779
Atopisch eczeem Wat is atopisch eczeem? Atopisch eczeem, ook wel constitutioneel eczeem genoemd, is een huidziekte die wordt gekenmerkt door een ontstekingsreactie. Een combinatie van factoren speelt een rol bij het ontstaan hiervan. Deze factoren kunnen zowel van buitenaf op de huid inwerken als van binnen uit de huid beïnvloeden. De verschijnselen van een ontsteking zijn roodheid, zwelling en warm aanvoelen van de huid. Daarnaast zijn andere typische kenmerken van eczeem: vochtblaasjes, vochtafscheiding ("natten"), schilfers en krabeffecten. Aangezien eczeem altijd in meer of mindere mate jeukt, krabt de patiënt hieraan. Door het wrijven en krabben wordt het eczeem mede in stand gehouden. Een kenmerk van eczeem is verder dat vele van de hierbovengenoemde verschijnselen naast en na elkaar aanwezig kunnen zijn. Eczeem kan grofweg in twee stadia worden onderverdeeld: acuut en chronisch. Acuut eczeem kenmerkt zich door roodheid, zwelling, vochtblaasjes, natten en krabeffecten. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, gaat de huid schilferen en neemt de roodheid af. Bij een chronisch eczeem neemt de roodheid af, de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en/of droge huid kunnen kloven ontstaan. Atopisch eczeem is een bijzondere vorm van eczeem. Het geeft aan dat er aangeboren inwendige factoren zijn waardoor men allergisch kan worden voor stoffen uit de leefomgeving. Deze aanleg is erfelijk en kan al snel na de geboorte tot uiting komen. De stoffen uit de omgeving worden allergenen genoemd, omdat ze een allergische reactie uitlokken. Zij kunnen worden onderverdeeld in inhalatie-allergenen (d.w.z. stoffen die worden ingeademd) en voedselallergenen. Het eczeem komt vaak tezamen met andere allergische ziekteverschijnselen zoals tranende ogen, niesen (hooikoorts) en piepende ademhalingen (astma) voor.
Hoe ontstaat atopisch eczeem? De precieze oorzaak van atopisch eczeem is onbekend. Verondersteld wordt dat het eczeem ontstaat door een samenspel van diverse factoren. Enerzijds is er de erfelijke aanleg, anderzijds zijn er talloze allergenen en niet-allergene stoffen en invloeden uit de omgeving. Van de niet-allergene prikkels kunnen de volgende belangrijk zijn: prikkels: warmte afkomstig van een warmtebron (zon etc.) of veroorzaakt door lichamelijke inspanning, afsluitende kleding (nylon) en dergelijke. Ook droge lucht (vorst) kan het eczeem bevorderen. chemische prikkels: zeep en andere ontvettende middelen. De huid van een persoon met atopisch eczeem is al droog; door frequent wassen met zeep wordt deze nog droger en neemt de jeuk toe. wollen kleding: wol veroorzaakt bij atopisch eczeem extra jeuk, soms zelfs pijnprikkels.
8-6-2015
1-5
779
De algehele conditie van iemand met atopisch eczeem speelt een belangrijke rol. Vermindering van de weerstand, door lichamelijke invloeden (ziekten, vermoeidheid) of door psychische invloeden (emoties,stress), verlaagt de prikkeldrempel van de huid. Jeuk zal eerder gevoeld worden en het eczeem kan verergeren. Allergene stoffen, die bij het ontstaan en onderhouden van atopisch eczeem een rol spelen, zijn: inhalatie-allergenen, zoals huisstof (met hierin huismijten en hun afscheidingsproducten), dierproducten (huidschilfers en speeksel) en voorts stuifmeel van bloeiende planten zoals: grassen en bomen, vooral berken. Voedselallergenen zijn: kippenei (vooral het eiwit), melk (vooral bij jonge kinderen), pinda's, vis en schaaldieren. Voorts kan een allergie ontstaan voor de minder allergene plantaardige voedingsmiddelen zoals peulvruchten, noten, zaden, fruit, groentes en granen.
Wat zijn de verschijnselen? Zowel de plaats waar atopisch eczeem op het lichaam voorkomt, als de verschijningsvorm zijn afhankelijk van de leeftijd van de persoon en het stadium waarin het eczeem verkeert, nl.: de acute of chronische fase. Atopisch eczeem ontstaat meestal in de eerste 6 levensmaanden, maar kan in principe op iedere leeftijd beginnen. Ongeveer 75% van de patiënten is jonger dan 20 jaar. Het eczeem kan gedurende een betrekkelijk korte tijd aanwezig zijn, maar ook chronisch blijven bestaan. Bij sommige mensen verdwijnt het om vervolgens veel later weer terug te keren. Als atopisch eczeem bij een baby ontstaat, wordt het dauwworm genoemd zie ook folder: "Dauwworm". Dauwworm is een acute vorm van het eczeem dat zich voornamelijk bevindt in het gelaat op de wangen en achter de oren, op de behaarde hoofdhuid, op de romp en de armen en benen, met name de scheenbenen. Het ontstaat meestal rond de 3e levensmaand. Op de peuterleeftijd bevindt het atopisch eczeem zich vooral in de huidplooien bij de gewrichten zoals de ellebogen, de knieën, de polsen en de enkels. In het gelaat, de hals en de nek blijft het eczeem vaak bestaan. Acuut opvlammen van het eczeem blijft mogelijk. Op oudere leeftijd neigt het eczeem naar de chronische vorm. Het eczeem toont dan minder roodheid, de huid wordt dikker en schilfert meer. Ook de niet-aangedane huid van iemand met atopisch eczeem is opvallend droog en schilferend en werkt het ontstaan van jeuk in de hand. Op volwassen leeftijd kunnen nog twee vormen van eczeem voorkomen. De eerste hiervan is een type waarbij de patiënt voornamelijk op de ledematen, hevig jeukende pukkels krijgt, die hij voortdurend stuk krabt. De tweede is een vorm die in het hoofd-, hals- en nekgebied is gelokaliseerd. Bacteriën, huidschimmels en gisten spelen hierbij een rol. Behalve de genoemde kenmerken van atopisch eczeem zijn er nog enkele andere afwijkingen aan de huid. De droge huid jeukt vooral bij transpireren en bij het dragen van wol. Bij gebruik van zeep nemen de klachten toe. De huid rond de ogen is donker van kleur en de huidplooien onder het ooglid zijn gezwollen en verdubbeld. De wenkbrauwen zijn aan de buitenzijde vaak uitgevallen. Er kan een kloofje tussen de onderzijde van de oorlellen en de hoofdhuid aanwezig zijn. Op de wangen en de bovenarmen komt een afwijking van de huid voor met een typisch ruw (schuurpapier-achtig) oppervlak. De huid van mensen met
2-5
779
atopisch eczeem is extra gevoelig voor infecties. Zo kunnen puistjes ontstaan en schimmelinfecties optreden. Ook wratten en waterwratten (mollusca) komen veel voor bij mensen met atopisch eczeem. Op jonge leeftijd is er naast de meestal rode wangen, in het gebied rond de neus en de mond juist een opvallend bleke huidskleur.
Hoe wordt de diagnose gesteld? Het is veelal noodzakelijk een onderzoek in te stellen naar de rol van stoffen waar u overgevoelig voor bent (allergenen). Alvorens tot dit onderzoek over te gaan, vindt eerst een gesprek plaats opdat zoveel mogelijk gegevens verzameld worden. Hierbij wordt gevraagd hoelang de aandoening bestaat, welke verschijnselen erbij optreden, met welke stoffen men in contact komt, wat de eetgewoonten zijn, of de aandoening in de familie voorkomt etc. Het allergie-onderzoek kan op twee manieren plaatsvinden. De meest gebruikelijke en nauwkeurige methode is de huidtest. Hierbij wordt de te testen stof in de huid geprikt. Indien de huidtest onmogelijk is, b.v. doordat het eczeem te uitgebreid is of door medicijngebruik, kan een bloedonderzoek worden verricht. Hierbij worden de in het bloed aanwezige antistoffen tegen diverse allergenen opgespoord.
Wat is de behandeling? De behandeling met geneesmiddelen is tweeërlei. Men kan de huid behandelen met smeersels: de lokale behandeling, of tabletten innemen: de systemische behandeling. Lokale behandeling Deze bestaat uit het aanbrengen van vette zalven of hydraterende crèmes die het vochtgehalte van de huid op peil houden. Aan deze smeersels kunnen, afhankelijk van het huidbeeld, diverse stoffen worden toegevoegd. Bestaat er een gering of matig ernstig eczeem, dan is toevoeging van een zwak werkend corticosteroïd (zie folder "Corticosteroiden voor de huid) meestal voldoende. Wordt het eczeem ernstiger en chronischer dan worden naast sterker werkende corticosteroïden bij voorkeur teerproducten gegeven. De sterkte van de corticosteroïden kan dan weer geleidelijk verminderd worden, zodra het eczeem rustiger wordt. Bij infecties met bacteriën of schimmels kan men anti-bacteriële en/of antischimmelmiddelen toevoegen. Systemische behandeling Deze behandeling is voornamelijk gericht op jeukbestrijding. Er zijn veel soorten antijeuktabletten of dranken die meestal tot de groep van antihistaminica behoren. Dit zijn geneesmiddelen met als belangrijkste bijwerkingen moeheid, slaperigheid en concentratiestoornissen. De laatste jaren zijn er echter antihistaminica ontwikkeld waarbij ook deze bijwerkingen tot een minimum beperkt blijven. Indien het eczeem ernstiger vormen aanneemt kan de arts overgaan tot het voorschrijven van corticosteroïd-tabletten. Bij deze behandeling moet een vast doseringsschema worden nagestreefd. Indien dit goed wordt gecontroleerd, is deze therapie weinig bezwaarlijk. Indien het eczeem geïnfecteerd raakt met bacteriën, waarbij pusvorming optreedt, kan een antibioticumkuur noodzakelijk worden.
3-5
779
Wat kunt u zelf doen? Jeuk is een belangrijk verschijnsel bij atopisch eczeem. Wrijven en krabben doen de jeuk toenemen; krabben veroorzaakt pijn. Bij genezing van de stukgekrabde huid ontstaat weer jeuk. Deze vicieuze cirkel moet doorbroken worden. Er moet niet overdadig met zeep en vooral niet met bad- of doucheschuim gewassen worden. Daarentegen is het verstandig badolie aan het water toe te voegen of eventueel de huid na te behandelen met een vette crème, zalf of hydrofiele crème. Ontvettende chemicaliën als wasbenzine, aceton, terpentijn, petroleum etc. moeten strikt vermeden worden. Wollen kleding geeft snel jeuk; katoen wordt goed verdragen. Bij inspanning en transpiratie ontstaat ook snel jeuk. Afsluitende nylon kleding wordt daarom afgeraden. Tijdens en na het transpireren, vooral als het zweet opdroogt, ontstaat vaak hevige jeuk. Na inspanning, b.v. bij sport, is direct en kortstondig douchen dus aan te bevelen. Te hoge temperatuur binnenshuis, of buitenshuis in de zon, veroorzaakt eveneens jeuk. Zonnebaden hoeft op zich niet nadelig te werken, als er maar afkoeling (wind) bij aanwezig is. Tegen de jeuk kunnen anti-jeukmiddelen worden ingenomen. Het stuk krabben van de huid vindt vooral 's nachts plaats. Dit kan worden beperkt door de nagels goed kort te houden en eventueel verbandhandschoenen te dragen. Jeuk ontstaat niet alleen in bovengenoemde omstandigheden, maar ook als gevolg van allergische reacties. Het is van groot belang dat men die allergenen, waarvoor men blijkens de test allergisch is geworden, zoveel mogelijk vermijdt. Desgewenst kunnen folders worden verstrekt met adviezen ten aanzien van b.v. hooikoorts, het vermijden van stof en dierlijke allergenen. Ook wat voeding betreft is het belangrijk voedingsmiddelen waarvoor men allergisch is, te vermijden. Alhoewel het niet altijd mogelijk is aan te geven of het eczeem erger wordt na bepaalde voeding, moet ervan uitgegaan worden dat als zich jeuk ontwikkelt tijdens of na het eten, het eczeem later kan verergeren. Bij een aangetoonde voedselallergie is het gewenst dat er een diëtiste wordt ingeschakeld. Wanneer iemand een huidziekte zoals atopisch eczeem heeft, zal men deze zoveel mogelijk verborgen willen houden. De gedachte een besmettelijke ziekte te hebben, komt snel op. Atopisch eczeem is echter, behalve bij een infectie met bacteriën, niet besmettelijk. Er bestaat geen bezwaar tegen zwemmen in openbare gelegenheden; de hoge chloorconcentratie van het zwemwater kan de huid echter wel nadelig beïnvloeden. Na het zwemmen doet men er goed aan te douchen en een basiscrème (vet) te smeren. Een vakantie aan zee doet soms wonderen. De combinatie van zon, zee en onbedekte huid (minder schuren en transpiratie) kan een gunstig effect hebben. Het is bekend dat stressfactoren het eczeem nadelig kunnen beïnvloeden. Ergernis en emotionele gebeurtenissen zijn belangrijke factoren, waardoor de jeuk en later het eczeem verergeren. Het is verstandig uw arts hulp te vragen indien er psychische problemen zijn. In sommige gevallen is de hulp van een psycholoog aan te bevelen.
4-5
779
Wat zijn de vooruitzichten? Als het eczeem na het tweede jaar nog niet over is, of als het opnieuw ontstaat, komt het vaak ook op andere plaatsen dan het gezicht voor: aan de binnenzijde van de ellebogen, in de knieholten, bij de polsen, op de wreven en in de nek. Op langere termijn (40-50ste levensjaar) is te verwachten dat de ernst van het eczeem zal afnemen. Meer informatie kan worden verkregen bij de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel eczeem (VMCE), Postbus 419, 8200 AK Lelystad (www.vmce.nl). Bron: Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
5-5
