aan Zee
Anacamptis pyramidalis bij Wijk
door
A.A. Sterk
In
flora
Gorteria
Zee. De
aan
jaarlijkse registratie soorten, waarin de planten
was,
sterke
de
de sterke
de
de
van
tellingen
verschijnsel
wateronttrekking
aan
De
De
aan
het
600
teruggelopen
baseerde
twee
In
soort.
feite
momentopnamen
met een
zijn
tot een
sterke teruggang
vóór 1964 ook
er
tellingen zijn,
Deze
de heer A.
van
Wilde het
de eerder
Amersfoort
te
Wijk
geen
van
de
oorlogsjaren
tellingen verricht; is
innering
heeft
volgens Voor vóór
te
lezen dat in
gehad
die
ze nu
De Wilde nog een
ook
echter bekend
is af
grafiek vang
deel
van
dat
MENNEMA, 1973)
en
1964-1974
gevolg zijn een
van
van
de
in het duinmilieu
zijn
veroorzaakt door de
der
Noorddoor
populatie
Wijk
aan Zee
sterk
het aantal
van
die
de
voor
besloten
dat op
populatie
grond
en
zijn
1947
en
niet
er
wel vanaf 1940.
het Noord-
van
en er
zijn
tellingen gedaan;
Anacamptis-jaren
vanaf 1940 de
vóór
1950,
dan ook
uit de herUit
waren.
Anacamptis-populatie
periode
oudere
weergegeven.
toegankelijk
geen
rijke
van
worden. Nu
1976) ook verricht door
tellingen grafisch
gebied
de
achteruitgaan
zou moeten
Zee, voormalig medewerker
het
in
populatie het
dat niet eerder dan in 1964 met
dezelfde
nog heeft, ook in de
vochtig
toen
de
een om-
het
gebied
was.
van
uurhokken
17
van
1945-1947
1946
(STERK, 1976). van
neerslag
driejaar
aanwijzing
gepubliceerde (STERK,
hoofdlijnen
juiste beoordeling
1950 in
was
in
verwachting
de populatie
aan
een
achteruitgaan
jammer
in de
worden de
1
de
plante-
Waterleiding Bedrijf van
fluctuaties,
dan ook geen
van
over
de tellingen waarop Mennema zijn conclusie
tellingen uitgevoerd
evenals
hollands Duinreservaat. In fig. In een
fluctuaties
tellingen, waarbij
Anacamptis- tellingen begonnen is, kennelijk tellingen
planten
de hoeveelheid
de sterke
van
artikel vindt De
zijn
verricht
(1974) dat Anacamptis bij
waren
zijn
vertoont; ze
opeenvolgende jaren der
maken
te
van MENNEMA
naar 6. In
is
aan Zee
Wijk
van
Anacamptis- planten,
geconstateerde
de duin-
defluctuaties in aantallenbloeien-
aan
ten N.
waarbij
van
in Gorteria
zeldzame Nederlandse
worden niet, direct of indirect,
en
is berustte op enkele
teruglopen
verarming
publicatie
zeer
de duinen door het Provinciaal
conclusie
de
over
een
in het aantal bloeiende
holland; zij hebben evenmin iets slecht beheer.
de
in de duinen,
milieufactoren is.
natuurlijk
vindplaats
van
schommelingen
milieudynamiek
belangrijkste een
artikel
aandacht wordt besteed
speciaal
van
een
hiertoe is
aanleiding
aantallen individuen van
van
Anacamptis
van
De slotconclusie dat
DE WILDE (1976)
schrijft
bij Wijk
de Vries-laboratorium, Amsterdam)
(Hugo
dit
langs
gegeven is het
de kust
van
belang
voorkwam
in 1975 nog slechts in 2 uurhokken
te weten
dat de soort
(QUENÉ-BOTERENBROOD & en
hierin op 3
vindplaatsen
(STERK, 1976). Terwijl de meeste populaties langs de kust dus verdwenen zijn heeft de
populatie dat
ze
gische
ten
N.
situatie
hotel ,,de
Wijk
van
in 1940 ook ten
N.
van
Wijk
Klugte" bij Wijk
bekend; zij blijven
aan
Zee zich
weten
te
had. Dit resultaat is verrassend
nu
aan Zee.
aan
Zee
verder buiten
en
handhaven en
wijst
Van de 2 andere
bij Noordwijk
beschouwing. 81
op de
recente
aan
wel
en
Zee
op
een
bijzondere
niveau oecolo-
vindplaatsen,
zijn
nl.
bij
minder gegevens
Fig.
Fluctuaties in het aantal bloeiende planten
1.
N.
van
Een
Wijk
aan
Zee in
de
oecologische verklaring
handhaven, terwijl Enkele
ze
de
zijn, zijn
bij
Anacamptis zijn
148: ,,in
p.
(1931).
N.
het Noordzeekanaal
voorkomt;
hij
De laatste
Anacamptis bij Wijk
van
desituatie
voor ons
droge jaren
auteur
deel
waren en
1930 dat
gegevens mag worden
Uit de laatste
Anacamptis-
situatie
bij Wijk
tuurlijk
en
behoren
het
Anacamptis de kust
vegetatie grazige
is
Zee
belang
van
vervolgens
der
zeldzamer")
zijn
populaties. Zij
waar
van
ook in
en
dat
wel
door
en
ten
„er
Anacamptis
veel
de tijd dat de duinen nog 17
in
uurhokken
voor-
Anacamptis-planten:
een
680,
dat de fluctuaties in
geconcludeerd,
gevolg zijn
marginale
„optimale"
oecologische
habitats
verschijnsel;
een na-
de fluctuaties
dienen veelal beschouwd
te
worden als
milieufluctuaties. een
soort
die zich
land kensoort voor het
grazige kalkrijke duinhellingen
van
aan
goed
thuis voelt in
droge
Anthyllido-Silenetum vooral op
situaties ; ze is
nutantis. Dit is een
noord-expositie
en van
droge
duinvalleien (VERMEULEN, 1958; WESTHOFF & DEN HELD, 1975). SUMMERHAYES
drainage
is
dat: at
wateronttrekking direct,
soort aan
van ons
(1951) schrijft the
niet het
Zee. Aantalsfluctuaties
leefpatroon
der
aanpassingen
langs
1931 (in
en
aantallen bloeiende
volgende
planten
terrein is"
vele soorten, ook Orchidaceae, voorkomend
bij
bij
aan
veel
Anacamptis nog
2
aantallen
bij Wijk
Anacamptis
de
200.
Zee zich kan
land reeds eerder beschreven
merkwaardig
een zeer
vochtig
is
kwam) achtereenvolgens en
aan
geeft gedetailleerde tellingen; hij schrijft
telde op dit terrein in 1929,
belangrijk
voor een
het feit dat
voor
de beoordeling
BOTING van
populatie ten
volgende.
Aantalsfluctuaties van door SIPKES (1919,
de
Anacamptispyramidalis van
uit de meeste uurhokken is verdwenen, kan niet worden gegeven. die
overwegingen
kunnen
van
1940—1975.
jaren
maar
„dry
soil
seems to
all defective". Het in de duinen op
voornamelijk
be
a
lijkt de
indirect is
necessity, dan ook
since the
waarschijnlijk
achteruitgang
geweest. 82
plant
van
is
rarely
seen
dat de invloed
where van
Anacamptis- populaties
de
niet
In
de literatuur wordt
beïnvloeden.
Konijnen
de winter als een
de
Konijnen
voedsel
worden
kunnen
vormen
Een
ander
Zweden het
wordt veel
en
najaar
wegend
verspreid
boven de
zuidelijke
De drie
de
vegetatie
zullen de konijnen
Anacamptis
zich
de
dat in
Voor de
de
Europa
daarna in de
de
doen
maakt
aan
een
Vooral
voor vorst.
droogte
jaren
alles
wat
Bij Wijk is
aan
geweest
Volgens langs
deels ook
en
bij Wijk
gaan, Zee
iets
speelt
de
nog
voor
als
over-
ook
(zie
vorst
eveneens
ongunstig
van
de
de
komt
mate
van
belang
van
dertig
van
dat de
is
er
sterk op
om tot een
de
voor
komt
mee,
Zee. Rondom
aan
geweest
op het
invloed
weerspiegelt
Wijk
is
er
duinlandschap (o.m. beweiding
zich
nog
steeds in
genoemde menselijke beïnvloeding
ook
de
een
door
betekenis
konij-
dat wellicht van betekenis
uitsluitend
duinvegetatie
van
delaatste
van
der duinen.
Koelerion-Silene-landschap
het
vrijwel
aan Zee
geweest;
konijnen
heeft besloten.
voor
In het NoordhollandsDuinreservaat is het mooi ontwikkeld
invloed
In
menselijke beïnvloeding in
en
konijnen-
de
sterker afschot
het Duinreservaat ook
van
droogte
merkbaar. Door deze factoren
factorencomplex
landschap
en
Anacamp-
veel betekenis is
1
Anacamptis
Dit
de
en
altijd betrekkelijk laag geweest ).
nl.
van
schaarser
winterrozetten van
vijftiger jaren
noodzakelijk
ander
konijnen
gecompliceerde samenhangen.
is
myxomatose
de directie
een
interfereren met elkaar.
droogte tengevolge
de
voor
zeer
Zee
aan
in de jaren
Anacamptis-populatie,
(1964)
bij Wijk
komt in
zijn
soort met
de situatie kwantitatief wordt bekeken,
ontstaan
in de
aan Zee
waartoe
de Nederlandse kust.
en
dan
van onze eeuw tot
veertiger
DOING
zeedorpen. den
begin
voor
komt Zuid-
en
eetbaar is, zeker ook in de winter
ijlere vegetatie
bij Wijk
is dit veranderd en wordt het te
Denemarken
zijn
moet
droogte
vorst en
wanneer
opeenvolgende jaren,
konijnenstand
nen over
de
1971).
orchideeën
van
gebied. Anacamptis
gevoelig
zou
dan wordt het voedsel
Na 1952 werd de invloed
gejaagd. is
in
duinen door toenemende
Anacamptis- populatie
in het
stroperij
groei
door. De
rozet
dus de dichtheid van de konijnen-populatie wordt bezien vorst en
& SIPKES,
verspreiding. Anacamptis
noordgrens
de winter als
konijnenvraat,
goed
te
vervolgens
;
kwetsbaarder
tis
met
haar
voortdurende
in
ijler wordt,
wateronttrekking
aan
in
en
factoren
genoemde
Wanneer b.v.
zomer, wanneer
worden beschouwd.
Anacamptis
voor
de
op
in het Mediterrane
brengt
verspreiding
1971). Extreme
LAARMAN,
heeft
zij
aangetroffen
grond
invloed
gunstige
een
wel in
en
frisse winterrozetten
doorgeknaagd (RAM
maar
houdt verband
voor,
en
Anacamptis
jonge
SIPKES, 1968).
en
factorencomplex
ruim
Europa
de
en
Anacamptis ongunstig
van
belagers
deze dieren, als ook in de
voor
ook
daarentegen
als
afgestorven
of alleen
afgevreten
hebben (zie DIJKSTRA, 1967
in
is
die
aangegeven
genoemd
vegetatie grotendeels
aantrekkelijk
bloeiwijzen
aantal factoren
een
worden veel
bij
eeuwenlange
nabij
menselijke
geiten, betreding)
ter
voor
plaatse.
oude
de Egmon-
en
deze
Wellicht is
het handhaven
van
de de
Anacamptis-populatie. Nu is het ongetwijfeld
zo,
factoren dan vraat, vorst,
zijn
op de populaties
dat
Anacamptis
l
)
een
Mededelingen
van
zeer
van
de
dat veel
droogte
meer elkaar
en
ingewikkelde
A.
van
beïnvloedende oecologische
menselijke beïnvloeding
Anacamptis. Hierbij
heer
wederzijds
moet
nog in
populatiestructuur
Amersfoort
83
(Wijk
aan
der duinen van invloed
rekening
worden
gebracht
heeft waarin verschillende
Zee).
levensstadia kunnen voorkomen
jaren
lang
planten
ondergronds
generatieve planten,
en
dan nog
groepen planten geldt
blijven
met
eveneens
dat
zich
ze
met
levend een
ook
die
verblijvende zaden, knolletjes
wel in de bodem
en
kunnen
Voor de laatste
mycorrhiza.
d.m.v.
vegetatieve
mycorrhiza,
een
twee
kunnen
knolletjes vegetatief
voortplanten. Samenvattend kunnen
betrekkingen dat deze
Nog van
rond de
plaats oecologisch enkele
een
dichtbevolkte land en
commissies zie
bezig,
van
als
gebruiken
dat de
Anacanptis-populatie in aantal te zien
teruggang
lijke oecologische
gebruikt
de waarde
N.
ten
geeft.
van
zeer
kanten wordt hieraan
voor
veelal in de
gewerkt
zie
b.v.
milieuproblematiek de
om
achteruitgang
hij Anacamptis Wijk
aan
gezien
uitzonderworden
steek houden.
worden verzameld
geven. Van verschillende
te
milieukarteringen
„De Kleuren
uit
overtuigende
een
op
ook
gegevens
Zee,
tellingen wijzen
1940 geen
argumenten
van
hij
ons
instanties
talloze
argumenten
dat deze
vorm
de
is in
milieubehoud
het natuurbehoud aan
milieuwaarderingen;
resulterende
hebben
veel betekenis dat betrouwbare
gebied
van een
en
concrete
Zee sinds
we
algemeen
de duinflora bij
van
natuur- en
grootste belang
het
van
Wijk
Dit berust zoals
met
ernstige gevolgen
De Wilde als
Immers
aan
levens-
duinen dan heeft
vaak
stuit ook
omschrijven. van
is
moeilijkheid
achteruitgang
te
situatie. Wanneer voor
dan is het
Het is daarom om
nader
gehad,
De
op de de
van
zich hiervan bewust
moeilijkheid
de
om
parameter
die zal hebben plaats
deze
Op
wijst
daarbuiten zijn actief
en
(1976).
van
blijven bestaan, maakt,
milieu in het
natuurlijk
Velen zijn
regeringswege
geven.
het
van
net
ingewikkelde Zee is
is.
levensgemeenschappen
zorgwekkend.
te
aan
Wanneer De Wilde
aftakeling
VONKEMAN
o.m.
kwantitatief aan wil
de
voor
De
gelijk.
feit dat het
het
bijzonder belangwekkend
slotopmerking.
wateronttrekking
hierin m.i.
zeggen dat
we
Anacamptis-populatie bij Wijk
en
de daaruit
Zuidwest-Nederland",
van
1972.
Op laten
deze
wijze
besluitvorming, de ruimtelijke het dan ook
voor
geheel
waarbij
ordening
een
zeldzame planten toekomst
wordt het
in het
spelen
goed om
de
om
natuur
„maatschappelijke
ook
de economie, de
drinkwatervoorziening
de stand der
populaties
dan vroeger aan
verantwoorde
MEELIS & TER KEURS, 1976
te
te
en
met
Van
belang
en
in de
werkgelegenheid,
van
belang zijn. te
tellingen
de
is
ook
om
mee
industrie,
gaan verrichten
zo
te
politieke
In dit verband is
ook
levensmogelijkheden
kunnen beoordelen en
dragen.
enig gewicht
processen"
om
hun
wijze geschiedt (zie en
milieu
en
de
initiatief (MENNEMA, 1974)
nauwkeuriger
op
o.m.
en
het natuurbehoud
tellingen
mogelijk
van
ook
aan
voor
de
argumenten
dan wel dat de evaluatie der voor
de
de andere artikelen in Natuur
gehele
en
problematiek
Landschap, 1976,nr.
3/4).
Literatuur
BOTING, H., De Kleuren Natuur-
DOING, H., 2:
1931.
van
en
De Hondswortel. De Levende Natuur 36, 356 —-358. p.
Zuidwest-Nederland
—
Landschapsbescherming,
1964. Recreatie
en
op
milieu
natuurbescherming in
Vegetatie. Mededeling ITBON
DIJKSTRA, S. J., 1967.
visie
Konijnen
en
69
en
ruimte,
1972.
Contact-Commissie
voor
Amsterdam.
het Noordhollands
Duinreservaat,
c.
orchideeën.
De Levende
84
Natuur
70,
p.
287.
Supplement
LAARMAN, MEELIS,
1971. Orchideeën in Hortus
E.,
E.
& W.
Landschap MENNEMA,
30
J.
TER
(3/4),
1974.
J.,
plantesoorten.
p.
RAM,
C. & C.
Arch.
Jaarlijkse registratie
SIPKES, in
1919.
1918,
1968. ,
STERK,
Nog
(6),
A. J.
p.
& J.
en
van
aantallen
individuen
zeldzame
van zeer
Nederlandse
99—100. 1973. Zeldzame
MENNEMA,
Landschap V.
de
Nederlandse
Poppenorchis
Natuur 74, p.
betreffende in
ons
plantesoorten
in
Zuid-
Voorne in relatie tot de
op
160—163.
land voorkomende
en
orchideeën. De Levende Natuur 71,
Jaarlijkse registratie de
van
populatiedynamica.
aantallen individuen
Gorteria 8
Orchidaceae. Ned.
Kruidk.
H.,
1976.
(2),
p.
& A. J.
W. J. J. O.
8
(1),
p.
p.
59-—60.
van zeer
zeldzame Nederlandse
1 —11.
1951. Wild Orchids of Britain. London.
S.,
1958. Orchidaceae. Flora Neerlandica
30
Zee. Gorteria
Tijdelijke groeiplaatsenvan
Konijnen
eens:
V.
VERMEULEN, P., G.
1971.
Opmerkingen
1976.
SUMMERHAYES,
WILDE,
7
1960—'70. De Levende
plantesoorten en
WESTHOFF,
264.
activiteit? Natuur
145—154.
p.
A. A.,
VONKEMAN,
Natuur 74, p.
wetenschappelijke
een
's-Gravenhage.
konijnenstand SIPKES, C„
de Wolf. De Levende
Milieukarteren:
85—98.
Gorteria
QUENÉ-BOTERENBROOD, Holland.
1976.
KEURS,
1
(5).
Amsterdam.
Rapportage: begin van
een
echt milieubeleid? Natuur
en
55—60.
DEN
DE,
(3),
Milieu-Effect
HELD,
1975.
1976. Enkele
Plantengemeenschappen in
opmerkingen over
de
Nederland.
verarmingvan
Zutphen.
de duinflora
bij Wijk
aan
p. 49 —51.
Summary
The
area
fluctuations in numbers
‘Noordhollands
of
flowering plants
Duinreservaat’
in
the
years
of
Anacamptis pyramidalis
1940—1975
85
are
reported
in the
and
conservation
briefly
discussed.
