelah critake... Agi menunggu kedatangan cintanya.
29.
12’2312’27
Peyang
30.
12’2812’41
Suliyah
nyuwun sewu, bu.... Napa ibune niku sampun cinta cintaan? meneng bae, kowe bocah cilik, ngertine mung beres, menggko angger wis tekan janjine tuli kowe melu bungah, kowe nduwe bapak calone.
31.
12’4213’02
Peyang
32.
13’0313’15
Suliyah
33.
13’1613’28
Peyang
34.
13’29-
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
eeh saru ya kowe, mas joko kiye pacarku, ngerti apa ora... tapi biasanya ndodok teng padon, teng ngrika
inggih inyong sok ngalamun, barang inyong dipadakke karo bocah cilik, inyong sok gumun dewek, enggane inyong kiye bocah cilik, cilike inyong sebocah cilik, brengos bae nganti pada nyabrang. neng jaman kemajuan kaya kie, brengos kuwe aja dipelu-pela, aja kanggo patokan. Kucing bae lahir jebrol kae wis ana brengose iya majikane pinter ya pancen sing jenenge bocah cilik, jaka, niku mboten wonten gandeng cenenge kalih brengos nggih majikane. iya wis, ora aja berisik 82
Eeh kurang ajar, mas joko itu pacar saya. Tau tidak.. Tapi yang biasanya jongkok di dapur di sana itu? Jongkok kan...jongkok kan di becak, jongkonya dia tidak seperti itu, makasusnya sedang menunggu cintanya datang. Permisis sebentar bu, apa ibu ini sedang jatuh cinta? Diem saja, kamu itu kan masih bocah. Taunya Cuma beres saja, nanti kalau sudah sampai janjinya kan kamu juga ikut senang. Kamu bakal punya calon bapak nantinya. Iya, saya suka melamun. Tapi kalau saya disamakan dengan anak kecil, saya suka aneh sendiri. Masa iya saya ini masih bocah. Kecilnya saya kaya anak kecil, kumis saja sampai nyebrang. Dizaman kemajuan seperti sekarang, kumis itu jangan diikut-ikutkan. Jangan jadi patokan, kucing saja baru lahir sudah punya kumis. Iya juragannya memeamng pintar, memang yang namanya anak kecil yang masih bujang itu tidak ada hubungnya dengan kumis iya kan juragan. ya sudah, jangan ribut
35. 36.
37.
13’31 13’3213’33 13’3413’41
Peyang Suliyah
13’4213’43 13’4413’57
Peyang
39.
13’5813’59
Peyang
40.
14’0014’01
Suliyah
41.
14’0214’20
Peyang
42.
14’2114’28
Suliyah
43.
14’2814’32
Peyang
44.
14’3314’41
Suliyah
45.
14’42-1457
Peyang
38.
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
bae, sing penting.... aja berisik ngmong bae.
terus. Yang penting... jangan berisisk kok ngomong terus. mau ngomong ya di rumahnya sendiri kok, Cuma sama kamu. Tetangga tidak pada tau.
ngomongnga ya wong nang omahe dewek , mung karo kowe tanggane ora pada ngerti. tanggane budeg kabeh tetangnya semua tuli iya ora kaya koe, mengko angger ketemu mas joko tulung omongno, kon enggal rawuh kaya kuwe, kowe mbok mau wis masak.... Masak apa jajal. mpun...empun nggih...masak tiungke waduh .... Kiye ora tautau msak tiungke kuwi bahane apa bahane tiungke, kulo niku wingi teng mburi terus nyepeng nika wit budin, kulo tiungaken, kulo pen det pucuke kangge lalap. kowe ya kurang ajar, inyong kiye diarani wedus apa, dipakani godong budin. lah... Nika sing jenenge masakan tiungke nggih nika, mendete ditiungngaken dados niku. eeh padune kowe ora butul ya..... Aja maningmaning, kuwe marakna neng weteng nek... majikane, angger masakan tiungke, sing njupuk saka kebone dewek , pucuke godong 83
ya, tidak seperti itu juga. Nanti kalau sudah ketemu mas joko tolong bilang, suruh cepat datang kemari ya. Kamu kan tadi sudah masak...masak apa coba kamu sudah... sudah juragan..saya masak tiungke. waduh....ini tidak biasabiasanya masak tiungke, itu bahanya dari apa? bahan tingke, saya itu kemarin kekebun terus megang itu pohon ketela, saya tarik kebawah lalu saya ambil pucuk daunya untuk lalapan. kamu itu kok kurang ajar, saya ini disamakan sama kambing apa? Disuruh makan daun ketela. lah..itu kan namanya masakan tiungke ya seperti itu. Ambilnta di rendahkan seperti itu. Eeh..Mentang-mentang kamu tidak sampai ya...jangan lagi-lagi. Itu bikin perut saya enek. juragan, kalau memasak tiungke, yang ambil dari kebun sendiri dari pucuk daun ketela, dimasak yang
46.
14’5815’06
Suliyah
47.
15’0715’13
Peyang
48.
15’1415’20
Suliyah
49.
15’2115’33
Peyang
50.
15’3415’42
Suliyah
51.
15’4315’45 15’4615’48
Peyang
15’4915’51 15’5215’57
Peyang
15’58-
Peyang
52.
53. 54.
55.
Suliyah
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
budin, dimasak sing bener, niku sing jenenge mengandung vitamin nambah darah.... Nambah darah majikane. nambah vitamin, kue angger aja kakehan , lah wong segane semending klubane pirang-pirang ya malah enek tok. jalaran niki klubane sing pirang-pirang, mergane segane sepetit, dadi nggo wareg-wareg kados niku tuli jaman semana, angger saiki inyong ya wis ora maju jenenge, kaya kuwi. pitados, njenengan sih pancen pitadosan, wong kemajuan, pribasane seniki umpamane tindak-tindak maring kota mboten purun mlaku, paling mboten nggih mbrangkang niku? saru, angger ngmong karo majikan koh sakarepe dewek, apa rumangsane inyong bangsamu apa? njenengan sanes bangsa kula? ya dudu, wong kowe batur, kowe rakyat..... njenengen bangsawan nggih saora-orane inyong tuli wis dadi wong sing lex ,lex ngerti apa ora? ngerti lex kirangan 84
benar, itu yang namanya mengandung vitamin penambah darah...penambah darah juragan. nambah vitamin itu kalau tidak kebanyakan. Lah nasinya saja Cuma sedikit. Lalapannya yang banyak sekali, itu malah bikin enek Penyebabnyaklubanya yang terlalu banyak, jadi nasinya Cuma sedikit. Ya Cuma sebatas buat kenyang saja seperti itu. itukan zaman dulu, kalau sekarang saya tidak maju. Seperti itu bisa jadi, anada memeang benar. Orang zaman kemajuan, peribahasanya sekarang, umpamanya jalan-jalan ke kota tidak mau jalan lagi, paling tidak yang merangkak, eperti itu maksudnya? kurang ajar, kalau ngomong dengan majikan itu kok seenaknya saja, apa kamu fikir saya sebangsamu apa? juragan bukan bangsa saya? ya bukan, orang kamu cuma pembantu. Kamu itu rakyat... kalau anada itu bangsawan ya? setidak-tidaknya saya itu sudah jadi orang yang lex,lex tau apa tidak? tau lex itu kirangan ya..
56.
16’00 16’0116’27
Suliyah
57.
16’2816’39
Peyang
58.
16’4016’49
Suliyah
59.
16’5017’01
Peyang
60.
17’02-1703
Suliyah
61.
17’0417’09
Peyang
62.
17’1017’25
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
nggih... tegese wong sing serba bagus, apa-apane wis ana. Peyang.... Kiye inyong arep kirim surat, nggo mas joko, dina kiye inyong ora bis ketemu, ning kiye layange aja dibukak neng dalan ya, inyong isin tulisane ora apik, nuliseya mandan kesusu tur mandan ora pinter, dadi tek suntek sisan mang sine gelis lah majikane,pripun niku, mangke mrika angsale maos kepripun, wos nulis mawon kesusu, padahe wis kesusu waktune, mangsi sebotol disuntek kabeh. tela men gelis koh kon gagian teka ngeneh ya selak kepingin ketemu, ngomong ya.... Disediani godong boled.
nyuwun sewu majikane......, napa njenengan angger tigang dinten mboten pinanggih kalih mas joko, napa mboten purun tilem napa/. aduh, kowe ya ngana kuwi ndadak takon barang. nuwun sewu, wong kula niku jenenge bocah cilik kepingin ngerti, ya takon kados niku
maksudnya orang yang serba bagus, apa-apanya sudah ada...peyang, ini saya mau kirim surat, untuk mas joko, hari ini saya tidak bisa ketemu, tapi ini suratnya jangan kamu buka di jalan ya, saya malu. Tulisan saya tidak bagus, nulisnya terburu-buru dan juga tidak pintar, jadi saya tuang sekalian saja isi mangsinya biar cepat. loh jurgan gemana sih, nanti dia susah untuk bacanya. Cuma nulis aja keburu-buru, saking terburu-burunya mangsi sebotol dituang semua. itu kan biar cepat. Sana..sana cepat-cepat datang untuk kasih surat saya, saya sudah kepingin ketemu, ngomong ya...disediakan daun ketela. mohon maaf juragan.. apa juragan kalau tiga hari tidak bertemu dengan mas joko, apa tidak mau tidur apa?
aduh, kamu seperti itu saja pakai tanya segala.
mohon maaf, orang saya itu namanya juga anak kecil kepingin tau, ya tanya makanya ke juragan. tela inyong anggere kalau saya di dalam neng kamar, wis arep kamar, sudah mau tertidur 85
63.
17’2617’45
Peyang
64.
17’4617’54
Suliyah
65.
17’5517’56 17’5717’59
Peyang
67.
18’0018’07
Peyang
68.
18’0818’09 18’1018’19
Suliyah
18’2018’23 18’2318’24 18’2518’35
Suliyah
66.
69.
70. 71. 72.
Suliyah
Peyang
Peyang Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
mapan turu kuwe rasane katonen, inyong mung ngetungi rangken bae, ujarku mas joko nang nggon rangken. Angger inyong njagong kayane inyong njagong jejeran karo mas joko, inyong dikapakna...apa yah. niku tah njenengan kayane niku klayu kalih mas joko, lajeng rasane tiangekados teng rangken, pancen mas joko niku manggene teng rangken nggih. kurang ajar, tuli joko manggone neng rangken dipadakna karo tikus apa, kowe lah angger ngomong ora kepenak, mbok kepriye, mbok calone dadi majiaknmu. tili nembe calon majikan calona, mung nyong nyatane demen, kon ngapakna ayuh. jane njenengan niku oleh kula pikir niku jan mboten wonten ngertine blas. dipikir kepriye.
itu rasanya teringat, saya Cuma menghitung kerangkeng saja. Saya fikir mas joko di dalam kerangkeng. Kalau saya duduk rasa-rasanya saya duduk berduaan dengan mas joko, saya seperti diguna-guna ..apa yah itu hanya perasaan juragan saja, yang ingin ikutdengan mas joko, terus rasanya seperti di dalam rangkeng, memang mas joko niku tinggalnya di dalam rangkeng ya? tidak sopan, mas joko rumahnya di dalam rangkeng, disamakan dengan tikus apa? Kamu tu kalu ngomong kok gak enak sekali, gitu-gitu juga kan calaon majikanmu. kan cuma baru calon
kula niku olehe dadi bature sampeyan niku tuli sampun lawas, mas joko sing diemut-emut terus. Kok kali peyang ora tau dipikir aut, aku kon mikir kowe lah nggih
saya itu jadi pembantunya juragan kan sudah lama, mas joko saja yang di ingat-ingat. Kok kalau saya tidak pernah di ingat
kalau calon tapi kalu saya sudah terlanjur suka, disuruh bagaimana? ya juragan itu kalau saya fikir ya tidak tau pengertian sedikit pun. difikir bagaimana?
apa. Saya suruh mikirin kamu? lah iya..
mikir apa sebabe, apa mikir buat apa kowe kepingin klambi, maksudnya? Apa kamu 86
apa koe kepingin nini kepingin baju, apa kamu dawen, lah kepriwe sih? kepingin nenek dawen, lah geman maksudnya? lah, mbok ya ora susah lah, kan ya jangan mikir si mikir si joko, sampeyan joko terus, juragan disini teng mriki dadi wong jadi orang kaya, jadi sugih, dadi wong sing orang yang nyaman, yang kepenak, sing gawe buat enak kan saya. Yang kepenak nggih kula, kerja, masak, beres-bers, nyambut gawe, adang, bawa dagangan kan saya. ngolah-olah, mikul Lah kan juragan kayanya nggawa dagangan nggih tidak dengan mas joko kula, lha njeneng kan? sampeyan niku sugihe mboten kalih mas joko mbok... lah kudune..... lah harusnya...
73.
18’3619’01
Peyang
74.
19’0219’03 19’0419’06 19’0719’10
Suliyah
77.
19’1119’19
Peyang
78.
19’2019’24
Suliyah
79.
19’2519’27
Peyang
80.
19’2819’29 19’3020’04
Suliyah
ya.... Angger bener
Peyang
angger manut kalih kula, mboten susah ngemut-emut joko, mbok ya .....peyang kuwe neng kene wis lawas, sing ngrewangiaku, wis puluh-puluhan tahun, bisane aku sugih jalaran
75. 76.
81.
Peyang Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
niku tulih sugihe, sugih kalih kula dadi karepe, inyong ken dadi bojomu kaya kue apa? pirang bara sampeyan dadi bojo kula, pirang bara..... Mbok iya dimana ana ngertine kados niku. lah karepe kepriye, inyong ken manut kowe, ngertine ken kepriwe jajal. sampeyan ajeng manut kalih kula
87
itukan kayanya, gara-gara dengan saya.. jadi maumu saya suruh jadi istrimu, seperti itu? tidak sampai seperti itu juga juragan, ya kira-kira juragan ada pengertianya seperti itulah : lah kepingianmu itu seprti apa, saya manut sama kamu, suruhnya seperti apa coba? : jurgan mau menurut dengan saya? : ya...kalau itu benar : kalau mau nurut denga saya, tidak usah lagi ingat-ingat si joko, harusnya...peyang itu disini kan sudah lama, yang membantuku, sudah puluh-puluhan tahun, bisanya saya kaya kan berkat si peyang.
mergo peyang. Timbang aku diarah si joko, suka sih diarah peyang. Niku nyuwun sewu loh... Umpama oleh kados niku. kowe kebangetan........ Nek kowe kepingin duwe bojo aku ya jenenge kowe ora ngilo, inyong sugih, sigihe bandaku, kowe mulane ya mesti tek bayar, lah koe koh kepingin ngarah inyong, lah jatuh inyong jenenge. Kowe jenenge kere munggah bale, mangsa majikan karo batur?
82.
20’0520’24
Suliyah
83.
20’2520’28 20’2920’33
Peyang
lah malah mboten jatuh
Suliyah
85.
20’3420’57
Peyang
pada bae angger inyong duwe bojo kowe, nglikuri balung neng runtahan. lha, sampun kados niku majikane, sampeyan angger nginoni kulo noku dipandang wong apik, kae majikane peyang, kae bareng bisa urip bebarengan, terus bandane sanasya akeh, terus dadi jodhone, terus kayane tah kae bisa-bisa dadi mlarat bareng.
86.
20’5821’43
Suliyah
84.
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
iya angger sing mikir tekan kono, ana maning, aduh, kae peyang, kere munggah bale, kaya kuwe apa ora, sing jenenge kowe rakyat, terus dadi bojone majikane, kere munggah
88
Daripada aku dengan si joko lebih baik aku dengan peyang. Ini minta maaf loh saya..umpamanya seperti itu. : kamu itu kok kebangetan.... kalau kamu kepingin punya istri aku, ya namanya kamu tidak berkaca, saya kaya, kayanya karena hartaku sendiri, kamu setiap bulannya kan saya bayar, lah kok kamu kepingin menjadikan saya istrimu? Lah nanti namaku jatuh. Kamu namanya malah yang naik pangkat, masa majikan sama pembantu? : lah ya malah tidak jatuh... : sama saja kalau saya punya suami seperti kamu, seperti mungut tulang di sampah. : lha, jangan seperti itu juragan, juragan kalau mau bersama saya malah dipandang orang baik. Itu majikanya peyang. Itu bisa hidup bebarengan, terus hartanyabertambah banyak, terus jadi jodohnya, terus kayaknya itu bisa-bisa dadi melarat bareng. : iya kalau ada yang berfikir samapi seperti itu, malah kalau mereka mikir, aduh itu peyang misikin naik pangkat, seperti itu bukan. Yang namanya kamu rakyat, terus jadi suami
bale lho, iya inyong sing krasa ngawak tuli. Saiki kaya kie bae, saiki inyong wis mantep banget karo mas joko, kepengin ketemu, dimadan gagian guli mlaku, angger nang gili ana montor minggir, sing pasti neng padan kulan oleh ngenteni, nang nusantara. 87.
21’4421’52
Peyang
88.
21’5222’04
Suliyah
89.
22’0522’06 22’0722’09 22’3722’46
Peyang
92.
22’4722’55
Suliyah
93.
22’5623’28
Peyang
94.
23’2923’31
Suliyah
95.
23’32-
Peyang
90. 91.
Suliyah Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
manggke angger inyong nang nusantara, ana wong ndongkrong, agi nuturi balung, niku layange disukakena. lah kiye bocah, wong saora-orane kiye pacare be kaya kiye, koh ken tongkrong nuturi balung, kowe aja wernawerna pokoke goleti bae, angger sing gondrong ya kuwe lah. pancen ganteng apa angger kowe weruh semaput angger kula semaput kuwe bagus kulo setitik, ning akeh kana. Dadine akeh nang joko rumangsane dapure kaya kowe bagus ya... Gagah si pancen gagah dewek sekebun binatang. tela kula angger teng kebun bintang sok go goletan koh pas....kowe pas temenan.inyong ngenteni neng kene tapi ampun kedangon 89
majikanya, namanya miskin naik pangkat loh. Lah yang ngerasa kan jadinya saya. Sekarang seperti ini saja, sekarang saya sudah mantep sekali dengan mas joko, kepingin ketemu, ayo cepat sana jalanya, kalau di jalan ada motor minggir ya, yang pasti di dapur sebelah timur dia nunggunya, di nusantara. : nanti kalau saya di nusantara, ada orang nongkrong lagi nambilin tulang itu suratnya di kasihkan kan? : lah ini bocah, orang pacarnya saya seperti ini, kok disuruh nongkrongnya mungutin tulang, kamu jangan macem-macem. Pokokya cari saja , kalau yang gondrong ya itu. : emangnya ganteng apa? : kalau kamu liat pingsan nanti. : kalau saya pingsan itu berati gantengnya saya sedikit, tapi banyak dimas joko : kamu fikir, bentukannya kaya kamu itu ganteng apa? Ya..memang ganteng sendiri sekebun binatang : ya memang kalau di kebun binatang suka di cari-cari : bagus. Pas sekali. Saya menunggu disini ya :
tapi
23’33
96.
97.
23’3423’42
23’4224’37
Suliyah
Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
mangkin, soale nagten, angger kula empun dugi nggene mas joko, angger kulo dereng wangsul. Njenengan nututi mrika, angger mangkin teng nusantra mboten ketemu, ajeng kula goleki umahe wonten sisih pundi, biasane tuli dipun takontakona tuli saged ketemu toh. Kebeneran mengko dadi bareng inyong sing gelis ya. BABAK II Adegan I kiye nggawa layang, akone majikane kon nemoni mas joko, jare nongkrong neng sisih kulon neng nusantara lha umpamane kiye mengko inyong pas neng nusantara menangi wong sing agi nongkrong iya angger joko lha ngger sing agi nongkring umpamane bangsane tukang becak agi ketanggungan, tek wekan wong jare omongane neng sisih kulon biasane, apa rep tak tunggu sekang gili gede yah, deneng suwe temen. Jarenen tah wektu semana ketemune joko karo majikane, inyong pas neng nusantara, terus maring klestoran, joko kiye seneng maring restoran .... Lah... Tek goleti bar
90
jangan terlalu lama, soalnya begini, kalau saya sudah samapai di tempatnya mas joko, kalau saya belum pulang. Juragan nanti menyusul saya, siapa tau di nusantara saya tidak bertemu. Mau saya cari di rumahnya di sebelah mana, nnati saya tanyatanya kan bisa.kebetulan nanti bareng sama saya.
yang cepat ya.
ini bawa surat, disuruh sama majikan suruh bertemu mas joko, katanya nongkrong di sebelah timur nusantara, lah kalau umpamanya ini nanti saya pas di nusantra ketemu sama orang yang lagi nongkrong ya kalu itu bener joko, lah kalau yang nongkrong umpamanya bukan joko, lah kalau itu yang nongkrong tukang becak yang sedang sibuk. Tak kasih ke orang saja, bilangnya dia suka disebelah timur. Apa mau saya tunggu dari jalan besar ya, kok ya lama sekali. Katanya waktu itu ketemunya si joko dengan majikan saya pas saya juga ke nusantara terus ke restoran, joko ini seneng sekali ke restoran.. lah biar saya cari kerumahnya saja langsung.
umahlah.
98.
31’0534’12
Penjol
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
BABAK III RUMAH DUDA PENJOL Adegan I aku kayane seneng aku sepertinya senang temen yah, aku neng sekali yah, aku di desa desa kene kayane wis sini sepertinya sudah ayem tentrem, bareng damai, tenang. Tapi kalau aku ngemuti karo bojo aku ingat dengan istri aku inyong, pikirane nalika dulu, zaman dulu bikin semana gawe laraning sakit hatinya laki-laki, anak satuatine wong lanang, ninggalin ninggali anak siji umur atunyaumur dua bulan, rong wulan nanging tapi istriku suadah aku bojoku tak beresi nganti bereskan dari rumah ini lunga sekarang umah sekarang, aku ngerawat kene, aku ngrumati bocah umur dua bulan, bocah umur 2wulan, waktu sekarang rasanya waktu saiki kayane aku aku senang sekali, saya seneng banget, aku sudah ngerawtnya sampai anggone ngrumati, wis puas.... lah ya memang pol....... La ya pancen kalau perjodohan itu bawa neng kono nganggo rejeki juga. Setelah istriku jejeodohan kuwe ya pergi dari sini, rejekinya nggawa maring rejeki. saya sekarang bertambah. Bareng bojoku kiye Sekarang anakku saya lunga sekang kene sekolahkan di yogya eeh inyong rejekine ya ya emang dasarnya orang mulur. Barang saiki kaya, di desa bisa bangun anakku tek sekolahna rumah, rumahnya juga maring yogya eeh ya tingkat, kamarnya aku wong sugih dasarae aku bikin banyak-banyak neng desa kene teyang samapai 24 kamar, ya mbangun, umahe be namanya juga kaya bisa gedhong, kamare tak membiyayai. Kamar saja gawe. Pirang-pirang samapi 24, aku kalau mau nganti 24 kamar, leh tidur di kamar nomor 1 wong sugih ya teyeng nomor 2 takutnya ngiri, ngragadi. Kamare nganti kalau saya tidur di kamar 24 kamar, aku angger 2 takut kamar nomor 3 iri, turu neng kamar nomor dari bingungnya saya, 1, nomer 2 ne mbok saya tidur di kamar mandi nganti ngiri, aku angger saja. Habis bikin saya turu neng kamar no 2 emosi... tapi aku untuk mbok kamar 3 iri, merawat untuk anak, aku
91
99.
34’1234’13 100. 34’1434’20
Dakim
101. 34’2034’21 102. 34’2134’28
Dakim
103. 34’2134’28 104. 34’2934’30
Dakim
105. 34’3134’37 106. 34’3734’39
Dakim
Penjol
Penjol
Penjol
Penjol
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
sekang bingunge aku turu neng kamar mandi, alah wong sekang kesuhe ya.... Nanging aku tegese goli ngrumati karo anake inyong tek sekolahna nganti duwur pisan, sekolahe neng yogya, ragad pira bae amegen inyong wong tuane isih bisa nguluri, nanging angger mikirake bojone inyong, jen inyong kesuh banget.... Iya wong sugih sih bisa bae, arep duwe bojo pira, nanging wong sugih inyong butuhe bisa ngrumat bocah nganti sekolahe duwur. Kiye sih bature maring endi sih. Kiye.....dakim...dakim.... Maring endi sih ko yah........ Adegan II nun.......
sekolahkan samapi tinggi sekali, sekolahnya di yogya pula, biyaya berepa saja kalau aku sebagai orang tua masih bisa memberi. Tapi kalau sudah inget istri saya, ya ampun, aku marah sekali... ya namanya juga orang kaya biasa apa saja, mau punya istri berapa saja bisa, tapi kalau orang kaya aku Cuma butuh merawat anak samapai seklolahnya tinggi. Ini pembantu aku kemana ya? Ini....dakim ...dakim.. kemana sih ya..kim..
diundang kawit mau apa ora ngrungokna yah....kim... nun
dipanggil dari tadi kamu kemana? Apa tidak denmgar ya kim... iya...
alalah, jen kiye bocah.... Budeg apa yah kiye. Ngeneh. semingkir-semingkir kula ajeng mriku. daneng kon semingkir, inyong sing ngundang koh malah inyong sing ken semingkir .... Kim nun.......
alaah,,, ya ampun ini bocah.. kamu tuli apa gemana.. sini pergi-pergi saya mau kesana kok kamu nyuruh pergi, aku yang panggil kenapa kok malah aku yang di suruh pergi ...... kim iya....
iya....
jan diundang kawit mau yaampun di panggil dari koh ora mburu-mburu tadi kok tidak ada 92
107. 34’4034’43
Dakim
108. 34’4434’47 109. 34’4834’49
Penjol
110. 34’5034’59
Penjol
111. 34’5935’09
Dakim
112. 35’1035’12 113. 35’1335’14
Penjol
114. 35’1435’17
Penjol
115. 35’1835’23
Dakim
116. 35’2435’26
Penjol
117. 35’2735’36
Dakim
118. 35’3735’40
Penjol
Dakim
Dakim
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
yah.. wong sanes kulo sing budeg, nanging sampeyan sing ora krungu daning sih ora krungu kula olih plangapplengop awit mau, nan...nun.nannun,sampeyan napa mboten ngrungokaken, olih nduwe kuping kanggo ngapa? kiye genah, inyong sih biasane ngruokna angger ana swara, ning kiye kebener ngrungokna ning sesisih, kuping sijine....kaya kuwe kula tah nggih mboten maido, ya saora-orane nuwun sewu kang... iya... kuping, nek kuping keple,kiye olih ngrungokna mesti adoh koh sih, deneng sembrana temen sih karo wong tuwa.... nyanar-nyunur sampeyan oleh ngomong.... eehh cengengesan yah....... Diomongi karo majikan malah gemaya gemuyu...ora ujar-ujare seneng apa? seg mandan angot panastise napa sampeyan? lah kuwe, wis beyayaran ora nggenah angger ngomong... 93
suaranya yah... orang bukan saya yang tuli, tapi juragan yang tidak dengar kok malah aku yang tidak dengar saya dari tadi plongaplongo iya..iya tapi juragan apa tidak mendengarkan, kalau punya kuping buat sih buat apa? ini memang aku biasanya mendengarkan kalau ada suara, tapi ini kebetulan menedengarkannya kuping dengan sebelah...sepeti itu saya juga tidak mau mencela, ya setidaktidaknya mohon maaf iya... kuping, kalau kuping rusak, kalau mau mendengarkan mesti jauh kok bisa, kok kamu lancang sekali dengan orang tua.. kenapa juragan bicaranya maju-maju eehhh,,malah ketawa ya...majikan lagi ngomong kok malah ketawa-katawa...apa emang ada yang lucu? lagi kumat panas dingin ya jurgan? lah itu sudah kemanamana tidak jelas lagi buat ngomong
119. 35’4135’43 120. 35’4435’45 121. 35’4535’46 122. 35’4735’48
Dakim
ngandel napa mboten
percaya atau tidak?
Penjol
lah-lilah
lah,,..
Dakim
paling-palin sampeyan maido ya mestine maido, wis benere majikan maido karo batur ngapa sih....
123. 35’4935’54
Dakim
124. 35’5535’58
Penjol
125. 35’5936’02 126. 36’0336’04 127. 36’0436’06
Dakim
128. 36’0736’11
Penjol
129. 36’1236’14 130. 36’1536’16
Dakim
131. 36’1736’26 132. 36’2736’32
Dakim
Penjol
Penjol Dakim
Penjol
Penjol
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
paling-paling juragan Cuma mencela ya mestinya mencela, kan sudah paling benar majikan itu mencela pembantu... nggih mboten napa- ya tidak apa-apa, napa, basan ngomong ngapa sih. njajal kowe, nyambut coba kamu, pekerjaanmu gawemu apa wis apa sudah selesai semua rampung kabeh. sampun rampung sudah selai semua pegaweyan apa sih sing wis rampung jajal sampeyan sing prentahaken teng kula ngumbahi sampun wis umbah-umbah ya........... Apa maning jajal masak
pekerjaan apa yang sudah selesai coba juragan menyruh saya mencuci baju sudah saya lakukan sudah cuci-cuci ya...apa lagi coba
masak-masak, nalika samono kuwi inyong sing jenenge klangenan mung sop. sop keyong kalih cangkange sisan deneng sop keyong karo cangkange...... Gi yah gemiyen kowe jen kurang ngajar banget ........ Gemiyen inyong lagi kepingin banget mangan sop, barang bar lunga tekan ngomah koh arep nyiduk sop, barang kaya kuwe aku kesusu goleh nyiduk, barang kaya kue sih apa?
masak-masak, kepinginan saya Cuma satu Cuma sop
94
masak
sop keong dengan cangkanya kok sop sama cangkangnya... nih kamu dulu kurang ajar sekali sama saya..dulu pas saya lagi kepingin banget makan sop, habis saya pulang nyampe rumah mau menyendok sop, malah saya keburu-buru buat ngambil, malah apa yang saya dapat, malah kaos kaki...apa
133. 36’3336’54
Dakim
134. 36’5537’06
Penjol
135. 37’0737’18 136. 37’1937’22 137. 37’2337’24
Dakim
138. 37’2537’26
Penjol
139. 37’2737’37
Dikun
140. 37’3837’55
Penjol
141. 37’5638’12
Dakim
Penjol Dakim
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
Deneng kaos kaki....apa jajal niku salahe sampeyan .... Wong genah wis disediakan teng meja makan, ia .....sampeyan koh njur neng buri mbarang, nika toli kumkuman kaos kaki jan aja maning-maning ngekum kaos kaki neng kuali, kuwe tolih nggon sop, koh malah nggo kum-kuman, nika mestine sampeyan ya salah sih.... salah keprimen sih
maksudnya itu salahnya juragan sendiri...orang memang benar sudah disediakan di atas meja makan, malah juragan pergi ke belakang, itu kan rendaman kaos kaki. pantes, lain kali jangan menrendam kaos kaki di dalam kuali, itu kan tempat buat sop. Kok malah dibuat rendaman. waktu itu pastinya juragan yang salah juga si.. salah bagaimana si
wong kum-kuman kaos orang namaya juga kaki diarni kobis rendaman kaos kaki kok di bilang kubis genah iya koh, kae iya memang, itu setelah bareng tak ciduk yah saya angkat ya seperti katone kaya lembaran lembaran kubis kataku, kobis uajrku, ya kobis kobis kok lama-lama bareng saya suwe koh bikin tersedak.. nglorodi deneng sih.... pun..... Malih-malih sudah....jangan lagi-lagi sampeyan kudu takon, juragan. Lain kali tanya wedang pun kula sediani dulu, air minumnya sudah teng meja nika, pun kula saya sediakan di meja, ler. sudah saya dinginkan iya....iya... Mengko, iya...iya... nanti saya diombe mengko ya minum, sini,,nanti dulu kena. Kiye...mengko kim..kamu tadi punya disit kim...koe mau, anak asuh si joko alias momonganmu kae si dinel itu dimana sekarang joko alias daniel kuwe coba?coba kamu cari neng ndi jajal digoleti nganah. nika bocah sokan ora itu anak emang tidak karu-karuan, nek dolan jelas, kalo main di pasar, teng pasar, teng pundi di mana saja...kluyuran mawon...klayaban pokoknya...nanti kalo pokoke.... Mengkin pulang dia tidak mau angger wangsul mboten makan. 95
142. 38’1338’24 143. 38’2538’26 144. 38’2638’29 145. 38’3038’33 146. 38’3438’35 147. 38’3638’37
Joko
purun nedi. Adegan III pak..pak...
Penjol
lah kiye si joko ya ko.
lah ini dia si joko,,iya ko..
Joko
jan aku bali pak
pak, saya pulang ini pak
Dakim
joko nal-nil
joko nal-nil
Penjol
deneng sih joko nal-nil
lah kok joko nal-nil?
Joko
148. 38’3838’51
Dakim
149. 38’5138’56 150. 38’5638’57 151. 38’5738’59
Penjol
joko, daniel mk, jenengku mahasiswa lho...joko daniel mk, mahasiswa gajah mada. joko daniel mk, mahasiswa gajah mada, niku sih sami kalih rama panjenengan gajah mada yah?
joko daniel mk,aku mahasiswa loh..joko daniel mk, mahasiswa gajah mada joko daniel mk, mahasiswa gajah mada, itu sama saja dengan nama bapaknya mas joko gajah mada maksudnya?
gajah modod niku rama panjenengan... deneng gajah modod, wong sekolah gajah mada koh...
152. 39’0039’04
Joko
pak ......kula sekiye sekolahe wis lulus...
153. 39’0539’08 154. 39’0939’11
Penjol
wis lulus yah?....jan seneng banget aku.... aku kuwe jan-jane arep kanda karo bapak, yo....aja nesu ya pak. Sarehne aku sakiye wis gede, sekiye aku wis lulus, dadi sikiye aku wis duwe calon.
155. 39’1239’24
Penjol
gajah jangkung itu ayah kamu lah kenapa gajah jangkung, orang dia sekolah di gajah mada kok pak.... saya kan ceritanya sekarang sudah lulus sekolah sudah lulus ya? .... aku senang sekali... aku ini sebenenarnya mau mengatakan sesuatu sama bapak..tapi jangan marah ya pak. Kan sekarang aku sekarang sudah dewasa, terus sudah lulus, jadi ceritanya aku sudah punya calon.. ohh,,iya...punya calon ya? Eeh kamu tadi ngomong apa..apa sih? Kamu sudah ngomong apa belum?
Dakim Penjo
Joko
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
oh iya... Duwe calon ya. Ngomong apa sih koe miki? Apa sih...kowe wis ngomng apa durung? 96
pak...pak
156. 39’2539’35 157. 39’3639’37 158. 39’3839’41 159. 39’4239’43
Joko
160. 39’4439’49 161. 39’5039’49
Joko
162. 39’5039’51
Joko
163. 39’5239’56 164. 39’5740’04
Penjol
ya wadon....
Joko
165. 40’0540’06
Penjol
166. 40’0740’13
Joko
167. 40’1440’24 168. 40’2540’32 169. 40’2540’32
Dakim
wah,,,,bapake kie calon wah...bapak ini.calon istri bojone inyong ya wadon saya ya perempuan lah pak.. iya.... Iya pancen aku iya...iya.. aku percaya, percaya, pancen tak memang kamu saya gadang-gadang,yen gadang-gadang kalo sekolahe pinter, arep sekolahnya pintar, mau ngarah bojo sing kaya mencari istri yang seperti apa.... Pedekan arep tak apa terserah kamu.. pawiti malah, tak kon nggawa juga bersama batur, bature mengko pembantunya, nanti nggo si dakim,,,kim pembantunya pacarku dakim mengko bature untuk si dakim. pacarku nggo rika. bature nggih wadon pembantunya juga perempuan kan? lanang laki-laki
Penjol Joko Penjol
Penjol
Joko Dakim
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
wong mung mak set....ngono koh bener baen sih, inyong ora ngrungokna yah. aku uwis duwe pacar alalah... Wis duwe pacar? Sit...sit.... Sit....deneng sih sekolah ngarah pacaran? Yah... lah wong wis lulus pak ..... oh..... Dadi kowe wis lulus, kowe nduwe inceran yaah? iya.... Amalh kie mengko takkon mrena... Kon ketemu bapak, ya wonge ora sepira pak. Ning sugihe..
orang cuma sekilas saja kok... ya pantas saja, aku tidak mendengarkan jadi aku itu sudah punya pacar.. halah..halah...sudah punya pacar? Sebentar..sebentar..kok sekolah malah cari pacar? lah kan saya sudah lulus pak... oh..jadi kamu sudah lulus dan ceritanya kamu sudah punya inceran yah? iya...sebentar lagi ini saya suruh datang ke sini, untuk bertemu bapak, ya memang si rupanya tidak seberapa si pak, tapi kayanya itu loh.. perempuan kan?
lah...wong arep lah,,,orang dijodokna koh lanang dijodohkan karo lanang, megko njur kok laki kepripun.. yananti 97
mau untuk saya sama laki, bagaimana
170. 40’3340’34
Penjol
lah kuwe tah orah susah dipikir, maksudte nggo kanca rewang kareben ora keselen..
171. 40’3440’35 172. 40’3640’40
Dakim
173. 40’4140’43 174. 40’4440’51 175. 40’5240’59 176. 41’0041’04
Penjol
lah kula tah pasrah, matur nuwun... apik mbok ramane inyong? Yah wis yah...inyong arep pesen makanan mengko nek calon mantune teka maring ngeneh, mangsa bodo yah.. iya...iya..aja kuwatir pokoke. temenan ya pak...di rumati ya.. kim...
177. 41’0541’07
178. 41’0741’35 179. 41’5141’52 180. 41’5241’53 181. 41’5341’55 182. 41’5641’57 183. 41’5842’00 184. 42’0142’02 185. 42’02-
Joko
Joko Penjol Dakim
anakke sampeyan teyeng golet bojo ya pak... Panjol lah ya kuwe ya.... Jaman sekiye, kaya kie.....ora maido maing, gemeyen ya manut karo wong tua. Gending Jawa
jadinya? lah itu saja tidak usah difikirkan. Maksudnya si joko itu untuk menemani kamu bantu-bantu biar tidak terlalu capek kim... lah saya Cuma bisa manut saja, terima kasih... baik kan bapak saya? Ya sudah...ini saya mau pesan makanan dulu, nanti kalo calon mantunya sudah datang ke sini, tidak mau tau ya saya.. iya..iya..jangan pokoknya.. ya..
kuatir
kim.... anaknya tuan memang bisa cari istri ya pak? lah ya itu kim...jaman sekrang itu seperti ini, tidak mau mendengarkan lagi. Kalau dulu ya harus patuh dengan orang tua.
Peyang
Adegan IV nuwun.....
permisi...
Penjol
kae sapa kim?....
itu siap kim?
Dakim
wong adol ideran napa?
orang jualan mungkin?
Penjol
ya...ya...ora arep tuku
Peyang
ya..ya..tidak mau saya. mboten bade tumbas tidak mau beli majikane kula.. majikan saya. kula nuwun..... permisi..permisi..
Penjol
oh.....
Dakim
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
Kayane
98
beli pak,
tamu oh...jangan-jangan tamu,
42’11
186. 42’1242’14
Penjol
187. 42’1542’23
Dakim
188. 42’2442’39 189. 42’4042’42 190. 42’4242’43 191. 42’4442’46 192. 42’4742’50
Peyang
193. 42’5142’58
Penjol
194. 42’5943’08
Peyang
195. 43’0943’17
Penjol
196. 43’1943’28
Peyang
Penjol Peyang Penjol Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
ndeyan, kae bukakna lawang gagiyan koh... Melasi tamune.. lawang, apa wong lagi kumat sawan celengnge, wong mbukaka lawang koh ngeden-ngeden...
ayo sana bukakan pintunya, cepat sana, kasian tamunya nunggu.. kamu sedang buka pintu apa lagi kumat sawan babinya? Orang disuruh buka pintu saja pakai ngeden-ngeden. ini pintunya susah di bukak pak, sampai saya ngeden-ngeden gara-gara berat ini pintunya...naah..pantas. juragan ini loh. Orang pintu kok buat sandaran sama juragan. Ya jelas susah dibukak. permisi pak...
niki lawang kok dibukak kok angel temen, nganti aku ngeden-ngeden. Saking abote .... Nah...eeh sampeyan niki, wong lawang koh nggo sendeyan ya di bukak angel.... nyuwun pangapunten pak.... kowe yah.... Sapa sih iya, siapa ya kamu? ko.... kula peyang.... saya peyang... peyang yah...sekang endi sih kowe? kula bade tangled, napa niki daleme joko daniel mk napa? oh joko daniel mk. Iaya..iya kene omahe. Inyong bapake... Ana perlu apa sih?....ngene njagong. nggih..., matur nuwun, kula saweg dikengken teng majikane kula...ken golek nika dalme mas joko daniel. oh, dadi koe lagi dikongkon majikane, mandan mbutuhke karo mas daniel ya?...lah, sekiyen neng ndi majikane? wonten wingking
99
owh, peyang...dari mana kamu? sama mau tanya, apa benar di sini rumahnya joko daniel mk? oh jok daniel mk, lah ya betul di sini rumahnya. Saya bapaknya.. ada perlu apa ya?...sini..sini duduk iya pak...trima kasih. Saya sedang disuruh oleh majikan saya..disuruh mencari rumahnya mas joko daniel. : oh..jadi kamu sedang disuruh oleh majikanmua, memangnya ada perlu apa dengan mas daniel ya?...lah, ini mana majikan kamu? di belakang
197. 43’2943’30
Penjol
ya .... Nganah sekepenakna , inyong arep sarap disit ya.. kepripun?
ya...sana di enakan saja dulu, saya mau makan duluya.. bagaimana?
198. 43’3143’35 199. 43’3643’37 200. 43’3743’39
Peyang
inying arep madang disit... niki, wong kula niki dayoh, sampeyan ajeng sarap madang mrika, dikepenakenlah, wong arep madang koh ndadak pamit karo dayohe... eeh...lah wong wis matengan kawit mau, angger ora cepet dopangan mbokan mambu, kaya kuwe toli. angger mambu kuwe kudu dinget kados niku ora susah diperentah, mengko ya dienget dewek kok mawi...... lah, niki sinten niki...
saya mau sarapan dulu..
201. 43’4043’48
Penjol
202. 43’4943’51 203. 43’5243’54
Peyang
204. 43’5444’00 205. 44’0144’02
Peyan
itu teman saya, ya sudah kalian berdua silahkan ngbrol-ngbrol dulu..
Peyang
kuwe toli batire inyong, ya kuwi...nggone kue pada omong-omongan disit karo batire inyong. Adegan V sampeyan niku, kancane ngriki napa?napa tangga?napa calon batur?napa ingoningon.... sampeyan koh takon ndidiril banget, kula niku wujude napa koh dianggep ingon-ingon. Looh...sampeyan sih njajajl tiyang pundi...wong pundi? ya wong dewek...
206. 44’0844’18
Peyang
207. 44’1944’32
Dakim
208. 44’3344’35 209. 44’36-
Dakim
sing duwe sinten....
yang punya siapa?
Penjol Peyang
Penjol
Penjol
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
100
ini, saya kan tamu di sini, anda kanmau sarapan di sana, ya di enakin saja, orang mau makan saja kok pake pamitan sama tamunya? eeeh...ya kan sudah mateng dari tadi, kalau tidak cepat-cepat dimakan nanti takut bau, maksudnya seperti itu.. kalau bau itu harusnya di hangatkan kembali tidak usah di suruh, nanti ya saya hangatkan sendiri.. lah, ini siap ini?
kamu itu temannya bapak tadi? Apa tetangga? Apa calon pembantu? Apa calon peliharaan... kamu kok cerewet sekali, aku ini bentuknya seperti apa si, kok ya dianggap peliharaan...kamu sekarang coba orang mana memang? ya sini saja lah
44’37 210. 44’3844’40 211. 44’4144’44
Peyang
ya..rama biyung kula
ya bapak ibu saya..
Dakim
ya sukur angger rama biyunge isih urip, soale ... ajeng diapakna sih rama biyunge kula?
ya sukur kalau bapak ibunya masih hidup,soale.. mau diapakan memangnya bapak ibu saya? mau saya lepas, mau saya gembalakan... kurang ajar, kamu itu memangngnya siapanya sini?kan cuma kaum kecil, kaum kecil belagak seperti majikan, omonganya tinggi,kamu itu lebih bawah dari saya. Kalau saya itu pembantu tapi kamu itu masih calon pembantu.
212. 44’4544’46
Peyang
213. 44’4744’51 214. 44’5245’24
Dakim
215. 45’2545’26 216. 45’2645’29 217. 46’0746’10
Suliyah
ajeng kula rucul, kula angon... kurang ajar, sampeyan sih napane mriki, mbok calon rakyat, rakyat bokoh kaya majikan, omongane gede, angger ngriku sih jenenge sampeyan niku luwih andap saking kula, angger kula batur, angger sampeyan rakyat, isih calon batur. Adegan VI kula nuwun....peyang permisi...loh peyang
Peyang
bu...bu..
bu...bu
Suliyah
peyang, kenapa kamu lama sekali. Saya nyari kamu kemana-mana, nunggu di luar, samapai digigitin nyamuk
218. 46’1146’22
Peyang
219. 46’2346’24 220. 46’2546’30 221. 46’3146’33
Suliyah
peyang, daneng sih suwe temen, inyong sing goleti mliter-mliter, ngnteni neng njaba, nganti dicokoti lemut jare. wong kula mau golek teng nusantara mboten ketemu, niki kula lari, niki, manggone wonten ngriki, niki griyane niki, cete polang-paleng... apik yah jane.. niki ingon-ingone joko daniel endi...ih deneng kaya kue, nggilani mringis, kae apa ora nyakot
ini..ini peliharaanya joko daniel mana-mana..ih kok seperti itu? Menakutkan sekali meringingis-meringis.
Peyang
Peyang Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
101
orang saya tadi nyari di nusantara tidak ketemu, ini saya nyari, ini ternyata tempatnya di sini, ini rumahnya. Cet rumahnya warna-warni. bagus ya sebenernya
Apa itu tidak menggigit? kurang tau itu
222. 46’3346’36 223. 46’3646’39
Peyang
kirangan niku
Suliyah
224. 46’3946’41
Dakim
225. 46’4246’46
Suliyah
harusnya itu di pagerin, biar giginya tidak keluarkeluar ini peliharaannya nyonya? Atau anaknya? Gaya sekali Eeh..kamu itu manusia ya? Saya minta maaf ya mas..
226. 46’4746’49
Dakim
227. 46’5046’58
Suliyah
228. 46’3547’00 229. 47’0147’03
Dakim
230. 47’0347’04 231. 47’0547’07 232. 47’0847’09 233. 47’0947’11 234. 47’1247’15 235. 47’1647’18
Dakim
donge tah ya dipanguri, ben untune ora pating crongos... niki ingon-ingone sampeyan, napa anake...ngaya banget. eeh...sampeyan manungsa nggih...nyuwun pangapunten nggih mas.... oh .... Niki anake sampeyan? Bagus banget nggih.... kula, nduwe anak kaya niki, tak blebekna kali, sampeyan kiye kepriwe sih .... Wong ayune kya kiye, koh diarani duwe anak kaya coro, kaya kue lah..... niku, ingkang nembung, jare iba-ibu... lah nggih ken nembung napa..wong ibu nika nggih mergane inyong wong wadon,wadon ya ngundange ibu... niku rakyat?
Suliyah
dudu rakyat niki
Dakim
ingkang dalem napa?
Bukan tukang mintaminta Terus suami ibu?..
Suliyah
sanes, niki rewang Bukan, ini pembantu saya kula.... oh rewang....dadi batur Oh…pembantu
236. 47’1847’19
Peyang
Suliyah
Dakim Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
Ooh..ini anaknya ibu ya? Ganteng sekali ya….. Saya punya anak seperti ini, saya buang ke kali. Kamu ini bagaimanan si? Orang saya cantik seperti ini, kok ya punya anak kaya coro seperti ini.. Lah itu tadi manggilnya ibu-ibu… Lah suruh ngmong apa? Ya manggil ibu karena saya kan perempuan. Perempuan ya dipanggilnya ibu.... Itu tukang minta-minta?
njenengan mandor Kamu sendiri mandor ya? nggih...mandor ngriki Mandor di sini apa? napa? niki sanes mandor Ini bukan mandor… niki..... 102
237. 47’2047’21 238. 47’2147’25 239. 47’2647’28 240. 47’2947’30
Suliyah
241. 47’3147’37 242. 47’3847’40
Dakim
243. 47’4147’44
Peyang
244. 47’4547’48 245. 47’4947’50
Suliyah
246. 47’5147’15 247. 47’5647’57 248. 48’0048’11
Suliyah
249. 48’1248’15
Peyang
250. 48’1648’17 251. 48’1848’25
Suliyah
Peyang Suliyah Peyang
Suliyah
Peyang
Peyang Suliyah
Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
dudu mandor sih apa...... niki mung pira ngresiki lewihan oh ya berati nunggal pabrik kaya koe.... damong sekelas kalihan kula koh nggih. Ming niki potongane mandan njebir, ning kula mboten. niki mandan luncup lambene eeeh, koe wis mandan sue nang kene mas joko ana apa ora? dereng, anu dereng pinanggih, kula nanging sampun pinaggih kalian tyiang sepuhe mawon nika.... karo ramane ya.... Kaya ngapa ramane.... domong ramane, aduh....wong-wong jan langka sing pada kaya nika. bagus banget ya....
Bukan mandor terus apa?
wong-wong koh jan ala banget... giyeh, peyang. Kae gawanane aku, karemane ramane ndeyean, wong inyong tau di welingi karo mas joko, kae tak gawakna bakaran keyong, kae... leres.....angger tiyang kados nika tah ukurane memper iya .....karemane yah...
Orang kok ya jelek banget... Sini peyang. Dia itu keluarga ku. Karmane bapaknya sepertinya. Orang saya pernah di bilangi sama mas joko, makanya saya belikan keyong bakar Betul …kalo orang seperti itu ya ukurana sepadan
Ini yang suka me,bersihkan sisa-sisa Oh ya bereti satu pabrik sama kamu.. Dibilang ini ini sekelas sama saya. Tapi ini potongannya sedikit memble, tapi saya tidak Tapi ini agak lancip bibirnya Eeh..kamu sudah lama di sini, mas joko ada apa tidak? Belom bertemu saya, Cuma saya bartu bertemu sama orang tuanya..
Sama bapaknya ya?seperti apa bapaknya? Dibilangin kok ya, aduuh pokoknya gak ada orang yang kaya dia. Ganteng banget apa?
Iya karmananya yah
lah nggih nyuwun sewu Lah minta nika, ngikane, untune sebelumnya, ngiringane mpun sampingnya 103
maaf gigi udang
252. 48’2648’27 253. 48’2748’28 254. 48’29’48’33
Suliyah
gowengen, mesti nate kangge ngrokoti keyong ndeyan lah koe jen saru lah....
Peyang
lah wong nyatane koh...
255. 48’3348’50 256. 48’5148’52
Joko
257. 48’5348’57
Joko
258. 48’5849’05 259. 49’0649’09
Suliyah
260. 49’1049’16
Suliyah
261. 49’1749’28
Joko
262. 49’2949’34
Suliyah
Suliyah
Suliyah
Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
banyak yang ompong, pasti sering buat gigitin keyong sepertinya. Lah kamu loh gak sopan
lah,orang kenyataanya seperti itu.. sttttt....mas joko....kula stttt.....mas nuwun mas... joko...permisi....mas... Adegan VII wis suwe dik.... sudah lama dik.. ya..... Mandan, antarane ....wong aku wis suwe ora ktemu ya...nggoleti...klayu.... iya, aku nembe bali wingi nerusna pegaweanku...iki mau nunggang apa sih mrenenne? aku nunggang jaran
ya,,lumayan lah..orang aku sudah lama sekali tidak pernah bertemu. Ya aku mencari kamu.. iya, aku baru pulang kemarin meneruskan pekerjaanku. Ini tadi kamu kesini naik apa?
eeh nuwun sewu, niki wau jaran sing wonten tungganange, dadi numpak bendi alias dokar.... sing jenenge nunggang dokar koh rasane ora kepenak, malah kesel, soale dalane pating growang....dadine ya wetwngku kaya dikocok....lara kabeh awake...... Padahal jarane wis alon goli mlayu... donge mau aja nunggang dokar, neng dpu bae nyilih slender toli dalane dadi alus... iya..yah wong maune sih aku arep tuku honda kabeh-kabeh wis pada nduwe, kancane pada
eeh permisi, ini tadi kuda yang sudah ada tumpanganya, jadi maksudnya naik bendi alias dokar. yang namanya naik dokar kok ya rasanya tidak enak, malah capek semua. Soalnya jalan-jalanya pada bolong..jadinya ya perutku seperti di kocokkocok..sakit semua badanku. Padahal katanya sudah pelan sekali jalannya. tau seperti itu, tadinya jangan naik dokar. Ke DPU saja minjam slender kan jalannya jadi halus... iya, yah. Orang tadinya sih saya mau beli Honda, tapi semua-muanya sudah pada punya, temen saya
104
aku naik kuda
tuku honda, dadi sebenere aku kepengin sing ndeweki, dadi tuku bae dokar.....
Suliyah
beli honda, jadi sebenernya saya kepingin yang beda begitu ceritanya. Akhirnya saya beli saja dokar.. anu mas joko, kula aduh mas,,saya lupa. Ini kesupen niki wonten ada surat dari ibu.. layang saking ibu.... nyuwun sewu, maaf mas, mohon maaf pangapunten nggih mas sekali ya. Orang ini joko,wong kie wong memang rada gila.. mandan gemblung.... kiye ngeneh sini coba kesini... yah...mumpung bapak mumpung bapak sedang lagi neng ndalem... ada di rumah.. ning nyuwun sewu ya, tapi minta lah...kadose bapake maaf..sepertinya sampeyan niku wong bapaknya tuan itu orang mandan rakus rakus ya.. eeeh saru lah. Wong eehh..kok tidak sopan. ana mas joko koh Kan ini ada mas Joko kok ngomong kaya kuwe.... ngmongnya seperti itu.. lah nggih nyuwun lah ya saya minta maaf. sewu, wong untune Orang gigi depannya rada ngajeng radi hitam. pastinya biasanya cemeng...mestine jarang sikat gigi, orang biasane ndeyan niku sok seperti itu orang yang ora tau sikatan, biasane jorok. wong sing kaya niku, niku wong drengki.. ya wis ora apa...pancen ya sudah tidak aparamane aku kaya kue apa..memang ayah saya seperti itu.. pak....niku majikane pak...ini majikannya saya kula sampun dugi sudah datang..itu di teras .......niku teng pak.. pelataran.... Adegan VIII endi sih....ngneh kon mana sih...sini suruh mlebu... masuk.. bu...niku ramane mas bu,, itu bapaknya mas jok, joko, kapurih mlebet menyuruh ibu masuk kula nuwun..... permisi...
Penjol
mangga...
263. 49’3549’55
Peyang
264. 49’5649’57
Suliysh
265. 49’5849’59
Joko
266. 50’0050’08
Peyang
267. 50’0950’15
Suliyah
268. 50’1650’20
Peyang
269. 50’2150’31
Joko
270. 50’3250’37
Peyang
271. 50’3850’42 272. 50’4350’49 273. 50’5051’19 274. 51’2051’30
Penjol Peyang
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
silahkan..
105
275. 51’3151’34 276. 51’3551’43
Joko
277. 51’4451’46 278. 51’4751’48 279. 51’4851’50 280. 51’5151’53 281. 51’5451’55
Joko
niki pak mantune.... aah! bojomu...kiye bojomuuuu iya pak..
Penjol
lho deneng...
lah kok bias..
Suliyah
lho...deneng...
looh..kok..
Penjol
ini kok dibilang calon istrimu,, kenapa sih ko.. lho, ini bagaimana si, bagaimana si kamu. Kok ada di sini? Kok bisa mas..
282. 51’5451’55
Penjol
kiye deneng....calon bojomu, deneg sih ko... lho, kiye kepriwe, kepriwe sampeyan, deneng nang kene? Deneng....kepriwe kang.... genah umahku neng kene, kon ora neng kene, joko.....sing sabar ya deneng calon bojomu kiye mbok ibumu.... Biyungmu....sing sabar ya le.... Sing sabar....dipikr sing genah....kiye...kaya kie....calon bojomu kiye?kiye mbok ibune kowe dewek...biyungmu...sing sabar le.......
Penjol
Suliyah
UPT PERPUSTAKAAN ISI YOGYAKARTA
106
calon ini pak calon menantunya bapak. Calon aah!!! Calon istrimu..ini calon calon istrimu iya pak..
lah ini kan memang rumah saya. Kok tidak boleh di sini. Joko...yang sabar ya, kok ini kamu bilang calon istrimu, ini kan ibumu nak...ibumu. yang sabar ya nak.. yang sabar. Difikir lagi yang jelas. Jadi seperti ini ya nak. Calon istrimu ini, ya ibunya kamu sendiri...ibumu..yang sabar ya nak..