Arbocatalogus van de keramist

Arbocatalogus van de keramist

Integraal onderdeel van de Code van de keramist

September 2012 Uitvoering: Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) Afdeling Bedrijfsvoering en Ondernemerschap Postbus 895 2700 AW Zoetermeer HBA-publicatiereeksnr.: 506

Inhoudsopgave De Code en Arbocatalogus van de keramist - toelichting 1.

Activiteiten

1

Calculeren Veilig en gezond werken - gevaarlijke stoffen Veilig en gezond werken - machines, apparaten en gereedschap Veilig en gezond werken - ovens Veilig en gezond werken - geluid Veilig en gezond werken - bescherming Veilig en gezond werken - lichamelijke belasting

1 1 5 6 7 8 8

2.

Ondernemen

12

3.

Inkoop

18

Koers Milieu Arbobeleid Competenties, diploma's en bewijsstukken Scholings- en personeelsbeleid Werkoverleg Medezeggenschap

Algemeen Voorraadbeheer Machines, apparaten en gereedschappen Persoonlijke beschermingsmiddelen en EHBO Bedrijfsinventaris - tafels, stoelen e.d. Gevaarlijke stoffen

12 12 12 14 14 16 17

18 18 18 21 24 26

4.

Inrichting

28

5.

Arbo-voorzieningen

39

Algemeen Productieruimte / atelier Pauzeruimte Kleedruimte Sanitair Kantoorruimte Opslag(ruimte) gevaarlijke (afval)stoffen Installaties, energie en klimaat Nooduitgang en -verlichting Verlichting Deuren en ramen Drempels en vloeren Trappen

Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) Bedrijfshulpverlening Eerste hulp Brandpreventie en -bestrijding Voorlichting, instructie en toezicht Ongevallenmelding en -registratie Criminaliteitspreventie

6.

Onderhoud Algemeen Gebouw en ruimtes Installaties en arbeidsmiddelen Blusmiddel en EHBO Persoonlijke beschermingsmiddelen

Bijlage I

Voorzorg bij het vrijkomen van kankerverwekkende stoffen

28 29 31 31 31 32 32 33 35 36 36 37 38

39 39 40 41 42 43 44

46 46 46 46 48 49

Bijlage II

PBM Matrix

Bijlage III

Afkortingen- en begrippenlijst

Bijlage IV

Index

De Code en Arbocatalogus van de keramist - Toelichting Historie van de Code In 1999 ontwikkelde het HBA de eerste editie van de Code van de keramist. Het gebrek aan duidelijke richtlijnen op het gebied van veilig en gezond werken lag daaraan ten grondslag. De code was echter meer dan een overzicht van hoe men veilig en gezond kan werken. Toen al realiseerde het HBA zich dat het goed is één document te maken met alle relevante informatie die nodig is om een goede bedrijfsvoering mogelijk te maken. In de Code staan, naast de richtlijnen om veilig en gezond te kunnen werken, ook al wetgeving die op de ondernemer van toepassing is. Onder andere fiscale wetgeving, milieuwetgeving en ook arbowetgeving maakt onderdeel uit van de Code. De verplichtingen zijn vertaald naar de praktijk van de keramist. In de eerste editie is al aangegeven hoe arborisico’s uit te sluiten waren of teruggebracht konden worden naar een aanvaardbaar niveau. De systematiek van de Code is beoordeeld in opdracht van SZW door het toenmalige TNOarbeid en door het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk. In beide gevallen luidde het oordeel dat een Code een goede “state of the art” hulpstructuur is bij het bewerkstelligen van veilig en gezond werken in kleine bedrijven. Ook de Arbeidsinspectie verwijst in een recente brochure “Arbeidsrisico’s in de keramiek” naar de Code van de keramist. Nieuwe inzichten en veranderingen in de wetgeving maakte een herziening noodzakelijk, vandaar dat na 13 jaar de 2de editie van de Code van de keramist het daglicht ziet. Code als Arbocatalogus

Het HBA heeft als achterban het kleinbedrijf waar veel ZZP’ers actief zijn (ca. 2/3 van de 75.000 aangesloten bedrijven). In totaal werken ongeveer 700 personen (4 van de 5 bedrijven zijn ZZP’er)in de branche, waarvan velen in deeltijd. Omgerekend gaat het om 500 voltijdbanen. Deze ambachtelijke ondernemers willen graag met hun handen werken, hun ambacht uitoefenen. Zij kunnen en willen niet meer tijd dan nodig is, besteden aan verplichtingen die voortkomen uit het voeren van een onderneming. Het HBA zet daarom de Code in als multifunctioneel instrument waarin alle onderwerpen onderling afgestemd en afgewogen aan de orde komen. Het HBA zet daarom de Code in als multifunctioneel instrument waarin alle onderwerpen voor een juiste bedrijfsvoering zoals personeelsbeleid, milieu&energie, inkoop, bedrijfsinrichting, bedrijfssturing onderling afgestemd en afgewogen aan de orde komen. Naast zorg voor veilig en gezond werken, staan ook andere bedrijfstechnische normen in de Code. Er is in deze branche weinig traditie in zorg voor veilig en gezond werken en door de ontwikkeling van de Arbocatalogus zal hierin waarschijnlijk verandering komen. Om door te gaan op het idee van één instrument voor de bedrijfsvoering kiezen HBA en de sociale partners ervoor de Arbocatalogus te integreren in deze Code. Door deze keuze wordt tevens voorzien in het onderhoud van de Arbocatalogus. Net als in het verleden, zal de Code periodiek herzien worden. De maatregelen op het gebied van veilig en gezond werken, worden dan tevens geactualiseerd.

Werkingssfeer

Alle keramisten vallen bij wet onder de werkingssfeer van het HBA. Als een ondernemer zijn bedrijf inschrijft bij de Kamer van Koophandel, moet de ondernemer aangeven in welke branche zijn bedrijf werkzaam is. Is dit in één (of meerdere) branches van het HBA, dan wordt het bedrijf automatisch bij het HBA geregistreerd. De volgende definitie wordt gehanteerd: Het bedrijf waar wordt uitgeoefend: Het fijnkeramisch-bedrijf: het bedrijf van het vervaardigen van huishoudelijk aardewerk, sieraardewerk, biscuitaardewerk, tabakspijpen, terracotta, huishoudelijke-, hotel-, laboratorium-, of technisch porselein en van soortgelijke keramische artikelen. De volgende activiteiten vallen onder de werkingssfeer van de Arbocatalogus: Tot keramiek wordt alles gerekend wat van anorganische materialen is gemaakt en vervolgens een warmtebehandeling heeft ondergaan om de gewenste eigenschappen te verkrijgen. Glas behoort hier dus niet toe De Code en de Arbocatalogus hebben dezelfde werkingssfeer. Hier werken zowel werkgevers als werknemers en zelfstandigen. De Code is zowel voor de bedrijven als voor de zelfstandige beroepsuitoefenaars van kracht. Op deze manier wordt er naar gestreefd om voor een

branche, waarin veel zelfstandigen werken, het aantal normen zo beperkt en overzichtelijk mogelijk te houden. Indieners

Deze Code en Arbocatalogus zijn vervaardigd door het Hoofdbedrijfschap Ambachten in nauwe samenwerking met de sociale partners. Namen van sociale partners en contactpersonen: Nederlandse Vakgroep Keramisten Dhr. J. Vink Citroenvlinder 78 3892 EZ ZEEWOLDE FNV Kiem Mw. I. Helle Jan Tooropstraat 1 1062 BK AMSTERDAM CNV Vakmensen/ZZP Nederland Dhr. M. Post Tiberdreef 4 3561 GG UTRECHT CNV Kunstenbond Dhr. L. La Rivière Robert Kockplaats 342 3068 JD ROTTERDAM

Toegankelijkheid De Code is gratis toegankelijk voor alle bij het HBA-geregistreerde bedrijven uit de branche. Toegang tot deze Code wordt verkregen op www.hba.nl. Het bedrijf kan inloggen met het KvK-nummer en een zelf-aan-te-maken wachtwoord. Werknemers kunnen een eigen toegangscode aanvragen. De Code staat op een webapplicatie met verschillende handige functionaliteiten. Zie de demo op www.hba.nl (ga naar Branchecode Online). Alle georganiseerde en ongeorganiseerde bedrijven worden schriftelijk op de hoogte gebracht en gehouden. De Code is tevens tegen beperkte kosten in een handzame papieren vorm te verkrijgen bij het HBA (Code-boekje). Om eerder omschreven redenen (zie:Code als Arbocatalogus (en RI&Einstrument) wordt de Arbocatalogus als geïntegreerd onderdeel van de Code geïntroduceerd aan de branchegenoten en niet als apart document. Ten slotte zal voor alle geïnteresseerden de tekst van de Arbocatalogus als aparte tekstfile gratis en zonder in te hoeven loggen te downloaden zijn via de website van HBA. Risico’s

Doorlopende Risicoscanning

De aanpak van risico’s

In de Code van de keramist zijn vanaf de eerste editie alle bekende arbeidsrisico’s aan de orde gesteld. Dat is ook in de tweede editie het geval. Alle arbeidsrisico’s die binnen de reikwijdte van de Code vallen, en bekend zijn, zijn zowel in de Code als in de Arbocatalogus opgenomen.

De in deze Arbocatalogus behandelde risico’s zijn geïnventariseerd door het bedrijfsproces te analyseren, observaties bij bedrijfsbezoeken, regelmatig overleg met deskundigen, bestuurders uit de branche en experts en door uitkomsten uit een reeks van onderzoeken. Ook de vakpers wordt continu goed gevolgd. Hierbij is ook rekening gehouden met de ontwikkeling in de vakuitoefening en van de vaktechniek. Er wordt steeds gekeken naar nieuwe ontwikkelingen, oplossingen en technieken. Hierbij is voortgebouwd op ontwikkelingen uit andere branchecodes. Feitelijk worden de risico’s geïnventariseerd en zijn voorzorgsmaatregelen benoemd om veilig en gezond werken mogelijk te maken. De maatregelen zijn beschreven naar afnemende voorkeur, volgens de arbeidshygiënische strategie in 3 typen: bron maatregelen, als deze niet te nemen zijn collectieve maatregelen, pas als deze ook niet te nemen zijn individuele maatregelen

De maatregelen vormen met andere maatregelen een pakket dat volledig is rekening houdend met de kleinschaligheid van de branche. De maatregelen zijn gecheckt en gevalideerd op de volgende punten: van toepassing in deze branche economisch verantwoord inpasbaar in het bedrijfsproces voor bedrijfsgenoten begrijpelijk verwoord Aan de orde komen: bedrijfshulpverlening brandgevaar geluid gevaarlijke stoffen waaronder glazuren, pigmenten en lusters CMR-stoffen zoals keramische vezels, asbest en kwarts elektrische installaties en apparatuur, onder andere: veiligheidsnormen bij inkoop, keuring en onderhoud fysieke belasting, waaronder werkhouding, afmeting werkplek, ergonomie van arbeidsmiddelen fysische factoren (temperatuur, licht, luchtverversing) machineveiligheid veiligheid arbeidsplaats Checklist = RI&E

Actualisatie Code (Arbocatalogus)

Om de maatregelen uit de Arbocatalogus/Code toe te passen, kan ieder bedrijf een Checklist invullen waaruit vervolgens een Plan van aanpak wordt samengesteld. Hiermee kan men gericht en systematisch aan bedrijfsverbetering werken, zodat de Code kan worden doorgevoerd in het eigen bedrijf en veilig en gezond werken is gewaarborgd.

Mochten, na vaststellen van de Code (en Arbocatalogus) nieuwe prioritaire arbeidsrisico’s aan het licht komen, dan kan de webversie van de Code tussentijds (voor het verschijnen van de volgende editie) worden aangevuld. De ondernemers worden ingelicht d.m.v. nieuwsbrieven en via de website van het HBA.

Toelichting op de inhoud van de Code (Arbocatalogus) Het begrip ‘Norm’ in de Code

NEN nummers in normen

Nummering

Symbolen

De Code / Arbocatalogus is opgebouwd uit genummerde teksten: normen. Het woord ‘norm’ heeft dus een andere invulling in de context van de Code dan gebruikelijk! Bij normen is duidelijk aangegeven wat de oorsprong is, de bron en om welk risico het gaat. Daarnaast is met een symbool aangegeven wat de status en de specificatie is. Normen verwoorden direct toe te passen wettelijke voorschriften, praktijkrichtlijnen conform stand der techniek en aanbevelingen. Het is uitdrukkelijk de bedoeling dat de gebruikers de bronnen niet consulteren. De norm is een op de praktijk gerichte verwoording van de bronnen. De inhoud van NEN-normen hoort niet tot deze Arbocatalogus. Wel vormt verwijzing er naar in de vorm van NEN-nummers in een normtekst onderdeel van de specificatie van apparaten, producten of diensten. De gebruiker van de Code/Arbocatalogus moet dan weten waar op te letten en niet zelf precies op de hoogte te zijn van de inhoud van de NEN norm. Iedere norm is genummerd. Voorts is met symbolen gespecificeerd of normen betekenis hebben voor veilig en gezond werken, milieu en energiebesparing en van toepassing op zelfstandigen zonder personeel. In de Code staan bij elke norm één of meer symbolen. Met die symbolen wordt de status en betekenis van de norm aangeduid. De symbolen hebben de volgende betekenis:  wetboek = wettelijk verplicht voorschrift, bijvoorbeeld normen direct voortvloeiend uit wetteksten

 duimpje = praktijknorm, is door de branche als professioneel handelen aangemerkt, onder andere interpretatie van wettelijke doelvoorschriften; deze praktijknormen geven de stand der techniek weer  lachebek = adviesnorm, goede praktijk, maar niet verplicht Voorts is aangegeven of normen betekenis hebben voor veilig en gezond werken, arbeidsomstandigheden en voor milieu en energiebesparing. Specificaties

normen voor veilig en gezond werken. Alle Arbocatalogus normen hebben als bron oplossingen/maatregelen, die behoren bij een doelvoorschrift uit de Arbowet zijn voorzien van dit symbool. De oplossingen zijn manieren om aan een doelvoorschrift te voldoen. Ondernemers mogen, daar waar het praktijknormen betreft, ook zelf oplossingen toepassen om aan een doelvoorschrift te voldoen, mits tenminste hetzelfde veiligheidsniveau wordt bereikt. De adviesnormen in de Arbocatalogus dienen ter verdere optimalisatie en worden niet dwingend opgelegd. 

normen over zorg voor milieu

een Zelfstandige Zonder Personeel (ZZP-er) heeft met minder weten regelgeving te maken dan een ondernemer met mensen in loondienst of stagiaires. Daarom zijn de normen die ook gelden voor ZZP-ers apart aangegeven. Ook als de partner/echtgeno(o)t(e) meewerkt is sprake van een Zelfstandige Zonder Personeel. De vorm

De Codes zijn allen opgesteld volgens een stramien. Wettelijke voorschriften op relevante gebieden zijn geformuleerd in voor het vakgebied begrijpelijke taal en in bruikbare vorm. Op deze manier wordt de regelgeving hanteerbaar gemaakt. De Code van de keramist is zo opgezet dat hij aansluit bij de activiteiten en het bedrijfsproces van een ondernemer in de sector. De betreffende regelgeving is ingedeeld in 6 hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk worden de activiteiten beschreven die de core business van de sector uitmaken. In de andere hoofdstukken wordt aandacht besteed aan ondernemen, inkoop, inrichten, arbo-voorzieningen en onderhoud. De normen zijn zo ingedeeld dat er geen dubbelingen voorkomen en dat bijvoorbeeld gebruikte materialen waar eisen aan gesteld worden ook allen vermeld staan bij het hoofdstuk ‘Inkoop’.

1.

Activiteiten Calculeren

A

2873



Bepaal of het werk uitvoerbaar is, zoals verlangd wordt, gezien: - kwaliteit - tijd - werkvoorraad - veiligheid en arbeidsomstandigheden - prijs

 Oplossing voor gevaarlijke stoffen

Veilig en gezond werken - gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn: metaaloxiden, pigmenten, glazuren, lusters, stof afkomstig van droge klei, kwarts, gassen en dampen afkomstig uit de ovens. Tot de kankerverwekkende en/of mutagene stoffen horen onder andere keramische vezels, asbest, kwarts en verbindingen van antimoon, cadmium, chroom, nikkel, kobalt, etc. Stoffen die schadelijk zijn voor de voortplanting, het ongeboren kind en/of worden doorgegeven via borstvoeding zijn onder andere verbindingen van cadmium, kobalt, lithium, lood, mangaan, nikkel, selenium, vanadium. Andere giftige of schadelijke stoffen zijn onder andere verbindingen van berillium, borium, fluor, koper, selenium, ijzer.

A 

A

4846

6494





Vervang kankerverwekkende en/of mutagene stoffen waar mogelijk door minder gevaarlijke of ongevaarlijke stoffen.



Vervang loodhoudend en/of cadmiumhoudend glazuur voor glazuren zonder lood of cadmium.



Oplossing voor CMR-stoffen

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen

A 

A 

A 

367

363

371







Werk met gevaarlijke stoffen volgens de voorschriften uit de productinformatie, op het etiket en het Veiligheidsinformatieblad. Iedere leverancier is wettelijk verplicht het Veiligheidsinformatieblad (Engels: Material Safety Data Sheet, MSDS) mee te leveren.



Beschik bij het werken met gevaarlijke (afval)stoffen over voldoende basiskennis en over een goede lichamelijke en geestelijke conditie.



Stel regels en procedures op voor: - omgaan met gevaarlijke (afval)stoffen - reiniging van de werkplek - persoonlijke hygiëne en zie toe op de naleving van deze regels en procedures.



Arbocatalogus van de keramist 2012 - Activiteiten

Oplossing voor gevaarlijke stoffen

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen


1

A

189



Houd gevaarlijke (afval)stoffen buiten bereik van kinderen.


A 

A

A 

A

362

5685

6430

6487









In de werkruimte zijn niet meer gevaarlijke (afval)stoffen op locatie aanwezig dan strikt noodzakelijk. Gebruik een kleine voorraad en ruim zoveel mogelijk direct na gebruik zorgvuldig op.



Controleer of u met carcinogene, mutagene, en of reprotoxische stoffen te maken heeft door: - het etiket van het product te beoordelen - veiligheidsinformatieblad te beoordelen (zo nodig bij de leverancier opvragen) - zo nodig bij de leverancier meer informatie op te vragen



Zorg dat verpakking van gevaarlijke stoffen altijd de juiste etikettering heeft. Dit geldt ook indien u de stoffen in een andere verpakking doet.



Gebruik goed afsluitbare verpakking.







A

A

A 

A

2

6418

6462

6469

1580









Spuit glazuur altijd in een spuitkast met afzuiging. De afgezogen lucht wordt gefilterd en afgevoerd naar buiten (voorkom recirculatie). Draag daarbij een halfgelaatsmasker met P2 stoffilter. Zie bijlage II voor meer informatie.



Voor de spuit is een fijne zeef gemonteerd. Er wordt met een lage druk gewerkt zodat nevel zoveel mogelijk alleen op het te bewerken object komt.



Als u glazuren oververpakt, doe dit dan in de spuitkast met de afzuiging aan. Draag daarbij handschoenen en halfgelaatsmasker met P2 stoffilter. Zie bijlage II voor meer informatie.



Zet bij het werken met glazuurgrondstoffen altijd de lokale afzuiging aan of werk in de spuitkast met de afzuiging aan. Draag daarbij handschoenen en een halfgelaatsmasker met P2 stoffilter. Zie bijlage II voor meer informatie.








A

A

6420

1699





Bij het afwegen, bewerken en mengen van kleipoeder wordt: - lokale afzuiging of afzuiging van de spuitkast gebruikt - bij vrijkomen van stof een halfgelaatsmasker met P2 stoffilter gedragen - kleipoeder vanuit een zak in het water gestort. Doe dit langzaam en plaats de zak op z'n kop in het water totdat alle kleipoeder in contact is met het water - gebruik gemaakt van lokale afzuiging of afzuiging van spuitkast bij het vouwen van zakken Zie bijlage II voor meer informatie



Bereid gietklei geïsoleerd van de overige bedrijfsactiviteiten.





A

A

A

A 

A 

A 

1687

6463

6464

181

495

6552













Als gevormde producten nog moeten worden afgewerkt, voorkom dan dat ze te droog worden. Dit om stofvorming tijdens afwerking te voorkomen. De 'leerharde' periode kan worden verlengd door de modellen te bewaren in kasten waarin de lucht door water op de bodem vochtig wordt gehouden.



Bij het aanbrengen van luster wordt altijd voor de spuitkast gewerkt met afzuiging aan (zonder recirculatie). Draag daarbij handschoenen en volgelaatsmasker met filtertype A3. Zie bijlage II voor meer informatie.



Als de luster koud bewaard moet worden gebruik dan een koelkast waarin geen etenswaren bewaard worden.



Ruim gemorste gevaarlijke stoffen zo snel mogelijk op, waar nodig met absorptie- of neutralisatiemiddel. Behandel het gebruikte absorptie- of neutralisatiemiddel als gevaarlijk afval. Volg de instructie op het veiligheidsinformatieblad.



Houd gevaarlijke afvalstoffen van verschillende categorieën van elkaar en van andere afvalstoffen gescheiden en geef deze gescheiden af.



Voer afval- klei en glazuur apart van elkaar af. Bak afval-glazuren samen en voer daarna af als afval.




Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor vergiftiging/bedwelming






3

A 

A

6170

1669





Als lege verpakkingen van lijmen, oplosmiddelen en verf nog resten bevatten, voer deze dan af als chemisch afval.



De huid die met klei of glazuur is bevuild wordt na het werk schoongemaakt.



Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor vluchtige organische stoffen


A

5775



Houd handvatten van het gereedschap schoon.

 Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen

A 

374



Eet, drink en rook niet in de nabijheid van gevaarlijke (afval)stoffen.


A

6474



Was de handen, polsen en het gezicht vóór iedere eet-, drink- of rookpauze en sanitaire stop.


A

757



Gebruik regelmatig een ongeparfumeerde handcrème of lotion tegen het uitdrogen van de huid.


A

A 

5185

5772





Doe jaarlijks de test op www.huidenarbeid.nl als u twijfelt of u eczeem heeft. Frequent contact met water en chemische stoffen kan leiden tot eczeem.



Maak de werkplek schoon aan het einde van de werkdag.





4


Veilig en gezond werken - machines, apparaten en gereedschap Machines, apparaten en gereedschappen worden hieronder aangeduid als arbeidsmiddelen. Voorbeelden zijn strengpers, haakseslijper, schopschijf, ovens (zie hiervoor paragraaf over Ovens).

A

6491



Aan machines werken alleen personen die daartoe vakbekwaam zijn.

 Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

A

3703

1022





Arbeidsmiddelen zijn beveiligd en beschermd en verkeren in een goede conditie (inclusief snoeren, isolatie en aarding). Borg dit met inspectie- en keuringsstickers en rapporten.



Bedieningssystemen van arbeidsmiddelen zijn duidelijk zichtbaar en alleen bewust in te schakelen.



Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Oplossing voor machineveiligheid

A

A

A

A

A

800

5947

3027

6490

2822











Een elektrische arbeidsmiddel beschikt, om gevaren te voorkomen, over een goed zichtbare, bedienbare en bereikbare noodstopvoorziening.



Bij nat werken is apparatuur voorzien van een aardlekschakelaar, maar beter is een scheidingstransformator.



Laat een risicobeoordeling uitvoeren door een deskundige wanneer de (oude) machine geen CEmarkering heeft of wanneer u een bestaande machine wijzigt.



Op oude machines, die oorspronkelijk onvoldoende beveiliging hadden zoals de mengers en persen en ook bij aandrijvingen van machines, zijn nu goede beveiligingen gemonteerd.



Apparatuur is voorzien van de benodigde waarschuwingslabels.









5

A

1020



Werk- en onderhoudspunten zijn goed verlicht.

 Oplossing voor machineveiligheid

A

A

A

1923

133

588







Voorkom bij het werken met machines: - loshangend lang haar - loshangende kledingstukken - loshangende veters - het dragen van sieraden



Zet arbeidsmiddelen veilig neer, indien nodig borgen, om gevaar van verschuiven, omvallen, kantelen, oververhitten, brand en aanraking met elektriciteit te voorkomen.



Ruim gereedschap na gebruik schoon en droog op.





Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor CMR-stoffen

Veilig en gezond werken - ovens A 

A

838

6441





Vrijkomende gassen, vezels en stoffen worden tijdens het stoken van de oven afgezogen en naar buiten afgevoerd. Er vindt toevoer van verse lucht plaats.



Open de oven pas als deze tot onder de 100 °C is afgekoeld.




Oplossing voor brandgevaar Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

A

6

1365

6583





Draag hittebestendige handschoenen tijdens het in- en uithalen van producten uit de oven. Zie bijlage II voor meer informatie.



Draag bij het vullen en legen van een dekenoven altijd een halfgelaatsmasker met P2 stoffilter en hittebestendige handschoenen. Zie bijlage II voor meer informatie.



Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats


Veilig en gezond werken – geluid Lawaai en mogelijk schadelijk lawaai, boven 80 dB(A), kan voorkomen bij boren, snijden, zagen, schuren.

A

4608



Voorkom of beperk de blootstelling aan geluid boven 85 dB(A).

 Oplossing voor geluid

A

A

A

A

1483

415

884

4181









Breng de geluidsbelasting terug door: - de geluidsbronnen te verminderen - aanschaf van geluidsarme apparatuur of door het aanbrengen van geluidsisolatie - geluidsbelastende werkzaamheden uit te voeren in een aparte werkruimte of door zo kort mogelijk met de geluidsproducerende apparatuur te werken - gehoorbescherming te gebruiken



Beoordeel het geluidsniveau op elke werkplek en neem maatregelen op in de RI&E (vuistregel: neem maatregelen als stemverheffing bij spreken op 1 m afstand nodig is).



Gehoorbescherming staat ter beschikking als op een afstand van 1 m stemverheffing nodig is (geluidsniveau hoger dan 80 dB(A)).



Gebruik gehoorbescherming indien de dagelijkse blootstelling aan geluid 85 dB(A) of hoger is.



Oplossing voor geluid




A

A

3442

3829





Arbeidsplaatsen met een geluidsniveau van meer dan 85 dB(A) zijn duidelijk afgebakend en gemarkeerd met veiligheids- en gezondheidssignalering (lijnen en/of borden).



Machines, gereedschappen en hulpmiddelen met een geluidsniveau van 85 dB(A) of meer hebben een pictogram voor het dragen van gehoorbescherming.





A

4610



Geef voorlichting en instructie aan werknemers die dagelijks blootstaan aan een geluidsniveau van meer dan 80 dB(A).


A

3443



Medewerkers, waarbij de dagelijkse blootstelling aan geluid hoger is dan 80 dB(A), krijgen de gelegenheid periodiek een gehooronderzoek te ondergaan.



7

Veilig en gezond werken - bescherming Afhankelijk van de werkzaamheden zijn de volgende persoonlijke beschermingsmiddelen nodig: - werkoverall - handschoenen - veiligheidsbril - veiligheidschoenen - gehoorbescherming - voorschoot - adembescherming met stoffilter en/of het juiste type filter tegen gassen en dampen - mondneusmasker

A

A

550

388





Gebruik en zie toe op het juiste gebruik van de voorgeschreven persoonlijke beschermingsmiddelen, afhankelijk van de risico's die zich voordoen.



Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen volgens de gebruiksaanwijzing.



Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor geluid


A

6103



De voorgeschreven persoonlijke beschermingsmiddelen zijn in de juiste maten aanwezig.

 Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor geluid

A

A

1004

369





Overleg met de arbodienst of leverancier als persoonlijke beschermingsmiddelen niet goed passen of om gezondheidsredenen niet gedragen kunnen worden.



Gebruik adembeschermingsmiddel, wanneer (bron)afzuiging onvoldoende bescherming biedt, zodat de lucht die men inademt geen te hoge concentraties van gevaarlijke stoffen bevat.





Veilig en gezond werken - lichamelijke belasting Belangrijkste knelpunten wat betreft de lichamelijke (fysieke) belasting zijn: - werkhouding als gevolg van de werkplekinrichting - repeterende bewegingen - langdurig staande werkzaamheden - tillen en dragen van zware grondstoffen - in- en uitladen van de oven - werken onder hete omstandigheden tijdens in- en uitladen van oven

8


A

126



Pas de werkplek, de werkmethoden en de hulpmiddelen op ergonomisch verantwoorde wijze aan de werkzame personen aan.

A

290



Organiseer het werk zodanig (werkplek, -methode, persoonlijke beschermingsmiddelen), dat fysieke belasting geen gevaren voor werkzame personen met zich meebrengt.

A

6144



Bij meerdere medewerkers met verschillende lengtes is de machine in werkhoogte eenvoudig instelbaar.

 Oplossing voor fysieke belasting

Oplossing voor fysieke belasting

 Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor machineveiligheid

A

4344



Doe aan taakroulatie bij repeterende en belastende handelingen en houdingen.


A

5588



Werk in een actieve houding (met rechte rug) en voorkom werken met een gedraaide of gebogen rug.


A

6108



Nabij de machines is voldoende ruimte voor de benen en voeten.


A

6373



De oven staat op goede hoogte, zodat het in- en uitladen zo min mogelijk belastend is.


A

A

A

6374

6485

6493







Gebruik voor deur-ovens een heftafel, palletheffer of vergelijkbaar hulpmiddel om de oven te laden en te lossen.



Gebruik ter vermindering van de fysieke belasting transportmiddelen in de werkplaats zoals een kar, palletwagen, kisten.



Vermijd handmatig tillen. Lukt dit niet dan: - voorkom frequent tillen - houdt de last dicht tegen het lichaam - houdt de last tussen knie en schouderhoogte - zorg voor goede grip op de last







9

A

A

6521

428





Vermijd handmatig duwen en trekken. Lukt dit niet dan geldt: - duwen van een last heeft de voorkeur boven trekken aan een last - duwen en trekken bij voorkeur met twee handen tussen heup en schouderhoogte - duwen en trekken bij voorkeur met gestrekte rug, gestrekte armen en gebogen knieën - breng te duwen en te trekken lasten langzaam op gang



Werk indien mogelijk zittend in plaats van staand, ter vermindering van lichamelijke belasting.





A

A

A

A

A

10

560

424

6216

6106

5812











Beperk plaatsgebonden staand werk tot maximaal 1 uur aaneengesloten of maximaal 4 uur over de dag verdeeld.



Bij langdurig staand werk, waarbij het werk het toelaat van tijd tot tijd te gaan zitten, is een functionele zitgelegenheid zoals stasteun beschikbaar.



Beperk fysieke belasting bij staand werk door: - werkhoogte is 0 tot 10 cm hoger dan ellebooghoogte, pas machinehoogte hierop aan - werk met voeten iets uit elkaar - met gestrekte onderrug - verstap liever dan ver te reiken (bij meer dan 50 cm) - verstap ook in plaats van de rug te draaien - schouders loshangend - ellebogen zo mogelijk langs het lichaam - controleer en pas eventueel houding iedere 5 minuten aan



Bij staand werk: - houd het hoofd recht en niet te lang voorover gebogen - zet de knieën niet op slot - ga regelmatig iets anders staan. - houd de schouders ontspannen



Bij zittend werk: - werk dicht bij het lichaam - werk 20-30 cm onder ooghoogte bij fijn werk of controlerende taken - werk 0-10 cm boven ellebooghoogte bij standaardtaken - houdt de rug zoveel mogelijk recht - schouders loshangend - ellebogen zo mogelijk langs het lichaam - controleer en pas eventueel houding iedere 5 minuten aan









A

6442



Te hoge omgevingstemperatuur wordt voorkomen. Tref maatregelen bij temperatuur boven de 26 °C zoals: - grotere afstand nemen ten opzichte van hitte bron - extra ventilatie - actieve koeling gebruiken - extra rustpauzes - extra water drinken


 Oplossing voor fysische factoren

11

2.

Ondernemen Koers

A

3081



Maak een investeringsplan, met budgetreservering met de volgende elementen: - technische ontwikkelingen - tijdige vervanging van verouderd materieel - uitbreiding/inkrimping van uw bedrijf - milieu-eisen - arbeidsomstandigheden - onderhoudskosten - duurzaamheid

 Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Milieu A 

A 

499

520





Bedrijfsafvalwater bevat geen versneden/vermalen stoffen, gevaarlijke (afval)stoffen en geen stoffen die stankoverlast veroorzaken.



Stel de temperatuur van warm boilerwater laag in, maar niet lager dan 60 °C in verband met mogelijke bacteriegroei zoals legionella.




Oplossing voor biologische agentia

Arbobeleid A

227



Voer een arbobeleid, gericht op: - geen nadelige gevolgen van de arbeid op de veiligheid en gezondheid van de werknemers - correcte aanpak van de risico's - de persoonlijke eigenschappen van een werknemer - voorkomen/beperken van monotone en tempogebonden arbeid - maatregelen bij brand en ongeval Deze Code biedt daartoe concrete maatregelen en oplossingen.

A

364



Voorkom of pak risico's aan door in deze volgorde toepassen van: - bronbestrijding - collectieve bescherming - individuele bescherming - persoonlijke beschermingsmiddelen (het gebruik ervan is tijdelijk en tot het strikt noodzakelijke beperkt)



Voorkom blootstelling aan risico's bij derden, zoals klanten en bezoekers.



A

1802



Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats



A

12

228



Baseer het arbobeleid op de RI&E en het Plan van aanpak.


Arbocatalogus van de keramist 2012 - Ondernemen

A

229



Pas het arbobeleid aan als ervaringen, gewijzigde werkmethoden of werkomstandigheden daartoe aanleiding geven en informeer uw werknemers.


A

3308



Alle medewerkers zijn op de hoogte gesteld van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van arbeidsomstandigheden.


A

6495



Controleer geregeld of de getroffen maatregelen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden effectief zijn.


A

3980



Maak afspraken met de arbodienst of bedrijfsarts over signalering van beroepsziekten.


A

6522



Besteed het volgende alleen uit aan een gecertificeerde arbodienst of zelfstandige bedrijfsarts: - Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek PAGO - begeleiding zieke werknemers - aanstellingskeuringen

Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor geluid

A

6421



Werknemers krijgen een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek, het PAGO, aangeboden. Dit is gericht op de potentieel aanwezige arbeidsrisico's: - fysieke belasting - blootstelling aan stof, kwarts, lood, glazuren Het onderzoek omvat onder andere het bewegingsaparaat, het ademhalingsstelsel, de huid en het lood-in-bloed-onderzoek.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

6422



Bij werken met lood en/of loodverbindingen worden metingen van het loodgehalte in bloed en de concentratie lood in de werkomgeving uitgevoerd door een arbodienst of kerndeskundige.


A

6067



Volg de regels ter bescherming van zwangere en pas bevallen vrouwen, zoals: - voorkomen van lange werktijden en recht op extra pauze - geen zware lasten tillen - beperking stellen aan het lawaainiveau en het niveau van lichaamstrillingen - voorkomen van langdurig staan - verboden te werken met kankerverwekkende, mutagene en voor de voortplanting schadelijke stoffen - voorkomen van werkstress - recht om borstvoeding te geven of te kolven tijdens werktijd


 Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor vluchtige organische stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor trillingen Oplossing voor geluid

13

A

6189

A

1077

A

2781





Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven, vermijden blootstelling aan gevaarlijke stoffen en komen niet in aanraking met stoffen met een R-zin of H-zin: R46, H340 of H341 = kan erfelijke genetische schade veroorzaken R61, H360 of H361 = kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden R64 of H362 = kan schadelijk zijn via borstvoeding

 Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor biologische agentia

Verbied zwangere werkneemster en werkneemsters die borstvoeding geven om met lood te werken.


Competenties, diploma's en bewijsstukken

A

492





Beschik over voldoende ondernemersvaardigheden op het gebied van: - financieel management - marketing (marktbewerking) - wetten, belastingen en verzekeringen - personeel en organisatie



Houd de eigen ondernemersvaardigheden en vakkennis bij door: - regelmatig de vakliteratuur te lezen - beurzen en congressen te bezoeken - het volgen van trainingen, workshops en nascholingscursussen - binnen te lopen bij collega-bedrijven - nadere informatie in te winnen bij branche- of andere organisaties - deelname aan activiteiten van de brancheorganisatie - bezoek bijeenkomsten van de brancheorganisatie





Scholings- en personeelsbeleid A 

779



Hanteer voor nieuwe en tijdelijke medewerkers een inwerkprogramma met regels en instructies voor veilig en gezond werken en milieu. Leg afspraken schriftelijk vast.

Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

6320



Verstrek de (uitzend-)organisatie de onderdelen uit de RI&E over de werkzaamheden van inhuurkrachten voor aanvang van hun inzet.

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

1001



Kosten van een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek - PAGO zijn voor rekening van de werkgever.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor trillingen

14


A

6424



De resultaten van het Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek worden voor iedere werknemer ten minste 40 jaar nadat de blootstelling is beëindigd bewaard en zijn in te zien door de betreffende werknemer.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor geluid Oplossing voor fysieke belasting

A

6425



Houd een lijst bij van medewerkers die (kunnen) worden blootgesteld aan kankerverwekkende of mutagene stoffen met de blootstelling die zij (mogelijk) hebben ondergaan. Denk hierbij aan keramische vezels, asbest, nikkelverbindingen, kobaltverbindingen, cadmiumverbindingen, chromaatverbindingen, etc.


A

2503



Maak werktijdroosters ten minste 4 dagen van tevoren bekend (bij een gewijzigd patroon 28 dagen). Bewaar werktijdroosters samen met de administratie van de gewerkte uren ten minste 1 jaar.

Oplossing voor werkdruk

A

2834



Zondagswerk is toegestaan onder voorwaarde dat een werknemer 13 zondagen per jaar geen arbeid verricht.


A

2836



Onafgebroken rusttijd voor 18 jaar en ouder is: - 36 uur per 7 dagen òf - 72 uur per 14 dagen te verdelen in blokken van tenminste 32 uur


A

2835



Dagelijkse onafgebroken rusttijd: - 11 uur in periode van 24 achtereenvolgende uren Eenmaal per week mag deze rusttijd ingekort worden tot ten minste 8 uur - jeugdigen (16- en 17-jarigen): 12 uur in periode van 24 achtereenvolgende uren (in ieder geval vallend tussen 23:00 en 6:00 uur)


A

2837



Een werknemer van 18 jaar of ouder werkt ten hoogste 12 uur per dienst, 60 uur per week en in elke periode van 16 weken gemiddeld 48 uur per week (behoudens afwijking bij CAO).


A

3720



Jeugdigen (16- en 17-jarigen) werken maximaal 9 uur per dienst, 45 uur per week en in elke periode van 4 weken gemiddeld 40 uur per week. Daarbij geldt de schooltijd ook als werktijd.


A

6157



Als jeugdigen (16- en 17-jarigen) werken, wordt extra gelet op: - voorlichting en instructie en de controle of het goed overgekomen is - direct aanwezig en deskundig toezicht bij risicovol werk door stagebegeleider/leermeester - voldoende en passende persoonlijke beschermingsmiddelen

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor machineveiligheid

A

3719



13- en 14-jarigen verrichten uitsluitend onder toezicht en op niet schooldagen (vakanties en niet schooldagen) lichte hulpwerkzaamheden, zoals vakkenvullen. Niet toegestaan zijn werkzaamheden in het magazijn, in- en uitladen van vrachtauto's en het werken met pletmachines.

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor machineveiligheid


15

A

3131



Kinderen van 14 tot 16 jaar mogen alleen licht werk verrichten in het kader van onderwijs (met een stageovereenkomst).


A

3132



Kinderen t/m15 jaar mogen, buiten schooltijd en vakanties, alleen een beperkt aantal uren lichte werkzaamheden verrichten, zoals vakken vullen, helpen bij het inpakken of schoonmaken. Niet toegestaan zijn kassawerkzaamheden.


A

6190



De huisregels bevatten informatie over: - werktijden - doktersbezoek - verlof(aanvragen) - telefoongebruik en internetgebruik privé - bedrijfskleding en gereedschap - pauzeren - veiligheid en arbo-instructies - overwerk - kassabeheer - criminaliteitspreventie - bedrijfsnoodplan - aankopen door personeel - klachtenafhandeling - omgang, presentatie - regels bij ongewenst gedrag (seksuele intimidatie, geweld, agressie, pesten) - werkoverleg - arbeidsovereenkomst - taakomschrijving - cursussen - procedure opening en sluiting van de winkel


A 

3071



Besteed in het werkoverleg aandacht aan: - arbeidsomstandigheden (in het bijzonder werkdruk en ziekteverzuim) - veiligheid - milieuaspecten - werkverdeling en planning - algehele gang van zaken in het bedrijf - openstaande actiepunten - (bijna) ongevallen


A

4179



Neem de inhoud van deze Code bij het werkoverleg systematisch door en geef iedereen de inlogcode voor Branchecode Online.


A

2929



Maak van het werkoverleg een verslag met in ieder geval vermelding van de aanwezigen, de besproken onderwerpen en de actiepunten.


A

3070



Houd ten minste tweemaal per jaar een bijeenkomst met het personeel waarin u uw medewerkers in elk geval informeert over: - de stand van zaken in het bedrijf - zwaarwegende beslissingen zoals uitbreiding, inkrimping, belangrijke investeringen en verhuizing - voortgang van uitvoering Plan van aanpak bij de RI&E


Werkoverleg

16


Medezeggenschap De PVT (of OR) heeft voor veilig en gezond werken instemmingsrecht over: - de arbeids- en rusttijdenregeling, - het ziekteverzuim en re-integratiebeleid - RI&E en Plan van aanpak - aanstelling preventiemedewerker - keuze en contract arbodienst - verzuimregels - inschakeling bedrijfshulpverleners - frequentie van Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek - PAGO (indien relevant)

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats



De OR/PVT en werknemers worden actief betrokken bij: - het uitvoeren van de RI&E - het bespreken van de resultaten van de RI&E - het stellen van prioriteiten in het aanpakken van risico's - het opstellen en uitvoeren van het Plan van aanpak bij de RI&E




Stel leden van de PVT (of OR) in de gelegenheid scholing te volgen.


A

3304



A

6378

A

6412


17

3.

Inkoop Algemeen

A 

A

32

3853





Hanteer een inkoopbeleid. Let op (indien van toepassing): - voorraad- en bestelkosten - opslagmogelijkheden/-eisen - service (erkende) leverancier - CE-markering - kwaliteitscertificaten - minimaal energie- en waterverbruik - minder schadelijke alternatieven - doseringsmogelijkheden - hergebruik - duurzaamheid (spreek de leverancier aan op duurzaam geproduceerde goederen) - ergonomische eisen - garantietermijn - het aanvragen van meerdere offertes



Maak afspraken met uw leveranciers over leveringsvoorwaarden, garantievoorwaarden, productomschrijvingen en onderhoud.



Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor machineveiligheid


Voorraadbeheer A

A

29

4956





Controleer bij ontvangst (indien van toepassing): - verpakking - houdbaarheidsdata - breuk/beschadiging - etikettering - aanwezigheid van veiligheidsinformatiebladen - Nederlandse gebruiksaanwijzing en CE-markering - factuur - of levering overeenkomt met bestelling



Noteer de vervaldatum en datum van opening van een product op de verpakking, om rekening te houden met de periode van houdbaarheid.





Machines, apparaten en gereedschappen Machines, apparaten, ovens en gereedschappen worden hieronder aangeduid als arbeidsmiddelen

A

18

5102



Let bij aanschaf van apparatuur en instrumenten op: - de mening van collega's - marktonderzoek - meerdere schriftelijke offertes - de afweging huur, lease, koop - samenwerkingsmogelijkheden met collega's - instelmogelijkheden aan de afmetingen van de gebruiker

 Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Arbocatalogus van de keramist 2012 - Inkoop

A 

A

A

A

2843

4194

5347

6523









Let bij aanschaf of huur van apparatuur en instrumenten op: - servicegerichtheid van de leverancier (continuïteit, kennis, technische ondersteuning, leveringsvoorwaarden e.d.) - de aanschafprijs en de prijs-kwaliteitverhouding - aanwezigheid van CE-markering - de grootte en het gewicht (stationair, verrijdbaar, transportabel, eventueel demontabel tbv transport) - de toepassingsmogelijkheden - het bedieningsgemak - scholingsmogelijkheden voor gebruiker(s) - de exploitatiekosten (bijvoorbeeld verbruik, onderhoud, energie) - energiebesparing en milieu-effecten - de garantie - de onderhoudsovereenkomst en kosten na de garantie - terugverdientijd - risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen en andere risico's, zoals geen goede ergonomie



Bij apparatuur is de Nederlandstalige handleiding aanwezig met: - veiligheidsinstructies voor omgevingssituatie, bescherming, schok- en brandpreventie - bedieningsvoorschrift - onderhoudsvoorschrift - handelwijze bij storing/reparatie - bestelwijze onderdelen - CE conformiteitsverklaring



Bij niet-CE gemarkeerde arbeidsmiddelen geldt: - heeft u een machine na 1 januari 1995 zelf gebouwd, dan is een volledig certificeringstraject nodig; - heeft u een machine na 1 januari 1995 gewijzigd, dan zorgt u in overleg met de oorspronkelijke fabrikant voor aanpassing van de CE-markering of doorloopt u zelfstandig als fabrikant een volledig certificeringtraject; - heeft u een machine na 1 januari 1995 vanuit een land buiten Europa naar de Europese Economische Ruimte (EER) geïmporteerd, dan gelden zowel de voorschriften uit het Arbeidsomstandighedenbesluit als ook uit het Warenwetbesluit Machines zoals hierboven is aangegeven



Een industriestofzuiger voldoet aan: - flexibel en makkelijk te verplaatsen - voldoende capaciteit voor de hoeveelheid en type stof - van lichtgewicht materiaal - beperkte geluidsbelasting - omkasting van slagvast materiaal - de losse stofzak is makkelijk verwijderbaar, voldoende stevig en scheurt niet bij gebruik of bij het uitnemen - de stofzak wordt gelijkmatig gevuld - HEPA-filter Indien nodig: - geschikt voor vloeistoffen - naast zuig- ook blaasmogelijkheid







Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid Oplossing voor gevaarlijke stoffen

19

A

6104



Bij het arbeidsmiddel staat indien van toepassing de trillingsbelasting op schrift.

 Oplossing voor trillingen

A

A

A

A

A

A 

A

20

5349

1791

4886

5788

4293

1675

6432















Machines en apparaten zijn zoveel mogelijk trillingsgedempt. De maximale trillingsbelasting van hand-armtrillingen bedraagt 2,5 m/s². Vraag dit na bij de leverancier.



Arbeidsmiddelen hebben werkende veiligheidsvoorzieningen om knellen, snijden en pletten te voorkomen.



Ergonomisch handgereedschap voldoet aan: - zo licht mogelijk - indien nodig voor linkshandigen - in goede maat verkrijgbaar en beschikbaar - hand, pols en arm blijven bij gebruik in een natuurlijke stand - handvat heeft een goede grip



Machines waar staand aan gewerkt wordt zijn, in verband met een ergonomisch verantwoorde werkhouding, in hoogte verstelbaar.



Arbeidsmiddelen zijn voorzien van (indien van toepassing): - afzuiging - ingebouwde voorziening voor stof- en/of dampafzuiging met filterclassificatie EU 7 of EU 9 - stoffilter (afneembare stofzak) - trillingsarm - aarding tegen statische elektriciteit - beperkte geluidsbelasting - noodstop - in hoogte verstelbaar - afscherming voor bewegende delen



De spuitkast heeft (in verband met de terugslag van glazuur): - een diepte van ongeveer 1 m - een watergordijn - een luchtsnelheid van ten minste 0,5 m/sec in de werkopening - filters die gemakkelijk kunnen worden ontdaan van glazuurresten



Overweeg bij aanschaf een deuroven in plaats van een dekseloven. De deuroven is ergonomisch gezien minder belastend.



Oplossing voor trillingen




Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor geluid Oplossing voor elektrische installaties Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor trillingen




A 

A 

A 

6369

833

839







Koop geen -tweedehands- ovens met asbest. Mocht het toch aanwezig zijn laat het dan verwijderen door een gespecialiseerd en bevoegd bedrijf en vervangen door asbestvrij materiaal.



Elektrische oven is: - geschikt voor 240 of 380 volt krachtstroom - voorzien van KEMA-keur - voorzien van EU energielabel



De oven is thermisch geïsoleerd om brandgevaar te voorkomen.





Oplossing voor brandgevaar Oplossing voor machineveiligheid

A 

A 

6448

1515





De gasoven: - voldoet aan de Europese Gastoestellenrichtlijn - is milieuvriendelijk en energiezuinig - heeft een Low Nox-brander - heeft een pulserend brandersysteem



Let bij de aanschaf van een airco op: - mogelijkheid tot het aanzuigen van buitenlucht - regulering door een ruimtethermostaat - toepassing van een warmtepomp - de mogelijkheid om condensor regelmatig te reinigen




Oplossing voor fysische factoren

Persoonlijke beschermingsmiddelen en EHBO Keramisten kunnen de volgende persoonlijke beschermingsmiddelen nodig hebben: - werkoverall - handschoenen - veiligheidsbril - veiligheidsschoenen - gehoorbescherming - voorschoot - adembescherming met stoffilter - mondneusmasker Voor EHBO is nodig: - verbandtrommel - oogdouche - brandblusmiddelen - telefoon

A

50



Stel voldoende op risico's en gebruiksdoel afgestemde persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking door en voor rekening van de werkgever.



21

A

A

A

541

6206

1678







Persoonlijke beschermingsmiddelen voldoen aan de volgende eisen: - voorzien van CE-markering - geschikt voor de te vermijden gevaren - afgestemd op de werkplek - afgestemd op de ergonomische en gezondheidseisen - geschikt voor de drager (goed passend) - op elkaar afgestemd bij tegelijkertijd dragen - voor gebruik door één persoon - voorzien van gebruiksaanwijzing - goed onderhouden, gerepareerd en schoongehouden



Beschermende kleding voldoet aan NEN-EN 340 en heeft als eigenschap: - dat het niet beperkt bij het bewegen - het snel uitgetrokken kan worden om ongevallen (brand- en huidaandoening) te voorkomen.



Bedrijfskleding absorbeert geen klei.



Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor biologische agentia Oplossing voor CMR-stoffen

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor bedrijfshulpverlening


A

859



Bedrijfskleding is ondoordringbaar voor gevaarlijk stof en heeft lange mouwen en lange broekspijpen.

 Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen

A

A

A

A

22

6620

2852

6209

6210









Stof- en waterdichte handschoenen voldoen aan de volgende eisen: - voldoen aan NEN-EN 455-1, 2 en 3 - zijn voor eenmalig gebruik (= wegwerp) - zijn goed passend (aan de vingertoppen strak en bij de knokkels niet te strak) - zijn hypo-allergeen en van nitril



Huishoudhandschoenen zijn als volgt: - passend - niet vochtdoorlatend - voorzien van een katoenen binnenhandschoen bij latexallergie



Hittebestendige handschoenen zijn gemaakt van kevlar, vilt en: - lang om de polsen te beschermen - slipvast - naadloos - voldoen aan NEN-EN 388 en 407



Veiligheidsbrillen hebben de volgende eigenschappen: - anti-condens glazen - gezichtsveld van 180 graden - hittebestendig - hebben zijkappen - bestand tegen zuren en chemicaliën - voldoen aan NEN-EN 166 en 170





Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor gevaarlijke stoffen



A

A

A

A

A

A

A

A

6584

5354

6450

5847

5746

868

5790

1025

















Veiligheidsschoenen hebben: - goede pasvorm - geprofileerde loopzool - leren binnenwerk - stevige neus (beschermd tegen vallende voorwerpen en stoten)



Gehoorbeschermingsmiddelen: - inwendig gedragen, zoals oorwatten, oorstoppen en otoplastieken voldoen aan NEN-EN 352-2 - uitwendig gedragen, zoals gehoorkappen voldoen aan NEN-EN 352-1



Voorschoot: - beschermt tegen scherpe voorwerpen - bestaat uit moeilijk vlamvattende stoffen, bijv. leer - heeft een glad oppervlak - is antistatisch



Een halfgelaatsmasker is gemaakt van hypoallergeen soort rubber of kunststof en heeft een: - goede pasvorm - goede afdichtingsrand - verstelbare hoofdbanden - geringe ademweerstand - NEN-EN 140 normering - nederlandstalige gebruiksaanwijzing



Kies voor een volgelaatsmasker: - met goede pasvorm - met goede afdichtingsrand - met verstelbare hoofdbanden - met panoramische ruit van polycarbonaat - met spreekmembraan - met geringe ademweerstand - gemaakt van hypoallergeen soort rubber of kunststof - met NEN-EN 136 normering - met nederlandstalige gebruiksaanwijzing



Beschik bij het werken met gevaarlijke stoffen over adembescherming voorzien van een filter: - P1 filter voor onschadelijk fijnstof (MAC>10 mg/m3) - P2 filter voor schadelijk fijnstof (0,1>MAC<10 mg/m3) - P3 filter voor giftig fijnstof (MAC<0,1 mg/m3)



Maskers voor gebruik bij producten met oplosmiddelen, zoals lijmen, beschikken over een A filter.



Het mondneusmasker: - 3 laags - hoge filterefficiency - is voor eenmalig gebruik - is goed passend - huidvriendelijk - heeft latexvrije gummibandjes - lage ademweerstand




Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats






Oplossing voor vluchtige organische stoffen


23

A

6366



Laat op de waterkraan, die dagelijks gebruikt wordt, een oogdouche monteren.

 Oplossing voor biologische agentia Oplossing voor gevaarlijke stoffen

A

A

545

546





Controleer na installatie of de oogdouche minimaal 11,4 liter per minuut opbrengt (= maatbeker van 1 liter gevuld binnen 5 seconden).



De sproeikoppen van de oogdouche hebben beschermdoppen.





A

297



Er is een draagbaar brandblusmiddel en tenminste 1 blusdeken aanwezig.

 Oplossing voor bedrijfshulpverlening

A

A

3565

995





Brandblusmiddelen zijn: - geschikt voor de omgeving: +poederblussers: groot blusvermogen, veroorzaken gevolgschade op machines en computers +CO2-blussers: geschikt in omgeving met elektrische apparatuur en computers, niet op personen richten +sproeischuimblussers: geschikt voor vloeistofbrand (keuken) en vaste stof (papier, hout, textiel) - minimaal 2 stuks (waarvan één draagbaar) per 200 m² (vloer)oppervlakte, voor vloer kleiner dan 200 m² voldoet 1 stuk - op maximaal 30 m loopafstand te bereiken (15 m bij brandbare stoffen) - goed bereikbaar (ook voor bezoekers) en direct te gebruiken - goed aangegeven door een bord of een rode veiligheidskleur



Bedrijfskleding mag alleen in gesloten verpakking buiten het bedrijf worden gebracht om deze te laten reinigen in daartoe uitgeruste wasserijen. Bedrijfskleding mag in andere gevallen de vuile zone niet verlaten.



Oplossing voor bedrijfshulpverlening


Bedrijfsinventaris - tafels, stoelen e.d. A

92



Bedrijfsinventaris is stabiel en stevig.


24


A

A

A

A

A

A

6125

4331

1595

4333

4295

3155













Tafels waaraan mensen staand werken, voldoen aan: - ca. 25 cm lager dan de punt van de elleboog als kracht gezet moet worden of grote spullen gehanteerd moeten worden - maximaal 5 cm lager dan de punt van de elleboog voor fijne werkzaamheden en schrijven - 5 tot 10 cm boven ellebooghoogte geplaatst bij heel fijne werkzaamheden - in hoogte verstelbaar - voldoende been- en voetenruimte - puntafzuiging is aan te brengen



Tafels waaraan mensen zittend werken zijn: - in hoogte verstelbaar indien meerdere werknemers wisselend gebruik maken van de werktafel, of indien er afwisselend zware taken en precisietaken op worden uitgevoerd - voorzien van instelbereik hoogte is van 62-123 cm, waardoor de tafel ook geschikt is om staand aan te werken - als er kracht gezet moet worden of grote spullen gehanteerd moeten worden in hoogte-instelbaar op 10-40 cm lager dan de punt van je elleboog - voor fijne werkzaamheden en schrijven op hoogte instelbaar tussen 5 cm lager of hoger dan de punt van je elleboog - bij precisietaken, waarbij nauwkeurige bewegingen van de handen en een goed zicht vereist zijn, op hoogte-instelbaar op 20-30 cm vanaf het oog waarbij de armen kunnen steunen op het werkvlak - voorzien van een werkblad met dikte tot 5 cm - voorzien van een minimale diepte van de beenruimte van 65 cm



De giettafel: - is in hoogte instelbaar - heeft een open bovenblad - is gemakkelijk te reinigen - bevat geen eternietplaat (= asbest) - heeft een ingebouwde morsbak - heeft, bij een open giettafel, een afvoersysteem



Beschik voor de zittende werkzaamheden over goede, in hoogte verstelbare, verrijdbare werkstoelen met: - vijfpoten met wielen voor stabiliteit - zonder armleuningen - duurzaam materiaalgebruik



Beschik indien nodig over aparte werkstoelen geschikt voor korte medewerkers < 1.56 m, lange medewerkers >1.95 m en medewerkers met gewicht > 135 kg.



De voetensteun, voor kleine medewerkers die aan niet in hoogte verstelbare tafels en bureaus werken, voldoet aan DIN 4556: - 0,45 m breed x 0,35 m diep - in hoogte instelbaar - geen stang of balk




Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen


Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor CMR-stoffen




25

A

A

A

4334

4167

6130







Overweeg de aanschaf van een stasteun op die plaatsen waar langere tijd op één plaats staand gewerkt moet worden. De stasteun voldoet aan de volgende eisen: - in hoogte verstelbaar tussen 0,65 en 0,90 m - degelijk - verstelbare zitsteun - zitsteun is minimaal 0,2 x 0,2 m - bij gebruik van een kruispoot met wielen moet deze beremd zijn



Magazijnstellingen: - hebben een voldoende maximaal draagvermogen - beschikken over een hekwerk als valgevaar een risico is - staan op een vloer met voldoende draagkracht - zijn, indien hoger dan 2 m, vastgezet aan een dragend deel van het gebouw



Verlengsnoeren/kabelhaspels zijn gekeurd en hebben randaarde.




Oplossing voor valgevaar


Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn onder andere glazuren en lusters.

A 

A 

A

60

61

3290







Op de verpakking van gevaarlijke stoffen staat: - naam van de stof of het preparaat - gevaarsymbolen - gebruiksaanwijzing - veiligheidsaanbeveling en bijzondere gevaren



Van alle aanwezige gevaarlijke stoffen zijn actuele veiligheidsinformatiebladen aanwezig. De leverancier is verplicht deze te leveren. Verzamel deze in een dossier.



Ga bij de inkoop van gevaarlijke stoffen na of er minder schadelijke alternatieven in de handel zijn.



Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor vluchtige organische stoffen

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor vluchtige organische stoffen Oplossing voor CMR-stoffen


26


A 

1560



Gebruik (voor gebruiksartikelen) loodvrije, loodarme of gefritte glazuren en pigmenten.


A 

114



De lekbak voor gevaarlijke (afval)stoffen heeft een opvangcapaciteit van: - ten minste 110% van de inhoud van de grootste verpakkingseenheid - ten minste 10% van de inhoud van alle opgeslagen stoffen



27

4.

Inrichting Algemeen

A

A

6457

128





Controleer bij de keuze van het bedrijfsgebouw of atelier op: - bouwconstructie - staat van onderhoud - representativiteit



Ruimtes zijn voldoende en stevig geconstrueerd en in goede staat van onderhoud.





A

141



Materialen in bedrijfsruimtes zijn gekozen met oog voor onderhouden schoonmaakwerkzaamheden.


A

306



Pas brand- en inbraakvertragende materialen en constructies toe.


A

A

A

28

2858

411

5367







De werkplek heeft voldoende luchtvolume om veilig en gezond te kunnen werken. Houd rekening met ventilatievoorzieningen.



Er is goede ventilatie (50 m³ schone buitenlucht per persoon per uur aan en voer verontreinigde lucht direct naar buiten af). Voorkom het opnieuw in de ruimte brengen van verontreinigde lucht.



Neem maatregelen als de temperatuur in de ruimte hoger is dan 25 °C. Maatregelen zoals: koele pauzeruimtes, aangepaste kleding, extra ventilatie en voldoende drinken. Pas het werkrooster aan of verkort de werktijden.



Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor vluchtige organische stoffen

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor vluchtige organische stoffen


Arbocatalogus van de keramist 2012 - Inrichting

A

A

A 

A

A

A

A

552

376

404

280

922

3693

6409















De werkplek is als volgt ergonomisch verantwoord: - aangepast aan de lichaamsmaten - er is voldoende bewegingsruimte - materialen zijn binnen handbereik



Op plaatsen waar met gevaarlijke (afval)stoffen wordt gewerkt, zijn goede oogbeschermingsmiddelen en een oogspoelvoorziening (oogdouche) aanwezig die: - snel bereikbaar is - eenvoudig bedienbaar is - zo nodig beide ogen voldoende lang kan spoelen - de ogen snel kan reinigen, zonder beschadiging



In gangen, trappenhuis, pauze-, was- en kleedruimte en toilet kan voldoende daglicht toetreden. Waar dit niet mogelijk is, wordt gezorgd voor voldoende kunstverlichting.



Verbandtrommel is duidelijk zichtbaar op ooghoogte in een wandklem aan de muur bevestigd of door middel van signalering snel te vinden.



Geef met veiligheidssignalen aan waar eet-, drinken rookverboden gelden en wanneer persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden.



De deuren, hekken, bordessen, trapjes of rolluiken zijn voldoende veilig: geen knelgevaar, geen scherpe randen, geen gevaar voor uitglijden, leuning bij trap.



Geef bij nieuwbouw, herinrichting of verbouwing uitvoerders de opdracht om ergonomische normen uit het Handboek voor Toegankelijkheid toe te passen.







Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor gevaarlijke stoffen


Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Productieruimte / atelier A

6367



De werkplek is groot genoeg voor de benodigde bewegingsruimte, de benodigde apparatuur en voor de tijdelijke opslag van halfproducten/halffabrikaten.


 Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor fysieke belasting

29

A

A

A

6419

5599

122







Scheid, bij voldoende ruimte, werkprocessen in aparte werkruimten voor betere werkomstandigheden. Denk aan: - processen waarbij stof vrijkomt zoals bij bereiding van gietklei, bij de gieterij, bij het schuren - de verwerking van glazuren - activiteiten die veel geluid produceren



Bij staand werk (zonder stasteun) bedraagt de ruimte voor de voeten onder de werktafel: - tenminste 25 cm diep en 20 cm hoog - tussen 20 cm en 100 cm hoogte is de ruimte minimaal 10 cm diep.



Stel de werkbank en stoel zodanig op hoogte in dat de benen een hoek maken van 90 graden.



Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor geluid Oplossing voor CMR-stoffen



A

A

A

5598

6370

6492







Bij gebruik van een stasteun bedraagt de been- en voetruimte onder de werktafel: - 42 cm diep op vloerniveau - 24 cm diep op een hoogte van 60 cm.



De werkplaats heeft een goede logistiek o.a. ter voorkoming van ongevallen en beperking van fysieke belasting: - ontvangst en opslag van grondstoffen, verwerking, droogplaatsen, ovens en opslag gereed product zijn logisch ingedeeld. - de grondstoffen en halffabrikaten hoeven slechts weinig verplaatst te worden.



Orde en netheid heeft dagelijkse aandacht zodat struikelen en vallen voorkomen worden.






A

1656



Plaats de oven in een ruimte die goed geventileerd kan worden.

 Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysische factoren

A

1569



De vloer onder de oven moet geheel gesloten zijn en vervaardigd uit steenachtig, brandwerend materiaal.


30


A

1570



Plaats de oven niet in de buurt van brandbare delen en ten minste 15 cm van de muur.

 Oplossing voor brandgevaar Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

6465



In de nabijheid van de oven zijn geen brandbare materialen aanwezig en plaats indien nodig brandwerende platen achter en boven de oven.

 Oplossing voor brandgevaar Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

Pauzeruimte Er is een pauzeruimte met voldoende ruimte, tafels en stoelen beschikbaar. In een klein bedrijf hoeft dit geen aparte ruimte te zijn, mits blootstelling aan gevaarlijke stoffen voorkomen wordt.




Sla geen gevaarlijke stoffen op in de pauzeruimte en beperk er de opslag van andere materialen.




De pauzeruimte is goed geventileerd en in de winter goed verwarmd.


A

6194



A

204

A

201

A

3292

A

788



Er is een wasruimte met koud en zo nodig warm water aanwezig als medewerkers blootstaan aan vuil.


A

787



Wasgelegenheid is bij (of gemakkelijk te bereiken vanuit) de kleedruimte.


A

790



Kleedruimte



Indien speciale werkkleding wordt gedragen, is een kleedruimte beschikbaar die voldoet aan het volgende: - naar sekse gescheiden - voorzien van stoelen of banken - voldoende ruim - er wordt 1 x de ruimte-inhoud per uur geventileerd - afsluitbare kast voor opbergen van kleding


Sanitair

Bij handenwasgelegenheid is minimaal het volgende aanwezig: - wasbak met kraan en stromend water - vloeibare zeep in houder - materiaal om handen hygiënisch te drogen (papieren handdoeken, rolautomaten) - afvalemmer - handalcohol


 Oplossing voor CMR-stoffen

31

Kantoorruimte A

A

A

169

89

4332







De afmetingen van een werkplek voldoen aan NEN 1824: - breedte minimaal 1,8 m - hoogte minimaal 2,4 m - oppervlak minimaal 8 m²



Bij langer dan 2 uur per dag beeldschermwerk voldoet de stoel aan NEN-EN 1335: - zitting, armleuningen en rugleuning in hoogte verstelbaar - onderlinge afstand tussen armleuningen verstelbaar - zitdiepte verstelbaar - draaibaar



Bij langer dan 2 uur per dag beeldschermwerk voldoen tafels aan het volgende: - in hoogte verstelbaar indien meerdere werknemers wisselend gebruik maken van de werktafel - hoogte bedraagt 74-76 cm (bij vaste werkhoogte) - werkvlak minimaal 120 cm breed en 80 cm diep - werkbladdikte is inclusief draagconstructie maximaal 5 cm - vrije beenruimte met minimale diepte van 65 cm, een minimale breedte van 60 cm en een minimale vrije voetenruimte van 80 cm diep - werkblad is lichtgetint, niet reflecterend





Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor beeldschermwerk

Opslag(ruimte) gevaarlijke (afval)stoffen A 

A 

6072

6468





Sla gevaarlijke stoffen als volgt op: - in een aparte kast of ruimte - koel en droog - bij voldoende ventilatie - brandveilig (niet in de buurt van brandbare materialen) - met gebruik van een lekbak - let op de opslageisen in het veiligheidsinformatieblad bij het product



Gevaarlijke stoffen worden zoveel mogelijk in onbreekbare kunststof verpakkingen bewaard.





A 

A 

4379

4377





De vloer van de opslagvoorziening heeft geen openingen met rechtstreekse of indirecte verbinding tot riolering of oppervlaktewater.



Het materiaal van wanden, vloer, afdekking en dak is onbrandbaar.





32


A

A

A 

A 

3695

1701

946

947









Magazijnstellingen: - hebben een op de stelling vermeld maximaal draagvermogen - beschikken over een hekwerk als valgevaar een risico is - beschikken over aanrijdbeveiliging als met heftrucks wordt gewerkt - staan op een vloer met voldoende draagkracht. - hoger dan 2 m zijn vastgezet aan een dragend deel van het gebouw



Met poederklei gevulde zakken worden opgeslagen in een besloten ruimte die tijdens aan- en afvoer mechanisch op de buitenlucht kan worden geventileerd. De luchtsnelheid, gerekend over de dwarsdoorsnede van de opslagruimte, is ten minste 0,25 m/sec.



De opslagruimte van gasflessen is: - een aparte ruimte - goed geventileerd - goed verlicht - beschermd tegen weersinvloeden en hitte - beschermd tegen ontstekingsbronnen - alleen toegankelijk voor bevoegden - gekenmerkt met een gevaarssymbool met ondertekst "brandbare gassen, roken en open vuur verboden".



Sla gasflessen als volgt op: - rechtop plaatsen - vastzetten - volle en lege gasflessen duidelijk gescheiden - verschillende gassen gescheiden - voorzien van productinformatie - niet langdurig blootstellen aan de zon



Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor valgevaar


Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor brandgevaar

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor brandgevaar

Installaties, energie en klimaat A 

A

263

5575





Elektrische installaties en apparaten (o.a. schakelaars, scheiders, leidingen en contactdozen) zijn volgens NEN 1010 veilig ontworpen, ingericht, aangelegd en onderhouden. Houd rekening met mogelijke wijzigingen of groei van het bedrijf.



Elektrische apparatuur is aangesloten op een aardlekschakelaar.



Oplossing voor elektrische installaties

Oplossing voor elektrische installaties Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

345



De elektriciteitskast is afgesloten, wordt niet gebruikt voor opslag en is goed toegankelijk voor onderhoud.

 Oplossing voor elektrische installaties


33

A

589



Snoeren en kabels leveren geen struikelgevaar op.

 Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

A

A

A

A

348

355

344

6351

745











Kabels/leidingen zijn: - goed bevestigd/ondersteund - vrij van trekken of wringen - in goede staat - zo mogelijk in kabelgoten



Gebruik verlengsnoeren/kabelhaspels: - alleen tijdelijk - volledig afgerold - die niet gerepareerd zijn (ingekort mag wel)



Breng voldoende, toekomstig benodigde, wandcontactdozen aan om het gebruik van verlengsnoeren te voorkomen.



Voorkom de plaatsing van contactdozen aan de voorzijde van werktafels of in de buurt van vocht (bijvoorbeeld spoelbakken) of chemicaliën.



Steek een geaarde stekker uitsluitend in een geaard stopcontact.








A

34

6196



Voorkom de uitgroei van de legionellabacterie in o.a. douches door: - de waterleidingen na mengwatersystemen korter te laten zijn dan 5 m - een mengkraan vlak voor het tappunt te plaatsen (niet bij het warmwatertoestel) - een koudwaterleiding die langere tijd niet gebruikt zal worden te voorzien van een aftapkraan - opwarming van water in koudwaterleidingen (door welke bron dan ook) te voorkomen - de watertemperatuur in leidingen en waterreservoirs boven de 60 °C of beneden de 20 °C te houden

 Oplossing voor biologische agentia


A 

A 

4841

1524





Pas vloerverwarming toe: - het geeft een redelijke behaaglijkheid bij een lage temperatuur - het is aan te brengen op selectieve plaatsen (achter de balie, toonbank) - beperkt de kans op uitglijden door sneldrogende vloer - kan goed achteraf bij renovatie worden aangebracht



Breng kierafdichting aan in sluitingen van deuren, ramen en muren. Pas hierbij op voor gebrek aan ventilatie.





Nooduitgang en -verlichting A

6236



U kunt bij noodsituaties snel naar buiten.


A

A

A

A

A

997

2776

278

1000

308











Aantal, plaats en afmetingen van vluchtwegen en nooduitgangen zijn afgestemd, afhankelijk van gebruik, uitrusting en afmetingen van de werkplek en het maximum aantal aanwezige personen.



Nooduitgangen zijn: - altijd eenvoudig van binnenuit naar buiten toe te openen - aangegeven met veiligheidssignalering - voorzien van noodverlichting, indien ze slecht zichtbaar zijn - vrij van obstakels (zoals kasten, garderobe, apparatuur) - geen schuif- of draaideuren - weergegeven op een plattegrond



Brandblusmiddelen, EHBO-voorzieningen, vluchtroutes, nooduitgangen etc. zijn duidelijk aangegeven met een signaalkleur en/of borden.



Voorzie een werkplek/vluchtweg van noodverlichting van minimaal 1 lux op vloerhoogte die inschakelt vanaf 15 seconden na het uitvallen van de normale elektriciteit tot minimaal 1 uur daarna. In ruimten zonder daglichttoetreding is altijd noodverlichting aanwezig, indien zich in deze ruimten personen kunnen ophouden.



Vanuit de werkruimte leiden 2 onafhankelijke vluchtroutes in tegengestelde richting naar een veilige plaats (bijvoorbeeld een deur en een te openen raam).









35

A

309



Nooduitgangen van publieksruimtes zijn afgestemd op mindervaliden.


Verlichting A

393



Werkruimtes zijn voldoende verlicht, bij voorkeur met daglicht.


A

394



De verlichting levert geen gevaar op bij bediening, plaatsing, onderhoud, reiniging en vervanging.


A

A

5601

397





De werkplek heeft een verlichtingsniveau van ca. 800 lux. Bij fijne en nauwkeurige werkzaamheden is een verlichtingsniveau van 800 tot 3.000 lux noodzakelijk.



Rechtstreeks invallend zonlicht is af te schermen.





A

A

401

3201





Met de algemene verlichting kan zonder overmatige inspanning worden waargenomen. Pas eventueel plaatselijke verlichting toe, waarbij verblinding of hinderlijke spiegelingen moet worden voorkomen.



De werkplek is direct en indirect verlicht om schaduw te voorkomen.





A

168



Wanden zijn licht van kleur (geeft een hogere lichtopbrengst door lichtweerkaatsing).


Deuren en ramen A

36

144



Transparante (delen van) deuren op ooghoogte hebben een markering. Het glas in deze deuren bestaat uit veiligheidsglas.



A

4491



Ramen, bovenlicht- en ventilatievoorzieningen zijn veilig te gebruiken en te reinigen.


Drempels en vloeren Vloeren in de ateliers moeten met water gereinigd kunnen worden. De belangrijkste reden is het voorkomen van opdrwarrelen van stof en daarmee de blootstelling aan kwartsstof en glazuurstof.

A

4371



Vloeren en doorgangen zijn zoveel mogelijk vrij van oneffenheden, vast, stabiel en stroef.


A 

A

926

1650





De werkruimte heeft (na herinrichting) een harde en gladde, nat reinigbare vloer met een niet-poreuze naadloze slijtlaag.



Werkruimte kan nat worden gereinigd.





A

149



Verwijder een drempel als struikelgevaar ernstige gevolgen kan hebben.

 Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats Oplossing voor fysieke belasting

A

1655



Ga alvorens de oven te plaatsen na of de constructie van de vloer voldoende stevig is om de oven te dragen.


A

A 

6486

6467





Indien de vloer onvoldoende draagkracht heeft voor een oven met isolatiesteen, verstevig dan de vloerconstructie. Of gebruik een dekenoven welke aanmerkelijk minder zwaar is.



Plaats de oven op een steenachtige ondergrond.






37

A 

6470



Er is een gladde betonnen vloer aanwezig bij de giettafels, deze zijn eenvoudig met water te reinigen.


Trappen A

A

38

3496

318





Trappen hebben: - ten minste 1 leuning; indien breder dan 1,2 m aan beide zijden een leuning - traptreden met ruw oppervlak en antislipprofiel - traptreden met een normale helling (maximale verhouding 4 verticaal op 3 horizontaal.



Traptreden hebben: - ruw oppervlak en een antislipprofiel - normale helling (maximale verhouding 4 verticaal op 3 horizontaal)






5.

Arbo-voorzieningen Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)

De Arbowet bepaalt dat bij elk bedrijf met personeel schriftelijk is vastgelegd welke gevaren of schade het werk kan veroorzaken aan de gezondheid van de werknemers. Ook de evaluatie daarvan én het Plan van aanpak dat daaruit volgt zijn hierin vastgelegd. Dit heet een risico-inventarisatie en evaluatie: RI&E. Deze Code is een erkend RI&E-instrument, goedgekeurd door de werkgevers- en werknemersorganisaties in uw branche. Wie de Checklist (alle normen met een A-symbooltje) invult en het Plan van aanpak opstelt en uitvoert voldoet daarmee aan de wet.

A

6551



Indien jeugdigen (17 jaar en jonger) werkzaam zijn of stage lopen, gelden specifieke aanvullingen in de RI&E. Neem hierover contact op met uw arbodienst of arbospecialist.


Bedrijfshulpverlening Bedrijfshulpverlening is verplicht voor bedrijven met werknemers. Ook voor een ZZP-er is het nodig voorbereid te zijn op ongevallen of brand. Het bedrijf is op basis van de RI&E voorbereid op calamiteiten met een reëel risico. Er zijn maatregelen voor: - eerste hulp - brandbestrijding - communicatie met externe hulporganisaties - evacuatie van aanwezige personen.


Beschik over een schriftelijk bedrijfsnoodplan dat u actueel houdt met: - telefoonnummers: 112, huisarts en ziekenhuis - plattegrond met vluchtwegen, brandblusmiddelen en eerstehulpvoorzieningen - gegevens van de bedrijfshulpverlener(s) - instructies over hoe te handelen bij calamiteiten - afspraken over bedrijfshulpverlening met omliggende bedrijven




Er is altijd een bedrijfshulpverlener beschikbaar: - de werkgever mag dit zelf zijn, maar hij moet voor vervanging zorgen bij afwezigheid - leg bij samenwerken met omliggende bedrijven dit schriftelijk vast


3343



Alle medewerkers weten hoe de bedrijfshulpverlening is georganiseerd. Zij: - zijn geïnstrueerd over wat ze moeten doen in geval van een ongeval of brand - weten hoe ze het pand zo snel mogelijk kunnen verlaten


A

6077



De bedrijfshulpverleners zijn opgeleid om de BHV taken goed te vervullen. De BHV competentie wordt bijgehouden met herhalingscursussen en oefening.


A

265



De bedrijfshulpverlener heeft de volgende taken: - eerste hulp bij ongevallen - het bestrijden van beginnende brand - het alarmeren en evacueren van personen - goede communicatie met externe hulpverleningsorganisaties


A

269



A

6074



A

6075

A

Arbocatalogus van de keramist 2012 - Arbo-voorzieningen

39

A

270



Bedrijfshulpverlening voldoet aan het volgende: - kan binnen enkele minuten na een ongeval of brand plaatsvinden - er zijn voldoende eenvoudige instructies opgehangen over wat te doen bij ongeval of brand - er zijn, indien mogelijk, afspraken gemaakt met werkgevers in de nabije omgeving over gezamenlijke bedrijfshulpverlening en afspraken zijn schriftelijk vastgelegd - indien slecht één persoon aanwezig is, dan is bekend hoe deze zich bij ongeval of brand moet handelen (bijvoorbeeld evacuatie-instructie of externe hulp inroepen)

A

3702



Interne en externe alarmnummers staan op alle telefoons vermeld.



A

4492



Informeer bij uw brancheorganisatie naar een (herhalings)cursus bedrijfshulpverlening.


A

4783



Houd eenmaal per jaar een ontruimingsoefening.


A

284

Eerste hulp

A

A

40

334

335







Eerste hulp, algemeen: - waarschuw de bedrijfshulpverlener(s) - bel 112 bij een ernstig ongeval - blijf bij het slachtoffer tot deskundige hulp aanwezig is - vervoer/verplaats het slachtoffer alleen bij gevaar - vertel de arts over de verleende hulp - geef de arts de verpakking of het veiligheidsinformatieblad van de stof waarmee het slachtoffer in aanraking is gekomen (indien relevant)



Een verbandtrommel is op iedere werklocatie aanwezig en binnen een halve minuut bereikbaar. Kijk op www.ehbo.nl (klik op praktisch, verbandtrommel bedrijven) voor informatie over de inhoud van de verbandtrommel.



Er zijn instructies voor noodmaatregelen (eerste hulp, brandbestrijding, e.d.) beschikbaar. Deze zijn goed toegankelijk.







A

A

A

A

A

A

5715

286

5583

768

287

4528













Eerste hulp bij snij- of schaafwonden: - een kleine wond eerst kort laten doorbloeden (vuil eruit) - wond grondig uitspoelen met stromend water - wond droog deppen - wond desinfecteren - wond afplakken met pleister of steriel gaas - nieuwe handschoenen aandoen (indien van toepassing) - diepe wonden laten hechten - gereedschap waarmee de wond is veroorzaakt reinigen en gemorst bloed verwijderen



Verleen eerste hulp bij oogletsel, veroorzaakt door chemische stoffen: - spoel het oog met de beschikbare oogspoelvoorziening - spoel minstens 10 minuten met lauw zacht stromend water - houd het oog open - niet in het oog wrijven - raadpleeg een arts



Op de werkplek is een oogspoelvoorziening die: - direct bereikbaar is - eenvoudig bedienbaar is - beide ogen voldoende lang kan spoelen - de ogen snel kan reinigen, zonder beschadiging



Verleen eerste hulp bij het morsen van gevaarlijke stoffen op de huid door: - de huid met water af te spoelen - eventuele kleding te verwijderen - bij huidirritatie een arts te raadplegen



Eerste hulp bij letsel aan de luchtwegen (inademen): - breng het slachtoffer in de frisse lucht - raadpleeg een arts



Stuur het slachtoffer, zo nodig, na het verlenen van eerste hulp onder begeleiding naar de huisarts voor advies en controle.



Oplossing voor biologische agentia Oplossing voor bedrijfshulpverlening

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor bedrijfshulpverlening


Oplossing voor bedrijfshulpverlening Oplossing voor gevaarlijke stoffen

Oplossing voor bedrijfshulpverlening Oplossing voor gevaarlijke stoffen


Brandpreventie en -bestrijding A

307



Handel bij beginnende brand als volgt: - evacueer aanwezigen - waarschuw de brandweer via 112 - sluit ramen en deuren - bedrijfshulpverlener bestrijdt op een verantwoorde wijze de brand - houd bij rookontwikkeling het hoofd laag - volg aanwijzingen van de bedrijfshulpverlener - geef bijzonderheden door aan hulpverleners



41

A

4569



Er is ten minste 1 blusdeken aanwezig.


A

A

A

6184

992

1133







Er zijn voldoende brandblusmiddelen: - bij voorkeur schuimblussers - minimaal 2 stuks (waarvan één draagbaar) per 200 m² (vloer)oppervlakte, voor vloer kleiner dan 200 m² voldoet 1 stuk - op maximaal 30 m loopafstand te bereiken (15 m bij brandbare stoffen) - goed bereikbaar (ook voor bezoekers) en direct te gebruiken - goed aangegeven door een bord of een rode veiligheidskleur



Hang een brandblusmiddel bij de volgende plekken: - opslag van gevaarlijke stoffen - brandgevaarlijk werk - een nooduitgang



Een brandblusmiddel is ook toegankelijk en zichtbaar voor de klanten.






Voorlichting, instructie en toezicht A

3322



Geef voorlichting en onderricht aan de medewerkers over hun arbeidsomstandigheden.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid

A

244



Geef jongere werknemers extra voorlichting over de risico's van de werkzaamheden en houd extra toezicht op hun werk.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid

A 

240



Licht werkzame personen (ook stagiair(e)s en meewerkende gezinsleden) voor over het volgende: - het werk, de gevaren voor veiligheid, gezondheid, milieu en over maatregelen om deze gevaren te voorkomen of te beperken - interne arboregels en voorschriften - juiste werkhoudingen - gebruiksaanwijzingen van arbeidsmiddelen - gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen - veiligheidsinformatiebladen - veiligheidsinstructies over wat te doen bij ongeval of brand

Oplossing voor bedrijfshulpverlening Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid

42


A

6368



Geef aan cursisten voorlichting en instructie over de gevaren en risico's van de werkzaamheden. Houdt hierop ook afdoende toezicht.

 Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor fysische factoren Oplossing voor geluid Oplossing voor gevaarlijke stoffen

A

1908



Werknemers zijn verplicht zich aan de arbovoorschriften te houden. Houd toezicht op de naleving van arbo-instructies en -voorschriften, zoals het gebruik van beschermingsmiddelen.

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting

A

5332



De werknemers krijgen bij iedere nieuwe werksoort voorlichting over de te gebruiken werkmethoden en instructies om fysieke belasting zo laag mogelijk te houden.


A

392



Geef instructie over persoonlijke beschermingsmiddelen: - wanneer en hoe te gebruiken - hoe lang te gebruiken - hoe te handelen bij vervanging - wijze van onderhoud - controle op gebruik - sancties op het niet gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen


A

4523



De werknemer zorgt voor zijn/haar eigen veiligheid en gezondheid en die van anderen door: - volgens instructie en opleiding te werken - juist gebruik van arbeidsmiddelen, persoonlijke beschermingsmiddelen en gevaarlijke stoffen - gevaarlijke situaties te melden, collega's te beschermen en te waarschuwen bij onjuist gebruik van apparatuur en/of gevaarlijke situaties

Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting

A

389



Geef een medewerker die weigert de voorgeschreven persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken een schriftelijke waarschuwing en bewaar een kopie in uw personeelsadministratie.


A

6131



Licht werknemers voor over de bevoegdheid van Inspectie SZW om hen te beboeten als blijkt dat ze veiligheidsvoorschriften niet in acht nemen.

Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor fysieke belasting Oplossing voor geluid Oplossing voor gevaarlijke stoffen

A

3063



Meld arbeidsongevallen die leiden tot de dood, blijvend letsel of ziekenhuisopname direct bij Inspectie SZW (via 0800-5151, ook buiten kantooruren).


A

3061



Maak een register met daarin aard en datum van aan de Inspectie SZW gemelde ongevallen en van ongevallen met een verzuim van meer dan drie werkdagen.


Ongevallenmelding en -registratie


43

A

3062



Houd een register van ongevallen en bijna-ongevallen bij met: - naam van het slachtoffer - datum, tijd en plaats van het ongeval - handeling tijdens welke het incident of ongeval plaatsvond - aard van het letsel en de schade - of slachtoffer medisch behandeld is (ziekenhuis of arts), alleen EHBO (door wie) of in het geheel niet - aantal verzuimdagen - actie(s) om herhaling in de toekomst te voorkomen


A

3065



Onderzoek incidenten en ongevallen op: - oorzaken - soortgelijke situaties en omstandigheden in uw bedrijf - mogelijkheden ter verbetering en ter voorkoming van ongevallen in de toekomst Leg de bevindingen van het onderzoek schriftelijk vast.


Criminaliteitspreventie Criminaliteitspreventie kan slaan op bijvoorbeeld voorkomen van inbraak. Vaker betreft het het voorkomen van crimineel gedrag in bijvoorbeeld een winkel. Sommige keramisten hebben een verkoopruimte. Dit hoofdstuk betreft vooral criminaliteitspreventie in en rondom die verkoopruimte.

A

6079



Neem maatregelen als u alleen werkt: - open en sluit de winkel samen met collega-winkeliers - gebruik een winkelbel - overzie vanaf uw werkplek de hele winkel - leveranciers melden zich altijd via de vooringang - tel geld alleen als de winkel gesloten is - er is een telefoon en een lijst telefoonnummers om alarm te slaan - maak afspraken met collega-winkeliers om een oogje in het zeil te houden - zet bij diefstal nooit alleen de achtervolging in - maak gebruik van de Checklist 'Veilig alleen werken'. op www.hbd.nl

A

2780



Maak procedures en instrueer en train medewerkers op het gebied van veiligheid, criminaliteit, agressief gedrag van klanten en overvallen. Van belang zijn: - een goede houding zodat ongewenst gedrag van bezoekers voorkomen kan worden - een goede overzichtelijkheid van de publieke ruimtes - het voorkomen van onveilige situaties tijdens openen en sluiten - een veilig geldtransport - beschrijf in procedures wat van medewerkers verwacht wordt bij een overval Kijk voor meer informatie op www.hbd.nl

A

1695



Hanteer RAAK bij een overval: - Rustig blijven - Aanvaard bevelen (volg ze op) - Afgeven van geld (waar om gevraagd wordt) - Kijk goed en probeer een signalement op te nemen voor de politie

44





A

A

A

A

A

4818

6229

6078

6225

5170











Voorkom fraude met betaalterminals als volgt: - dagelijks de staat van het apparaat controleren - eventueel het apparaat kenmerken zodat wijzigingen snel zichtbaar zijn (bijv. door stickers, stift of krassen) - bewegingsdetectoren en/of camera's installeren - updates installeren Ga voor meer info naar www.hbd.nl.



Maak gebruik van de informatie over bestrijding van winkelcriminaliteit op de site van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel www.hdb.nl



Inventariseer de risico's van winkelcriminaliteit met de veiligheidsscan van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD): veiligheidsscan.hbd.nl en neem de aanbevolen maatregelen.



De winkel is 'veilig' ingericht. bekijk op www.hbd.nl de folder 'veilige winkelinrichting' met daarin een checklist om uw winkel veilig in te richten.



Registreer gevallen van agressie en geweld met vermelding van datum van aangifte.









45

6.

Onderhoud Algemeen

A

5565

A

6455

A

6433





Houd eigen ruimtes en materialen schoon en netjes door: - opruimen en schoonmaken van de werkoppervlakken, het sanitair en de vloer - voor overige huishoudelijke schoonmaakklussen een rooster te maken en uit te voeren


Controleer jaarlijks de gegevens in uw bedrijfsnoodplan en stel deze waar nodig bij.


Gebouw en ruimtes



Reinig het atelier dagelijks om ophoping van stof te voorkomen.


A

A

A

1576

4389

4126







Reinig de vloer zoveel mogelijk met water en draag handschoenen. Draag indien nodig een mondneusmasker. Is een stofzuiger nodig gebruik dan een industriële stofzuiger met HEPA filters (met stofzak of stofreservoir). Zie bijlage II voor meer informatie.



Stellingen worden jaarlijks visueel geïnspecteerd op doelmatigheid, juist gebruik en beschadigingen. Registreer datum, verantwoordelijke en bevindingen.



Controleer het gebouw jaarlijks op scheuren, kieren, staat van het schilderwerk en andere gebreken, en herstel gebreken die gevaar op kunnen leveren zo snel mogelijk.






Installaties en arbeidsmiddelen Elektrische installaties zijn toestellen en leidingen voor onder andere energie, verwarming en schone lucht. Machines, apparaten en gereedschappen worden hieronder aangeduid als arbeidsmiddelen.

A

46

3358



Laat een daartoe opgeleid persoon inspecties uitvoeren volgens NEN 3140 aan elektrische arbeidsmiddelen en installaties.

 Oplossing voor machineveiligheid

Arbocatalogus van de keramist 2012 - Onderhoud

A 

A 

A

A

5245

4862

5793

3873









Bepaal de keuringsfrequentie van elektrische arbeidsmiddelen en installaties volgens rekensysteem NEN 3140. Hierbij wordt rekening gehouden met: - gezondheidsrisico gebruiker en omgeving - ouderdom - omgevingsomstandigheden - elektrotechnische competenties van bedienend personeel - toezicht door een installatieverantwoordelijke - kwaliteit (voldoen aan actuele elektrotechnische normen)



Sluit een onderhoudscontract af met een erkend installateur voor jaarlijkse controle van en onderhoud aan de gasgestookte verwarmings- of stookinstallatie.



Voer periodiek, volgens voorschrift leverancier, onderhoud uit aan (mobiele) afzuiginstallaties en ventilatievoorzieningen.



Apparatuurhandleidingen en richtlijnen voor onderhoud zijn aanwezig.





Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor gevaarlijke stoffen Oplossing voor elektrische installaties

Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor elektrische installaties Oplossing voor veiligheid arbeidsplaats

A

A

A

5110

3456

6524







Controleer niet-elektrische apparaten en instrumenten vóór gebruik en laat deze conform richtlijnen leverancier deskundig keuren. Bij ontbreken richtlijnen leverancier dan minimaal eenmaal per jaar deskundig keuren (in verband met verzekeringen, bedrijfszekerheid en veiligheid). Bewaar de keuringsdocumenten zorgvuldig.



Arbeidsmiddelen zijn bij onderhoud, reparatie en reiniging uitgeschakeld, drukloos of spanningsloos en losgekoppeld van het lichtnet.



De industriestofzuiger wordt volgens voorschriften van de leverancier onderhouden.




Oplossing voor machineveiligheid Oplossing voor elektrische installaties



47

A

6525



Vervang het HEPA-filter jaarlijks.


A

6428



De ingeponste keuringsdatum op de gasflessen mag niet zijn overschreden.


A 

A

959

5792





Controleer regelmatig lang opgeslagen gasflessen op herkeurdatum, houdbaarheid en eventuele lekkage (met behulp van een zeepoplossing).



Hanteer een keurings-, onderhouds- en inspectieschema in een onderhoudsboek.





Blusmiddel en EHBO A

A

A

A

48

298

281

1568

594









Laat draagbare brandblusmiddelen zoals brandblussers eens per twee jaar en niet-draagbare brandblusmiddelen zoals brandblushaspels eens per jaar of na gebruik keuren door een erkend bedrijf (REOB).



Controleer de inhoud van de verbandtrommel ten minste eenmaal per half jaar. Vul verbruikte middelen direct aan en neem houdbaarheid in acht. Maak één persoon verantwoordelijk voor deze taak.



Spoel de oogdouche eenmaal per drie maanden zorgvuldig door om het risico van uitgroei van microorganismen te voorkomen.



Noteer in uw agenda de vervaldatum van de oogspoelfles en vervang deze vóór of op de vervaldatum.








Persoonlijke beschermingsmiddelen A

A

532

3519





Persoonlijke beschermingsmiddelen worden voor een goed functioneren onderhouden, gerepareerd en schoongehouden.



Controleer minimaal tweemaal per jaar of persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar en op orde zijn.





A

A

1579

6127





Vervang (filters van) stofmaskers regelmatig: - een stoffilter na maximaal 8 uur gebruik - een gasfilter (klasse 2) na maximaal 4 uur gebruik - maak stofmaskers na 8 uur gebruik schoon volgens de instructie van de leverancier.



Vervang gehoorbeschermingsmiddelen die beschadigingen vertonen.



Oplossing voor CMR-stoffen Oplossing voor vluchtige organische stoffen


A

6215



Let bij het onderhouden en controleren van persoonlijke beschermingsmiddelen op: - beschadigingen - uiterste gebruiksdatum - dat het niet in de zon heeft gelegen - dat het niet is beplakt met stickers - dat het wellicht na een val of stoot vervangen dient te worden



49

Bijlage I Voorzorg bij het vrijkomen van kankerverwekkende stoffen Het arbeidsomstandighedenbesluit artikel 4.13 beschrijft een aantal voorwaarden waaraan voldaan moet worden (vragen die beantwoord moeten worden) voordat medewerkers aan kankerverwekkende stoffen, zoals keramische vezels, asbest, kwarts en verbindingen van antimoon, cadmium, chroom, nikkel en kobalt blootgesteld kunnen worden. De kankerverwekkende stoffen kunnen via de huid en inademing in het lichaam terecht komen. Door volgens de maatregelen in de Code te werken (zie paragraaf ‘Veilig en gezond werken – gevaarlijke stoffen’) zijn de risico’s beperkt. Onderstaand de vragen op een rij. De meeste zijn al voor u beantwoord, de laatste vragen moet u zelf beantwoorden! Bij wat voor soort arbeid kunnen er kankerverwekkende stoffen vrijkomen? > afwegen en bewerken van kleipoeder en droge klei > storten van kleipoeder > spuiten van een object met glazuur > overpakken van glazuren > het afwegen en mengen van glazuurgrondstoffen Kan het vrijkomen van kankerverwekkende stoffen worden tegengegaan? Nee, het vrijkomen van keramische vezels, asbest, kwarts en verbindingen van antimoon, cadmium, chroom, nikkel en kobalt kan niet volledig worden tegengegaan. Het kan hooguit worden verminderd. Welke maatregelen zijn genomen om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen te voorkomen of te minimaliseren? > afzuiging (spuitkast met afzuiging) > ventilatie > was de handen, polsen en het gezicht vóór iedere eet-, drink-, of rookpauze en sanitaire stop > gebruik van ademhalingsbescherming en handschoenen (persoonlijke beschermingsmiddelen) > maak de werkplek schoon aan het einde van de werkdag > reinig de vloeren zoveel mogelijk nat en gebruik een industriële stofzuiger met HEPA filter Er wordt in de Code advies gegeven over op de juiste manier inkopen waardoor bepaalde kankerverwekkende stoffen vermeden kunnen worden. > koop geen tweedehands ovens met asbest > koop glazuren zonder cadmium Welke medewerkers komen met kankerverwekkende stoffen in aanraking tijdens hun werkzaamheden? Medewerkers: ……………… ……………… ……………… Kankerverwekkende stof ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………........................

Datum: ………………………… Naam: ………………………….

Hoeveelheid kilogram of liter per jaar ……………… ……………… ……………… ………………

Bijlage II PBM Matrix Keramisten hebben werkzaamheden waarbij verschillende persoonlijke beschermingsmiddelen gedragen moeten worden. Staan handelingen niet in de matrix, onderzoek dan welke persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zijn. Kijk voor het gebruik, inkoopeisen en specificaties van persoonlijke beschermingsmiddelen in de hoofdstukken Activiteiten en Inkoop van de Code van de keramist. Werk altijd volgens de Arbeidshygiënische strategie: > Bronmaatregelen – vervang schadelijke stoffen door een veiliger alternatief > Collectieve maatregelen – het plaatsen van een afzuiginstallatie > Individuele maatregelen – organiseer het werk goed zodat er minder risico wordt gelopen (taakroulatie) > Persoonlijke bescherming – draag altijd persoonlijke beschermingsmiddelen als het nodig is Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) 1. Werkkleding/werkoverall 2. Stof- en waterdichte handschoenen 3. Huishoud handschoenen 4. Hittebestendige handschoenen 5. Veiligheidsbril 6. Veiligheidsschoenen 7. Gehoorbescherming 8. Voorschoot 9. Halfgelaatsmasker P2 stoffilter (altijd i.c.m. afzuiging) 10. Volgelaatsmasker A3 filter 11. Mondneusmasker PBM Matrix

Werkkleding

Handschoenen

Werken met glazuur (algemeen)

1

2

Glazuren oververpakken

1

2

Glazuur spuiten

1

2

Werken met kleipoeder (algemeen)

1

Vouwen kleipoederzakken

1

Aanbrengen van luster

1

2

6

8

Vullen en legen elektrisch gestookte oven

1

4

6

8

Vullen en legen dekenoven

1

4

6

8

Opruimen atelier

1

3

6

Bril

Voorschoot

Ademhalingsbescherming

6

8

9

6

8

9

8

9

Schoenen

5

GehoorBescherming*

7

9

6

9 10

9 11

* Geluidsoverlast kan op meerdere locaties voorkomen en kan gehoorbescherming op meerdere locaties noodzakelijk zijn. Boven 85 dB(A) moet gehoorbescherming gedragen worden.

Bijlage III Afkortingen- en begrippenlijst Algemene voorwaarden

regels die een ondernemer standaard laat gelden voor zijn overeenkomsten. Meestal voor betalings- en leveringsvoorwaarden.

arbeidsmiddelen

alle op de werkplek gebruikte machines, apparaten, instrumenten en installaties.

arbeidsplaats

wettelijke term voor arbeidsplek in het bedrijf.

arbitrage

bemiddeling met bindende uitspraak

Arbo

Arbeidsomstandigheden. De zorg voor veiligheid, gezondheid en welzijn van werknemers, klanten en bezoekers.

(interne) Arbodeskundige

heeft een certificaat in één van de vier disciplines van de huidige arbodiensten: veiligheidskundige, arbeidshygiënist, bedrijfsarts of arbeid- en organisatiedeskundige.

Arbodienstverlening

houdt in: (eventuele toetsing van) risico-inventarisatie en –evaluatie, begeleiding van zieke werknemers, periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek, arbeidsgezondheidskundig spreekuur, uitvoering van aanstellingskeuringen.

Arbouw

stichting die door werkgevers- en werknemersorganisaties is opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid te verbeteren.

BHV

Bedrijfshulpverlening

BV

Besloten Vennootschap

CAO

Collectieve Arbeidsovereenkomst

carcinogene stoffen

zijn stoffen die kanker kunnen veroorzaken. Deze Stoffen kunnen op verschillende manieren kanker veroorzaken.

CE

Conformité Européenne. Een product of arbeidsmiddel dat deze markering voert voldoet aan voor dat product relevante én gespecificeerde Europese richtlijnen. Arbeidsmiddelen zijn voorzien van een CE-markering. Zo niet dan bestaat de kans dat elementaire veiligheidsvoorzieningen ontbreken.

consument

afnemer van producten en diensten, zowel zakelijk als particulier. In de Code ook: ‘opdrachtgever’.

debiteur

een persoon of bedrijf die moet betalen voor geleverde goederen of diensten.

Decibel

het niveau van geluid wordt uitgedrukt in decibel (dB(A)).

defragmentatie

het opnieuw rangschikken van verplaatste bestanden op de computer, zodat deze minder ruimte innemen en de computer beter en sneller functioneert.

DigiD

De Digitale Identiteit is een gemeenschappelijk systeem waarmee overheidsinstellingen de identiteit kunnen verifiëren van burgers en bedrijven die gebruikmaken van hun elektronische diensten.

EHBO

Eerste Hulp Bij Ongelukken

eHerkening

De opvolger voor Digid voor bedrijven. De Digitale Identiteit is een gemeenschappelijk systeem waarmee overheidsinstellingen de identiteit kunnen verifiëren van bedrijven die gebruikmaken van hun elektronische diensten.

Fiscus

belastingdienst

FSC-hout

Forest Stewardship Council-hout. Hout uit goed beheerde bossen.

gevaarlijke stoffen

in deze branche zijn dit o.a. glazuren, pigmenten en lusters.

handelsregisternummer

Kamer van Koophandel nummer

handgereedschap

Alle gereedschappen die met de hand worden bediend of geleid.

Inspectie SZW

de handhaving- en uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), voorheen de Arbeidsinspectie.

KNB

Koepel van Nederlandse Bouwkeramiek

kW

kilowatt, 1000 Watt.

Lux

maat voor verlichtingsniveau. Wordt, als het gaat om kunstlicht, bepaald door type armatuur, lamp (Watt) en afstand.

MAC

Maximaal Aanvaarde Concentratie

Machinerichtlijn

bindende Europese voorschriften waar vrijwel alle producten met bewegende delen onder vallen.

medewerkers

hieronder wordt in de Code verstaan: (ingeleende) werknemers, stagiaires, vrijwilligers, freelancers en ingeleende uitzendkrachten. Het verschil tussen een ingeleende werknemer en een uitzendkracht is dat er collegiaal kan worden ingeleend.

MSDS

Material Safety Data Sheet. Engelse woord voor veiligheidsinformatieblad

Mutagene stoffen

kunnen het erfelijke materiaal in de cel (de chromosomen) blijvend veranderen. Meestal gaat de cel dan dood. Als de verandering optreedt in een geslachtscel en de cel gaat niet dood, kan dit leiden tot een erfelijke afwijking bij het ongeboren kind. De meeste mutagene stoffen zijn ook kankerverwekkend.

NEN

Nederlands Normalisatie-instituut. Dit instituut beheert en ontwikkelt formele normen gebaseerd op internationale en nationale afspraken.

NEN-norm

een nationale eenheidsnorm.

NEN-EN-norm

een in Nederland overgenomen Europese norm.

NEN-EN ISO

een in Nederland overgenomen mondiale norm.

NVK

Nederlandse Vakgroep Keramisten

OR

Ondernemingsraad. Medezeggenschapsorgaan (verplicht in te stellen bij 50 of meer werknemers).

opdrachtgever

afnemer van producten en diensten, zowel zakelijk als particulier. In de Code ook: ‘consument’.

persoonlijk beschermingsmiddel

middel dat door werknemers kan worden gedragen of vastgehouden met als doel hen te beschermen tegen risico’s die hun veiligheid en gezondheid kunnen bedreigen. Persoonlijke beschermingsmiddelen in deze branche zijn ondermeer ademhalingsbescherming en gehoorbescherming.

PGS 15

Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (15). Deze richtlijn beschrijft de regels voor het opslaan van verpakte gevaarlijke stoffen.

precario

het recht om al dan niet tegen betaling openbare grond bijvoorbeeld voor reclame-uitingen te gebruiken.

Psychosociale arbeidsbelasting

seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk in de arbeidssituatie die stress teweeg brengen

PVT

Personeelsvertegenwoordiging. Medezeggenschap kan met een PVT geregeld worden bij bedrijven met minder dan 50 werknemers.

preventiemedewerker

iemand die zorg draagt voor de dagelijkse veiligheid en gezondheid binnen een bedrijf. De taken van een preventiemedewerker bestaan bijvoorbeeld uit: voorlichten over het onderhoud van apparaten, het bewaken van het juiste gebruik van beschermingsmiddelen, instructie geven over het werken met gevaarlijke stoffen. De preventiemedewerker hoeft geen algemene cursus te volgen, zolang hij of zij maar over de specifieke kennis van arborisico’s beschikt die voor het bedrijf relevant is.

Reproductietoxische stoffen

zijn stoffen die een nadelige invloed kunnen hebben op de vruchtbaarheid, maar ook schade veroorzaken tijdens de ontwikkeling van het ongeboren kind en die kunnen leiden tot aangeboren afwijkingen. Sommige reproductietoxische stoffen vormen een gezondheidsrisico voor het kind tijdens het geven van borstvoeding.

RI&E

Risico -Inventarisatie en -Evaluatie

R- en S-zinnen

Risk en Safety-zinnen: risico- en veiligheidsaanduidingen op etiketten.

REOB

Regeling voor de Erkenning van Onderhoudsbedrijven kleine Blusmiddelen. Jaarlijks moeten brandblusmiddelen worden gecontroleerd door een instantie die op basis van deze regeling erkend is, of een ten minste gelijkwaardige instelling.

UWV

Uitvoering WerknemersVerzekeringen

VAR

Verklaring Arbeidsrelatie. Voor meer informatie: www.belastingdienst.nl

V&G-plan

Veiligheids- en Gezondheidsplan

veiligheidsinformatiebladen

bladen die verplicht geleverd worden bij (gevaarlijke) producten, hierin staat onder andere informatie over de stoffen in het product en de risico’s die aan het product verbonden zijn.

werknemers

hieronder wordt in de Code niet alleen verstaan diegene die een arbeidsovereenkomst hebben, maar ook diegene waarmee een stage- of oproepovereenkomst is gesloten. Zie ook medewerker.

werkplek

de plek waar arbeid wordt verricht. De wettelijke term is arbeidsplaats.

werkruimte

een ruimte in een werkplaats/loods.

werkzame personen

dit begrip omvat alle personen die in de onderneming werkzaam zijn; dat wil zeggen ook de meewerkende eigena(a)r(en)/directeur. Andere begrippen in de Code zijn werknemers en medewerkers.

Bijlage IV Index A aangifte 45 aardlekschakelaar 5, 33 adembescherming 8, 21, 23 administratie 15 aftapkraan 34 afval 1, 2, 3, 4, 12, 27, 29, 32 afvalinzameling 31 afvalstoffen 3 afzuiging 2, 3, 8, 20 agressie 16, 45 airco 21 alarm 39, 44 alarmnummer 40 allergie 22 apparatuur 5, 7, 18, 19, 24, 29, 33, 35, 43 arbeidscontract 16 arbeidsmiddelen 5, 6, 18, 19, 20, 42, 43, 46, 47 arbeidsomstandigheden 1, 12, 13, 16, 42 arbeidsongeval 43 arbeidsplaats 5, 6, 7, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 23, 24, 26, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 44, 45, 46, 47, 48 arbobeleid 12, 13 arbovoorschrift 43 asbest 1, 15, 21, 25 B balie 35 bedrijfsarts 13 bedrijfshulpverlening 22, 24, 29, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 48 bedrijfsinventaris 24 bedrijfskleding 16, 22, 24 bedrijfsnoodplan 16, 39, 46 beeldscherm 32 beenruimte 25, 32 belasting 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 22, 25, 26, 28, 29, 30, 32, 37, 42, 43 beroepsziekte 13 beschermbril 8, 21, 29 beveiliging 5 bezoeker 12, 24, 42, 44 biologische agentia 12, 14, 22, 24, 34, 41, 48 bloed 13, 41 blusdeken 24, 42 brancheorganisatie 14, 40 brand 6, 12, 22, 28, 39, 40, 41, 42 brandblusmiddel 24, 42 brandpreventie 19, 41 brandweer 41 bril 8, 21, 22 bronbestrijding 12 C cadmium calamiteit calculeren camera

1 39 1 45

CAO carcinogeen CE-markering checklist chemicaliën condensor criminaliteit cursus

15 2 5, 18, 19, 22 39, 44, 45 22, 34 21 16, 44 16, 40

D dak desinfecteren deskundigen diefstal diploma doktersbezoek dossier drempel

32 41 5, 40 44 14 16 26 37

E eczeem eerste hulp EHBO elektriciteit elektriciteitskast elektrische installatie energiebesparing ergonomie etiket evacuatie evaluatie

4 39, 40, 41 21, 35, 40, 44, 48 6, 20, 35 33 20, 33, 34, 46, 47 19 9, 19, 20, 29 1, 2, 18 39, 40 39

F factuur 18 fijnstof 23 filter 2, 8, 19, 23, 48 filtertype 3 fysieke belasting9, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 22, 25, 26, 28, 29, 30, 32, 37, 42, 43 G garantie 19 gasfilter 49 gasfles 33, 48 gasgestookt 47 gebouw 26, 33, 46 gebruiksaanwijzing 8, 18, 22, 23, 26, 42 gehoorbescherming 7, 8, 21 geluid 7, 8, 13, 14, 15, 19, 20, 23, 30, 42, 43, 49 gereedschap 4, 5, 6, 7, 16, 18, 41, 46 gevaarlijk afval 3 gevaarlijke stoffen 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 46, 47, 48, 49 gevaarsymbool 26 geweld 16, 45 gezondheid 12, 39, 42, 43 gietklei 3, 30 giettafel 25, 38 glazuren 1, 2, 3, 4, 13, 20, 26, 27, 30 glazuurgrondstoffen 2 glazuurresten 20

glazuurstof

37

H halfgelaatsmasker handalcohol handcrème handgereedschap handleiding handschoenen houdbaarheid houding huisarts hulpmiddel hulpverlener H-zin

2, 3, 6, 23 31 4 20 19 2, 3, 6, 8, 21, 22, 41, 46 18, 48 9, 10, 44 39, 41 7, 9 41 14

I incident industriestofzuiger inkoop inkoopbeleid inrichting Inspectie SZW instructie instrument internet intimidatie investering inwerkprogramma isolatie

44 19, 47 18, 26 18 28 43 3, 7, 14, 15, 16, 39, 40, 42, 43, 49 18, 19, 39, 47 16 16 12, 16 14 5

J jeugdigen

15, 39

K kabel kankerverwekkend kantoorruimte kar kassa KEMA-keur kind klacht klant kleding kleedruimte klei kleipoeder koudwaterleiding kraan kunstverlichting kwaliteit kwarts kwartsstof

34 1, 13, 15 32 9 16 21 1, 2, 14, 16 16 12, 42, 44 22, 28, 31, 41 29, 31 1, 3, 4, 22 3 34 31, 34 29 1, 47 1, 13, 37 37

L lak 34 legionella 12 leiding 33, 34, 46 lekbak 27, 32 leverancier 1, 2, 8, 18, 19, 20, 26, 44, 47, 49 leveringsvoorwaarden 18, 19 licht 16, 20, 29, 36, 42, 43 lijm 4, 23 lijmen 4, 23

locatie lood loopafstand lusters

2 1, 13, 14 24, 42 1, 3, 26

M maat 8, 20 magazijnstelling 26, 33, 46 marktonderzoek 18 mastinstallatie 20, 24, 33, 34, 46, 47 medewerkers 7, 9, 13, 14, 15, 16, 25, 31, 39, 42, 43, 44 medezeggenschap 17 medicus 39, 40, 41, 44 mengwatersysteem 34 meting 13 milieu 12, 14, 19, 42 mindervaliden 36 mondneusmasker 8, 21, 23, 46 mutageen 1, 2, 13, 15 N nikkel nitril noodmaatregel nooduitgang noodverlichting

1 22 40 35, 36, 42 35

O offerte 18 onderhoud 18, 19, 28, 33, 36, 43, 46, 47 onderhoudscontract 47 ondernemersvaardigheden 14 ondernemingsraad 17 onderwijs 16 ongeval 12, 16, 22, 30, 39, 40, 42, 43, 44 ontruimingsoefening 40 oogdouche 21, 24, 29, 48 oogletsel 41 oogspoelfles 48 oogspoelvoorziening 29, 41 oor 23 opleiding 43 oplosmiddel 4, 23 opslag 29, 30, 31, 32, 33, 42 OR 17 otoplastieken 23 oven 6, 7, 8, 9, 11, 21, 30, 31, 37 overval 44 P pasvorm 23 pauze 13, 29 pauzeruimte 31 periodiek medisch onderzoek 13, 14, 15, 17 personeel 14, 16, 39, 47 personeelsadministratie 43 personeelsvertegenwoordiging 17 persoonlijk beschermingsmiddel 3, 8, 9, 12, 15, 21, 22, 23, 29, 42, 43, 49 pigment 1, 27 pigmenten 1, 27 pinautomaat 45 Plan van Aanpak 12, 16, 17, 39 planning 16 poederklei 33

preventiemedewerker procedure productinformatie publieksruimte puntafzuiging PVT

17 1, 16, 44 1, 33 36 25 17

R RAAK 44 randbeveiliging 26, 33 recirculatie 2, 3 register 43, 44 reinigen 1, 21, 24, 25, 29, 36, 37, 38, 41, 47 reprotoxische 2 richtlijnen 47 risico-inventarisatie en -evaluatie 7, 12, 14, 16, 17, 39 roken 4, 33 rookpauzes 4 rooster 46 rusttijden 15 R-zin 14 S sanitair schoenen scholing schooltijd schoonmaken schuurmachine sieraden slipvast spuitkast stageovereenkomst stasteun steriel stoel stoffilter stofmasker stopcontact

31, 46 21, 23 17, 43 15, 16 16, 46 7, 30 6 22 2, 3, 20 16 10, 26, 30 41 24, 30, 31, 32 2, 3, 6, 8, 20, 21, 49 49 34

T tafel telefoongebruik temperatuur tillen toilet toonbank training transport trap trillingen

24, 25, 31, 32 16 11, 12, 28, 35 8, 9, 13 29 35 17 19 29, 38 13, 14, 20

veiligheidsinstructie 19, 42 veiligheidsschoenen 23 veiligheidsvoorschriften 43 ventilatie 11, 28, 32, 35 ventilatievoorziening 28, 37, 47 verbandtrommel 21, 29, 40, 48 verkoopruimte 44 verlengsnoer 26, 34 verlichting 35, 36 verlof 16 verpakking 2, 4, 18, 24, 26, 32, 40 vervoer 40 verzekering 14, 47 verzuim 16, 17 vloeistof 19 vloer 24, 26, 30, 32, 33, 35, 37, 38, 42, 46 vloerverwarming 35 vluchtroute 35 voetensteun 25 voorlichting 7, 15, 42, 43 voorraad 1, 2, 18 voorschoot 8, 21, 23 voorschrift 1, 19, 42, 43, 47 W wand 32, 36 wandcontactdoos 34 was 4, 29 wasbak 31 wasgelegenheid 31 waterleiding 34 werk 13, 30 werkbank 30 werkblad 25, 32 werkdruk 15, 16 werkgever 14, 21, 39 werkhoogte 9, 10, 32 werkhouding 8, 20 werkkleding 31 werklocatie 40 werkoverall 8, 21 werkoverleg 16 werkplek 1, 4, 7, 9, 22, 28, 29, 32, 35, 36, 41, 44 werkrooster 28 werkruimte 2, 7, 30, 35, 37 werkstoel 25 werktafel 25, 30, 32, 34 werktijden 13, 16, 28 werktijdrooster 15 werkzame persoon 9, 42 winkel 16, 44, 45

V

Z

vakkennis 14 valgevaar 26, 33 veiligheid 1, 5, 6, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 23, 24, 26, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48 veiligheidsinformatiebladen 18, 26, 42

zieke ziekenhuis ziekteverzuim zondagswerk zonlicht zwangerschap

13 39, 44 16, 17, 43 15 36 13, 14

Arbocatalogus van de keramist

Recommend Documents