info voor de patiënt
metabole en cardiovasculaire aandoeningen
Atopisch eczeem
UZ Gent, Dienst Dermatologie
Wat is atopisch eczeem?
Symptomen
Atopisch eczeem (= atopische dermatitis, constitutioneel eczeem) is een veel voorkomende chronische ontstekingsziekte van de huid.
• Jeuk is een typische en vervelende klacht bij eczeem. Jeuk geeft aanleiding tot krabben en wrijven wat het eczeem verergert en in stand houdt.
Atopie is een persoonlijke of familiale aanleg om IgE-antistoffen te produceren in reactie op lage dosissen allergenen. Die allergenen kunnen inhalatieallergenen zijn zoals pollen, grassen, uitwerpselen van huisstofmijt, honden- en kattenroos of voedselallergenen zoals kippenei, koemelk, pinda’s, enz… Als reactie hierop kunnen mensen atopisch eczeem en/of hooikoorts en/of astma ontwikkelen.
• We onderscheiden twee stadia van eczeem:
De precieze oorzaak van atopisch eczeem is onbekend. Een samenspel van verschillende factoren, zowel genetische factoren als omgevingsfactoren, zorgt voor het ontstaan en het in stand houden van de ontstekingsreactie. Door genetische factoren is er een aangeboren vettekort in de huid. Dat geeft aanleiding tot een droge huid. Daarenboven werkt de barrière die de huid voor ons lichaam vormt minder goed. Om de huidbarrière te herstellen, is goede hydratatie van de huid noodzakelijk. Verschillende omgevingsfactoren spelen hierop in: allergenen, niet-allergenen (warmte, zeep, wollen kledij), algemene conditie en psychische factoren (stress, emoties). Atopisch eczeem ontstaat meestal op jonge leeftijd (eerste 6 levensmaanden) maar kan ook op latere leeftijd ontstaan. Het verloop kan episodisch en grillig zijn, acuut (kortdurend) of chronisch (langdurig). Soms kan het eczeem verdwijnen om later terug te komen. Er kunnen ook andere allergische ziekteverschijnselen uit de atopiegroep zoals astma en hooikoorts ontstaan. Er wordt geschat dat atopisch eczeem wereldwijd voorkomt bij 3-10% van de kinderen en 1-3% van de volwassenen (Leung 2003). Als één van de ouders lijdt aan atopisch eczeem heeft een kind 50% risico om de aandoening te ontwikkelen. Als beide ouders atopisch eczeem hebben is het risico 80%.
Acute fase: roodheid, zwelling, vochtblaasjes, natten. Een acuut eczeem kan enkele dagen tot enkele weken aanhouden.
Chronische fase: de huid wordt heel droog en schilferig. De roodheid neemt af en de schilfering neemt toe. De huid wordt dikker (lichenificatie). In de droge huid kunnen kloven ontstaan.
• De plaats waar de ontstekingsreactie zich voordoet en de symptomen van atopisch eczeem zijn afhankelijk van de leeftijd van de persoon en het stadium (acuut of chronisch) waarin het eczeem verkeert. Baby’s: acuut eczeem (dauwworm), de letsels bevinden zich vooral ter hoogte van het gelaat en op de hoofdhuid.
Kinderleeftijd: gelaat, elleboogplooien en knieholtes, polsen en enkels.
Volwassen leeftijd: chronisch eczeem met periodes van rust en verergering, meest in hals en gelaat.
• Andere verschijnselen: -
De droge huid jeukt vooral bij zweten en bij het dragen van wol.
-
De huid rond de ogen is donker van kleur en de huidplooien onder het ooglid zijn gezwollen en verdubbeld.
-
Ter hoogte van de wangen en de bovenarmen kan de huid ruw en schuurpapierachtig zijn.
-
De wangen zijn rood. De huidskleur rond de neus en de mond daarentegen is opvallend bleek (wit dermografisme).
Atopisch eczeem heeft een grote invloed op de levenskwaliteit. Het heeft vooral bij kinderen een grote invloed op het gezin.
2 Atopisch eczeem
Atopisch eczeem 3
• Verwikkelingen:
• Uitwendig:
Door de verlaagde huidprikkeldrempel en doordat de huidbarrière minder goed werkt, ontstaan er gemakkelijker infecties (bacteriële, schimmel, wratten,…). Eén van de meest gevreesde infecties is eczema herpeticum. Hierbij is de huid besmet met het ‘herpes simplex virus’ (verantwoordelijk voor koortsblaasjes).
- -
Bij infecties: antibioticazalf, desinfecterende zalf of schimmeldodende zalf.
-
Topicale immuunmodulatoren: tacrolimus en pimecrolimus.
-
Lichttherapie: UVB smalspectrum, UVA.
Erythrodermie: dit is een bijzondere vorm van eczeem die in het ziekenhuis behandeld moet worden. De gehele huid is rood, strak, warm, gezwollen, schilferend en jeukend. De patiënt voelt zich ziek. De ontstekingsreactie gaat gepaard met een massale verwijding van de bloedvaatjes in de huid.
• De diagnose is gebaseerd op de historiek van de patiënt en op het onderzoek van de letsels. De behandelende arts kan een allergietest laten uitvoeren via het bloed of via de huidtest (voorkeur) om zo de allergenen op te sporen.
Crèmes op basis van cortisone: deze crèmes remmen de ontsteking en de jeuk. Omwille van de bijwerkingen strikt het advies van de arts volgen.
- Teerzalven
• Inwendig: -
Antihistaminica: wordt voorgeschreven bij hevige jeuk om de jeuk te verminderen. Zij hebben als belangrijkste bijwerking: moeheid, slaperigheid en concentratiestoornissen.
- Corticosteroïdtabletten (kortstondig), cyclosporine, methotrexaat, nivaquine…
Wat kan uw dermatoloog doen? Tot op vandaag is atopisch eczeem niet te genezen. De behandeling is er op gericht om het eczeem rustig te houden, of sneller tot rust te laten komen in de acute fase. De behandeling omvat volgende drie pijlers:
Huidverzorging De atopische huid is vaak droog en schilferig. Via aangepaste huidverzorging proberen we dit onder controle te houden. Vraag hierover advies aan de behandelende arts. Beperken van allergene en niet-allergene prikkels Hiervoor is het vaak nodig om een aantal leefgewoonten te wijzigen, wat niet steeds evident is (zie advies ‘wat kan je zelf doen’).
- Anti-eczeem behandeling - Huidverzorging - Beperken van allergene en niet-allergene prikkels Anti-eczeem behandeling
Wat kan je zelf doen?
Hierbij wordt rekening gehouden met de ernst, de plaats en het stadium van het eczeem, eventuele complicaties en de leeftijd. Adviezen verzorging van de gevoelige huid • Douchen of baden mag, zelfs elke dag. • Houd het contact met water zo kort mogelijk (maximaal 5 minuten). 4 Atopisch eczeem
Atopisch eczeem 5
• Ideale temperatuur van het bad is 35° C (voelt lauw aan, opgelet te koud voor een zuigeling). • Gebruik huidverzorgingsproducten (zoals bad-of doucheolie, wasemulsie en crème) die vochtinbrengend, hypoallergeen en parfumvrij zijn. Dus alleen water is niet voldoende!
Vermijd contact met huisstofmijt/saneringsadvies (oudere kinderen en volwassenen hebben hier het meeste baat bij) • Overdag de slaapkamer en het beddengoed voldoende ventileren • Geen tapijt in slaap- en woonkamer
• Na douchen, baden en wassen: huid droog deppen en daarna de huid masseren met een vochtinbrengende crème. Voorkomen van irriterende factoren • Geen wollen kleren dragen. • Bij inspanning en transpiratie ontstaat jeuk: zweten zoveel mogelijk voorkomen door bv. geen nylon kledij te dragen maar zoveel mogelijk voor katoen te kiezen. • Gebruik geen wasverzachter en wees matig in het gebruik van waspoeder. • Bij het sporten zo snel mogelijk na afloop douchen en de huid invetten om jeuk als gevolg van transpiratie tegen te gaan. • Slapen in een koele kamer onder een licht dekbed. Eventueel katoenen handschoenen dragen tegen het krabben in de slaap. • Hoge temperaturen zijn best te vermijden gezien ze jeuk kunnen veroorzaken. Zonnebaden kan mits het in acht nemen van de preventieve bescherming en het aanwezig zijn van afkoeling (wind). • Chloor in het zwemwater kan irriterend zijn voor de huid: steeds goed douchen na het zwemmen en een basiscrème (vet) aanbrengen. Voedingsmiddelen en eczeem Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen kan zinvol zijn bij kinderen onder de leeftijd van 5 jaar. Wanneer een kind na inname van bepaalde voedingsmiddelen darmkrampen, diarree of een verergering van het eczeem vertoont, is het mogelijk allergisch aan het voedingsmiddel. Bespreek dit zeker met de behandelende arts.
Jeuk-krabcyclus doorbreken Jeuk is een belangrijk verschijnsel bij atopisch eczeem. Wrijven en krabben doen de jeuk toenemen, krabben veroorzaakt pijn en letsels. Genezing van de stukgekrabde huid veroorzaakt jeuk. De jeuk volledig bannen is niet haalbaar. Er kunnen wel maatregelen genomen worden om de jeuk te beperken. De vicieuze cirkel van jeuk-krabben doorbreken is niet evident. Bewustwording van het jeukgedrag en bereidheid om dit gedrag te veranderen zijn belangrijk. (lees ook de brochure “Alternatieven voor krabben”). Nuttige links: • www.dermatologie.ugent.be of www.uzgent.be:
- Begeleidingsprogramma voor mensen met chronische huidziekten ‘OnderHUIDs’- UZ Gent: intensieve 12-wekencursus over wat u zelf kunt doen aan uw huidziekte.
- Smeerschooltje UZ Gent: infonamiddagen voor kindjes met atopie en hun ouders.
• www.vlaamsestichtingvooreczeempatienten.be: Vlaamse Stichting voor eczeempatiënten. • www.vmce.nl: Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem. • www.bvksbp.be: Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde. • www.skincarephysicians.com/eczemanet/index.html: Info eczema American Academy of Dermatology. • www.nationaleczema.org/home.html: National Eczema Association.
6 Atopisch eczeem
Atopisch eczeem 7
Dienst Dermatologie Gebouw P6, 1ste verdieping Tel. 09 332 22 98
[email protected]
v.u.: E. Mortier, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent
metabole en cardiovasculaire aandoeningen
Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 - 9000 Gent Tel. +32 (0)9 332 21 11 - Fax +32 (0)9 332 38 00
[email protected] - www.uzgent.be
MODULO.be 118880 - Mei 2012
Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent.
