Arts-patiënt communicatie onder de toren van Babel Instrumenten en strategieën om beter te communiceren met de patiënt van allochtone origine Prof Birgitte Schoenmakers ACHG
Vooroordelen? o
Patiënten van allochtone origine • • • • • • •
houden niet van uitgebreide anamneses volgen de lifestyle-adviezen niet/slecht op willen eerst technische onderzoeken komen vaak te laat/met teveel willen een autoritaire, echte dokter medicaliseren en kennen onze gezondheidszorg niet voldoende
Spoedcursus communicatie • Communicatie = belangrijkste instrument van de arts • Anamnese: ICE (ideas, concerns, expectations) • Diagnose: verfijnen van het diagnostisch landschap • Beleid: behandeling, verwijzing, opvolging
Spoedcursus communicatie • Wanneer wordt iemand een patiënt? o
Beslissingsproces voor bezoek aan (huis)arts: ‘preconsultation expectations’ • • •
o
Religieus beïnvloed : vb tussenkomst van hogerhand Socio-cultureel beïnvloed: vb maatschappijbeeld en gezondheidszorg Psycho-cognitieve/gedragsmatige invloeden: vb omgang met ziekte en gezondheid
Disease versus illness versus sickness • Disease: Pathologisch substraat standpunt van arts • Illness: ziektebeleving standpunt van patiënt • Sickness: rol van patiënt standpunt van maatschappij (sociale wortels van ziekte) Vb epilepsie bij Senegalese vrouw disease=epilepsie illness=‘fade out’ door stress sickness=patiënt als ‘boodschapper’
Spoedcursus communicatie • Waarom gaan patiënten naar een dokter? o
Zoeken informatie • Is het erg? Is er iets aan de hand? Is er behandeling, verwijzing, opvolging nodig? …
o
Zoeken ondersteuning • Levenskwaliteit, geruststelling, …
o
Zoeken zorg • Interventie, symptoomverlichting, …
Mensen worden dus pas patiënt na de consultatie = universeel gegeven
Spoedcursus communicatie • ICE! o
Ideas • Idee van patiënt over symptomen, klachten, ziekten, …
o
Concerns • Zorgen van de patiënt, ongerustheden …
o
Expectations • Verwachtingen van de consultatie en de arts
Spoedcursus communicatie Leuvens communicatiemodel met oog voor diversiteit
• Aanmelding en oriëntatie: patiëntentijd • Aandacht voor gewoontes: aanspreking, hand geven, formaliteiten (‘how are you’), oogcontact • Aandacht voor taalbarriere: patiënt aanmoedigen met open vragen en open luisterhouding, taalgebruik aanpassen, aandacht voor zegswijzen (vb koude beenderen) geduld • Reden van aanmelding: ICE, externe of interne presentatie (‘hartpijn’ versus ‘bezorgd owv vader overleden aan AMI) health believes
• Anamnese: doktertijd • Info verzamelen: korte open vragen, verhalend, vraag per vraag • Diagnostisch landschap opmaken: puzzel vertalen naar diagnose Tip: patiënten van allochtone origine horen door de band even goed als wij…
Vaak snelle overgang naar anamnese bij anderstalige patiënten
Spoedcursus communicatie • Klinisch onderzoek • Aankondigen en uitleggen: waarom en wat, vragen of het mag? • Instructies geven: inbreng patiënt, aanmoedigen • Veiligheid patiënt: mogelijkheid tot omkleden, geen/beperkte bedside talking
• Beleid en opvolging • Oogcontact, zorgen dat patiënt klaar is met aankleden • Terugkoppelen naar verhaal en onderzoek: ICE + elementen herhalen • Duidelijke taal, geen verkleinwoorden, oppassen met vergelijkingen of adjectieven (‘vuurrood’, ‘lelijke hoest’) • Begrepen?: letterlijk bevragen, laat patiënt eventueel herhalen • Beleid onderhandelen: patiënt akkoord? vb verwijzingen, behandeling • Afspraken maken Gesprekken vaak ‘traditioneel’ bij anderstalige patiënten
Actie-reactie: ‘het stille gesprek’
Taalbarriere Verwachtingspatroon - Sociocultureel, religieus
Dissonante communicatie, onafhankelijk van etnische afkomst
Tekort aan aandacht en tijd bij arts (en ook bij patiënt)
Vertrouwensbreuk tussen arts en allochtone patiënt
Impact op zorg
Complicaties door minder therapietrouw en door vermijden van consultaties
Meer ‘medische fouten’, vaker onderzoeken en negeren van psy-klachten
Drempel tot zorg verhoogt en gezondheidsvaardigheden ontwikkelen minder
Minder aandacht voor preventie door oa. taalbarriere
ICE…
Tijd voor tools DOEL • Patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden opsporen en ondersteunen • Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen (EU consortium )
• Nutteloos en onwenselijk om basiskennis te verwerven van elke etniciteit/culturaliteit • Wel bewustwording, gedragsverandering, verwerven van theoretische communicatie-strategieën en gebruik maken van praktische communicatie-tools Naar KBS rapport ‘Voor een betere dialoog tussen Huisartsen en patiënten van een andere origine 2014
Interculturele bemiddelaars Meestal verbonden aan publieke zorginstellingen maar HA kan hier ook beroep op doen • Tolken én bemiddelen o Brug tussen patiënt en gezondheids/sociale sector o Formeel, op afspraak of via telefoon o Tijdens consultatie maar ook als voorbereiding of overleg met andere andere disciplines http://www.foyer.be/
Tolken en vertaaldiensten • Tolkendiensten uit publieke sector vooral voor ondersteuning in sociale sector • Directe vertaling door aanwezigheid of via telefoon Vb Babel www.vlaamsetolkentelefoon.be en www.kruispuntmi.be/ (provinciaal) Vb Setis www.setis.be (Waalse tegenhanger)
Tolken/bemiddelaars • Voorwaarden Tijd o Betaalbaar o Vertrouwen Voordelen o Kennen taal en gewoonten/gevoeligheden o Formeel: familieleden brengen vaak subjectieve info-overdracht Nadelen o Prijs ten laste van patiënt als aanvraag gebeurt door ‘private dienstverlener’ (huisarts dus) o Beschikbaarheid o Vaak eerst inschrijvingsmodule doorlopen o Wachttijd o
•
•
Analoge of digitale vertaaltools • • • •
Standaard zinnen mbt op ziekte en gezondheid Vrije tekst Iconen, afbeeldingen op steekkaarten talenposter
Vb www.traducmed.fr van Franse huisarts, gratis Vb www.health.wyo.gov/rfhd/multicultural/Phrasebook.html Emergency multilingual Phrasebook (Red Cross,UK) gratis PDF Vb www.health.qld.gov.au/multicultural/support_tools/WCT.pdf Ward Communication tool Vb https://translate.google.be/
• Nadelen o o o o
Patiënt antwoordt in zijn eigen taal Voor bepaalde tools moet patiënt goed kunnen lezen Nuance gaat verloren Spraakverwarring • vb ‘the pubis is in fire’ Chinese patiënte met branderig gevoel vaginaal • Vb ‘I am little hot’ Bengaalse patiënt met wat koorts
Referentiesites • Voorlichtingsmateriaal in verschillende talen o o
www.huisarts-migrant.nl/ voorlichting www.kringhaaglanden.nl ‘rubriek zelfzorgfolders’
• Databank ter ondersteuning van zorgverstrekkers o
www.pigmentzorg.be/
• Administratief advies voor de arts en patiënt www.medimmigrant.be • Sites voor huisartsen o Archief van H&W ‘allochtonen’ www.henw.org/archief o Archief van NTVG ‘Over de grens’ www.ntvg.nl o
Een aanrader!
