AutCOURANT VKTV II VOETBALGEK OF VOETBALMOE? EEN NIEUW STERK SEIZOEN MET DE. Jaargang 13 - nr. 2

Jaargang 13 - nr. 2

1998

AutCOURANT Driemaandelijks tijdschrift van de Vereniging van Kranten- en Tijdschriftenverzamelaars

,

ISSN - NR 0920-4180

VOETBALGEK OF VOETBALMOE? EEN NIEUW STERK SEIZOEN MET DE

VKTV II

AUtCOURANT Au Courant is het verenigingsorgaan van de Vereniging van Kranten- en Tijdschriften Verzamelaars (VKTV) en verschijnt vier maal per jaar in de maanden maart, juni, oktober en december. Abonnementsprijs inclusief lidmaatschap VKTV Extra abonnementf25,-/jaar

REDACTIE-ADRES: Redactie Au Courant p/a Kastelein 12 B- 2387 BAARLE-HERTOG TEL: (0032) 14699545

f

40,-/jaar

PR & BEURZEN, POST-en KONTAKTADRESVKTV: Jan de Wit Houtvesterstraat 22 5241 JX ROSMALEN Tel/Fax: 073 I 5214272

INLEVEREN KOPIJ: De kopij zo ruim mogelijk voor de deadlines van de nummers inleveren: nr. 1 > 15 FEBRUARI nr. 2> 15 MEI nr. 3 > 15 AUGUSTUS nr. 4 > 15 NOVEMBER Artikelen en ingezonden brieven bij voorkeur op diskette (WP of WORD voor Dos) of uitgetikt/-geprint op een kolombreedte van maximaal 9 cm in een zo duidelijk mogelijk letteltype en liefst voorzien van illustraties.

KRANTENDIENST: De krantendienst is een niet-commerciële dienstverlening van de VKTV aan haar leden,·waarmee beoogd wordt te bemiddelen in kranten en tijdschriften en andere daannee samenhangende geschriften en voorwerpen. Eén ieder die afstand wil doen van dergelijk materiaal wordt verzocht contact op te nemen met de coördinator Jan de Wit op bovenstaand adres. (commerciële aanbiedingen worden niet in behandeling genomen)

BESTUUR: Klaas Komaat (Voorzitter) Voorstraat 41 3135 HW VLAARDINGEN Tel: 010/4352041 (tevens alle financiële correspondentie)

Otto Sp ronk, Jan de Wit en Ron Grooten

INTERNETADRES: http://home.wxs.nl/~vktvlhome.html

ADVERTENTIES IN AU COURANT: Ieder lid mag gratis een advertentie plaatsen (max. 10 regels) Tarieven kader advertenties: Hele pagina 175,Halve pagina 140,Kwart pagina 125,Achterpagina + 110,Leden: 25% korting Bij jaarcontract: 25% kOlting.

e-mail: [email protected]

ISSN - nr. 0920-4180

o

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

rs. .n ~--

------------

Als bijlagen in deze Au Courant: - Bestuursmededelingen De krant zonder nieuws - Free card Zoals u in bijgaande bestuursmededelingen kunt lezen is het voor de VKTV zeer belangrijk dat op 14 november zo veel mogelijk leden in 'Het Trefpunt' in Voorthuizen aanwezig zijn. Naast een algemene ledenvergadering kunt u uw verzameling belangrijk uitbreiden op de beurs en de clubveiling die dit jaar een groot aantal interessante kavels bevat. Komt allen, al was het om de gezellige VKTV-lunch mee te maken. Deze wordt u door de vereniging aangeboden.

DE AMSTERDAMSCHE HEREMYT In december vorig jaar kocht ik op de veiling van Van Gendt een jaargang van het achttiendeeeuwse tijdschrift Den Ontleeder der Gebreeken van Jacob Campo Weyerman,

. ~'·(.i~~3~::;

",,"'~,,',

" ~.~,,:,~~.~i: ,:,J''''

"jOl

,:

.,"

De.,A1\fS'l".E'RDA M'S eHE ;..'

·H, .. ··E,';R·'· · . .··E····'M·· :"'y'.:'"+'~'i: '.

•

,"

•

. '

,'( • ,

~

•

.,

..',

1"'·.,' 1

I.

• f

'Ex vi,.. l'fl~ J!fttJ.·/tJH1H~11'J tJ('~,iiil;g t" fI'~ lanfl/dm tit. j'ffI'c;;., I ~,mfH""JII" ISlm HiJINT" 'JllIlrfir-lHm n'~II,"nlh·bA6iIIlIlJ; dijit.

.IK

'\

'.'

'.""

I:,..

,Clurtl ;n'Cllllfl';

,

ben verzekert,dat cen Wy,&eer, die v1vtrrltl,'voorrcen ' voor ecnlOodi,fl t die,r'/Antl .yoorecQ .,' Pururch I cp dIe oe JIIIM'm,,',uti VOOf Reuren durfc {cheldefl,' I d~t die 'lig mea'nic['onnJen 'lAl. om· den ~O""tJtr' J,r.r';ltn IUlI: te fJuelieren. met tc fchreeuwen;·JIIII tin Lil/I JI"Strghrlbdrlrll ! ,

Ath~jn., Itie:p~fNl'NtffU

/111 'ff/.-g dlf':'tlArJil'/t-·It/llI'Ontl,tll"l' Jifl.~i, fi'l ,d ;, lIJdt 1'1. tJ"~, "'tPofJdrJ'g/~ t l'fi~'HWltJl'~tn/'}/IIl.lllr'lIlrJ ~ ",. dAl 6.11 lil,. LUk,.lru,.d V"" /,:.Z~JIBJ'lfiiJ ,1Il"'r fj"jih",. ,'" J"IJ ArPIJlm VAn

.UII '"Nt"'J,:,, "~'n~r'

·tl MINIU;)F"." if:11'4

:'

VAft !

,14, l,jI

vtfn'IOJ

1/11/ VIf;: ,

fthdlJltoL"ffiit,.·lllr. , " ,t " I , , • " •... ·DoIt Ill~t', ~dn wel :WAAr :r:yn t 0 ~ilofo
-.

.

':..A.'. " .... "

......

·fchildcr

Gevraagd: Kranten of tijdschriften met advertenties of artikelen van Diervoeders P. Sluis te Weesperkarspel. Ook ander reclamemateriaal van deze firma is welkom. W.F.M. Jorna Vermeerstraat 35 8932 DV Leeuwarden

------------------------------------

Aangeboden: Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, dr.N. Japikse (1930-1950). Kath. 111. (1878-1880 &: 1951-1955), . (De wandelaar)In weer en wind (19481951), Toeristenkampioen (1938-1941), De Kampioen (1958-1960), Het rijk der vrouw (1944), Juliana Regina (19481973) Gezocht: Amerikaanse Horror Pulp Bladen (19301950), Amerikaanse Pin-Up (1940-1950) John Balfour Westerstraat 67 - 3 1015 LW Amsterdam

In de catalogus stond dat de jaargang niet compleet was; aflevering 5 ontbrak. Wel waren er de vier afleveringen van De Onlleeding van den Ontleeder der Gebreeken meegebonden en een aflevering van De Amsterdamsche Heremyt, Dit laatste tijdschrift was mij onbekend en komt ook niet voor III de lijsten van spectatoriale geschriften. Op de kijkdag bemerkte ik dat het boek toch iets anders in elkaar zat dan ik uit de beschrijving had begrepen. Aflevering 5 van Den On/leeder der Gebreeken ontbrak inderdaad, maar op die plaats was aflevering 1 van De Alllsferdamsche Herel7ly/ meegebonden en niet achterin zoals ik had verwacht. Eerst dacht ik dat iemand een jaargang had willen samenstellen en bij gebrek aan aflevering 5 de eerste aflevering van De Amsterdamsche Heremyt had tussengevoegd. De aflevering draagt niet alleen het nummer 1, zij is ook gepagineerd van 1 tot en met 8 en heeft katernsignatuur A. Toen ik de tekst beter bekeek, bemerkte ik dat het een tekst van Weyerman was. Verder onderzoek leerde mij dat de tekst identiek was aan aflevering 5 van 8 ilovember 1723 uit Den Ontleeder der Gebreeken. De jaargang is dus wat tekst betreft wel compleet. Niet alleen is de

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

CD

tekst gelijk, ook het zetsel is voor zover ik kan nagaan gelijk aan dat van aflevering 5. Inmiddels heb ik ook ontdekt dat het vignet van De Amsterdamsche Heremyt voorkomt als sluitstuk van deel 3 van De Historie des Pausdoms, een ander werk van Jacob Campo Weyerman, dat verscheen in 1728. De curieuze aflevering roept vele vragen op. Is dit het begin van een nieuw tijdschrift met gebruikmaking van reeds bestaande tekst, of is het gemaakt met een ander doel? Bestaan er nog meer afleveringen van De Amsterdamsche Heremyt, of alleen aflevering I? Zijn er nog meer exemplaren van de eerste aflevering bekend? Hoe komt deze aflevering in een jaargang van Den Ontleeder der Gebreeken terecht, precies op de plaats van aflevering 5? Is het toch gedrukt ter aanvulling van de jaargang en zo ja, waarom heeft de aflevering dan een eigen vignet, nIeuwe paginering en katernsignatuur A? Of is er een leerling-drukker aan het experimenteren gegaan en heeft hij een nieuw tijdschrift mogen ontwerpen met gebruikmaking van de tekst. van Den Ontleeder der Gebreeken? Het blijft een merkwaardige zaak, maar tegelijkertijd natuurlijk ook een zeer interessante vondst.

Belmopte biografie

In 1720 startte hij het tijdschrift De Rotterdamsche Hermes, gevolgd door de weekbladen Den Amsterdamschen Hermes, Den Ontleeder der Gebreeken en Den Echo des Weerelds. Tot 1737 schreef hij met enkele kleine tussenpozen elke week een tijdschriftaflevering van acht pagina's vol. Weyermans productiviteit was enorm. Hij schreef niet alleen tijdschriften, maar hij dichtte ook toneelstukken, vertaalde prozawerken uit het Engels en het Frans, en schreef een vierdelig werk met schildersbiografieën, waarin hij vele anekdoten over zij n vakbroeders bijeenbracht. In zijn satirische werken tuchtigde hij "de feylen zyner landsgenooten". Hij richtte zijn aanvallen vooral op kwakzalvers, oplichters, omhooggevallen bestuurders, hypocriete dominees, kale jonkers en onbetrouwbare advokaten. Zelf maakte hij zich ook schuldig aan ontoelaatbare praktijken en daar werd hij streng voor gestraft. In 1738 werd hij opgepakt en op beschuldiging van chantage veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf Weyerman werd in de Gevangenpoort in Den Haag opgesloten, waar hij in 1747 overleed. Het literaire werk van Weyennan is gelukkig springlevend. Al eenentwintig jaar bestaat er in Nederland de Stichting Jacob Campo Weyerman die leven en werk van de auteur bestudeert. Weyerman verdient die aandacht, want zijn taal is virtuoos, vol humor en originele beeldspraak. Met recht wordt hij de beste prozaschrijver van de eerste helft van de achttiende eeuw genoemd. Zijn satirische geschriften zijn ons thans onbekend en het blijft soms gissen wie of wat Weyerman op de hak neemt. Maar wie zich de moeite getroost zijn teksten te bestuderen, krijgt een zeer kleurrijk beeld van de eerste decennia van onze achttiende eeuw. NI, .. • ( r)

.?;>.:':

I •

D E..

O:NT tEE DJ NG"

Jacob Campo Weyerman

o

...

'

VAN

DEN

Vill/"Jag) dtll 11, JdlJl~4ry. 1714' Autll

~1i;HM Jrt'IJi/Jul Grar;1 & (M('rI thl.lIHffl ,

Silll'tJ/.'tJlifPil.

'jutJln',SaJ}r, I.

En M.n I die ie;. z.al winnen I mott ieu wlugc:n. en die: niet ecn Lootje: durfe inleggen J ul'noil .pparcnc (\.1"11 om Jcn hoogrten pry. ,e Irekken. Ik geloard.t hct ecn IUlgcIJclyk ondernecming voor my tal lY" I van een Koning I die IIlet '1.0 (CO ycrrchrikkCl)'k Bcul no Inl.mi. {ehe Militie. en met 10 veel buylenlandtChc: Alliamicn I ÎI vcr .. nerkl I 'tc willen onllroonc:n, Ik weet den geweuen H"mu zyn Koorllx.oldcfI heert ge·pro~i.ndeert. voor tlJym leven juren. iJ( weel dat fltfmrl een voorz.iende: lAndmAn ia Beweell, dil hy winter Gr'':,,~n heer, gcuaic voor 11" Nuuat den dcr G,bru}.,,,, Jlt( hY'mlUt;~gcls hee. onlvror~(n voor helloekoment gedrag van 'den Atul,,'!ijI; ik geloof, "ik ncl du den ook nice (cri ,hoe,kje iar Jauco ruk leggen, murdat hy, IcgcUl Jal krn Onll~""J (n)'mCi 10 nomv: 141z.yn I ah (cn I

Jacob Campo Weyerman werd geboren in 1677 in het legerkamp bij Charleroi. Zijn jeugd bracht hij door in Breda, waar hij schilderlessen volgde. Er zijn enkele niet onverdienstelijke bloemstillevens van hem bewaard gebleven, maar grotere bekendheid verwierf Weyerman met het schilderen van het dagelijkse leven. Dat deed hij echter niet met het penseel, maar met de pen.

'

OblTLEJWER DER GEDREEKEN.

l".

,j",

O",I,,,,r.

en

rl

OcClermei, op nieuw.;' ieu nituwl, in

0"",,,,, van.

t, oog heeft.

Jk weet dae

'de 'VcerclJ deo pooging ui bcr,hou\',en. gelyk ah (ouwccJe 'vlugl VUT Jhr"", en Ik ltel' voor gewit I dal de Amflcl \yccrdd. die tDch.dubtl it~"op'r Kapittel 'Yin hllr.E.vennullcn I l1an. nonds mT ui begroeten met, den 'Eunum van Pt,lIwh,,,,, den .vuurdief, met 'den t)'I~1 vin Sa/m,n1u".' ,'Jen Dondcr,Copcyitl'. Jen lcrm ,v.~ een Jood~' ~ie de Kr(cftcnoogcn verv.lféhr,

met

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

(

JlV3

I

No t.

}

M.A A- N 0, EL' Y K S C H E

Z A MEN Sll.R~AAlf EN,

't

.

'rUSSC~~J'I;·~.E

DO O . :J),~,,·E· N

./Imf/erdo",. fth" .

,HBJ\MES •

'lJiiw"ac" .

30 Srt'tII,.

·'E N 'D.t ":'. J

LEEVENDEN

brl' J7~1.·

dm

UcOllllnde in Vcrtoogtn'fulTchen''ald'ctbilndc Mo.' gcndheden I KC1HU I KonlnRcn, Vo,ficn MI~ oiller., Geubberdcn, Gtdege.udttl,' Ku~nc. 088r •• \Vylgeercn I &'c. cu iu vroJrke 'lUmco(puoken lu(fehen beruchle Vrouwen

en beraamde Dieren.

ot'"

•

Eerfic 't 'l.amcll(ru.~k fotrch
JAK 0 ._

n

.

R 1 D DER Tweede

'I

DU'

T W'EE DE

En du., ,

V'A N

SI.

J

0 RIS,

Z.untDCpraak culfcheo dctt

BARON VAN RIPPERDA l!.n T Y S . P R.l 0 R •." r .., J, M.anJ 7>-6. .

'7"';;" ,

noor JAICOD

.èAMP~~~~1~R'MAN.:

..

. W·;·,:·q /.:"" TOl Ut S'T B'R,'D"Ä' ,;i:" G!drokt "oor- Eten AuthclJ~. ~n ·~1~'.1I:· bdconu:n bI .".H I" D 1\. a: Do 11., ti en -br, de 'loorn.lllmnc t

...

1>Q.t~e,koorcu 'In de Ncdu Andf.bt, S,edm •. ,.,~,~.

.,'

. 'In1eycling tot den Amrlcnlamrche H.:tl1lts.

H ,

Ermn wierd door meerder t.orgtn WW1lnr;ert hoe hy in ty": oe toekomende papieren, de [otkoroeode L"'..a.en 10U .verge..

noegtn, dan ('(oe H.ft-,M'''' ItOO' '1.'1 Alle h:urc Mmmur.l ZoU /tInt"lIIrm , (het eerne rchrnt o~dyk en het tw«xJc on .. doenlyk.) Eo hy.rynigJe z.ynge leugen omAllt roon vlln Doc:kkcl1, (Je alJernootuukelykne tOt onderhout van dAt byflcr rwan bc:rlAAn t uyt'te 'vinden, Wdnneer een (;tchte nMp' de valdeuf'tn V3n lyne oude vrnnm k"",m b
',AI,u"JJI. ,uNo .,.

'

lOt

S,mRl4, '''rr,,,,, fflAI,I(l1 f~ ""r4tll '" S"gfl/, • " • N~n"rflll Itmnru, p"ltntA1~' 1 '(4f" rMII

....

A..

i .:

H,rn~

Md4rl'17t.9ot

• '

'EERSTE PAl'IER_', V A N D n·N V ROL Y ·K n N . .~{~·O U' R A N, T I,.E R. -'... -- - EI mtril"

flnrUIn"1


Cumqllt 'Pal;'li". C.m;l" MI qu;nqut p"lnltl . ,pnu ftap"III, /''''i/lilfl'' pond",., (Pg;f. "" . , . . GUf!.th; Î Iwel' btklJigt llè1t oye,r Iya gel1tugcn, d~ch 'nlenunt,

Ft", 'Ef!"

'ds' over lIyn oordttl, m, Jat

IJ ten algun«n qUlld -vtr.>, ,got--. t ".nl dur cloor wonlen. A.' ,I<

(,hryvcu co 'voor (choone 'jutter.

Tijdschriften van Jacob Campo Weyerman 1. 2.a 2.b 3.a 4. 5. 3.b 6.a 7. 6.b 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14, 15, 16

De Rotterdamsche Hermes 13 september 1720-4 september 1721 De nummers 1-14 tellen slechts 4 pagina's, daarna heeft elke aflevering acht pagina's. Den Amsterdamschen Hermes (Ie jaargang) 30 september 1721-22 september 1722 Den Amsterdamsche Hermes (2e jaargang) 29 september 1722-21 september 1723 Den Ontleeder der Gebreeken (Ie jaargang) 11 oktoberl723-2 oktober 1724 De Amsterdamsche Heremyt 1723? Den Ontleeding van de Ontleeder der Gebreeken 11 januari 1724-22 februari 1724 Den Ontleeder der Gebreeken (2e jaargang) 16 oktober 1724-8 oktober 1725

59 ms. 52 ms. 52 ms. 52 ms. 1 nr, 4 ms, 52 ms.

29 oktober 1725-14 oktober 1726 Den Echo des Weerelds (Ie jaargang) 52 ms. juli 1726-december 1726 6 ms, Maandelyksche't Zamenspraaken 21 oktober 1726-13 oktober 1727 Den Echo des Weerelds (2e jaargang) 52 ms. 27 september 1728-28 februari 1729 De Doorzigtige Heremyt 23 ms. 7 maart 1729-14 maart 1729 Den Vrolyken Kourantier 2 ms. 4 juli 1729-26 juni 1730 Den Vrolyke Tuchtheer 52 ms. 2 juli 1731-3 september 1731 10 ms. Den Laplandschen Tovertrommel 2 februari 1733-eind september 1733 Den Kluyzenaar in een Vrolyk Humeur 29 ms. 11 ms, 28 februari 1735-9 mei 1735 Den Adelaar Den Talmud 9 januari 1736-27 februari 1736 8 ms. De Naakte Waarheyt 18 maart 1737-17 juni 1737 14 ms. Het Oog in 't Zeil 2 mei 1768-3 april 1769 25 ms. In 1780 verscheen er een bundeling van deze 25 afleveringen met nog eens 25 ongedateerde afleveringen. Het complete werk telt dus 50 afleveringen.

Jan Bruggeman Voor meer informatie over Jacob Campo Weyerman en de Stichting Stichting Jacob Campo Weyerman, Postbus 16732, 1001 RE Amsterdam Internet: http://home.wxs.nV-neasdeniachttien.htm

VERENIGING VOOR IillANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

CD

Krantencuriosa uit de verzameling van louis Nierijnck (deel 32) Van een buitengewoon dagblad met een enorme oplage dat slechts twee dagen verscheen, een duivelsblad, een schrobber, een lantaarn, een morgenster en een heel oud model van een Readers 'Digest. .. Een merkwaardige krant in de collectie is DE stc POLITIEKE (l Jg.nr.2-sept.l946) uitge-geven te Amsterdam. Het is het huisorgaan van "het Archief' betreffende concentratiekampen en onder Duits beheer staande gevangenissen en tuchthuizen. Hoofdredacteur was Cor Dommelshuizen jr.

Het "orgaan voor Noord- en Zuid Nederland" verschijnt twcemaal per maand en werd uitgegeven bij A. Rossing in Amsterdam. Hoelang deze Lantaarn geschenen heeft is dus onbekend. Het vignet vertoont aan weerszijden van een lantaarn een oude man met een inktpot en een jonge man die een verenpen slijpt. Een plaat als bijlage vertoont Prins Willem die in 1813 in Scheveningen landt. Deze tekening is van J. Holswilder. Het tijdschrift heeft 8 pagina's met vnl. literair werk. Aan de achterzijde zijn alle advertenties geplaatst door boekhandelaren. Wellicht is het Engels weekblad PUBLlC OPINION nr.137 (7 mei 1864) uit de verzameling het voorbeeld geweest voor het moderne READERS' DIGESTl

PU:BLIC 0IJ INION., 110. 1'7.-Vol. v.)

BATunDAT, MAT 7, 18M.

I~~""'-'~-"'I

0 0 N?:]D N "rD.

-

nOBIIII.

P",,""fl~ ." 11180nL ... A • • 008, ~ ~~---., i~_mo ,~ ............ ~_., OllnN".ny.....,,~ IM

0."' ............. , _ _ _ _ _ \I11III

''''' ------~_._-., ............. """L.r_n...-J ........., __

"., .......... "'"&r-r-~ _ _ et

"R41'1tJA. ""'~---_ ~.~--

n.. ................. ,... ..... ..

"""

~'~!t!: ....n;::.~:::::-,-=::

. . .,t!!:::!,~....... ~ ..

MI

....... _________ ._~_""

p,.t.oI.oqC'efJW~._-""

DRA .... alt.

.,.. .....,. _ _ .. ,e....u,....I _ _ _ ...,

....

~

""'.~

___

....-. .....

ANIIIIIIIOA. n..~f'J..e., •• _ . _ _ _ "

..........

tu,~~,. ""*~

~

............. 111' ....'."' ....

.... ____ .... 11 0

f((

I" _ _ _ _ H1

... ,.-... _ _ _

~

w_

f"~.

11.

A. ".'::.'~~I~;;!·n~. ~~~~;:~-:~~~~ 11", '""""I"",lh ", • .....,1_ ,... ~",,"""'.11 ~

......t rltb-, 111 t ........ In.... uadl, kv U. _11,... r...... ,I. ftl~ -~_M ..

J,t.... I\ ,_ Mr_ 11""J.~", .., ),h, n~

~

"""U,-_ .. 'A

~

I'" , ........

t_ ,..0..... , ..

_I~

,..........."'.....,..... ""-"""'tlhr'l ..... ,."',... "'-pO ..... "' ... ,.. d~ ......... L-t.- ........ IUI f""" ....' ....II, ........ -""-"... ,....... ln "" ,...... ~""" o-n ..... ,. ~ w, '" .... ~"" '''!fM 1• .Ja,... IMt _" Mlt-, ~rl"'fI'" I.......~ ... "

t"'1I, .•

De voorpagina illustreert twee Dachau-beulen, klaarstaande voor hun executie dOOf de strop. De krant roept in verscheidene talen oud-gevangenen op om een reunie-congres bij te wonen. Het blad heeft twaalf pagina's en alle artikelen handelen over "het archief' en de gruwelijke belevenissen 111 de concentratiekampen.

h.'._ . . ", ,.,..,Jît'."'"., .... _ ""It' """"'' ft'' . , ' ' ' ' ' ' ' .

...... ..........u...-~tJ,..W("OlOO .. ' .. ..,...rtl..

Ib"'_ ... Mr, ~ ... f~

hf • d-W ... ~ I~' ~ _I ... I"-_~W .... IW " Ml , ... "f""""""tr4.,...,.,.,...... ..... I"'..,.....~I~..,~.m_"', ' ... oAt>ttJh ........ W~-.tI' ... II'"tI.. IN ~_ J.t"fI~ Ihll~ .. r=-Mrr J. I~ "'.. " 9f '111"'"""'. hLt ...... ~ I. 1f':l1,"t\19"(t.l~ .. "'r.a4 ......' ..... k,( ~ .... ".h. fI~_I'I""~hol .... "'".',ttr,.W~t.. ,,~'" ,., lik.11I. Tttt , •• 1I01tr\~ '"'" '--11:" "1' "' M"~·.&..tlI,,.'""' .. """II ..... ' .. I• .ft, p................. '"""" llt. ,\W,,"' !Wnt, ~ rA LM n..,-I

It'

......

J"""'""d""",-"""". . .

.~",~rR.l\"

... r~""tMr. •• ..,

H" Alt....... """'"·.

w._

F...,... .............

'"'*llfl"t
,~,M,1a"'M-"""_

.1. ,u

0-. ___ ........ _ _ _ _ _ _ .111

Ifl\. AMRR ,/\l'$O TOr: tlRMIMOlf ORATOAIAJiC& CU..... A,..I.... 'H.I..-, M_, •• ,

r~t.."l

___

h ••• _ _ _

~~."...". la

......

~:"...."";:.....-.

::

"' .11

,....(1-11~_

---.-----

.... 1-'"'-1"""1 _ _ _ _ _ _ " ""~~

..,t........

~P'tM..-\""""'...........

p.. .........w... ~.

,JO _ _ _ _ _ _ _ _ ",

~""""""~""""Il-" _ _

I"

~o.y-"'"...,.

FM

.~

fQ

,...-..0 _______ _

_ t.h .,.,,,"' r-~ 11 ..... \ pq M-tn..,,*, ...1" .... -1-"- ••• ""V;oMtt..~ I""" ~ ~'" ~ .. MA. bo "'~ .Iw.. 11 '" ""'Tl rlUo ...... ,t. •• M,t. IP>I1:l. OUM ltttf"l""'kh

&-I' ,..,.....,.J.", uI'''''' """ ...... _,~ k J:lt. , ......, ..~, n..,.)fr. ,J".

"'" """ to, ".. ,., .... ,... 0\ t., ...... 'r' alt '-' Ilfi(ll)"" J".""" l~

"A: .... ,.I'4ll4...-C"I""' .....

• .,...".\h.t

M
1I1II

....... ,'" .... t~ ~ h ~t .. t\t.a IM '\I~"", oq u...,..rl ~ bb .................... f.ff,Atf~"...... •• rr4h!,u...~"'~,f/f"l? ';.... ,I't.ldl"_I~I" • ..,.. ...... eI"~ "'n-'"'l _..m ...... wh" lt.. Ornt..ry. ~ hl h.r~ .. 1"4 _"'''«~'.K"I Û40'''',w~''''1f'P/u..~ .......... ", hl t}". u .... , ,." rr-hot~. p.. .UI ...... ~ ., Mr. A)t,.....( ,.,...... ..... t .... ~- 1I...t., tJ,.,1" .. ..., ""'" .... " ,.~ I --=dl,•

.. ..--.el""'" .

...

.. ",""I'" ~~" a.. .. "-t.t~.""'I~ ,ltlttfl,.IW tt. "_0........,. f""""'"'" ",'k -.h. I.. ~ Cl( I~ 1"''';''111 ....... .u.,...... f>I'f~ hl fIMOf""f\ .. nt. "ho>., fbI,."... ..... I"-~'

....... ~Ufflll,hl1"f'Ili~"" wfllll~"'" ".. .. s...-~

""""""','batrm4t., ' ' ' ' "' .. ,...,."""u ... ...,.ItQf""I"ffft""'"". ""'rI '-d, .... T......

lri,-""I., Anf1' ... ''' ..

u~t"Ia'''"'~ ... lgv... "

.........", ..... q;,f...n-,~"'-4I..q~b"~"~

..... ,.~.• r-t ........ , Ih ...... $G\IIfII .... t.ttf"""" . . ~ I'I"~

"'.hr. . . """ _

pJA_n..,~,u.:I

m.oVl\ 1"'-""""

..... "rt...., I'l ~ """ ~ ~ IJlt I. r. Wilt. 4JJ~ .... ~l 1t .... l""ttd'W,It. n,,\rh"~ aliifl\ ............. w". ~,..,....,I, ttll.t{lvoakvJ.wh h.r~ .. lf'4I\"~ O"'.I' ........ tM,r'M'A-.1F~'"~I~u...h>4_

,~w,..II,I"" . . . . . .,,".,.,t ...t ~~ .... _.""""""'~ ....... ~ JhW I""'''?~''''!!~,r.~.. ~

Het blad LANTAARN verscheen slechts kort in 1824 te Groningen, maar van het blad in de verzameling: DE LANTAARN nr.12 (3 e jg) van 15 juni 1887 heb ik geen enkele documentatie.

Op de voorpagina wordt de inhoud opgesomd met oa_ een "Digest" (!) ofthe Week's News. Het blad telt 26 bladzijden en daarop vond ik niet minder dan 49 artikelen uit allerlei kranten uit binnen- en buitenland met duidelijke vermelding van bron en datum! Kranten uit tien verschillende landen in Europa en talloze uit Amerika worden vermeld. Een bijzonder lezenswaardig weekblad dat zoveel overeenkomsten heeft met dat maandblad dat nu de grootste oplage ter wereld heeft. Curieus is dat PUBLlC OPfNION wordt aangeboden "unstampcd Twopenec" en "Stampcd Threepence"!

"DE LANr.rAARN

Begin juli 1845 verschéen in Den Haag het eerste nummer van het Franstalige maandblad ASMODEE.

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

Uitgever was Adrien Van Bevervoorde. Er verschenen slechts drie nummers, want per 5 oktober 1845 kwam het eerste nummer als weekblad elke zondag uit. 22

mar~

1346.

~

..

Toevallig wordt in het nr.6 van 7 februari 1855 uit mijn collectie, ook weer de " 's Gravenhaagsche Nieuwsbode" aangevallen. Deze Asmodée heeft bestaan tot 1911 en nog een drietal nummers uit de verzameling zijn: nr.42 van 16 oktober 1861 met een kreupele duivel die een kleed optilt waardoor angstige mensen wegvluchten;

Cd ".'·R'U.' ,".uuIV 1

rr-,., lot,-.

,,.""' ....":.11101,

,..,,"" • • • • • • • ',LOl, 14.,....r~

..

_&.M.

',' .

•

• • • ·7'OO'

3>-W~.lO,1

~~pUl"_t.

" ~

8·a._'C'f1i I

.... 1b11 .......

,

r.u;~.

.A~ •• ~lIIlJ"'lI t'rwot..... bA••• ~f

1861.

. " " . ' J",.\o.O,\:(OI

INIWw In~wn" I lEI R'tnll-.

~

UtIf'lIq\JIl,.-. !.d~MU~.U~.NJ$'" ,~~»-a.

In tegenstelling ~l1et het maandblad met in het vignet een man met krukken, staande op een aardbol, staat in het weekblad datzelfde manke ventje op het dak van een huis met eronder vermeld "La Haye", Van Bevervoorde werd nogal eens gerechterlijk vervolgd voor zijn aanvallen op het Journal de la Haye en diens uitgever M. Box en zijn kritiek op artikelen in de " 's Gravenhaagsche Nieuwsbode". Een zekere Van Petroode, die nogal eens gewelddadig was in koffiehuizen en waar hij in de meeste ervan de toegang was ontzegd, spoog Van Bevervoorde, zonder aanleiding, eens in zijn gezicht toen dic daar de krant zat te lezen. Van Bevervoorde heeft toen de houten rol waaraan de krant vastzat, op Van Petroode' s hoofd in stukken geslagen, Hij heeft daarvan verslag gedaan in zijn "duivelsblad" Asmodée. N r. 106 van 17 oktober 1847 was de laatste Asmodée. Hoewel Van Bevervoorde eerste te Amstredam de "Courrier de I' Amstel" ,wou uitgeven, kwam dat blad niet van de pers, Wel verscheen op 14 november 1847 het eerste nummer van "Le Courrier Batavc, ct Asmodée", joumal du Dimanche, Een latere ASMODEE verscheen vanaf 3 mei 1854 bij J. de Vries in Amsterdam, ook weer met de "duivel op de Krukken" in het vignet, maar nu liggend op een dak,

J)

,.,'

lI«.. :~la,~fÜ$al.

j"

DII~''''''''''''''I''OII/1t\$tI~","",1 ·DoNÜn,r.fk~_\.i'.1

"'", !

,.

~""'.&..~"Bfl~~ ()a kn>a'Ud>I"ka v..rUQ '" ("'1''''

r- ,

'ol-!!. __ ,..,.,.......t _

... -

','~

~~

. . . . _. ' ••

Nr.47 van 19 november 1863 dat weer een ander duivelsvignet (zittende schrijvende duivel) vertoont en dat bovendien op alle vier pagina's de rood-wil-blauwe kleur geeft tgv. het vijftig-jarig bestaatl vatl het huis van Oranje (het rode-blauwe gedeelte is opgeplakt en daarna bedrukt! !), N r. ,~uit 1877 met hetzelfde vignet, maar het blad is dan in een groter formaat.

tBll.,

,.",."..J,t_ Ion.... "'"""".J ... 4ol'rl\~_~

l.t4.r-_1"""/L&lJ

........-.-I~-14~

ECl1l11ooie reeks duivelse politieke karikatuur!

_b4~w»_

.~fi'.t""""'_~u_

',-

Dat blad verscheen elke woensdag,

Op de volgende bladzijde een illustratie van het tijdelijke DAGblad DE MORGENSTER, waarvan sprake is in Au Courant van deccmber 1997. Flevodruk in Harlingen zond mij op verzoek alle verschenen nummers toe,

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

(j)

-

:tI!!.....

Op 27 april 1900 begon een grote werkstaking onder de typografen in Amsterdam. Het Algemeen Handelsblad en De Telegraaf verschenen die dag samen met een noodkrant onder één titel. Andere Amsterdamse kranten probeerden ook samen een nood-uitgave te laten verschijnen maar dat werd verhinderd door het personeel.

--.... _

........... 1.

'f1I """,",&.rlfl/' Y"fflrmff d'''_,,",,~'Hbn1f fu~ldt4,

dril tkJt - ' dl

N°··.B.ti·it~ngë.wó~~P~D:a:w:m\I~·Û1900.

uhW'., df n,,, Ilf'ft

. .~,".' T90'~ D~ ~~·K.Ä~O~.[l?~;Ti~' .~~el1~~eu Handcl~blad, Afustc'rdll1f1Scue (,;\'~~ aJl~zp,a;.ç.o-~r'aót,Dc E;~.h'i, I? tl ;iH,?rg'enpo$~. 0 ederlan~ch.D"gulad;·Nill1,ll!~;;yan '.déu .Dag' Nieu'Tvs"' :-blad ')'oor N euerl(lnd; Nic~;ve:Oëbtèll{jI.Jlad,~lä_~I;I1,O,&)~gTii~i"(a;·,TiJ

.. No. 2. O,IiI'OIlül.d,

BuitenaewoonDauplad

I'tlvalr ThoIJghtiln PubIIc /'Iac., V,rzofgt AI' COl1dlt/onlng . , Welko~terugbiJOeMorgen 0.. _ . _ " . - . . . , H t ......, . . . . - .. -.... _ _ ...........

h en Pr "IVe9edact

!!.JOO.

' ;::;.;~"';-~.:::: :::,::::::~..:'

lOOit UY. OI'iAIIO,'tfffH':lwr.n ,Alf'

Het dagblad verscheen van zaterdag 14 juni tJm zondag 22 juni 1997 ter gelegenheid van het "Oerolfestival" op Terschelling. Het wclkomswoord van de hoofdredactie in het eerste nummer van 14 juni (de kranten zijn niet genummerd) luidt als volgt:

Welk~m terug bij De Morgenster

.1

De reeks leverde ook nog een curiositeit Op, want de nummers van maandag en dinsdag 16 en 17 juni zijn beide 16 juni gedateerd",

Het dagblad dat in Nederland het kortste bestaan heeft geleid, is ongetwijfeld het BUITENGEWOON DAGBLAD, dat op 30 april 1900 voor het eerst verscheen en met twee nummers 2 van 1 mei daaropvolgend (ochtend~ en avondblad) weer verdween. In totaal kwamen dus drie nummers van de pers,

®

I'..,

.' .•

·:~;I:i:;.A7o;·dbi~d:,,:.:·":::"~;:.:::~~~~1;~:ï M~i;:'':~ "<'" ...':.~. :'>."·;:·19·0it.

. . ··BUt.tenaeWO.on:'Dlà~1~tl• ...

Vorig Jaar verscheen de Oeroldagkrant voor het eerst en het afgelopen Jaar hebben we de krant geëvalueerd, herkauwd ~n" , . . I besproken. We hebben een adviesbureau aangenomen (tlp,voor 1 werklozen: verzamel wat lotgenoten, zet de namen acht~r '1 elkaar en noem uzelf adviesbureau), dat ons heeft doorgelicht. Dit onderzoek wees uit dat de Morgenster een verwarrend, ': orgaan was, waarin fictie en werkelijkheid op storende wijze . ,door elkaar heen bewegen. Dit heeft de hoofdredactie genood- . zaakt een aantal maatregelen te t{e~en. Het schrljvèrsteam van vorigjaar Is grotendeels afgevloeid en vervangen door vers \ bloed. Tevens Is ~sloten om sarcasme, Ironie en dat soort vervelende dingen zo mogelijk achterwege ~e laten:' Jazeker, de Morgenster wordt serieus. Uzult op de hoogte wor.' den ge.houden van het actuele programma (bladzijde n) en door middel van Interviews, recensies, proza en foto's, geïnformeerd over het ISe gerolfestlval. WIJ wensen u een ~onnlg Oerol. Met een stevige bries natuurliJk. . De hoofdredactie

.'

.,/\ IgmllclO" lIaJ!
'

,

•

·:ï?~.q~\!r'";,I,

.,I,!,' L

~

voon

U8 ar.AlJOlixBt:ttIHutr.ln.·

•

. ... ~.:.~, •. :;~~ ..~~::, ,

PI?: ~~.ho, 1):~ 'j\lurg.clIl'o~I,· N~'!~~.~ildi~I}~W.~~lii~~:'tF~\Ü~i=:';;

~~,.n,i~~::vciill·: 'N c.h;rlllll·cJ. N iou wo Ochlcncll,II\CI,$~\J\i\~~~Ç.~. ~r~,~g!'iu.'('.cil.~~~:ij.\l.:,~·

. ~<: ~ __ ... .... .1

t:-.;p ~":.:.;. ~~ h',. ~r!' .;~ I ~'":"'I ",~.~.:"I.J~,I~!H:r;i-~"'.~r;Y~·

"t:;~'t.S~~~

Zaterdag 28 april waren in Amsterdam alleen Het Volk en Het Volksdagblad verkrijgbaar. Twaalf kranten besloten nu gezamenlijk een krant uit te geven: het BUITENGEWOON DAGBLAD; voor de geabonneerden van alle in de kop genoemde Amsterdamse bladen, Op 1 mei verscheen het ochtendblad nr.2 met dezelfde titels maar het avondblad van die dag vermeldde nog maar negen couranten; het was dus geen succes en dat nummer was tevens het laatste. Het BUITENGEWOON DAGBLAD moet wel een enorme oplage gehad hebben, want elk deelnemend blad gaf een veel groter aantal lezers op om de concurrentie aan te tonen hoc groot het aantal abonnees wel was. Dit DAGblad houdt wellicht het record van een kortstondig bestaan, maar misschien ook van de grootste oplage van die tijd! Voor de curiosa-vezameling een leuk trio.

HEADW AY is een Engels maandblad en orgaan van de "League of Nations Union". In 1920 werd deze. "vooruitgang" van Verenigde Naties opgericht te Londen. In de april uitgave komen talrijke internationale problemen aan de orde, Daar wa oa. de "safe the children suffer from

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

privation and starvation fund" voor "millions of tiny innocent children". Over de verhouding tussen de kerken en de League, de toelatingseisen van diverse landen, internationale scholen, vreemde talen en er is zelfs een artikel met voorstellen om op 55-jarige leeftijd met pensioen te gaan!

De dokter antwoordt: "van kant maken zoals ik dat onlangs heb gezegd in de gemeenteraad van Antwerpen". Overigens gaat practisch het gehele nummer over deze Or. Terwagne, waarvan hieronder het begin van een artikel in het blad:

Vepnool'dt g~hJ'eld~eJijl.\c . kinderen e'n, Jlullelooze oüclerli ogen. ,

'n>t """n~ el Gum.t.. tb1

~,

pa,.

M3!PV1'1*-

C'nras.n... ~ tI) thf lot ~ 10 ,.,-, lb4 u.., I!M1bcd

tioo QIIUUo-t. .!MVat v.. b;r ,..l\a f4fB"'l1!1 ... r

"

1"1t14, ...... 1\.O'1f.lMD1. IJ.~, R.rnt tM~ ol k a.II. i, !.lul d>'I ~8 Wtpt.oa h.... {(ON. \.at.k '" &trtia. ~\t~'f1Iia.pot~~.~'~~

"",d tM t4~t ~

u..

~ry

1.s

AI

Ju al .... Iö''tu,

~bd:'Iwid~r1tJ.j.1 'ThaT"''T.t\'~é=,

,e

0<1'1 h~ tll/!UJ el tb4 c.-a.n~. hcW.u h ~ " .... t'm0M0d'r, tM lall""~ ~t.*' ~oOoo.. ...lIkh ~ lt ~ vla "'" dUl! el &&tlIr0r tb« toa.! ~ 1Ip!)a tbc CRrma.o c"....~ ... fit kf_ ).tJlT IM. I,... •• AI tM.-.tM ~~ n 10 Û/lW ..... Idt-ad'o!h ol p.orotllDU pnPCn"" tbI ~ .:\4 mAlIlWlII' ' " ~ lU'4 4iJdMrrac Uw _tirt obl.pboa 'frlthd 11 period d ~ ;rtAT1 )UI ' ' '• • ,H. t\«:CI'f"dOOC'totb~ls"'&Tt wkldt. ~ Ju" b ..lf'b1 bt a u-...-,. b 'I!7U IIfttlnd;"' kyfII'KI " ' ~ • "". H.-. iI ~ M lmIn,4 ik Mplu.aÓO'D J llYI .......... 0/ ~

'e

w-.

'r_

c-.a..,

..nnu,~rd
w~cb'

~ ol Af"Ûcl4 IJ4 "pln~ el lh1

d..0.06-k4l

~i~~it~.~~= ~ D~':'lp'~

"I'lN

vUI.o

.

iJ:

r.ut':

lH tMilptibnn ",hl tM kont .t IIvf Trt.-rr .hu ,h4111 p'uiod. 'lbt bnlT bAlt el tL.. Gum.ft ptopoü!. U it I!IUJIII tarUÎt\( I' lI\, e:tn onI: bt inlf'rprnf4 W! V>t 0/ tbt T,ulI, 10 tetlrQ th.Ii.l ot Û>1 ....., 'u )rUU W P..panliNI ~i.ukIq IN-aW HtW ÛI4 hJnhv ~u ..

THE MONTH 'IN PE.RSPECTIVE. Th_ Rtp.ua.

Iw ..

,.w

h>1

n~

~/)',

....

talun(

mto

cca.~",.ûoa.

.1 üal du ..

C!!o~

Ij.ll, thI int, "" .. 1IM4ra ~~ M

"'~ te ~,.

1J,q,u;.... e..r.w'i1.

l.otlI pt'lIf"C'tU

~

Thil f""'JIO,,-,t, L:fF't' SiHw

""l1l"I

~ed

br

IO'boIlIOl'lOt~kJe:iI'IVtzIJIIII,.!IIt1'r.oa>.1oDB!1 ~~. b~ thq oo:v,..l~ _

~ .......... u.. liiIi.no,.. '" thq A1\krI el ~ nlrth!.c: CUft>
r_ ,." u. u1vna1

fftalM '" a ,..." CUtcmJ lht tIC:II~ c..nau IttT,I,":",

,,11»4

11

IJ<» .. ..nI$f'C;I

t'HfV\6I\ ln41f\(' 61 thq Gotn:ua

~.

~

A:;:'to"

lh. ~

.t

.J.y

$& ,.... (:lUlt, of E.~1H:t 10 lM cmt

ifi\Q u.t ,<14 tJ. &thu AIDc4 Cj,,,"

~"Ibu.

1'101"'" M'" ~ m ~pI, M tb1! C

'nJIII\l.tr

a,ut Drh...ia hAl

P'r-n' of

muHa.'

t...-roulH'. tipi, ta. tb AJ!,6.m' ,ctlca

~.~t9~~~~!:;::

,~

'"

In de laatste gemeenteraadszitting,na' de lezing ván eenige uitlrek. seis üit d'e afschuwelijke leerstelsels van den Spaanschen anarchist Ferrer door den heer Rijckmans, ,riep Dr. Tenyagne uit:' . -.Welja,ook ik ben van meening, dat men gébtekkelUke kinderen en nuttelooz~ wezens maar van kant maken moet! ' ' In de jaren 1847-1848 verscheen er ook een SCHROBBER., als Antwerps liberaal satirisch wcekblad.

..... ichh.uk1AJe'ltlrrtb
Een bijzonder maandblad waarvan ik niet weet hoelang het heeft bestaan,

Satirische tijdschriften zijn altijd al bijzondere leesstof geweest. Vooral als ze politiek getint zijn, zoals dat Antwerpsche stuk uit de collectie: DE SCHROBBER (sehropt alIe weken satyriek en hU1l1oristiek) m.4 van 7 november 1909, dat de toen nog maar pas opgerichte socialistische partij in llelgië was toegedaan.

Ecn grote tckening op dc voorpagina hceft als opschrift een moeder die Dr. Terwagne vraagt "wat zij moet aanvangen met haar gebrekkige zoon Franskc",

(wo/'dt vCI1'olgd)

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

0

"De Zeven Provinciën" In het altijd zeer lezenswaardige"Krantencuriosa" van Louis Nierijnck, stond in aflevering 30 een stukje over de muiterij op het Nederlandse oorlogsschip "De Zeven Provinciën", febr. 1933. De "zwarte bladzijde uit de Ned. Geschiedenis", zoals Nierijnck dit noemt, was echter nog veel zwarter, want de regering Colijn vaardigde tijdens deze muiterij - een verbod uit tegen het lezen van de door de Arbeiderspers uitgegeven bladen door het personeel van de zee- en landmacht De directie van de Arbeiderspers bracht daarop direct een nieuw blad uit onder de naam "De Zeven Provinciën".

Op vrijdag 10 februari 1933 werd er door een Domier vliegboot een bom op het schip geworpen, waarbij 23 doden en ] 3 gewonden vielen. Ook bij de veroordeling van de muiters werd onderscheid gemaakt tussen Europeanen en inlanders. Zo kregen vier Indonesiërs 18 jaar gevangenisstraf en de Nederlandse hoofdverdachte werd voor 10 jaar naar de gevangenis verwezen. Zelfs in Nederland werkte deze muiterij door, want de leider van de Revolutionair Socialistische Partij H. Sneevliet werd veroordeeld tot vijf maanden gevangenisstraf omdat hij de dienstweigering door honderden indonesiërs op 3 februari "Een daad van geweldige betekenis voor de gehele Indonesische vrijheidsbeweging" had genoemd.

oÈ,mïËVEN RR'(niINCIËN UITGAVE VAN DE N. V: DE ARBEJDERSPERS HIKlLVllO 15 - - TlllliFOOH 32600

AHSTlRDAH

TEN ANTWOORD AA!:(pECHERS' VERBOD/ Et" gotJt

(

Zo blijkt maar weer eens hoe een stukje in de "Au Courant" aanleiding kan zijn voor een vervolg en dat zou door meer lezers gedaan moeten worden! Harm Bosman

Deze krant werd dan ook direct op de lijst van voor militairen verboden lectuur geplaatst. Maar dat had weinig zin omdat het een eenmalige uitgave is geweest. De hele muiterij - waaraan niet al1een inheemse bemanningsleden maar ook Nederlanders hebben meegedaan - was veroorzaakt door een drastische vermindering van de soldij. Dit was het antwoord van de Nederlandse regering na het uitbreken van de economische crisis van 1929. Het blanke marine-personeel werd veel minder gekort op hun inkomen dan de Indonesiërs, die 17% moesten inleveren en dat gebeurde juist op een moment dat er al veel onrust bestond op Java onder de bevolking. Zo weigerden op 31 januari 425 Indonesisch marine-personeel aan te treden voor het morgenappèl en moesten later voor dienstweigeren voor de krijgsraad terecht staan. Dat inheems marine-personeel er met een oorlogsschip vandoor kon gaan, was een ongehoorde daad in die tijd.

@

Uit de Pers Krant van f 50,- per stuk De kleine linkse Italiaanse krant "11 Manifesto" werd op 19 december vorig jaar, eenmalig, de duurste krant ter wereld. In een wanhopige po!,ring van de hoofdredacteur, Valentino Parlato, om de krant van de ondergang te redden, werd een beroep gedaan op de lezers om voor één keer de krant te kopen voor f 50,- per stuk. Zelfs de aartsvader van de Italiaanse joumalistiek Indro Montanel1i, een conservatieve republikein, had beloofd om tien kranten te kopen van "11 Manifesto". Deze bijzondere uitgave werd onder meer gevuld met artikelen die gingen over het begrip vrijheid. De oorzaak van deze wanhoopsdaad was het stopzetten van de subsidie voor coöperatieve kranten door het Italiaanse Parlement.

-- VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTEN VERZAMELAARS ---

Uil 11 1111 111 11 111 111 111111 1111 111 111 111 111 111 111 11 11 1111 11 11111111 111111111 111 1111 11111111111 11111111 1111111111 111 11111 111 111 111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111.

I

DE DAGBLADPERS VAN

I

NIEUW ZEELAND.G. The Ashburton Guardian (A) The Auckland Star (A) The Bay of Plenty Times (A) The Christchurch Star (A) The Chronicle (A) Clutha Leader (A, 3pw) The Daily News (0) Daily Post (A) Daily Telegraph (A) Dannevirke Evening News (A) The Dominion (0) The Ensign (A) The Evening Post (A) Evening Standard (A) The Gisborne Herald (A) The Greymouth Evening Star (A) Tbe Hawke's Bay Herald-Tribune (A) Hokitika Guardian (A) The Marlborough Express (5pw) Nelson Evening Mail (A) The New Zealand Herald (0) Tbe Northem Advocate (A) Northland Times (A) The Oamaru Mail (A) Otago Daily Times (0) The Press (0) Tbe Southland Times (0) Taranaki Heraid (A) The Timaru Heraid (OJ Tbe Waikato Times (A) Wairarapa Times Age (A) The Wanganui Chronicle (0) Wanganui Heraid (A) The Westport News (A, 5pw)

1880 1870 1872 1868

Ashburton Auckland Tauranga Christchurch Levin Balclutha New Plymouth Rotorua Napier Dannevirke Wellington Gore Wellington Palmerston North Gisborne Greymouth Hastings Hokitika BlenheiID Nelson Auckland Whangarei Dargaville Oamaru Dunedin Christchurch Invercargill New Plymouth Timaru Hamilton Masterton Wanganui Wanganui Westport

1874 1857 1886 1871 1909 1907 1874 1880 1874 1866 1857 1865 1866 1866 1863 1905 1861 1861 1862 1864 1872 1938 1856 1867

6,500 120,000 18,800 60,700 6,500 3,100 22,500 15,700 19,100 2,700 69,100 3,900 90,000 26,300 11,900 6,000 20,800 1,500 9,700 18,500 247,000 18,200 3,000 5,700 53,700 83,000 34,500 10,700 17,200 41,600 9,100 11,200 9,000 2,400

80

oeeEN OCEANIE Cook Islands Daily News (Engl & Maori) La Dépêche de Tahiti (D) Fiji Sun (A) Fiji Times (0) Jagriti (3pw) Nai Lalakai (0, Fijiaans) News Bulletin (A, 5pw) Les Nouvelles de Calédonie (D) Les Nouvelles de Tahiti (D) PaÇ.ific Daily News (0) Papua New Guinea Post Courier (D) La Presse Calédonienne (D) Samoa News (D)

-

Rarotonga, Cook Isi. Papéeté, Tahiti Suva, Fiji Suva, Fiji Nadi, Fiji Suva, Fiji Pago Pago, Am.Samoa Nouméa, NW.Caledonie Papéeté, Tahiti Agana, Guam Port Moresby, Papua NG Nouméa, NW.Caledonit! Pago Pago, Am.Samoa

1944 1964 1974 1869 1950 1962 1960 1971 1960 1970 1969

2,000 14,000 25,000 27,000 5,500 15,600 1,800 15,000 9,900 18,000 28,000 8,000 7,000

VERENIG ING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTEN VERZAMELAARS

@

·' ,Thre~ )
..

"" '

e :

"

NORTH

+

NE

I

SOUTH

ZEAlA

......

.(j

@

-

Snores Is .

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRrFTENVERZAMELAARS -

D

• ir:h.

~\1

.,llngezonden

""',.1::::'

t'·

DE "GENERAL STRIKE" IN ENGELAND VAN 1926 Het interessante artikel van collega Bosman over The British Gazette in Au Courant nr. I van dit jaar behoeft enige aanvulling. Zoals hij schrijft, verschenen er slechts zeven nummers van Churchill's British Gazette tijdens de General Strike van 1926; in mijn verzameling bevinden zich zowel het eerste als het laatste nummer (7) van dit dagblad. Buiten deze British Gazette zijn er inderdaad geen kranten van normaal formaat en omvang verschenen tijdens die staking, maar wel degelijk heel wat zogenaamde "emergency-editions". Zo verschenen zowel gedrukte als gestencilde nood-uitgaven in enorme oplagen. The Daily Telegraph werd gedrukt op de eigen persen en de Evening News (large st ~vening in the world) wordt op een stencil apparaat van Associated Newspapers Ltd. vermenigvuldigd. The Sunday Pictorial vàn 9 mei 1926 verscheen met vier pagina's foto's van de staking, zo ook de Daily Minor van 13 mei waarin de mededeling dat de staking was opgeheven. Het Latest London Bulletin (7 mei) werd dagelijks in verscheidene nieuwe edities aangeboden. Het blad werd gedrukt bij de partikuliere firma Gale in Piccadilly. Dit éénzijdig bedrukte dagblad (nr.16 in de collectie) geeft veel nieuws in slechts enkele lijnen met de koppen "Strike Latest News" en "Stop Press". Onderaan in dit geval ook de cricket uitslagen.

van de Daily Heraid en had een oplage van 750.000 exemplaren. Dit was het orgaan van de T.D.C. (Trades Union Congress). Het is overigens het enige stakingsnummer in de verzameling dat niet minder dan 8 pagina's telt! Die "General Strike" van 1926 heeft gezorgd voor heel wat bijzondere kranten in verzamelingen en ze worden nu nog in Engeland aangeboden voor weinig geld. L.M.C. Nierynck

LITESJL~ndonBUllETIN _ _ _ _F_r_Îc_ln..::..Y.;,..._M_IlY 7th, 1926:-~

,.

I

STRIKE .-,:,.::~~\~r~I·,~~~~ty~::·,i,~ .,~" ," ",I~f';\'1

, ~?~

',',; ",

·,,:t" '

" ail 'Mitror TIIE

DAILY

rlCTurm .: Y.WSI'AI'EII

WITII

TIIE

I.ARGEST) NET,·Si\LE. ,

·TI-fu

,BRITIS ~fFiCIAJL·

WO KER

S1fRJlKE NIEWS BULLETIN

I'ublislied b)' Thc GClIl'I1d Ci'IlIllCil of thc Nn. \Y1~nNJ~~I",r IWII.NINC.;, 1\11\" JI

>' .

T;:;ldcs lfllio,ll.Co~îgrC!;s 1,1t"

pureE

ot.".: I'I':NN\'

LAllOIw'r ~,~,.t~I'''.'

Un'

BVBN wo

NET

BALB

TIIE

WORLD.

Ono Ponn •

• •,

,.

The British Worker, official Strike News Bulletin (nr. 1 van 5 mei 1926) werd gedrukt op de persen

111

7th, 1926-.-

. Thuroday: Uay 13th, 1926.

I

..

" · NE ,

Ono ponny .

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

@)

·"MINI" BLADEN In de periode tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en het verschijnen van maandblad "Het Beste, van Rcadcr's Digcst", om ruwweg een tijdsbestek aan te duiden, verschenen er een aantal populair-wetenschappelijke bladen op een klein formaat. Om met de kleinste te beginnen: "Internationale Echo", van ideeën en gebeurtenissen uit alle landen. Dit blaadje - in een formaat van 12x J 8 cm - werd uitgegeven door het Central Office of Information te Londen, en kostte 65 cent of 12 Belgische frank.. De doelstelling van deze maandelijkse uitgave was ,,' "een dieper hegrip hij te hrengen van de beginselen, die ten grondslag liggen aan on:c gemcensclwp-pe/Uke beschaving". Art. 3, Verdrag van Brussel 1948. Er stonden artikelen in die overgenomen waren uit andere bladen, zoals "Geographical Magazine", "Life" en de "Tribune", maar ook speciaal voor dit blaadje geschreven stukken. In nummer 35 van juli 1949 stond een stuk van Or. G. van der Vat, onder de titel "De weg naar Europse eenheid", waarin ondermeer het volgende voorkomt: "Onder de vele moeilijkheden die zich h1Uken voor te doen bij de verwe:enlUking van het plan voor h'uropese verbondenheid, is wellicht de meest opval/ende hel wantrouwen dal door vele West-Furopeanen wordt getoolld telJ op::ichle vall de drUlveren welke C;roof-/3rillallllië bewegen een :0 nijvere, doch levens ;:;0 duistere rol te spelen in deze grootse ollderneming". Wanneer men de huidige opstelling van Engeland in de Europese Eenwording bekijkt, lijkt het wel of er in al die jaren weinig verandert is. Een ander mini-blaadje was "Reflex", dat om de veertien dagen verscheen en waarvoor 25 cent or 5 Belgische frank moest worden betaald, lIet formaat was 14x20 cm , terwijl op de achterzijde een kleurenfoto stond van een filmster. Dit blaadje werd uitgegeven door "De Spaarnestad". Ook hierin artikelen en cartoons, maar ook een schaak-, dam- en puzzel rubriek.

@

-

Een derde populair-wetenschappelijk maandblad was "Wereld", dat een uitgave was van Maandblad Succes. Dit blaadje was 13x 19 cm groot. In het nummer van februari 1950 staat een artikel over de macht van de televisie - in Amerika - ook toen al! Onder de kop "Televisie verandert het dagelijks leven", staat onder meer: "f)e meeste warenhuizen i/1 Ner!' 'lork hli/vell tweemaal per week ook 's avonds open, opdal de mensen, die overdag hun hezigheJell hehhen, toch hUil inkopen kunnen doen Ongeveer een ha!!juar geleden kwam de direct ie vall Gimhel's tol de olltdekking, Jat haar warel1huis Dinsdag.\'avond\' plotseling Jlog slechts ha!! zo druk werd bezocht als Ie voren. De oorzaak van hel wegblijven der k/unh.'11 was toen weldra olltdekt. Het bleek de wild me! zijn ogell rollellde komiek Milton Herle te ZUil, die elke I )iJlsdagavolld van acht tot negen in een televisie-progralllma opt reedt. Tegenwoordig is Uimbel's niet meel' op f)insdag-, maar op Ivfaa/1(lagavo/ld open. " Dit soort berichten maak het lezen van deze miniblaadjes zo interessant, omdat er zo veel zaken toch de laatste jaren minder veranderd zijn, dan je dacht. Het is alleen jammer dat je van al dit soort bladen, cr maar een enkel nummer of soms een aantal nummers in je bezit heb, maar ja een mens kan ook niet alles hebben! Ook andere landen hadden in deze tijd dit soort blaadjes, zoals in Groot-Brittannië b,v, het maandblad - met de toepasselijke naam - "Lilliput". Het formaat hiervan was ong, 14x20 cm, Deze op goed papier gedrukte uitgave had zeiL" al een rull-colour middenvel. c In het nummer van juli 1948 - 22 jaargang, nr 7 een verhaal van Georges Simenon: "Tbc Pilot's Wife". Harm Bosman

VERENIGING VOOR }(RANTEN- EN TUDSCHRfFTENVERZAJ\IELAARS-

64 PAGINA'S

'~

'.,'

!~f;:

9

.2/JAARGANG No

,.~~" ":/5 Mei· 1950

,\l7~~1

Uit de inlloud: Geheimschrift der redelozen

R De huisgenoten van

Boeddha R Estafette van de roem

R Een ,chemisch wonder

!

_'. i R De mammon als dictator

}c/ r :. -R' 't

•........

1 I

~ ~

\

Î

,

-J,~e placht, der f \'e~.~ee~dlng

! .R"

.

Het aloude

)mOChlSembleem

, . ' R. l_·Hct vjs~lckoartie van

: ~~ ,! ·?C

;ron

. ).) ....... R

I.(~, I, T~st' 'uw " " ~ ... ~

geheugen \ .

; 'Rl.

. ,"

~ !:RoodselnondCèl·umbus.

" R "'~~:l~~' , ...•. S.O.S. onder water " 't.,~~, ,R ~:;, ~. Hel roadsel van de

"

kaarsvelvlekken

Tl Puz:zles Tl

De verre einder lokt (,u/Ijevallell "all wereldreizigers

(1017.. 563)

ZAL FOTOS\'NllIESE OE LANDIlOUW VEIIOlllNGEN7 OE WEG NAAII EUROrF:SE EENIIEIll DE AUTO VAN IIE TOEKOMST TOIlEIIMOIIY 110 ET ONTIIULI.INGEN (Kort nrhan!) 1211 blnrhijdl'n

I'i 0 11 GEil Y 11 () U S E,

-

11 A K E 1\ S T 1\ E E '1',

L 0 N

J)

0 I'i

VERENIGING VOOR I(RANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -

Dagblad Zonqer Nieuws uitgeeft." Het Dagblad Zonder Nieuws telt zestien bladzijden. Wie een abOlmement neemt, ontvangt elke dag een exemplaar per post. Dat kost 1,95 per dag. Behalve op zaterdag. Dan is het.r 2,25, omdat cr een katern bij zit. Zonder nieuws natuurlijk ... Voor wie liever niet elke dag een pak onbedrukt krantenpapier door de brievenbus krij gt, heen Bossmarll1 in één adem het wekelijks tc verschijnen Tijdschrift Zonder Nieuws (32 blanco bladzijden) gemaakt. Ook dat wordt op zondag gepresenteerd. Later volgen waarschijnlijk nog titels als het Tweewekelijks Blad Zonder Nieuws en het Maandblad Zonder Nieuws. Bossmann heeft om te beginnen 250 exemplaren van zijn dagblad laten drukken. Dat ziet niemand cr aan af maar het is echt zo, beweert hij. "Dat drukken i~ heel belangrijk, of je het nou met of zonder inkt doet. Er is aandacht aan besteed. En terecht. Want waarom zou geen nieuws geen waarde hebbcn? Dat is ongeveer de boodschap." De drukker werkt cr belangeloos aan mee. Bossmat1l1 hoeft: alleen het papier te betalen, niet de arbeidskosten. Met die 250 exemplaren hoopt hij een tijdje vooruit te kunnen. "Ik denk niet dat ik veel abonnees krijg." Gegadigden kunnen zich melden bij de Stichting Stilte!, Eerste Constantijn Huygensstraat 110, 1054 BZ in Amsterdam.

l&'Uit de Pers

.r

DAGBLAD EN TIJDSCHRIFT ZONDER NIEUWS "Hel is natuurlijk heel raar 0111 een krant zonder inhoud te maken ", weet beeldend kunstenaar Hans Boss.'nanl1. Deze gedachte heeft hem er niet van kunnen weerhouden. Zondag (22 maart 11.) verscheen het eersle nummer van het Dagblad Zonder Nieuws (DZN). Er wordt helemaal niks in afgedrukt. Geen enkele tekst en geen enkel beeld. Alle pagina 's zijn helemaal blanco. Bossmanl1 hoopt een "oase" te creëren in de "informatiemaatschappij". "Je wordt stapelgek van de informatiestress", zegt hij. "Als je besluit de kranten een tijdje niet meer te lezen, val je meteen overal buiten. We gaan gebukt onder een dagelij ks bombardement van nieuws. Het Dagblad Zonder Nieuws is een protest. Een abonnement is een intentieverklaring." Bossmar1I1 maakt de krant in opdracht van de Stichting Stilte!, die hij toevallig zelf heeft opgericht. Maar denk nu niet dat hij de enige is die genoeg heeft van al dat nieuws. Nu al hebben zich vier abOlmees gemeld. "Eentje heeft aangeboden de krant elke dag demonstratief in de ochtendspits te gaan lezen."

Bro/}: De Volkskral/t -J? dul'ré

_..

_=--~

I'

......-_____

~~---~.~.. ;.,~':..":.

"'i,'"

...

"N'Ie UWS~,ll."~'\ " el"'I!~' on. "'ï',~ f,.'

a

,

, I · •.

\\ \,

I ".

iI \

," •.. ,'.' . :.' . ' '...

..".

'" " J J'

J

:;,

;.

." .• , '

"

,~

.' '!'.

'. ,

...:

',', P

.1

1

;

\

"

',:':,"

'!>,:.:'.' ,

',',

:

',':

~\'-"'-------------

Het nieuwe dagblad is een project Nationale Dag Zonder Nieuws. "Dat willen we graag: . "Dat willen we graag: één keer per jaar een dag waarop het Journaal geen nieuws uitzendt." Wat dan wel? Bossmann: "Gewoon, niks of zo. Stilte. Ook op de radio en in de krant. Dat zou mooi zijn. Dat dc Volkskrant bijvoorbeeld één keer per jaar Het

@

Red. -Op dit momcnt hcen de heer Bussmalln al 13 abOl1l1eeS en hebben reeds diverse bil1ncn- en buitenlandse radio- cn televisiezenders interviews afgenomen. De Duitse i\RD heeft zelfs bij drukkerij De Jong in Baade-Nassau de produktie van het Dagblad Zonder Nieuws gefilmd hoe het van de rolt. .. blanco dus!

VERENIGING VOOR }
"PUNKTUREN" OF DE GAATJES AAN DE RAND VAN EEN KRANT Waarom zille!l op ecn krant toch altijd die gaaljes op de - ook !log geribbelde - papicrrand? Een krant wordt rotatief gedrukt in hoogdruk of offset (vlakdruk). Voor de niet-ingewijden betekent "rotatief' een produktieproces waarbij er van een papierrol gedrukt wordt in plaats van vel per vel. Rotatief drukken heeft voordelen vanwege snelheid van drukken en het formaat. Een of meerdere rollen papier worden onder de drukunits geplaatst al naargelang het aantal pagina' s wat gedrukt moet worden. Een rol papier betekent - afl1ankelijk van het formaat machine - meestal 4 of 8 pagina's dagblad of 8 of 16 pagina' s weekend of tabloid formaat. Reken nu maar eens uit hoeveel rollen je nodig hebt om een dagbladformaat van 64 pagina's te produceren ..... En als er nog extra kleuren toegevoegd moeten worden, is er voor elke kleur een extra drukunit per papierbaan nodig. Nu wordt voor iedereen meteen duidelijk waarom krantenpersen zulke mastodonten van machines zijn. Als de verschillende papierbanen bedrukt in zwart of meerdere kleuren door de drukpers gevoerd worden, komen deze banen (strengen) bij elkaar op het eind van de drukpers voor het vouwapparaat. De papierbanen worden eerst over de vouwtrechter gevoerd en krijgen er de eerste vouw. Ze worden verder via geleiderollen over de snijcilinder gevoerd .(zie tekening). De trekwalsen zorgen voor het op ruwen (ribbels) van de papierrand. Met een mes wordt elke krant op het juiste formaat a(gesneden. In vaktermen noemt men dit de afslag. Op dat moment hebben de punkturen (priemen) de krant al aangeprikt om vast te houden gedurende "het transport" rond de vouwcilinder. Vandaar dat de gemaakte gaatjes wat ingescheurd zijn. Tijdens dit meestal "transport" naar de uitvoer van de machine zit de krant klemvast in de punkturen en krijgt bovendien een extra vouwslag.( de zgn. kwartslag. ). Als het eindprodukt op de uitlegband ligt, is de krant gereed voor verdere verwerking. ( Inserts of bijlages, katernen toevoegen, verzending) Bovengenoemde "geribbelde rand" en de punktuurgaatjes zie je 111 onze eigen KZN (Krant -zic bijlage hij ACZonder Nieuws).

"

pUllkturéll

VERENIGING VOOR IillANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

®

abonees over de hele wereld en wordt in 48 verschillende edities en in 19 talen gedrukt. Red. (zie ook aIiikel "Krantencuriosa L Nicrynck in dit nummer)

Ee in ruku@

't}ö

/3/'0/1 .'

l\1INIIVIA BETALEN MINDER VOOR KRANT IN ZEELAND Woon je in Goes en leef je van een bijstandsuitkering of een vergelijkbaar inkomen, dan krijg je 40% korting op een abonnement van de Provillciale Zeeuwse Courallt. Overigens gaat het om een proef van de PZC en de gemeente Goes. De gemeente int de abonnementsgelden en zorgt voor de adresadministratie. Hoewel het om een proef gaat, verdient dit loffelijke gebaar van de PZC navolging. Het is toch een goede manier om de krantenoplage te vergroten. Bron:

'98.

GEURIG KRANTJE De abonnees van het Deventer Dagblad kregen 28 maali 11. een heerlijk geurende krant in de bus. De krant plaatste een paginagrote wervingsadvertentie van de Agrarische Hogeschool Larenstein met daarop rode bananen. Wie met zijn nagel over de pagina krast, ruikt de aardbeiengeur die bij de in Zuid-Amerika en Afrika groeiende banaan hoort. De toepassing van geur in de krant is opmerkelijk omdat de mediabureaus hiervoor erg huiverig zijn. Zij hebben zo hun twijfels over de impact van een geuradvertentie in een krant die al na een dag wordt weggegooid. Marketeer Hans Lucies noemt de actie van het Devellter Dagblad een kans om te bewijzen dat het wel degelijk kan. "Zowel het Devellter Daghlad als de adverteerder hebben ontzettend veel leuke reacties gekregen; daarmee is het doel van de advertentie bereikt." /31'0/1 :

'98

READERS DIGEST VERJONGT Driekwart eeuw prijkte de inhoudspagina op hct omslag van Readers Digest. Daar komt een eind aan. Met ingang van de mei-uitgave is de cover van het ovcr heel de wereld gelezen populairwetenschappelijke tijdschrift met een foto opgesierd. Het nieuwe jasje is bedoeld om meer jonge lezers aan te trekken. Het karakteristieke zakformaat wordt overigens gehandhaafä. Het nieuwe concept werd uitgetest in de VS, Zweden en Nieuw-Zeeland. Readers Digest telt 28 miljoen

DREIGING VOOR KRANTEN NEEMT AF Twee jaar geleden was 24% van de Duitse internet-gebruikers van mening dat het nicuwe medium een bedreiging voor kranten zou vormen. Het jongste marktonderzoek wijst ui! dat hct zo'n vaart niet zal lopen. Aan het onderzoek namen lUim 16.000 Duitstalige gebruikers van on-line diensten deel en slechts 17% van hen is van menll1g dat uitgvers op hun tcllen moeten passen. lironf)elilscher [)n,eker

'<)8

WILHELlVIINA WAS VOOR EEN NATIONALE KRANT Als het aan koningin Wilhelmina had gelegen, had Nederland na de Tweede Wereldoorlog één krant gelezen. De eigenzinnige vorstin was van mening dat ons land na de bevrijding eensgezind genoeg zou zij n om het vooliaan met één nationale krant te doen. Dit staat te lezen in het pas verschenen boek Wilheminu, boegheeld vall de monarchie. De schrij ver beweert het verhaal te hebben opgetekend uit de mond van een hoge piet in Den Haag. Deze zou van Wilhemina destijds de opdracht hebben gekregen 0111 de mogelijkhedcn voor de nationale krant te onderzoeken "omdat al die verschillende kranten maar een hoop geld kosten". Bron

- IJle, '1)8

INTERNET-KRANT IS VERLIESPOST De krant uitgeven op internet levert een aanzienlijke verliespost op, zo klagen de meeste dagbladen in de VS. Ze geven er twee mogelijke verklaringen voor. De meeste huishoudens hebben nog geen toegang tot internet, omdat veel mensen zich geen abonnement kunnen veroorloven. De krant op internet bereikt dus lang zo veel lezers niet als de gedrukte. De tweede verklaring volgt uit de eerste: advelieerders zijn niet bereid vcel geld voor hun advertenties te betalen, als de internet-krant door zo weinig mensen word gelezen. bron: liralicus -juni I ~n

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAl\1ELAARS

HOE ZAL DE GESCHIEDENIS OVER CLINTON OORDELEN? HIJ HAD WELLICHT BETER MOETEN KIJKEN NAAR DE OUDE TOPPERS (BENJAMIN FRANKLIN. een van de geestelijke vaders van de VS (ABRAHAM LINCOLN, president 1861-1865 - loodste de VS door de burgeroorlog (FRANKLIN ROOSEVELT~ president 1933-1945 - vocht zich door crisis en Wereldoorlog 11

@

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

@

DE ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE HEEFT OPGEHOUDEN TE BESTAAN In 1997 was het twee eeuwen geleden dat te ZierÎluee de eerste courant op SchouwenDuivenland werd opgedcht door stadsdrukker Abraham de Vos. Deze tweemaal per week verschijnende ZIERIKZEESCHE COURANT bevatte voornamelijk officiële stadspublicaties, advertenties en enkele nieuwstijdingen. Het blad voerde het wapen van Zierikzee als vignet in de kop en het formaat was niet zo groot als gebruikelijk; voor de rest zag het eruit als elke andere courant uit die tijd: 2 kolommen en een dwars gedrukt gedeelte. Zierikzee telde in de laatste jaren van de 18 de eeuw slechts 6000 inwoners, dus van een grote oplage van de krant kon geen sprake zijn. Abraham de Vos had zijn inkomsten uit de drukkerij en nam dus niet veel financiëel risico , met zijn krant want het stadsbestuur maakte tegen betaling gebruik om Dfficiële mededelingen te prubliceren. Het lezerspubliek was niet altijd tevreden met de inhoud van de krant en omdat daardoor veel persoonlijke advertenties achterwege bleven, ontstond toch het gerucht dat het blad zou verdwijnen. De Zierikzeesche Courant bleef echter bestaan, ook zelfs nadat op 1 januari 1806 het zegelrecht op de advertenties werd ingevoerd waardoor de lezer meer moest betalen. Toen in 1810 bovendien de Franse censuur werd ingevoetd, was de uitgever ten einde raad. Uiteindelijk werd de uitgave op 11 januari 1811 gestopt en verscheen vanaf die datum slechts het "Feuille d' Affiches et d' Annonces" met nauwelijk nog enig nieuws. Pas op 9 december 1813, toen de Fransen de stad hadden verlaten, verscheen de Zierikzeesche Courant opnieuw en na een aantal jaren, vooral tijdens het midden van de vorige eeuw, was het blad erg gezien maar toen kwam de klad erin en het laatste nummer verscheen op 1 juni 1889. Intussen had P. De Looze te Zierikzee op 14 augustus 1844 de ZIERIKZEESCHE NlEUWSBODE gesticht in een tijd dat in verscheidene steden in Nederland de zegelbelasting werd ontdoken door uitgave van zeer kleine krantjes,

@

die met een afmeting van minder dan 2 dm2 vrij van zegelrecht konden verschijnen. De Nieuwsbode begon dus ook als Z.g. "lilliputter" en werd concurrent van de grote Zierikzeesche Courant. N'. I

, i8H.

1..IERIKZEESCH E NIECTI'SEODE.

N iww.slijdingen. Op lû de%~r heelt bij H1Q?ç'eC eeo. !j:(::J\l'etijke uMcnourd plnt~

lex~:l ia de Rotterduruclle eau.

flat ua 2 Allf. jl, d3t ~r in R<.l~' tenh:n cen mtutcr la de RuhnJt iJ JI!1rriveerd • .!~t! den

lO-

Rilt} ;''ln ,jll )1:\ll B"I:un wil I~~rllil. ZOl} ml!n!e t'CJ't loen rat~:;fond?,Q. EI'>tI.. jOQ,gelto.~ ~an t!)!.::r:JiJ openlijk ma! o.itrflotilo, i:llllwchJkI 1$ Jaroll hUi!(t .ueh w.\-1tom \fukt men d>loll Qok ;tio!~ Dlmelijk d.oor do wielen Uil een' ; te:;;en tedelijic rerlit en de ta ~l)o1~ Jl'0ar\Y~g:entre{Q daea fGrplo!t.: rlll'l van 7roQmde, zeer OQt~erea. ttreQ. In bl)t opeae veld 'Wtcllt- ' de hand!Jrep(Il\:: te lIij don lreta ~f, Oll ~ierp .ictl 't aq(~Q~p'Qbotch 16 AI1~. 1!j{04G kort voor dca Jtoornilc. V3.U 3.U" ;::ijdun runtlom J~e Jtld per op de spoorstufJQ Bedor, 100" oQtuoglJn 'lf'ij do 9'Qrblijdllo,tle Ju het onmogelijk~:u den. tnb tijding'lll, d~c tliettelert.H.uQd~ tot ttuHea. Men weet oog Die~, !Ult 3.J.oboudeade ~ut:fl weJer iil iT:1 t de joo!elln3' tot daze l(i;I'rij- Je ~!!ileele )(nij'lFij '~D " (:{erto)~ ,~elij:<e du.d ffilg hebben lU''''.l' !!!nûo,ch de o)03H
,

-._.-

BCiSE::iLA~~SCa:E

. t

BEIlIGtF.!(,

Bij bet dorp V3.lkenbufi h Qnlaag1 een lpie~elsencht, on. der eomw.1lldo na deo Gca6nat &rrttru. geleverd, "l3rbij maai eanbriJt E1Jndrtlitac LD gewordeQS oenige, ruiten ligt lJo.knoald Q"Q' con' pur milit.a{ull 61'JU';" 14 • tc(}fjd lijn. Vrij uit Ichrijft moa, dat het tG bowondérea it, rI.l,.,. sitt-. meer oIf1,ld/u/1 6ij IttUm plfiLrÛ~ "Aad, ycrmlLJ bet groo. toadew lote1ill§ell. '1n.foa. wolke .t.~ht3 el waken in den ":lP"o" ,~~d~ !"arel1 genet. ad. Eoa ra,,~~~. '!'cfuchoa.vcntud ui in . ,eno~.king kof.DU te 'f3.S(en t l!~fP mGn do miHtJttrcn Gtll fI~pnlflll tagQtI o1kandof lut fJl3aOfJa';Iif80 I 'óór dat zij fllt .. komea I~ du wlPMhaudel be-

I!

de ~o.sdlJ klY~lheit lijn, d.:;area~

nOfea Î1 de b,admaa. ten hoo~, Ue tevreden O9'ar doo 0'13(3.1 a.haof te fIlld dun.den OO~lt Uil ncd~ppdlaQ on ,buloQ(t dit zeer Ol1ttt§ ~fJ"" BiGt aUeoll OVer.. "Ioed, m~1.{'. daarenboven oea 8"l0do kwahtGI~. GlxnUllltUJU I1IlXU:cnUlt,r. D~et' dagen vcf1ehoen wcder eea Am.Jterdamfeh Ran. dehbl:r.d met "nO we"eaeoJe Vl'00".

he-, xinuebeeld der P3,...

rijC(bo voroorganheden. -- De wudeteodo Joqd. ia eon Beten foor de brood.cltrijforij ge';or. ~.!ln. __ Eea h~KQr 'iu.lrls .. IChea d';vJgedageo , di. ja.st op I haring i'Il.AÛteo; mogton ttJlfJ wahiuchea. ·di. d. barin~ fer" drMCQ IlJo ? .tiol!cll, het.tettde lot ooder. .. Te~!j1 nog' teer oalatlJ' tweo g:UI1! _ Eea CatsounJijk jOQ\lc. houn Iq Ense.und (ilO' 'fedltrijd ling 'nn U ju-ea otet anooG ·1tield~ll, waarbij de ecu dea IOde.. middw.d. GIl eca de{tisó betrek"!lil ~~ 'lot?,. Ent uAmm lr:RJn4tl king bekleedeado" vn.s.gt tea fl4Mni:~ I Uil polk, dal:co bawalijk efJf) niet onbemiddeld ~~lllerocAtÏf ~dtr ~"I' jt/lU' , rneisjlJ. (H. B. N.t 3t1&1) _ nr't Iltr'lf!1f 'nj U 'all11 , - Wij Te .8urlijn hee.tl de hofilllTCO

'IJ

De eerste redacteur was Piet er Hendrik van der Weyde, die later echter ook voor de "Courant" .. schreef en dikwijls in tegengestelde zin! Eén van de berichten op de voorpagina van het eerste nummer berichtte "een leger walvisschen doodgeslagen, die jagt op haring maakten, mogten alle walvisschen die de haring verslinden, hetzelfde lot ondergaan ... "! Het kleinood was erg gewild in Zierikzee en omstreken en hoewel gauw uitgelezen, bood het heel wat verscheidenheid aan berichten, echter wel in telegramstijl. Het kleine blaadje verscheen driemaal per week (maandag, woensdag, vrijdag) en het abonnement kostte 2,5 per week of 2 cent per nummer. Ik had het genoegen eens een bandje met alle verschenen miniatuurtjes te mogen doornemen en heb genoten van de inhoud, stuk voor stuk! De laatste uitgave verscheen met een doodskop in de titel.

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAIVIELAARS

Hiervan verscheen eens een afbeelding in ons blad. Dat laatste miniatuurtje luidde een nieuwe periode in; er was nu op dat formaat ook belasting verschuldigd, dus het had geen zin meer zo'n kleinood verder te laten verschijnen. De Zierikzeesche Nieuwsbode kwam nu weer uit als een "schoone courant op groot papier". Wat de redacteurs betreft heeft het blad beruchte schrijvers gehad, naast de eerder genoemde van der Weyde. De beruchtste was George, Anne, Christiaan, Willem Vasseur de Coignée, ofwel Marquis de Thouars. Die publiceerde al enige tijd gedichten in kranten en tijdschriften, maar omdat die poëzie te scherp en spottend werd, weigerde men overal opname van zijn bijdragen. Uitgever De Looze van de Zierikzeesche Nieuwsbode was een uitzondering; hij gaf de Thouars de gelegenheid zijn werk in de Bode te ,publieeren." Eén van zijn gedichten gaf de lezer al aan dat men met een eigenaardig persoon te maken had: "Veel liever stuurs, dan binnen 's muurs, te stelen als een raaf. Veel liever arm, dan droog en warm en hoogst aanzienlijk braaf. Veel liever slaags, dan alledaags. Veel liever honds dan binnen 's monds. Veel liever stout dan geld en goud". Toen de markies zich tegen de overheid keerde in bijtende woorden, werd hij gearresteerd en zag de binnenkant van talrijke gevangenissen van Nederland. Vanuit de gevangenis schreef hij nog wekelijks voor de Nieuwsbode. Toen hij weer vrij kwam werd hij opnieuw opgevangen door De Looze, maar de kroegentochten en dronkenschap van de markies en een aanstaand proces deden hem naar Duitsland vluchten. Toen hij in 1850 weer over de grens kwam en zijn weg opnieuw in Nederland wenste te vervolgen, stierf hij, in Bentheim. Een ander redacteur met een berucht verleden was Eijlert Meeter, die eerder in Groningen de even zo bekende Tolk der Vryheid vol schreef met een anti-regeringsgezinde bijdragen en daarvoor reeds enkele malen, samen met zijn uitgever Bolt, in de gevangenis had gezeten. Over hem schreef ik eerder in Au Courant een artikel. Voor een smadelijk artikel in de Zierikzeesche Nieuwsbode

werd hij opnieuw vervolgd maar ontkwam aan zijn arrestatie door naar Engeland te vluchten. In 1889 kon de Zierikzeesche Courant het niet langer bolwerken en werd opgenomen in de Zierikzeesche Nieuwsbode. Vreemd is dat er geen exemplaren van de Zierikzeesche Courant van de jaren 1797 tot en met 1808 meer bestaan in de archieven, omdat al die nummers zijn verbrand in de vroegere Zierikzeesche Gasfabriek in opdracht van de laatste uitgever Hedde Lakenman. Niemand weet waarom hij dat ooit heeft gedaan. De Nieuwsbode bleef regelmatig verschijnen, ook tijdens de tweede wereldoorlog en moest daardoor na de bevrijding de uitgave stoppen. In 1948 keerde het blad terug als dagblad. Na de watersnoodramp van 1953 verscheen het nog viermaal per week als streekblad.

· ,De

~

.'" Ie·

~"

. . t"'F!l

l~loorm RJ?o,11S.~·"' ..l!.A80NNCES _

.. _ -

M'--~~

De ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE, één van de oudste kranten in Nederland vierde in 1994 haar ISO-jarig bestaan. Als streekblad met slechts 4780 abonnees kon het zich niet langer handhaven en op koninginnedag 30 april dit jaar verscheen het laatste nummer. De Provinciale Zeeuwse Courant heeft het blad overgenomen. Voor enkele lezers van ons blad heb ik nog een "Iaatste editie van de Zierikzeesche Nieuwsbode " beschikbaar. L.MC. N""""",~.

1.. 11"""." ........ ",,10.1 •• 040

.""u. 1.'''JnHJ .. """"",.t.<"'"

u"", ..... ,,"'''', ...." n.... " ..,... ~~

"' •• 1.'.....

'k""_~'~""""_,

'""'..II'""".........k~"('II...,~-' ..'"_· ... .. , ....1I.l!.on .. '" ""'" n.....:>O' ...
~

, .... ~ .... ~ w. Ot

1oJ-..II,

0-'1""

,~ltl!'iI" t..~~,..,

'~'f""""·~"·~""'E,...u..I"_

", .. ~,od""."nol",I""'~.'1 ...... _

I'.'" , ..... 'I>t...

U-'t>I"" •• ',k .....""'......

~".'"I'

'...1.<1,.,,". lte.. , ......,\ .... >(1,"'

n"."~" ","I ,~a~",~

...:I.

Ovt.

... "It...,h~.','.It ...... ~',' .... 't'

r..-."""_

w.. ~ "' .... UI, ....' I.".... ~'

"",~.

...

~""t.~~""" .. /l._~ OH1467\J.'O'

VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS

'.

'

@