ASPO Congres 2013 Hosted by:
Work & Social Psychology Faculty of Psychology & Neuroscience, Maastricht University
ASPO 2013 | 2
Welkom in Maastricht! Het ASPO congres 2013 belooft –wederom– een inspirerend en gezellig congres te worden. De redactie van het Jaarboek Sociale Psychologie 2013 heeft inhoudelijk gevarieerde en kwalitatief goede praatjes geselecteerd die de komende twee dagen kunnen worden beluisterd in de parallelsessies. Daarnaast verzorgen twee internationaal vermaarde sprekers de keynotes dit jaar: Prof.dr. Wolfgang Stroebe (UU en RuG) en Prof.dr. Dolores Albaraccín (University of Pennsylvania). Beiden zullen in hun presentaties zowel de fundamentele als de toegepaste kant van de sociale psychologie belichten. De congresorganisatie wordt dit jaar gedeeld door de sectie Toegepaste Sociale Psychologie (Faculteit Psychologie en Neurowetenschappen) en de vakgroep Gezondheidsbevordering (Faculteit Gezondheid, Geneeskunde en Levenswetenschappen). Wij willen iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan de organisatie hartelijk bedanken. Het congres en alle catering vinden plaats in de Maastricht School of Management (zie foto). Het congresdiner vindt dit jaar in Lanaken (België) plaats. Voor het vervoer naar de dinerlocatie hebben wij bussen gehuurd, die ons bij de congreslocatie komen ophalen. Zorg dat u op donderdag om 18.45 klaar staat! Als u tijd en zin heeft, kunt u op het Vrijthof in de binnenstad Magisch Maastricht bezoeken en genieten van glühwein en oliebollen. De buslijnen 3, 4, 10 en 34 (Veolia) rijden naar en van de bushalte aan de Helmstraat (cafézijde Vrijthof).
Enjoy! De organisatie: Rob Ruiter, Karlijn Massar, Marja Vissers, Stefan Gruijters (e.v.a.)
ASPO 2013 | 3
Programma Donderdag 12 december Vanaf 9:30
Inschrijving & koffie/thee
Business Lounge
10:30
Opening door Prof.Dr. Rob Ruiter
Conference Hall
11:00
Plenaire lezing door Prof.Dr. Wolfgang Stroebe: “The impact of environmental cues on
Conference Hall
behavior: Do we need dual system theories to explain it?” 12:00
Lunch
Restaurant & Business Lounge
13:00
Jaarvergadering ASPO
Conference Hall
14:00
Parallelsessie 1
Lecture Rooms 207, 223, 225, & 250
15:40
Koffie/thee
Business Lounge
16:00
Parallelsessie 2
Lecture Rooms 207, 223, 225, & 250
17:40
Borrel
Business Lounge
18:45
Vertrek bussen naar dinerlocatie
Bij ingang congreslocatie
19:00 – 22:30
Diner @ La Butte aux Bois
Lanaken, België
ASPO 2013 | 4
Vrijdag 13 december 9:30
Koffie/thee
Business Lounge
10:00
Parallelsessie 3
11:20
Koffie/thee
Lecture Rooms 207, 223, 225, & 250 Business Lounge
12:00
Plenaire lezing Prof.dr. Dolores Albaraccín: “Social psychology of action: From the field to the lab.”
Conference Hall
13:00
Lunch
14:00
Plenaire lezingen door prijswinnaars ASPO Dissertatieprijs en Dancker Daamen Award
Restaurant & Business lounge Conference Hall
15:00
Einde congres
Conference Hall
Een gedetailleerd programma van de parallelsessies en abstracts behorende bij de presentaties vindt u op de volgende pagina’s.
ASPO 2013 | 5
Parallelsessie 1 (donderdag): 14.00 – 15.40 uur Ruimt e
14
1. Zelf & Zelfprocessen
2. Geheugen
3. Intieme Relaties
4. Beslissingen & Sociale dilemma's
Lecture Room 207
Lecture room 223 14:00-15.40
Lecture room 225
Lecture room 250
Voorzitter: Esther Papies
Mooijman & Van Dijk Zelfbevestiging en de acceptatie van taboe14.00 gedrag
Voorzitter: Rob Ruiter
14.00-16.4
Van 't Veer, Stel & Van Beest Verminderd vermogen om te liegen: Met minder werkgeheugen zijn mensen eerlijker
Voorzitter: Karlijn Massar
Voorzitter: Ilona de Hooge
Koudenburg, Gordijn & Postmes Gespreksflow en sociale validatie in intieme relaties
Molenmaker, De Kwaadsteniet & Van Dijk Kostbaar straffen en belonen in 'warme' versus 'koude' sociale dilemma's
Meijer, Gebhardt, Van Pekaar & Van Osch Laar, Willemsen & Dijkstra De invloed van foto's op het Het belang van autobiografisch geheugen zelfidentiteit en 14.20 groepsidentiteit als voorspellers van kernreacties op het horecarookverbod
Stel, Van Koningsbruggen, Krijnen, Breugelmans & De Jong & Schellekens Zeelenberg Dichterbij mij: Effecten van Het uitstellen van keuzes affiliatieprimes op percepties van interpersoonlijke afstand
Keesman, Papies & Barsalou Een korte 14.40 mindfulnesstraining helpt mensen hun lijnintenties beter op te volgen
De Goede & Vonk Heeft u iets opmerkelijks gezien? Het optimaliseren van getuigenverhoor bij buurtonderzoek
Visserman & Karremans Een aantrekkelijk alternatief in een negatief daglicht: Een vertekening in het verwerken van gedragsinformatie bij mensen in een relatie
Van Giesen, Fischer, Van Dijk & Van Trijp Affect en cognitie in 15.20 attitudevorming van (on)bekende attitudeobjecten
Brüll, Ruiter & Jansma Zeg het juiste, niet het foute: Positief en affirmatief formuleren van goal framing boodschappen verbetert de geheugenprestatie Koffie/thee
Straeter, De Hooge & Van Osselaar Delen is beter voor ons allemaal: Verschillen in keuzes en voorkeuren van eigenaren en ontvangers tussen objecten geven vs delen Tjew A Sin, Schneider & Nauts, Rudman, Langner & Massar & Huskovic Loewenstein, Zeelenberg Koole Wigboldus Virtuele rivalen: Jaloezie na & Inbar Belichaamde terror Gillende mannen, boze blootstelling aan avatars in Simpel is beter management: vrouwen: Backlash en het een immersive virtual 15.00 (gesimuleerde) selectief onthouden van reality environment interpersoonlijke aanraking gender atypisch gedrag vermindert doodsangst bij mensen met een lage zelfwaardering
15.40
Koffie/thee
ASPO 2013 | 6
Koffie/thee
Plantinga, Van Wolferen, Inbar & Zeelenberg Voor wat hoort wat: Belastingfraude en het belang van een eerlijke ruil tussen belastingbetaler en overheid Koffie/thee
Abstracts - Parallelsessie 1 1. Zelf en Zelfprocessen 1. Zelfbevestiging en de acceptatie van taboe-gedrag Marlon Mooijman & Wilco W. Van Dijk (Universiteit Leiden) - Het huidige onderzoek toont aan hoe onschadelijk taboe-gedrag minder moreel veroordeelt en meer moreel geaccepteerd wordt na een bevestiging van het zelfbeeld. Dit effect werd gemedieerd door een verminderd gevoel van psychologische dreiging. Dit suggereert dat het zelfbeeld een belangrijke rol speelt in de acceptatie van taboe-gedrag. 2. Het belang van zelfidentiteit en groepsidentiteit als voorspellers van kernreacties op het horecarookverbod Eline Meijer, Winnie Gebhardt, Colette van Laar, Marc Willemsen, & Arie Dijkstra (Universiteit Leiden) - Anti-rookboodschappen moeten worden aangepast aan de identiteitsbehoefte van rokers. Een longitudinaal onderzoek onder rokers n.a.v. het horecarookverbod geeft aan dat onder blijvende rokers sterkere niet-rokers zelfidentiteit en groepsidentiteit positievere reacties voorspelt op het rookverbod, terwijl een zwakkere niet-rokers zelfidentiteit en groepsidentiteit negatieve reacties voorspelt. 3. Na een korte mindfulness training kunnen mensen hun lijnintenties beter opvolgen Mike Keesman, Esther K. Papies (Universiteit Utrecht) & Lawrence W. Barsalou (Emory University) Tijdens een korte mindfulness training leerden deelnemers bewust te worden van hun gedachten, en deze te zien als kortstondige mentale gebeurtenissen. Dit hielp degenen met een sterke impliciete voorkeur voor ongezond eten om, in overeenstemming met hun lijnintenties, minder ongezonde snackkeuzes te maken. Zonder mindfulness training lukte deelnemers dat niet. 4. Belichaamde Terror Management: (Gesimuleerde) interpersoonlijke aanraking vermindert doodsangst bij mensen met een lage zelfwaardering Mandy Tjew A Sin, Iris K. Schneider, & Sander L. Koole (VU Amsterdam) - Mensen met een lage zelfwaardering piekeren vaak over de dood en reageren angstig en defensief op herinneringen aan hun sterfelijkheid. We laten in vier studies zien dat zachte aanraking, zoals een hand op de schouder of het vasthouden van een knuffeldier, doodsangst kan verminderen bij mensen met een lage zelfwaardering. 5. Affect en Cognitie in Attitudevorming van (On)bekende Attitude-objecten Roxanne I van Giesen, Arnout RH Fischer, Heleen van Dijk, Hans CM van Trijp (Wageningen Universiteit) - Dit onderzoek naar onbekende doch realistische attitude-objecten ((nano)technologieën) laat zien dat mensen voor onbekende attitude-objecten toch in sommige omstandigheden “on the spot” gecreëerde cognities kunnen bijschakelen in hun oordeelvorming, in plaats van alleen op affect te vertrouwen. Namelijk, voor hoge need for cognition en bij negatief affect.
ASPO 2013 | 7
2. Geheugen 1. Verminderd vermogen om te liegen: Met minder werkgeheugen zijn mensen eerlijker Anna van ’t Veer, Mariëlle Stel, & Ilja van Beest (Tilburg University) - In een studie waar deelnemers anoniem een dobbelsteen gooiden voor geld–en waar zij dus konden liegen over de uitkomst van hun worp–vonden wij dat deelnemers die cognitief belast waren door een andere gelijktijdige taak eerlijker waren dan deelnemers die meer werkgeheugen tot hun beschikking hadden. 2. De invloed van foto’s op het autobiografisch geheugen Keri Anne Pekaar en Yvette van Osch (Tilburg University) - In vijf studies bestuderen wij de invloed van het maken van foto’s op retrospectieve ervaringen van vakanties. Onze bevindingen zijn dat het aantal foto’s dat gemaakt wordt per dag voorspelt hoe ‘leuk’ deze dag ervaren wordt én dat door het gebruik van foto’s de ervaring achteraf positiever gekleurd is. 3. Heeft u iets opmerkelijks gezien?: Het optimaliseren van het getuigenverhoor bij buurtonderzoek Kevin M. de Goede & Roos Vonk (Radboud Universiteit Nijmegen) - Wanneer iemand mogelijk door opzet om het leven is gekomen, wordt er door de recherche onder andere informatie ingewonnen onder buren en passanten. Dit onderzoek draagt twee technieken aan die mogelijk succesvol gebruikt kunnen worden bij het ondervragen van getuigen tijdens buurt- en passantenonderzoek. 4. Gillende mannen, boze vrouwen: Backlash en het selectief onthouden van gender atypisch gedrag Sanne Nauts, Laurie A. Rudman, Oliver Langner & Daniel H.J. Wigboldus (Radboud Universiteit Nijmegen, Rutgers University, Friedrich Schiller Universität Jena) - Volgens de Status Incongruency Hypothese (Rudman et al., 2012) wordt gender atypisch gedrag (lage status-gedrag voor mannen, hoge status-gedrag voor vrouwen) negatief beoordeeld. Het huidige onderzoek suggereert dat mensen atypisch gedrag selectief beter onthouden, vooral wanneer ze gemotiveerd zijn de gender status quo te beschermen. 5. Zeg het juiste, niet het foute: Positief en affirmatief formuleren van goal framing boodschappen verbetert de geheugenprestatie Phil Brüll, Rob Ruiter en Bernadette Jansma (Universiteit Maastricht) - Elektro-encefalografie (EEG) / event-related brain potentials (ERP’s) wordt gebruikt om te kijken hoe doelframing (winst- vs. verliesframe) gecombineerd met valentie (affirmatie vs. negatie) het geheugen beïnvloed. De bevindingen dat positief en affirmatief formuleren van doelframing boodschappen de geheugenprestatie verbetert hebben belangrijke implicaties voor de wijze waarop persuasieve communicatie het beste kan worden geformuleerd.
ASPO 2013 | 8
3. Intieme Relaties 1. Gespreksflow en sociale validatie in intieme relaties Namkje Koudenburg, Ernestine H. Gordijn, & Tom Postmes (Rijksuniversiteit Groningen) - Soms hebben partners het gevoel geen woorden nodig te hebben om elkaar te begrijpen. Drie studies laten zien dat wanneer een gesprek niet lekker loopt, partners in stabiele en sterke relaties terugvallen op een gevoel van gedeelde realiteit, wat een hoger gevoel van validatie teweegbrengt dan een soepel lopend gesprek.
2. Dichterbij mij: Effecten van affiliatieprimes op percepties van interpersoonlijke afstand Marielle Stel, Guido M. van Koningsbruggen, Marlon de Jong, en Kaz Schellekens (Tilburg University & VU University Amsterdam) - Het hebben van affiliatiedoelen vertekent onze waarneming van de sociale wereld. Een andere persoon wordt als dichterbij waargenomen na een affiliatieprime (t.o.v. controleprime). 3. Een aantrekkelijk alternatief in een negatief daglicht: Een vertekening in het verwerken van gedragsinformatie bij mensen in een relatie Mariko L. Visserman & Johan C. Karremans (Radboud Universiteit Nijmegen) - Met drie studies hebben wij een potentieel belangrijk mechanisme onderzocht waarmee mensen hun relatie beschermen tegen de verleiding van aantrekkelijke potentiële partners. De resultaten wijzen erop dat mensen met een relatie gedragsinformatie over een aantrekkelijk alternatief op een negatief vertekende wijze verwerken, zichtbaar in hoe deze informatie wordt onthouden. 4. Virtuele rivalen: Jaloezie na blootstelling aan avatars in een immersive virtual reality environment Karlijn Massar &Tanita Huskovic (Maastricht University) - Vrouwen werden in een virtueel café blootgesteld aan ofwel een aantrekkelijke, ofwel een onaantrekkelijke avatar, en rapporteerden vervolgens hoeveel jaloezie zij zouden ervaren als hun partner met een onbekende vrouw zou flirten. Resultaten tonen aan dat de aantrekkelijke avatar significant meer jaloezie opwekte dan de onaantrekkelijke.
4. Beslissingen en Sociale Dilemma’s 1. Kostbaar straffen en belonen in ‘warme’ versus ‘koude’ sociale dilemma’s Welmer E. Molenmaker, Erik W. de Kwaadsteniet en Eric van Dijk (Universiteit Leiden) - Ons onderzoek laat zien dat mensen meer bereid zijn om egoïsme te bestraffen en samenwerking te belonen in een sociaal dilemma wanneer ze direct na andermans keuze moeten reageren (warme situatie) dan wanneer ze vooraf moeten bepalen hoe ze zouden reageren op dezelfde keuze (koude situatie).
ASPO 2013 | 9
2. Het uitstellen van keuzes Job M. T. Krijnen, Seger M. Breugelmans, & Marcel Zeelenberberg (Tilburg University) - Pogingen om uitstel van keuzes te verminderen, zoals het aanbieden van financiële voorlichting, zijn vaak gebaseerd op de aanname dat mensen minder zullen uitstellen wanneer ze inzien dat de beslissing belangrijk is. In vijf scenario-experimenten vinden wij dat belangrijke keuzes juist vaker werden uitgesteld dan minder belangrijke keuzes. 3. Delen is beter voor ons allemaal: Verschillen in keuzes en Vvoorkeuren van eigenaren en ontvangers tussen objecten geven vs. delen Laura M. Straeter, Ilona E. de Hooge, & Stijn M. J. van Osselaer (Erasmus Universiteit & Cornell University) - Mensen staan in sociale relaties vaak voor de keuze: geef of deel ik mijn bezit. Wij laten zien dat eigenaren vaker kiezen bezittingen weg te geven, terwijl ontvangers de voorkeur geven aan het delen van bezit. Deze keuze van eigenaren is dus non-optimaal en incongruent aan de voorkeur van ontvangers. 4. Simpel is beter Ellen R. K. Evers, George Loewenstein, Marcel Zeelenberg, & Yoel Inbar (Tilburg University) Sommige sets van producten worden aantrekkelijker gevonden dan andere. In dit project bestuderen we de rol van complexiteit in de waardering van sets. Minder complexe sets worden mooier gevonden, vaker gekozen en personen zijn bereid er meer voor te betalen. Zelfs wanneer de inhoud van de set objectief slechter is. 5. Voor wat hoort wat: Belastingfraude en het belang van een eerlijke ruil tussen belastingbetaler en overheid Arnoud Plantinga, Job van Wolferen, Yoel Inbar en Marcel Zeelenberg (Tilburg University) - Kan het gevoel dat je te weinig terugkrijgt voor de belasting die je betaalt belastingfraude in de hand werken? Twee vragenlijsten laten zien dat dit gevoel enigszins gerelateerd is aan belastingmoraal. In een experiment verminderen we dit gevoel en verhogen daarmee belastingmoraal door de efficiëntie van overheidsuitgaven positief te verwoorden.
ASPO 2013 | 10
Parallelsessie 2 (donderdag): 16.00 – 17.40 uur
Ruimt e
1. Sociale Identiteit & Groepsprocessen
2. Prosociaal gedrag en cooperatie
3. Actie, Gedrag, Doelen
4. Emoties
Lecture Room 207
Lecture room 223
Lecture room 225
Lecture room 250
Voorzitter: Ron Dotsch
Voorzitter: Kees van den Bos
Voorzitter: Suzanne van Gils
Voorzitter: Rob Nelissen
Van Breen, Spears, Kuppens & De Lemus Verzet tegen impliciete bedreiging van sociale 16.00 identiteit
Blanken, Van de Ven & Zeelenberg Psychologische licenties: Een meta-analyse
Oostendorp, Oude Groote Beverborg & Müller Menselijke vorm niet noodzakelijk: Perspectief nemen en waargenomen intentionaliteit leiden tot actie co-representatie van objecten
Elshout, Nelissen & Van Beest Een prototype-analyse van wraak
Aaldering, Van Kleef, Greer & De Dreu Opofferingsgezindheid in 16.20 intergroepsconflict: Vooral pro-sociale vertegenwoordigers volgen emotie signalen uit de eigen groep
Van Doorn, Breugelmans & Zeelenberg Prosociaal gedrag dat voortkomt uit boosheid is doelgericht
Veenstra, Schneider, Bushman, Domachowska & Koole Hoe toenaderings- versus vermijdingsmotivatie bepaalt of dispositionele boosheid wordt omgezet in boze gevoelens
Seuntjes, Zeelenberg, Breugelmans & Van de Ven Individuele verschillen in hebzucht: De ontwikkeling van een valide en betrouwbare schaal
Heyke, Holland & Van Knippenberg 16.40 Verdrietige stemming vermindert bewuste, maar niet onbewuste, stereotype associaties
Van de Calseyde, Keren & Zeelenberg De verborgen kosten van verzekeringen
Becker & Van der Pligt Inspanning gooit hoge ogen: Doelgericht gedrag in kansspelen?
Meerholz, Spears & Epstude De donkere kant van compassie
Ornée, Bijleveld & Dotsch Angstconditionering verandert visuele 17.00 stereotypen van outgroups
Bal & Van den Bos Schuld geven transformeren in helpen van onschuldige slachtoffers
De Vries, Terwel & Ellemers Het effect van onderwerpframing in communicatie over CO2 afvang en opslag op attitude en waargenomen manipulatie
Borghuis & Nelissen Determinanten van dispositionele schuldgevoelens
Eismann, Van der Gun, Lipman & Bijleveld Financiële keuzes voor andere mensen: Een crossculturele studie
17.20
17.40
BORREL
ASPO 2013 | 11
BORREL
BORREL
BORREL
Abstracts - Parallelsessie 2 1. Sociale Identiteit en Groepsprocessen 1. Verzet tegen impliciete bedreiging van sociale identiteit Jolien van Breen, Russell Spears, Toon Kuppens, en Soledad de Lemus (Rijksuniversiteit Groningen & Universiteit van Granada) - In dit project onderzoeken wij of impliciete bedreigingen van sociale identiteit weerstaan kunnen worden. In twee studies, die gebruik maken van zowel impliciete als expliciete uitkomstmaten, wordt aangetoond dat impliciete bedreiging van de sociale identiteit op impliciet niveau weerstaan kan worden door degenen voor wie de bedreiging relevant is. 2. Opofferingsgezindheid in intergroeps conflict: Vooral pro-sociale vertegenwoordigers volgen emotie signalen uit de eigen groep Hillie Aaldering, Gerben A. Van Kleef, Lindred L. Greer & Carsten K. W. De Dreu (Universiteit van Amsterdam & Stanford University) - In een experiment wordt met twee onderhandelingsspellen aangetoond dat pro-sociale vertegenwoordigers meer dan pro-zelfs zich coöperatief opstellen naar de tegenpartij in een intergroeps conflict, omdat zij verwachten dat hun achterban dit gedrag wenst. Wanneer de achterban afkeuring uitspreekt richten pro-socialen hun vrijgevigheid in een volgende ronde op hun eigen achterban. 3. Verdrietige stemming vermindert bewuste, maar niet onbewuste, stereotype associaties Tobias Heycke, Rob W. Holland & Ad van Knippenberg (Radboud Universiteit Nijmegen) Onderzocht werd de invloed van stemming op de activatie van associtaties, gerelateerd aan bewuste en onbewuste vooroordelen. Omdat alleen een invloed van stemming op bewuste en niet op onbewuste vooroordelen gevonden werd, concluderen we dat verdrietige stemming niet de activatie van associaties direct vermindert, maar vermoedelijk alleen deliberatieve controle verhoogt. 4. Angstconditionering verandert visuele stereotypen van out-groups Daan Ornée, Erik Bijleveld &Ron Dotsch (Universiteit Utrecht & Radboud Universiteit Nijmegen) - In de huidige samenleving wordt angst vaak gekoppeld aan sociale groepsstereotypen, die daardoor veranderen. Door middel van nieuwe methodiek kunnen we meer zicht krijgen op dit proces. Uit twee experimenten blijkt dat angstconditionering inderdaad stereotypische gezichtskenmerken verandert en dat met de gebruikte methode stereotype-verandering op vernieuwende wijze onderzocht kan worden.
2. Prosociaal gedrag en coöperatie 1. Psychologische licenties: Een meta-analyse Irene Blanken, Niels van de Ven & Marcel Zeelenberg (Tilburg University) - Wij hebben een metaanalyse uitgevoerd om inzicht te verkrijgen in de grootte en de moderatoren van het licentie-effect, dat stelt dat mensen die goed of moreel gedrag hebben vertoond, zich vervolgens geoorloofd voelen om zich minder sociaal of minder moreel te gedragen (Miller & Effron, 2010; Monin & Miller, 2001).
ASPO 2013 | 12
2. Prosociaal gedrag dat voortkomt uit boosheid is doelgericht Janne van Doorn, Seger M. Breugelmans & Marcel Zeelenberg (Tilburg University) - In twee studies wordt aangetoond dat prosociaal gedrag uit boosheid doelgericht is: Als boze mensen vernemen dat onrecht al is rechtgezet door een andere partij, door gedeeltelijke of volledige compensatie van het slachtoffer, dan nemen zowel de ervaren boosheid als de motivatie om zelf prosociaal gedrag te vertonen af. 3. De verborgen kosten van verzekeringen Philippe van de Calseyde, Gideon Keren & Marcel Zeelenberg (Tilburg University) - Het vertrouwen van anderen is risicovol aangezien anderen je kunnen verraden. Een mogelijke manier om dergelijke risico’s af te dekken is door jezelf te verzekeren. In meerdere experimenten laten we echter zien dat de kans dat je wordt verraden groter wordt als je bent verzekerd. 4. Schuld geven transformeren in helpen van onschuldige slachtoffers Michèlle Bal & Kees van den Bos (Universiteit Utrecht) - Reacties richting slachtoffers lopen uiteen van grote inspanning om te helpen tot harde negatieve veroordelingen. In het huidige onderzoek laten wij zien dat met een simpele focusmanipulatie een zelffocus ten grondslag ligt aan negatieve reacties en een anderfocus juist tot meer helpen leidt. 5. Financiële keuzes voor andere mensen: een crossculturele studie Maria Eismann, Astrid van der Gun, Stefan Lipman & Erik Bijleveld (Universiteit Utrecht) - In collectivistische culturen kunnen mensen vaak terugvallen op hun eigen, hechte sociale netwerk. Durven ze daarom meer risico te nemen bij financiële beslissingen voor zichzelf dan bij financiële beslissingen voor anderen? Met een online-survey onder participanten uit de Verenigde Staten (Individualistisch) en India (collectivistisch) vonden wij ondersteuning voor dit idee.
3. Actie, gedrag, doelen 1. Menselijke vorm niet noodzakelijk: Perspectief nemen en waargenomen intentionaliteit leiden tot actie co-representatie van objecten Anna K. Oostendorp, Arnoud Oude Groote Beverborg & Barbara C. N. Müller (Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteit Twente & Ludwig-Maximilians Universiteit München) - Actie co-representatie, het simuleren van een interactie-partners bewegingen in de eigen motorrepresentaties, werd voornamelijk bij biologische interactie-partners geobserveerd. Wij laten zien dat actie corepresentatie ook bij niet-biologische partners zonder enigerlei menselijke vormen optreedt mits de perspectief van deze partner wordt genomen en/of intenties eraan worden toegeschreven. 2. Hoe toenaderings- versus vermijdingsmotivatie bepaalt of dispositionele boosheid wordt omgezet in boze gevoelens Lotte Veenstra, Iris K. Schneider, Brad Bushman, Irena Domachowska & Sander L. Koole (VU Amsterdam, Ohio State University & TU Dresden) - Sommige mensen worden sneller boos dan andere. Drie studies laten zien dat de relatie tussen dispositionele boosheid en gevoelens van boosheid wordt gemodereerd door motivationele richting. Een hogere mate van dispositionele
ASPO 2013 | 13
boosheid was gerelateerd aan meer gevoelens van boosheid wanneer toenaderingsmotivatie werd geïnduceerd, maar niet wanneer vermijdingsmotivatie werd geïnduceerd. 3. Inspanning gooit hoge ogen: Doelgericht gedrag in kansspelen? Daniela Becker & Joop van der Pligt (Universiteit van Amsterdam) - Wij laten in drie studies zien dat mensen hun inspanning in een kansspel verhogen (bijv., langer durende, meer, grotere en krachtigere bewegingen bij het gooien van een dobbelsteen) naarmate ze dichter bij het einde van het spel komen. Bevindingen worden bediscussieerd aan de hand van illusoire controle en doel theorieën. 4. Het effect van onderwerpframing in communicatie over CO2 afvang en opslag op attitude en waargenomen manipulatie Gerdien de Vries, Bart W. Terwel & Naomi Ellemers (Universiteit Leiden) - Dit onderzoek naar onderwerpframing toont twee effecten van het kleuren van communicatie over CO2 afvang en opslag. Enerzijds beïnvloedt onderwerpframing de attitude van mensen ten aanzien van deze technologie, anderzijds vinden mensen onderwerpframing manipulatief en soms zelfs illegitiem, namelijk wanneer organisaties het toepassen die geacht worden objectief te zijn.
4. Emoties 1. Een prototypeanalyse van wraak Maartje Elshout, Rob M. A. Nelissen & Ilja van Beest (Tilburg University) - Met een prototypeanalyse van wraak werden 69 wraakkenmerken geïdentificeerd die variëren in representativiteit voor het concept. Centrale kenmerken zijn o.a. vernedering, macht en eer; perifere kenmerken schaamte, religie en zinloosheid. Plannen was een centraler kenmerk dan impulsiviteit. Het onderzoek bevordert definitevorming van wraak als specifieke vorm van negatieve reciprociteit. 2. Individuele verschillen in hebzucht Terri G. Seuntjens, Marcel Zeelenberg, Seger M. Breugelmans & Niels Van de Ven (Tilburg University) - In dit onderzoek construeerden en valideerden we een betrouwbare 7-item dispositionele hebucht schaal. Dispositionele hebzucht is gerelateerd aan, maar anders dan, eigenbelang, maximizatie, en materialisme. De dispositionele hebzucht schaal voorspelt mensen hun gedrag in een bosbeheer dilemma en in een ultimatum dilemma. 3. De donkere kant van compassie Wim Meerholz, Russell Spears & Kai Epstude (Rijksuniversiteit Groningen) - Compassie wordt in de bestaande literatuur geassocieerd met prosociaal intergroepsgedrag. Wij tonen echter aan dat wanneer de eigen groepsidentiteit een belangrijke rol speelt, compassie kan leiden tot een vermindering van schuldgevoelens over wangedrag van de eigen groep en een lagere bereidheid de getroffen groep te compenseren voor aangedaan leed.
ASPO 2013 | 14
4. Determinanten van dispositionele schuldgevoelens Jeroen Borghuis & Rob M. A. Nelissen (Tilburg University) - We onderzochten of dispositionele schuldgevoelens voorspeld kunnen worden door sociale en individuele variabelen die relateren aan: (a) de kans op toekomstige ontmoetingen met personen uit de woonomgeving, en (b) de waarde die sociale relaties voor iemand hebben. We concluderen dat, hoewel de resultaten niet eenduidig zijn, vervolgonderzoek zinvol lijkt.
ASPO 2013 | 15
Parallelsessie 3 (vrijdag): 10.00 – 11.20 uur
Ruimt e
1. Cognitieve processen/ Sociale cognitie
2. Sociale Perceptie
3. (A)-Moraliteit
4. Buitensluiting en inclusie
Lecture Room 207
Lecture room 223
Lecture room 225
Lecture room 250
Voorzitter: Hans IJzerman
Voorzitter: Karlijn Massar
Voorzitter: Astrid Homan
Voorzitter: Rob Ruiter
De Laat, Hengstler, Holland, Van Steenbergen & Van Knippenberg 10.00 Dat kan niet goet zijn: Domein-generiek conflict verhoogt cognitieve controle
Van Osch, Pekaar, Jacobs, Seuntjes & Wagemans Heeft ‘basking-in-reflectedglory’ invloed op hoe anderen over ons denken?
Ströfer, Noordzij, Ufkes & Giebels Misleiden: Meer dan liegen – enkel de intentie om te misleiden verhoogt cognitieve belasting
Van Noorden, Haselager, Cillessen & Bukowski Dehumanisering en de link met moral disengagement in pestgedrag
Damen, Van Baaren & Dijksterhuis Lees dit eens! Het waarnemen van en handelen naar actie primes 10.20 beïnvloedt het gevoel van agency
Van Wolferen & Schwartz Practical wisdom: Mogen mensen naar eigen inzicht handelen?
Cramwinckel, Van den Bos, Van Dijk, Bruin, Van Oudvorst & Van Sprakelaar Gedeelde waarden in confrontaties met morele weigeraars: Tegenovergestelde effecten op zelf- en weigeraarbeoordelingen
Lansu, Deutz & Van Noorden Het effect van Cyberballbuitensluiting op stemming en behoeftevervulling in kinderen: De rol van gepest worden in de klas
Van Broekhoven, Freijzer, Hoevenaar, Maas, Van Osch* & Stel Gemotiveerd om te winnen: 10.40 Het effect van een motivatieprime op prestatie
Schilder & IJzerman Een replicatie van effecten van warmte op perceptuele focus en de mogelijke rol van hechtingsstijl
Van Gils, Hogg, Van Quaquebeke & Van Knippenberg Moraliteit voor de organisatie? Een organisatie identificatie perspectief op moreel klimaat en morele beslissingen in organisaties
Shafa, Harinck, Ellemers & Beersma Bezint eer ge beschimpt: Eergerelateerde verschillen in fysiologische reacties op beledigingen
Van Buuren, Foesenek, Fuik, Hamakers, Ong, 11.00 Leung & IJzerman Replicatie van Troisi en Gabriel: Chicken soup – is it really good for the soul?
Klapper, Dotsch & Wigboldus Hoe we de gelijkheid van gezichten beoordelen: Een norm-afhankelijk model
Gündemir, Homan, Van Vugt & De Dreu Hé, dat is mijn plek! Etniciteit, leiderschap en fysieke afstand
Jansen, Otten, Van Der Zee & Jans Inclusie: Conceptualisering en meting
11.20
PAUZE
ASPO 2013 | 16
PAUZE
PAUZE
PAUZE
Abstracts - Parallelsessie 3 1. Cognitieve processen/Sociale cognitie 1. Dat kan niet goet zijn: Domein-generiek conflict verhoogt cognitieve controle Stijn de Laat, Maikel Hengstler, Rob W. Holland, Henk van Steenbergen en Ad van Knippenberg (Radboud Universiteit Nijmegen & Universiteit Leiden) - Conflict-adaptatie is een aangetoond robuust verschijnsel dat voorkomt binnen verschillende cognitieve taken. Het is echter nog onduidelijk of dit effect domein-specifiek of domein-generiek is. Eerder onderzoek bevat methodologische tekortkomingen die we in ons huidige onderzoek hebben omzeild. Onze resultaten tonen dat conflict-adaptatie domein-generiek is mits het conflict sterk genoeg is. 2. Lees dit eens! Het waarnemen van en handelen naar actie primes beïnvloedt het gevoel van agency Tom G. E. Damen, Rick B. van Baaren & Ap Dijksterhuis (Radboud University Nijmegen) - In onderzoek is gekeken naar de interactie tussen zichtbaarheid en compatibiliteit van actieprimes, op het gevoel van zelfcausatie, of agency. De resultaten toonden bij subliminale priming dat compatibele primes tot meer agency leidden dan incompatibele primes. Bij supraliminale priming leidden incompatibele primes echter tot meer agency dan compatibele primes. 3. Gemotiveerd om te winnen: Het effect van een motivatie prime op prestatie Kiki van Broekhoven, Sander Freijzer, Nancy Hoevenaar, Diede Maas, Yvette van Osch & Marielle Stel (Tilburg University) - Motivatie zorgt ervoor dat mensen meer hun best doen, en daardoor meer zullen bereiken. In het huidige onderzoek onderzochten we of het primen van prestatiemotivatie leidt tot een betere prestatie. 4. Replicatie van Troisi en Gabriel’s: Chicken soup: Is it really good for the soul? 2 Victor van Buuren, Christel Foesenek, Eline Fuik, Matthijs Hamakers, Laysee Ong , Angela Leung &Hans IJzerman (Tilburg University & Singapore Management University) - Robuustheid van sociaal-psychologisch onderzoek wordt steeds belangrijker. Ons onderzoek bespreekt of comfort food gevoelens van eenzaamheid vermindert (eerder gevonden door Troisi en Gabriel, 2011). We vonden in een groot sample dat denken aan comfort food leidde tot minder gevoelens van eenzaamheid. We bespreken onder andere voorwaarden van een goede replicatie.
2. Sociale perceptie 1. Heeft ‘basking-in-reflected-glory’ invloed op hoe anderen over ons denken? Yvette van Osch, Keri Pekaar, Perke Jacobs, Terri Seuntjens en Fieke Wagemans (Tilburg University &Max Planck Institute for Human Development Berlin) - In 2 veldstudies hebben wij onderzocht of basken-inreflected-glory invloed heeft op de eerste indruk die anderen van ons hebben. Duitsers en Nederlanders beoordeelden een Duitse voetbalfan (Studie 1) en Amerikanen beoordeelden aanhangers van Obama en Romney (Studie 2). BIRGen zorgde voor een betere eerste indruk, maar alleen voor ingroup leden.
ASPO 2013 | 17
2. Practical Wisdom: Mogen mensen naar eigen inzicht handelen? Job van Wolferen & Barry Schwartz (Tilburg University & Swarthmore College) - Om 'practical wisdom' te kunnen ontwikkelen moeten mensen beslissingen naar eigen inzicht kunnen maken (in plaats van strikt regels volgen). In ons onderzoek vinden we voor verschillende beroepsgroepen in verschillende situaties dat mensen het bijna altijd prettiger vinden als anderen de regels volgen dan wanneer anderen hun eigen inzicht gebruiken. 3. Een replicatie van effecten van warmte op perceptuele focus en de mogelijke rol van hechtingsstijl Janneke D. Schilder & Hans IJzerman (Tilburg University) - Deelnemers die een warme beker vasthielden zagen vaker relaties in een figuur dan ‘koude’ deelnemers; daarmee IJzerman & Semin (2009) replicerende. Als extensie van het replicatie-onderzoek voegden we ook een meting van hechting toe. Hieruit bleek nog geen eenduidige resultaten. 4. Hoe we de gelijkheid van gezichten beoordelen: een norm-afhankelijk model Andre Klapper, Ron Dotsch & Daniël Wigboldus (Radboud University Nijmegen) - We herkennen gezichten door ze met hun mentale representaties van bekende gezichten te vergelijken. Maar hoe vergelijken we gezichten überhaupt? En waarom hebben we de indruk dat atypische gezichten meer op elkaar lijken dan typische gezichten? In onze studie werd een gelijkheidsmodel onderzocht dat een antwoord biedt op deze vragen.
3. (A)-Moraliteit 1. Misleiden: Meer dan liegen: Enkel de intentie om te misleiden verhoogt cognitieve belasting Sabine Ströfer, Matthijs L. Noordzij, Elze G. Ufkes & Ellen Giebels (Universiteit van Twente) - Kun je een ‘oprechte’ van een ‘misleidende’ intentie onderscheiden? Wij hebben onderzocht of de waarheid vertellen cognitief meer belastend is wanneer je weet dat je vervolgens moet liegen, dan wanneer je alleen de waarheid moet vertellen. Beide vormen van waarheid vertellen hebben wij tevens vergeleken met constant liegen. 2. Gedeelde waarden in confrontaties met morele weigeraars: Tegenovergestelde effecten op zelf- en weigeraar beoordelingen Florien M. Cramwinckel, Kees van den Bos, Eric van Dijk, Anneke Bruin, Simone van Oudvorst & Marian van Sprakelaar (Universiteit Utrecht & Universiteit Leiden) - Morele confrontaties, waarin men geconfronteerd wordt met een morele weigeraar die weigert een gedrag uit te voeren dat men zelf wel heeft gedaan, hebben vaak negatieve gevolgen. Verminderen deze negatieve gevolgen wanneer men het eens is met de (pro- of antihomo) waarden waar de weigeraar zich op beroept? 3. Moraliteit voor de organisatie? Een organisatie identificatie perspectief op moreel klimaat en morele beslissingen in organisaties Suzanne van Gils, Michael Hogg, Niels van Quaquebeke en Daan van Knippenberg (Maastricht University, Claremont Graduate University, Kühne Logistics University & Rotterdam School of Management, Erasmus University) - In twee studies tonen we een positief verband aan tussen identificatie met de organisatie en morele beslissingen in organisaties, vooral voor organisaties met een ethisch klimaat. Dit is bovendien onafhankelijk van morele identiteit. Hiermee benadrukken we het belang van het samenvoegen van de literatuur over identificatie en ethisch klimaat.
ASPO 2013 | 18
4. Hé, dat is mijn plek! Etniciteit, leiderschap en fysieke afstand , Seval Gündemir Astrid C. Homan, Mark van Vugt en Carsten K. W. de Dreu (Universiteit van Amsterdam & Vrije Universiteit Amsterdam) - In een intergroepscontext wordt fysieke nabijheid gezien als een uiting van affiliatie terwijl in een machtscontext nabijheid met hogere machtsposities (en –percepties) wordt geassocieerd. Dit onderzoek laat zien dat in een intergroepsmachtscontext, fysieke afstand een expressie van leiderrol “acceptatie” is: individuen nemen meer afstand van ingroup leiders dan outgroup leiders.
4. Buitensluiting en inclusie 1. Dehumanisering en de Link met Morele Disengagement in Pestgedrag Tirza van Noorden, Gerbert Haselager, Antonius Cillessen en William Bukowski (Radboud Universiteit Nijmegen & Concordia University Montreal) In de huidige studie is onderzocht in hoeverre en op welke manier dehumanisering – het ontkennen van iemands volledige menselijkheid – voor komt bij kinderen. Daarbij werd onderscheid gemaakt tussen animalistische en mechanistische dehumanizatie ten opzichte van vrienden en niet-vrienden. Tevens is de link tussen dehumanizatie en morele disengagement onderzocht in het kader van pestgedrag. 2. Het effect van Cyberball buitensluiting op stemming en behoeftevervulling in kinderen: De rol van gepest worden in de klas Tessa A. M. Lansu, Marike H. F. Deutz & Tirza H. J. van Noorden (Radboud Universiteit Nijmegen & Universiteit Utrecht) - Deze studie bekijkt of individuele verschillen in de ervaring met gepest worden in de klas een rol spelen in de herkenning van buitensluiting, stemming en behoeftevervulling van kinderen tijdens Cyberball. Zelfrapportages en klasgenootrapportages van gepest worden blijken ieder op een unieke manier gerelateerd te zijn aan hoe Cyberball inclusie versus exclusie wordt ervaren. 3. Bezint eer ge beschimpt: Eergerelateerde verschillen in fysiologische reacties op beledigingen. Said Shafa, Fieke Harinck, Naomi Ellemers & Bianca Beersma (Universiteit Leiden & Universiteit van Amsterdam) - Om de motivationele mechanismen achter eergerelateerde agressie te onderzoeken, werden eer- vs. waardigheidsidealen experimenteel gemanipuleerd, en cardiovasculaire indicatoren van uitdaging/bedreiging en mate van agressie na een belediging gemeten. In de eer-conditie bleken deelnemers meer bedreiging te voelen en meer agressie te tonen, terwijl dit patroon in de waardigheid-conditie omgedraaid was. 4. Inclusie: Conceptualisatie en meting Wiebren S. Jansen, Sabine Otten, Karen I. van der Zee & Lise Jans (Rijksuniversiteit Groningen & Universiteit Twente) - Dit onderzoek richt zich op de theoretische conceptualisatie en meting van inclusie. Inclusie is de mate waarin groepsleden waarnemen dat een groep hen een gevoel van toebehoren en authenticiteit geeft. Data uit twee steekproeven bevestigen deze tweedimensionale factorstructuur en leveren steun voor de betrouwbaarheid en validiteit van de ontwikkelde inclusieschaal.
ASPO 2013 | 19
Ruimte voor aantekeningen
ASPO 2013 | 20
ASPO 2013 | 21
