Asbest en gezondheid Dr. A. Serroen Toezicht Welzijn op het Werk Regionele Directie West-Vlaanderen
1
• Wat is asbest? • Het probleem asbest • Asbest en gezondheidsschade
2
Wat is asbest? • Asbest: fysico-chemische eigenschappen – Chrysotiel, amosiet, crocidoliet, actinoliet, antofyliet, tremoliet
• Chemisch – = mineraal silicaat – Mineraal= stof die in homogene vaste vorm in de vrije natuur voorkomt, meestal in kristallijne vorm – Silicaat= zout of ester van kiezelzuur : XSi(Oh)4 • X= Mg crysotiel • X= Mg + Fe amosiet • X= Fe + Na crocidoliet 3
• Fysisch – – – – – – – – –
Kristallijne vezelstructuur Serpentijn en amfibool Vezels blijven splitsen Grote treksterkte Slijtvast Hittebestendig Isolerend Bestand tegen zuren en basen, microorganismen Afmetingen: diameter chrysotielfibrillen: 0,02-0,04 micron; amfibolen 0,1-0,2 micron 4
Asbestos = onverwoestbaar • • • • •
sterk slijtvast hittebestendig isolerend bestand tegen zuren en basen
•
EN !!! goedkoop
•
5
Chrysotiel (wit) 3MgO.2SIO22H2O
Amosiet (bruin) 5,5FeO.1,5MgO.8SIO2H2O
Crocidoliet (blauw) Na2OFe2O3FeO.8SiO2H2O 6
Het probleem asbest • Van wondervezel tot dodelijke vezel • Wondervezel – Fysicochemische eigenschappen – Goedkoop – Dus: enorm veel gebruikt, enorm verspreid
• In het voordeel zit ook het nadeel – Link: kenmerken-gezondheidsschade – Enorm verspreid: gezondheidsrisico is ook verspreid
7
Link: kenmerken ⇒ gezondheid •Vezelstructuur –Inadembaar ( L > 5 mμ, ∅ <3 mμ en L/D > 3/1 ) –Kristallijn ⇔ Amorf (blijft splitsen i.p.v. breken) –Blijft hangen in de longblaasjes •Biopersistentie: is moeilijk uit de longen te verwijderen •Latentietijd
8
Soorten en schadelijkheid • Serpentijnen:
Chrysotiel (wit) (Canada en Rusland)
• Amfibolen:
Amosiet (bruin) (Zuid-Afrika) Crocidoliet (blauw) (ZA)
Actinoliet Anthofyliet Tremoliet • Amfibolen carcinogener dan serpentijnen 9
gezondheidsschade • • • •
Historiek Gezondheidseffecten Fonds voor beroepsziekten Gezondheidstoezicht
10
Historiek van de kennis van de gezondheidsrisico’s •1879: Begin commerciële productie •1899: 1e case gepubliceerd (Murray) •1927: 1e maal term asbestose (Cooke) •1930: Dosis/respons (Merewether) •1935: Asbestose + Longkanker (Lynch&Smith) •1943: Mesothelioma (Wedler) •1946: Asbestose bij eindgebruikers 11
•1949: Verhoogde longkanker incidentie bij asbestose patiënten ( maal 13) • 1953: Mesothelioma en asbestose (Weis) • 1955: Longkanker onder asbesttextiel werknemers is maal 14 (Doll) • 1968: Relatie longkanker, asbestblootstelling en roken (Selikoff) • 1969: “Asbest in een bedrijfsbevolking.” (Jan Stumphius) • diverse studies i.v.m. grenswaarden (o.a.Doll-Peto)
12
gezondheidseffecten • Asbestose (dosisgebonden) • Kankers (stochastisch) – Longkanker – Mesothelioom – Keelkanker
• Pleurale plaques • latentietijd
13
Overzicht v/d longen
14
Asbest komt in de longen
15
asbestose • stoflong • Dosisgebonden: hoe hoger en hoe langer de blootstelling hoe ernstiger de stoflong • Minimumdrempel (25 vezeljaren) – 1 vezeljaar= 1v/ml/j – GW= 0,1v/ml/8u
• Alle vezels • Latentietijd: min 20 jaar
16
Asbestose
Macrofagen op een asbestvezel 17
Asbestose RX
18
longkanker • Stochastisch: het risico tot longkanker neemt toe in functie van de dosis • Geen veilige blootstellingsdrempel • Sterke relatie met roken: multiplicatief effect • Latentietijd: 10-20 jaar
19
Longkanker
20
Longkanker en roken
21
mesothelioom • Kanker van het longvlies (eventueel hartvlies en buikvlies) • Stochastisch • Geen veilige blootstellingsdrempel • Roken speelt geen rol • Amfibolen • Lantentietijd: 20-30jaar (sommige bronnen 10-60) • 90% van de mesotheliomen te wijten aan asbest
22
Mesothelioma
23
keelkanker • Stochastisch • larynxkanker
24
Keelkanker
25
Latentietijd
26
27
Ontstaan van kanker en asbestose Ontstaan
28
FBZ • Belgische lijst – 1.301.21: asbestose – 1.301.20: goedaardige aandoeningen vh borstvlies en het pericard veroorzaakt door asbest – 9.307: mesothelioom door asbest – 9.308: longkanker door asbest – 9.310: larynxkanker door asbest
• Europese lijst (beroepsblootstelling moet bewezen worden) – 301.22:mesothelioom veroorzaakt door asbeststof – 302: complicatie van asbestose door bronchuscarcinoom – 306: fibrotische aandoeningen van de pleura, met longfunctiestoornissen, veroorzaakt door asbest – 2.308: kanker v/h strottenhoofd, veroorzaakt door inademing van asbeststof 29
FBZ:criteria • Belgische lijst: – Attest van diagnose – Lijst van werkzaamheden waar blootstelling mogelijk was
• Europese lijst: – Attest van diagnose – Aanvrager moet bewijs leveren van beroepsgebonden oorzaak
30
Overlijden ingevolge de beroepsziekte Privé - sector 13 110
102 10 0
90
85
80
75
70
56
Aantal
60
48
50
45 42 36
40
39
38
40
38
34
41 37
30
33
31
29
20
14
21 9 4
3
2
0
16
7
10
2
35
32
4
3
4
0 70
71
72
73
74
75
Asbestose
76
77
78
79
80
81
Me sothelioom
82
83
84
85
86
87
Longkanker
88
89
90
91
92
93
94
95
Goedaardige aandoe ningen
96
97
98
99
00
01
02 31
03
04
05
Aangiftes 2007-2008 2007
2008
goedaardige pleura/pericard
15
11
asbestose
13
16
mesothelioom
85
128
longkanker
48
53
larynxkanker
2
7 32
Gezondheidstoezicht (=MO + kennis werkpost) •Gezondheidsdossier - blootstellingsregister(40 jaar bewaard), van belang voor -Fonds voor beroepsziekten -Huisarts •Voortgezet gezondheidstoezicht •Gezondheidstoezicht: -Persoonlijk gesprek -Algemeen klinisch onderzoek (borstkas) -Ademhalingsfunctie (1 s waarde en inhoud longen) -Onderzoek van strottenhoofd, keel (larynx) -Diverse onderzoeken bepaald door preventieadviseur-arbeidsgeneesheer vb: -Sputum onderzoek (fluimen) -RX -CT scan -enz…
33
34
