PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 33
Aneurysma van de buikaorta Verwijding van de lichaamsslagader in de buik
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 1
Inhoudsopgave
Pagina
Inleiding
3
Wat is een aneurysma?
4
De lichaamsslagader in de buik
5
Hoe groot kan een aneurysma zijn?
6
Het scheuren van een aneurysma
7
Hoe merkt u dat het aneurysma scheurt?
7
Hoe wordt geconstateerd dat u een aneurysma hebt?
8
Oorzaken van een aneurysma
9
Risicofactoren
10
De onderzoeken
13
De behandelmogelijkheden
14
Angstig afwachten?
15
Doorleven en goed opletten
16
Ingrepen
17
Klassieke bloedvatprothese
17
Endoprothese
18
Complicaties rond de ingrepen
20
Nazorg
21
Uw leven na de ingreep
22
Leefregels
23
Meer informatie
24
De Hart&Vaatgroep
26
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 3
Inleiding Als een arts u deze brochure heeft gegeven, heeft u waarschijnlijk een aneurysma in de grote lichaamsslagader in uw buik. “Wat is dat precies? Hoe heb ik die gekregen? Hoe gevaarlijk is het? Kunnen ze er iets aan doen? Wat moet ik zelf doen en laten?” In deze brochure proberen we op deze vragen een antwoord te geven.
Van uw arts heeft u waarschijnlijk al veel informatie gekregen. In deze brochure kunt u die informatie nog eens op uw gemak doorlezen. Bij een volgend bezoek aan uw arts kunt u alle vragen stellen die u nog heeft. De artsen die u behandelen kunnen u immers het beste vertellen hoe uw specifieke situatie is. In het midden van de brochure vindt u een lijst met vragen die u in gesprekken met uw arts kunt stellen.
De informatie in deze brochure is natuurlijk ook heel geschikt voor uw naasten.
3
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 4
Wat is een aneurysma? De medische term luidt ‘aneurysma aorta abdominalis’ en wordt vaak afgekort tot AAA. Het betekent ‘verwijding van de lichaamsslagader in de buikholte’. In deze brochure hebben we het verder over ‘aneurysma’.
De grote lichaamsslagader of aorta is het hoofdkanaal voor het transport van het bloed van het hart naar alle plaatsen in het hele lichaam. Door vertakkingen uit de lichaamsslagader komen er steeds meer slagaders die steeds kleiner worden en die zo dun als haartjes zijn als ze op de plaats van bestemming (de organen, de spieren, de hersenen, de huid) aankomen. Een goede doorstroming in de lichaamsslagaders is dus heel belangrijk voor al die organen en plekken waar het bloed uiteindelijk naar toe moet.
Veel mensen weten niet dat ze een aneurysma hebben. Ze kunnen er lang mee rondlopen zonder het te merken. Dat komt omdat het aneurysma in het begin zo goed als geen invloed heeft op de doorstroming van het bloed.
4
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 5
De lichaamsslagader in de buik De lichaamsslagader loopt in een boog van het hart via de borstkas naar de onderbuik. Hij komt uit de linkerkamer van het hart. Het hart pompt het zuurstofrijke bloed via de lichaamsslagader het lichaam in. In de buik heeft de lichaamsslagader vertakkingen naar de organen (maag, darmen, lever, nieren, alvleesklier, gal, het ruggenmerg) en twee slagaders naar de benen. Het aneurysma ligt meestal vóór de splitsing naar de benen.
Halsslagaders
Hart
Aorta
Bekkenslagaders Liesslagaders
Beenslagaders
Het slagadersysteem
5
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 6
Hoe groot kan een aneurysma zijn? Normaal is de lichaamsslagader in doorsnee ongeveer zo groot als een muntje van 10 eurocent: bijna twee centimeter. Dat is een behoorlijk dikke buis waar wel vijf liter bloed per minuut doorheen kan. Een aneurysma kan klein blijven - drie centimeter in plaats van de gebruikelijke twee centimeter is meestal helemaal geen probleem - maar het kan ook door-
Aneurysma
groeien tot wel tien centimeter. Het risico dat het aneurysma scheurt neemt snel toe vanaf een doorsnee van 5,5 centimeter. Een aneurysma kan vele centimeters of zelfs tientallen centimeters lang zijn. Het aneurysma kan er dus uitzien als een lange ballonachtige verwijding van de slagader. Het groeien van het aneurysma gaat vaak heel langzaam en zelfs als het uitzonderlijk groot is, hoeft iemand er nóg geen last van te hebben. Maar helemaal goed is het natuurlijk niet. In plaats van dat het bloed netjes doorstroomt, gaat het bloed in een aneurysma namelijk wervelen. Daardoor ontstaan vaak stolsels in de uitgerekte wand van de aorta.
6
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 7
Het scheuren van een aneurysma Een aneurysma dat heel groot is, kan soms openscheuren. Dit heet een ruptuur. Vaak is dat fataal voor de patiënt. De bloeding is dan zo groot dat zelfs een spoedoperatie in een ziekenhuis niet meer helpt. Meer dan de helft van de patiënten bij wie het aneurysma scheurt, overleeft dit niet.
Hoe merkt u dat het aneurysma scheurt? Als het aneurysma bij u zo groot is dat het bijna scheurt, voelt u pijn in de rug en in de buik. Op het moment dat het aneurysma scheurt, voelt u heftige pijn in de buik of in de rug, soms ook met uitstraling naar uw benen en u krijgt een shock: u ziet zeer bleek, u voelt koud aan en u hebt een koude neus. Zo’n pijnaanval komt vaak onverwacht en lijkt ook even over te gaan als u gaat zitten. Laat u daardoor niet misleiden en zorg dat er zo snel mogelijk iemand 112 belt. De volgende aanval komt snel en uw situatie is levensgevaarlijk. Een slagader, dus ook de aorta, bestaat uit meerdere lagen. Soms scheurt eerst alleen de binnenste laag. Vervolgens is het een kwestie van tijd dat ook de andere lagen scheuren. Ook om deze reden is snel ingrijpen geboden.
7
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 8
Hoe wordt geconstateerd dat u een aneurysma hebt? Nogmaals: de meeste mensen voelen helemaal niet dat ze een aneurysma hebben. De bloedvaten zelf zijn gevoelloos. Heel soms heeft iemand door het aneurysma vage klachten in de rug en in de buik. De verwijde aorta drukt dan tegen de omliggende organen of zenuwen. Soms kun je het aneurysma zelf voelen of de huisarts voelt het: als een zwelling boven de navel waarin de hartslag klopt. De beste manier om het aneurysma te constateren is met echo-onderzoek. Misschien is bij u een echo-opname gemaakt voor een heel andere klacht in de buik en kreeg u van de radioloog te horen dat u (ook) een aneurysma hebt.
8
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 9
Oorzaken van een aneurysma Aneurysma’s ontstaan door chronische ontstekingen in de vaatwand van de slagaders. De materialen die de vaatwand stevig en soepel houden (elastine en collageen) worden door de ontsteking steeds afgebroken. Daardoor wordt de vaatwand steeds stugger en dunner, dus zwakker. Uit onderzoek weet men dat de meeste mensen met een aneurysma ook slagaderverkalking (atherosclerose) hebben. Slagaderverkalking veroorzaakt vernauwingen van slagaders. Op bepaalde plaatsen in de slagader, vaak waar de gladde binnenwand beschadigd is, gaan witte bloedcellen en vetachtige stoffen (waaronder cholesteroldeeltjes) in en op de vaatwand vastzitten. Dit wordt een plaque genoemd. Op deze plaque ontstaan bloedstolseltjes die uit bloedplaatjes bestaan. Doordat de plaque naar binnen aangroeit, neemt deze steeds meer plaats in en vernauwt de slagader. Er kan dan minder bloed doorheen. De snelheid waarmee slagaderverkalking zich ontwikkelt, hangt af van de natuurlijke veroudering van het lichaam en van de aanwezigheid van risicofactoren. Over de risicofactoren leest u op de volgende pagina. Slagaderverkalking (atherosclerose)
9
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 10
De risicofactoren voor slagaderverkalking zijn: Roken Roken draagt zowel bij aan slagaderverkalking als aan het proces van verzwakking van de vaatwand bij aneurysma’s. Ontstekingen aan de vaatwand - waar zich later een aneurysma ontwikkelt - kunnen ontstaan door giftige stoffen uit tabaksrook.
Hoge bloeddruk Als er teveel druk op de vaatwanden staat, verloopt het proces van slagaderverkalking sneller. De bloeddruk zorgt voor spanning op de vaatwand. Het scheuren van het aneurysma gebeurt uiteindelijk door de bloeddruk.
Diabetes mellitus (suikerziekte) Hoe hoger het glucosegehalte van het bloed, des te sneller verloopt slagaderverkalking, ook in de beenslagaders, onderbenen en voeten.
Cholesterol Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed bevordert slagaderverkalking. En slagaderverkalking beïnvloedt weer de ontstekingscellen in de vaatwand.
Overgewicht Overgewicht hangt sterk samen met slechte voedingsgewoonten, hoge bloeddruk en diabetes mellitus.
10
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 11
Te weinig bewegen Wie weinig beweegt, bevordert ook direct of indirect (via overgewicht) het slagaderverkalkingsproces.
Te hoog homocysteïnegehalte (hyperhomocysteïnemie) Homocysteïne is een van de bouwstoffen (aminozuren) van eiwitten. Een te hoog homocysteïnegehalte in het bloed betekent een extra kans op slagaderverkalking. Het is belangrijk dat mensen met een te hoog homocysteïnegehalte in het bloed een goede behandeling krijgen. Bekend is dat er bij jonge mensen met vaatlijden in verhouding vaker sprake is van een te hoog homocysteïnegehalte. Hyperhomocysteïnemie kan erfelijk zijn. Familieleden die erfelijk belast zijn, kunnen zich al op jeugdige leeftijd laten behandelen.
Hart- en vaatziekten in uw familie Als familieleden van u vóór hun zestigste levensjaar hart- en vaatziekten krijgen, loopt ook u een grotere kans op slagaderverkalking. Uit onderzoek blijkt dat in sommige families specifieke erfelijke aandoeningen een rol spelen. Zo bestaat er een stoornis in de aanmaak van collageen, dat nodig is als bouwsteen van de bloedvaten. Wie deze stoornis heeft, kan op jeugdige leeftijd al een aneurysma krijgen. Een andere afwijking is dat er te weinig elastine wordt aangemaakt. Elastine zorgt voor het samentrekken en ontspannen van de bloedvaten. Verder zijn er ontstekingsreacties aan het bindweefsel bekend die de vaatwand verzwakken. Erfelijke factoren blijken vooral onder de mannelijke familieleden voor te komen: broers hebben dan allemaal een verhoogd risico op een aneurysma. Als u man bent en een aneurysma hebt, kan het zinvol zijn om met uw broers te bespreken of zij zich ook moeten laten onderzoeken.
11
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 12
Voorheen hadden meer mannen dan vrouwen een of meer van bovenstaande risicofactoren. Daarom kregen tot nu toe vooral oudere mannen met een aneurysma te maken. In de toekomst zullen meer vrouwen deze aandoening krijgen, omdat meer vrouwen zijn gaan roken, ongezonder zijn gaan eten en minder zijn gaan bewegen.
12
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 13
De onderzoeken Met echo-onderzoek kan men vaststellen of u een aneurysma hebt en hoe groot dat ongeveer is. Eventueel maakt men een CT-scan om nog nauwkeuriger te meten hoe groot het aneurysma precies is. Bij het echo-onderzoek maakt men uw bloedvaten zichtbaar met geluidsgolven. Van dit onderzoek voelt u niets. De geluidsgolven zijn onschadelijk.
Bij een CT-scan maakt een computer een serie opnames van de dwarsdoorsnede van het aneurysma. U ligt daarvoor op een onderzoekstafel die geleidelijk door de CT-scan wordt gereden. Van tevoren krijgt u een contrastvloeistof toegediend door een injectie in de arm. Dit middel geeft een warm gevoel, een droge mond en het gevoel dat u moet plassen. U raakt de contrastvloeistof later vanzelf weer kwijt door te plassen. De onderzoeken zelf duren maar kort: een minuut of tien. Als u allergisch voor jodium bent, kunt u dit beter van tevoren melden. Dan krijgt u een medicijn om die allergische reactie tegen te gaan. Of u krijgt misschien een MRA-onderzoek (magnetic resonance-angiografie), als dat voor u mogelijk is.
CT-scan
Bij een MRA-onderzoek ligt u in een buisvormig apparaat. Met behulp van een magneetveld worden opnamen van het lichaam gemaakt. Vanwege dit magneetveld moet u alles wat gevoelig is voor magneten van tevoren afdoen en wegleggen. Het onderzoek duurt zeker een half uur. U hoort
13
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 14
tijdens de opnamen een kloppend geluid. Sommige mensen ervaren dit als lawaai. Vaak mag u met een hoofdtelefoon naar zelf meegebrachte muziek luisteren. Er zijn ook mensen die het erg onprettig vinden om zo lang in de kleine ruimte van zo’n buis te moeten liggen.
De behandelmogelijkheden Zolang de doorsnede van het aneurysma kleiner is dan 5 centimeter, is de kans dat het scheurt erg klein (minder dan 2% per jaar). Het opereren van een aneurysma brengt veel risico met zich mee: - bij de klassieke operatie (zie pagina 17) overleeft 5 à 7% van de patiënten de operatie niet; - bij de operatie via de lies (zie pagina 18) overlijdt 1 à 2% van de patiënten tijdens de ingreep. Hoe ouder u bent en hoe slechter uw algehele conditie is, des te riskanter zijn de ingrepen. Artsen wegen deze risico’s - van niet of wel opereren tegen elkaar af. Natuurlijk kunnen er wel maatregelen genomen worden om het risico op scheuren te verkleinen. Vooral als u hoge bloeddruk hebt, krijgt u medicijnen om die te verlagen. Daardoor zal het aneurysma niet of minder snel toenemen. Men zal u regelmatig controleren om te zien of het aneurysma in omvang is toegenomen.
14
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 15
Angstig afwachten? Voor veel patiënten met een aneurysma in de buik is dus het devies: afwachten of en hoe snel het aneurysma groeit en intussen goed opletten. (In het Engels wordt dat ook wel watchful waiting genoemd.) De procedure is dat men u elk jaar, soms vaker, in het ziekenhuis controleert. De meeste aneurysma’s groeien maar heel langzaam, enkele millimeters per jaar. Niemand kan voorspellen of een aneurysma op korte termijn zal scheuren. Sommige mensen kunnen goed met die onzekerheid omgaan, anderen leven met angst.
Angst verdwijnt niet zomaar. Het helpt om er met uw partner of vrienden over te praten, in plaats van er alleen mee rond te lopen. Aarzel niet om met al uw vragen naar uw huisarts of specialist te gaan en vertel erbij dat u bang bent. Of zoek contact met lotgenoten, die misschien nog het beste met u mee kunnen voelen. Als u dat wilt, kan een contactpersoon van De Hart&Vaatgroep contact met u opnemen. Het adres van De Hart&Vaatgroep vindt u op pagina 28.
15
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 16
Doorleven en goed opletten Een aneurysma scheurt alleen als de vaatwand te zwak is geworden voor de druk die het bloed er van binnenuit op uitoefent. Het belangrijkste risico is dus: hoge bloeddruk. Patiënten met hoge bloeddruk krijgen medicijnen om die te verlagen. Verder doet u er goed aan een aantal leefregels in acht te nemen. Zie hiervoor de informatie op pagina 23. Als u uw medicijnen trouw inneemt en u zich goed houdt aan de adviezen, kunt u de groei van het aneurysma afremmen of stoppen. U hoeft niet bang te zijn voor lichamelijke inspanning, zoals zwaar werk doen, persen, tillen, vrijen, hoesten, niezen. U moet alleen oppassen met langdurige of uitputtende lichamelijke of geestelijke inspanningen, want die geven wél een hogere bloeddruk.
Voelt u ineens hevige pijn in de rug of in de buik? Waarschuw dan onmiddellijk uw huisarts of bel 112.
16
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 17
Ingrepen Wanneer het aneurysma een doorsnee heeft van 5 tot 5,5 cm, kan de arts besluiten u te opereren. Er zijn twee manieren om een aneurysma op de operatietafel te behandelen. In beide gevallen legt men een kunststof prothese (een vervangend deel) in het bloedvat. De klassieke ingreep is om u te opereren en daarbij een vaatprothese rechtstreeks in het aneurysma te leggen. Zo’n vaatprothese vervangt de uitgezette aorta (hierna te noemen: aortaprothese). Een andere manier is om via de slagader in uw lies een endoprothese naar het aneurysma te schuiven. Bij beide ingrepen wordt u van tevoren grondig onderzocht, om de kansen en risico’s zo goed mogelijk te kunnen beoordelen en om de nodige voorzorgsmaatregelen te kunnen nemen. Als de prothese op zijn plaats ligt, is het probleem van het aneurysma opgelost.
Klassieke bloedvatprothese De klassieke operatie is ingrijpend. U moet onder algehele narcose. Men opent uw buik van het maagkuiltje (boven de navel) tot het schaambeen, omdat men de lichaamsslagader aan beide kanten van het aneurysma moet kunnen afklemmen. Dit afklemmen is belastend voor het hart en de nieren. De benen daarentegen kunnen wel een tijdje zonder toevoer van bloed.
17
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 18
Na het afklemmen wordt het aneurysma opengeknipt en worden eventuele stolsels verwijderd. Vervolgens wordt de kunststof bloedvatprothese in het aneurysma gelegd en worden de beide uiteinden van de prothese aan de gezonde delen van de lichaamsslagader vastgehecht. Tenslotte wordt de vaatwand weer om de prothese heen gesloten .
Als de bekkenslagaders (die naar de benen gaan) óók vernauwingen of aneurysma’s hebben, geeft men u een uitgebreidere prothese, namelijk een broekprothese. Net als een broek, heeft deze twee pijpen. Na de operatie moet u nog een week à tien dagen in het ziekenhuis blijven, soms de eerste dag of dagen na de operatie op de intensive care. Dat hangt af van uw lichamelijke conditie.
Endoprothese De laatste jaren wordt steeds meer via de beenslagader gewerkt, die in de lies wordt opengemaakt. Deze ingreep wordt uitgevoerd door interventieradiologen samen met vaatchirurgen. Via een kleine opening kan men een kunststof prothese in opgevouwen vorm - dit heet een endoprothese met een katheter door de slagader naar het aneurysma schuiven en daar openvouwen. De patiënt ligt bij deze operatie onder een röntgenapparaat, zodat de behandelaars precies kunnen zien wat ze binnen in de slagader doen. Deze methode is alleen mogelijk als er in de lichaams-
18
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 19
slagader voldoende ruimte is om de prothese te bevestigen. De behandelend arts kan via deze methode ook een broekprothese inbrengen.
In vergelijking met de klassieke bloedvatprothese, heeft het aanbrengen van een endoprothese enkele belangrijke voordelen. U hoeft maar licht te worden verdoofd en de lichaamsslagader hoeft maar kort te worden afgesloten. Het genezingsproces duurt veel korter en u hoeft maar enkele dagen in het ziekenhuis te verblijven. U hoeft ook niet naar de intensive care. Maar bij de endoprothese zijn er ook nadelen. Soms lukt het niet om het aneurysma echt ‘uit te schakelen’ en zijn er nog aanvullende ingrepen nodig. Bovendien moet u soms nog jarenlang gecontroleerd worden, omdat de endoprothese zich door de bloedstroom en door veranderingen van de aorta kan verplaatsen.
19
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 20
Complicaties rond de ingrepen Net als bij andere operaties, zijn er risico’s op meer of minder ernstige complicaties: hartinfarct, wondinfectie, longontsteking, trombose, bloedingen, beschadiging van organen of zenuwen. Bij de operaties voor het behandelen van een aneurysma, zijn er nog andere complicaties mogelijk. Zo kunnen er nabloedingen optreden als de verbinding tussen de prothese en de slagader lekt. Ook kan er een bloedstolsel ontstaan dat de prothese of een beenslagader afsluit. Dan moet u opnieuw geopereerd worden. Verder kan het afklemmen van de lichaamsslagader zo dicht bij de vertakking naar de nieren, de functie van de nieren verstoren. Heel soms moet er tijdelijk nierdialyse worden toegepast (dat is het spoelen van de nieren door een kunstnier). Soms ontstaat er blijvende schade aan de nieren.
Ook het hart kan problemen krijgen door de tijdelijke afklemming van de bloedstroom. Bij de klassieke operatie legt de chirurg uw darmen opzij. Aan het einde van de operatie legt hij* ze weer netjes terug. Daardoor voelt u vlak na de operatie buikpijn en hebt u niet zo’n zin om te eten. Dit gaat weer over.
Als u een man bent kan het voorkomen dat u na de operatie bij het vrijen wel een orgasme krijgt, maar geen zichtbare zaadlozing of dat u een erectiestoornis krijgt. Die klachten zijn dan meestal blijvend. Aarzel niet om dit met uw arts te bespreken.
De kans op problemen aan hart en nieren is bij de ingreep via de lies veel kleiner. De meest voorkomende complicatie is dat er bloed langs de prothese gaat stromen, dus via het ‘oude’ aneurysma. Dit wordt lekkage
* Daar waar in de tekst ‘hij’ gebruikt wordt, kunt u ook ‘zij’ lezen.
20
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 21
genoemd. Als dit na een paar weken nog steeds gebeurt, zal er mogelijk opnieuw een operatie plaatsvinden om het probleem op te lossen.
Verder kan bij deze ingreep de liesslagader beschadigen, maar dit kan nog tijdens de operatie worden verholpen. Ook kunnen er zenuwen in de lies beschadigd raken. Het herstel hiervan duurt lang.
Bij een spoedoperatie wordt vaak een aortaprothese aangelegd. Voor een endoprothese zijn meer voorbereidingen nodig. Op zo’n moment zijn de risico‘s het grootst. Immers, de patiënt is niet op de operatie voorbereid, er zijn geen voorzorgsmaatregelen getroffen en waarschijnlijk is de patiënt nog in shock vanwege het grote bloedverlies.
Nazorg Als u eenmaal uit het ziekenhuis bent ontslagen, is nacontrole van de aortaprothese niet per se nodig. Sommige artsen willen hun patiënten echter wel regelmatig controleren op mogelijke nieuwe aneurysma’s op andere plaatsen of op vernauwingen door slagaderverkalking. Overleg met uw arts of dat bij u zinvol is.
Als men bij u een endoprothese heeft geplaatst, zal men u nog regelmatig controleren op lekkage van de prothese. De controle gaat met behulp van röntgenonderzoek. Bij een endoprothese zult u de eerste maanden bloedverdunnende medicijnen moeten gebruiken. Voor deze antistollingsmiddelen staat u onder controle van de trombosedienst.
21
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 22
Uw leven na de ingreep Vooral de operatie met de aortaprothese is heel zwaar voor de patiënt. U zult pas na drie maanden of soms pas na een half jaar weer helemaal de oude zijn. U bent waarschijnlijk snel vermoeid en uw eetlust is minder. In die eerste maanden kunt u het beter wat rustig aan doen en lichamelijke activiteiten voorzichtig opbouwen. De eerste zes weken na de operatie kunt u tillen, hoesten en persen beter vermijden, omdat dit teveel kracht uitoefent op het litteken in de buikwand.
Een aortaprothese gaat meer dan 25 jaar mee. U kunt daarmee alles doen wat u gewend was te doen. Over de endoprothesen is nog niet bekend hoe lang ze precies meegaan, maar ook hiermee kunt u alles doen wat u gewend was om te doen.
22
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 23
Leefregels Over de oorzaken van het aneurysma hebt u op de pagina’s 9 en 10 uitgebreid kunnen lezen. Om verergering van een bestaand aneurysma en om het ontstaan van een nieuw aneurysma te voorkomen, is het aan te bevelen om zo gezond mogelijk te leven, dus: - niet (meer) roken; - gevarieerd eten met veel groenten en fruit, twee keer in de week vis (waarvan tenminste één keer vette vis), en bij bakken en braden vloeibare oliën en vetten gebruiken; - zo weinig mogelijk verzadigde vetten eten (die zitten in vlees, roomboter, kaas, volle melkproducten, harde margarines uit een pakje, koekjes, gebak, enzovoort); - niet meer dan twee glazen (voor mannen) en één glas (voor vrouwen) alcohol op een dag drinken; - uw gewicht terugbrengen tot een gezond niveau; - veel bewegen (hiermee gaat u hoge bloeddruk tegen, het helpt uw cholesterolgehalte te verlagen en uw gewicht te verlagen of op peil te houden).
Indien u een hoge bloeddruk hebt, kunt u het beste matig zijn met zout. Kies daarom producten met minder zout en wees matig met producten waar veel zout in zit, zoals kant-en-klaarmaaltijden en drop. In drop zit tevens de bloeddrukverhogende stof glycyrrhizinezuur. Ook in zoethoutthee zit deze stof.
23
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 24
Meer informatie over gezond eten, voldoende lichaamsbeweging, hoge bloeddruk en overgewicht vindt u in de brochures ‘Eten naar hartenlust’, ‘Bewegen doet wonderen’, ‘Hoge bloeddruk’ en ‘Over Gewicht’ van de Nederlandse Hartstichting. Hoe u deze brochures kunt aanvragen, leest u op pagina 25.
Ook kunt u op www.gezondlevencheck.nl kijken of u gezond eet en genoeg beweegt.
Met de digitale BMI (Body Mass Index)-meter op www.hartstichting.nl kunt u snel zien of u een gezond gewicht hebt voor uw lengte.
Meer informatie Met vragen en onzekerheden kunt u altijd terecht bij uw behandelend specialist of uw huisarts. Als u meer wilt weten over de onderzoeken bij u in het ziekenhuis, kunt u informatie vragen aan uw behandelend arts, verpleegkundige of degene die het onderzoek uitvoert. Veel ziekenhuizen hebben eigen informatiemateriaal over de onderzoeksmethoden.
De Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting kan u van dienst zijn bij vragen over slagaderverkalking en andere risicofactoren. Ook kunt u hier terecht voor meer informatie over gezond leven. Het telefoonnummer is: 0900 3000 300 (lokaal tarief, van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur).
De Nederlandse Hartstichting geeft brochures uit over gezonde voeding, bewegen, roken, te hoog cholesterol, hoge bloeddruk, overgewicht,
24
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 25
diabetes mellitus, en over diverse hart- en vaatziekten en geneesmiddelen. Deze brochures kunt u bestellen of downloaden via de website: www.hartstichting.nl. U kunt ze ook schriftelijk aanvragen: Nederlandse Hartstichting, Afdeling Bestellingen, Antwoordnummer 300, 2501 VB Den Haag. Een postzegel is niet nodig.
Stoppen met roken Heeft u vragen, advies nodig, of gewoon behoefte aan een steuntje in de rug, dan kunt u 7 dagen per week en 24 uur per dag bellen met de informatielijn van STIVORO (het expertisecentrum voor tabakspreventie): 0900 93 90 (€ 0,10 per minuut). Van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur kunt u persoonlijke vragen stellen. Ook uw huisarts zal u graag adviseren bij het stoppen met roken. De GGD, Thuiszorg en Instellingen voor Verslavingszorg organiseren door het hele land de stoppen-met-roken-training: ‘Pakje Kans’. Veel zorgverzekeraars vergoeden een deel van de kosten. Voor informatie over deze training kunt u terecht bij STIVORO.
STIVORO voor een rookvrije toekomst Postbus 16070, 2500 BB Den Haag, website: www.stivoro.nl
Gezonde Voeding Het Voedingscentrum geeft brochures uit over gezonde voeding en diëten, waaronder de brochures ‘Dieet bij verhoogde bloeddruk’ en ‘Dieet bij verhoogd cholesterolgehalte’. Met alle vragen over voeding kunt u bellen met het Voedingscentrum. Op de website vindt u veel informatie.
Voedingscentrum Postbus 85700, 2508 CK Den Haag, telefoon: 070 306 88 88, van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur, website: www.voedingscentrum.nl
25
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 26
De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- of vaatziekte
De Hart&Vaatgroep is de patiëntenorganisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Zowel landelijk als regionaal richt De Hart&Vaatgroep zich op informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlmanagement en collectieve belangenbehartiging.
Ruim een miljoen mensen in Nederland heeft te maken met een aandoening aan ‘hart of vaten’. Sommige mensen hebben er tijdelijk last van en zijn na behandeling weer genezen. Anderen hebben door bijvoorbeeld een infarct in hart of hersenen behoorlijke schade opgelopen en moeten (de rest van hun leven) met de gevolgen daarvan leven. Hoe dan ook, de meeste mensen mogen ineens nog maar weinig en moeten aan de slag om te zorgen dat hun klachten niet optreden of verergeren. Voor hun behandeling en begeleiding kunnen ze een beroep doen op specialisten, verpleegkundigen en huisartsen. Ook familie en omgeving staan meestal wel klaar. Maar bijna iedereen heeft, in welke fase dan ook, wel eens behoefte aan wat extra informatie, een steuntje in de rug bij lastige beslissingen of wat extra hulp bij het aanpassen van de levensstijl.
De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf, of hun naasten, een hart- of vaatziekte hebben. Bijvoorbeeld een hartinfarct, een hersenbloeding, een aneurysma, spataders of een aangeboren hartafwijking. Ook mensen die (nog) niet ziek zijn en de risico’s uit eigen familie kennen, bijvoorbeeld bij erfelijk hoog cholesterol, kunnen bij De Hart&Vaatgroep terecht. De mensen bij De Hart&Vaatgroep weten dus als geen ander wat er nodig kan zijn, in welke fase dan ook.
26
Nederlandse Hartstichting
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 27
De Hart&Vaatgroep is ontstaan uit een fusie van de Stichting Hart in Beweging, Stichting Bloedlink, Vereniging van Vaatpatiënten, Hartezorg, vereniging van hartpatiënten, en de Stichting Hoofd Hart en Vaten. Deze bundeling biedt meer mogelijkheden voor individuele ondersteuning, preventie en voorlichting. Ook leidt het tot een krachtiger stem in de zorg, politiek en maatschappij. De Hart&Vaatgroep is partner van de Nederlandse Hartstichting.
Wat biedt De Hart&Vaatgroep? Gezond bewegen & sporten! Verantwoord bewegen bij meer dan 250 HIB-gecertificeerde beweegclubs in het land. Kijk voor een adres bij u in de buurt op www.beweegzoeker.nl.
Vida Leefstijlmagazine, speciaal voor leden, met achtergronden, serieuze kwesties en een luchtige toon.
Gezond en lekker eten! Kookworkshops, kookboekjes, recepten. Kijk op de website voor workshops bij u in de buurt.
Folders en brochures Gedetailleerde informatie over hart- en vaataandoeningen. Gratis te downloaden van de site of telefonisch aan te vragen.
www.hartenvaatgroep.nl Een internetsite met medische informatie en allerhande tips voor het dagelijks leven.
27
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 28
Kies het juiste ziekenhuis Het Vaatkeurmerk met bijbehorende website helpt u te beslissen over het juiste ziekenhuis voor uw vaataandoening.
Contact met anderen Via het Hart&Vaatforum, via de telefoon of tijdens bijeenkomsten bij u in de regio. Over alles wat u aan het hart (en vaten) gaat kunt u delen met lotgenoten.
Het Hart&Vaatpanel Waar u uw mening kunt geven over zaken die anders moeten in de zorg.
Speciale looptraining Een instructieboekje of DVD en ‘loopclubjes’ in het land voor mensen met etalagebenen.
Themabijeenkomsten Informatiebijeenkomsten overal in het land. Met deskundige sprekers en de mogelijkheid voor eigen inbreng. Houd de agenda op de site in de gaten.
Cursusaanbod Tijdens cursussen leert u meer over het leven met uw aandoening.
Meer informatie? De Hart&Vaatgroep Postbus 133, 3769 ZJ Soesterberg Telefoon: 088 11 11 600 E-mail:
[email protected] Website: www.hartenvaatgroep.nl
28
Nederlandse Hartstichting
van en voor mensen met m een hart- of vaa vaatziekte tziekte
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 29
Wij zijn benieuwd naar uw reactie! De Nederlandse Hartstichting vindt het belangrijk dat brochures duidelijke informatie geven en uitnodigen om te lezen. Daarom zijn wij benieuwd naar uw reactie op deze uitgave. Opmerkingen kunt u sturen naar:
[email protected]
29
Aneurysma van de buikaorta
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 30
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 31
De eerste uitgave van deze brochure en de hierin opgenomen aandachtspuntenlijst is ontwikkeld door Project 2-gesprek (een samenwerkingsverband tussen het Academisch Ziekenhuis Utrecht, de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie en de Specialistenvereniging AZU) in samenwerking met de Vereniging van Vaatpatiënten, de Nederlandse Vereniging voor Vaatchirurgie, de Nederlandse Vereniging voor Vasculaire Geneeskunde, in opdracht van de Nederlandse Hartstichting.
Deze brochure is tot stand gekomen met medewerking van prof. dr. J.H. van Bockel (vaatchirurg Leids Universitair Medisch Centrum), mw. drs. T.E. Westra (nurse practitioner vaatchirurgie Universitair Medisch Centrum Utrecht), de heren H.A.J. Giesen, C. Peijnen en W. Scheffers (De Hart&Vaatgroep), de heer C. van de Hesseweg (patiënt).
De Nederlandse Hartstichting heeft deze informatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld, maar kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid, volledigheid en actualiteit ervan. Bovendien gaat het om algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individueel geval kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie dient u dus altijd te overleggen met uw arts of andere professionele hulpverlener.
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Nederlandse Hartstichting.
Colofon Tekst: VandeLaar tekstbewerking, Antwerpen i.s.m. de Nederlandse Hartstichting Illustraties: Ben Verhagen/Comic House, Oosterbeek Druk: Mouthaan Grafisch Bedrijf, Papendrecht Uitgave: mei 2010 (versie 1.4)
PZ67
12-05-2010
09:44
Pagina 32
Informatielijn
0900 3000 300
(lokaal tarief)
Postbus 300, 2501 CH Den Haag
www.hartstichting.nl
51005 PZ67
Deze brochure is vervaardigd uit chloor- en zuurvrij papier.
Giro 300
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 2
Informatielijn
0900 3000 300
(lokaal tarief)
Postbus 300, 2501 CH Den Haag
www.hartstichting.nl Giro 300
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 1
Aandachtspuntenlijst Aneurysma van de buikaorta Verwijding van de lichaamsslagader in de buik
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 2
Tijdens gesprekken met de behandelend artsen kunt u veel informatie krijgen. Om u hier zo goed mogelijk op voor te bereiden, is een aandachtspuntenlijst opgesteld. Hierop staan de onderwerpen die tijdens de gesprekken met behandelend artsen en verpleegkundigen aan de orde kunnen komen. Neem de lijst voorafgaand aan het gesprek met de behandelend arts door en kruis eventueel de onderwerpen aan die u belangrijk vindt. Wanneer u merkt dat die onderwerpen tijdens het gesprek niet (voldoende) aan de orde komen, kunt u hier zelf naar vragen.
_
De aandachtspuntenlijst volgt het traject dat u doorloopt in het ziekenhuis.
_
Realiseert u zich dat niet alle onderwerpen in één gesprek aan bod hoeven te komen. Vaak zijn hier meerdere gesprekken voor nodig.
_
In ieder gesprek wordt aandacht besteed aan: 1
Onderwerpen waarover de behandelaar u informeert.
2
Onderwerpen en/of vragen die u eveneens belangrijk vindt om ter sprake te brengen. Deze kunt u zelf op de lijst noteren.
3
Informatie die ú aan de behandelaar kunt geven.
U zult merken dat u niet alleen informatie krijgt van de behandelend arts, maar dat u zelf ook veel informatie moet geven. Deze informatie is belangrijk om de behandeling en de voorlichting zo goed mogelijk op uw situatie aan te kunnen passen. Op de laatste pagina staat daarom een aantal belangrijke gesprekspunten. Wanneer u zelf nog andere punten in gedachten heeft, kunt u deze ook hier noteren.
2
Nederlandse Hartstichting
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 3
De behandelend arts bespreekt met u: Eerste gesprek
Aantekeningen
1
Uw klachten
2
Bevindingen van het lichamelijk onderzoek
3
De onderzoeken die volgen
4
Uw toestemming voor onderzoek
3
Aneurysma van de buikaorta
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 4
De behandelend arts bespreekt met u: Vervolg(gesprekken) 1
De uitslag van het onderzoek – doorsnee + lengte van het AAA – plaats van het AAA (ter verduidelijking kan de behandelend arts dit aangeven in een tekening)
2
Uitleg over wat een AAA is: – klachten en verschijnselen (soms geen verschijnselen) – mogelijke oorzaken – mogelijke gevolgen: ruptuur en de kans daarop
3
Uitleg behandelmogelijkheden – opereren – controleren – niets doen
4
Uw toestemming voor de behandeling
5
Of u doorverwezen wilt worden naar een contactpersoon
6
Uw emoties
7
Het bestaan van De Hart&Vaatgroep
4
Nederlandse Hartstichting
Aantekeningen
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 5
De behandelend arts bespreekt met u: In geval van een operatie: 1
Klassieke bloedvatprothese of endoprothese – welke mogelijkheid – doel operatie – wat gebeurt er tijdens de operatie – intensive care – nabehandeling met medicijnen
2
De mogelijke complicaties bij een operatie
3
Opnameduur en herstelduur – inclusief leefregels voor en na de operatie
4
Datum operatie / wachttijd
5
Mogelijk ongerief – pijn, mobiliteit, eten/drinken, beperkingen van activiteiten in dagelijks leven en werk
6
Op welke klachten u alert moet zijn tijdens wachttijd en wat dan te doen, vraag naar: – telefoonnummers behandelend arts / ziekenhuis
7
Wanneer nacontrole en hoe afspraak te maken
8
Bij wie naasten kunnen informeren naar situatie patiënt na afloop operatie
5
Aneurysma van de buikaorta
Aantekeningen
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 6
De behandelend arts bespreekt met u: In geval van onder controle blijven: 1
Wat de controle inhoudt: – echo-onderzoek / CT-scan
2
Hoe vaak u op controle komt
3
Welke leefregels u in acht moet nemen
4
Op welke klachten u alert moet zijn en wat dan te doen, vraag naar: – telefoonnummers behandelend arts / ziekenhuis
5
Afspraak voor volgende controle
Nacontrole 1
Uw klachten en/of complicaties die zijn opgetreden na de operatie
2
Gevolgen van de operatie – uw lichamelijk herstel – uw geestelijk herstel – eventuele medicijnen
3
Gevolgen op langere termijn: – kans op herhaling – de oorzaak (slagaderverkalking of anders) wordt niet door operatie weggenomen
4
Belang van leefregels voor het beperken van risicofactoren slagaderverkalking
5
Schriftelijke informatie over slagaderverkalking
6
Hoe vaak u op controle komt
6
Nederlandse Hartstichting
Aantekeningen
PZ67_hart
12-05-2010
09:45
Pagina 7
Informatie die ú kunt geven en vragen die ú kunt stellen: Aantekeningen –
Uw klachten
–
Angsten waar u of uw partner mee leeft
–
Uitingsvormen van slagaderverkalking in de familie of AAA´s
–
Medicijnen die u gebruikt
Advies: draag altijd uw medicijngegevens bij u!
Uw eigen aantekeningen: –
Wat u beter wel en niet kunt doen met betrekking tot bv. sporten, zwangerschap
–
Hulp bij het verwerken van de diagnose (contactpersoon of maatschappelijk werker)
–
Behandelend arts vragen met uw partner of familie te praten
–
Verkrijgen van onderzoeksuitslagen
–
Uw angsten
–
Uw wensen op het gebied van controles
–
Afwijkingen in uitslag van controleonderzoek naar de doorsnee van het AAA
–
Uw bedrijfsarts of ARBO-dienst informeren
7
Aneurysma van de buikaorta
