Amenorroe. Zwangerschapsdiagnose: symptomen en tekens

Zwangerschapsdiagnose: symptomen en tekens

Amenorroe • • • •

is bij de vrouw met een regelmatige cyclus meestal de eerste aanwijzing van mogelijke zwangerschap kan een gevolg zijn van onregelmatige cycli of van ovulatiestoornissen, van menopauze of pseudocyesis bloedverlies is mogelijk tijdens implantatiefase. (teken van Hartman), dreigend miskraam, E.U.Z. of bij gynaecologische oorzaken een patiënte kan ook wensen achterstel in de regels niet kenbaar te maken

115


Ochtendbraken en misselijkheid • • •

begint meestal vanaf eerste week en vermindert tegen het einde van de 12 week rol (?) van HCG en oestrogenen vertraagde maagmotiliteit en relaxatie van de oesophagale sfincter

116


Pollakisurie door toegenomen renale bevloeiing en mechanische druk

117

Zwangerschapsdiagnose: symptomen en tekens Borstveranderingen: één van de eerste symptomen is een spanningsgevoel in de borsten (soms pijnlijk), samen met verhoogde gevoeligheid van de tepels. -Toename van pigmentatie van de areola (primair en secundair) -Tuberkels van Montgomery (sebumkliertjes) -Colostrum (vanaf 16 weken) -Striae of rekkingsstrepen kunnen zich ontwikkelen

118

Zwangere borst

119

Hypertrofische axillaire borstuitloper 120


Veranderingen in goesting, pyrosis Syncopale neigingen, moeheid

121


Uteriene veranderingen: •

•

Toename van volume door hypertrofie en hyperplasie 7 weken ~ dik ei 10 weken ~ sinaasappel 12 weken ~ pompelmoes, abdominaal voelbaar 20 weken 700 g 30 weken 850 g 40 weken 950 g Dikte door uitrekking van 9 mm naar 6 mm 122

Zwangerschapsdiagnose: symptomen en tekens •

•

Blauwe verkleuring van vaginale mucosa, cervix ten gevolge van veneuze congestie (Teken van Chadwick) In de loop van de zwangerschap treedt er een progressieve verweking van de baarmoeder op, door de vasculaire ontwikkeling en de opstapeling van intracellulair vocht. Deze verweking begint ter hoogte van isthmus (Teken van Hegar)

123


•

•

Uterusgrootte: fundushoogte is afhankelijk van zwangerschapsduur, dikte abdominale wand, grootte van patiënte, hoeveelheid vruchtwater, grootte van foetus 12 weken: boven symphyse 16 weken: + halfweg pubis-navel 20 weken: + navelhoogte Zwangerschapsduur = +/- fundushoogte (cm) + 4

124


Kindsbewegingen: gevoeld rond - 20 weken door primigravida - 16-18 weken door multigravida

•

Foetale harttonen: (120-160 slagen/minuut) - Dopplerapparaat, vanaf 12-14 weken - Stetoscoop (Pinard), vanaf 24-26 weken

•

Baarmoederkontrakties: Braxton-Hicks 125

Doptone

126

ZWANGERSCHAPSDIAGNOSE: SYMPTOMEN EN TEKENS

• Palpatie van de foetus: via handgrepen van Leopold vanaf 24-26 weken • Horizontaal en vertikaal “ballotement”: tussen twee handen het vlotten vaststellen van een relatief hard voorwerp

127


Huidveranderingen: - toename pigmentatie van tepels, uitwendige genitalia, anale regio - chloasma gravidarum - linea nigra -door toegenomen concentratie melanine (oiv melanocyt stimulerend hormoon)

- striae gravidarum ter hoogte van dijen, billen, borsten. ten gevolge van uitrekking (en toegenomen ACTH-secretie) 128


Zwangerschapstesten: zijn veelal gebaseerd op de detectie van HCG of de beta subunit van HCG in de urine; moderne testen hebben een drempelwaarde van 25 – 50 IU/l

129


Echografie: • Intrauteriene vruchtzak is detecteerbaar vanaf 5-6 weken amenorroe, en met vaginale echografie kan vanaf dan een embryo aanwijsbaar zijn • De kruin-romplengte is een maatstaf voor foetale leeftijd • Laat toe embryonale vitaliteit bij de prille zwangerschap vast te stellen

130

Echografisch beeld van embryo; +/- 9 weken

131

Prenatale zorgen Goede prenatale zorg begint pre-conceptioneel (1)    

Inlichtingen over algemene gezondheid, familiale en persoonlijke voorgeschiedenis Verloskundige voorgeschiedenis Advies naar levensstijl, preventie Advies rond stoppen contraceptie

132

Prenatale zorgen Goede prenatale zorg begint pre-conceptioneel (2) 

Verzamelen van startgegevens ~ gewicht -, bloeddruk – ~ bloedgroep – (ABO, D) ~ Rubella ~ Varicella ~ Cytomegalovirus ~ Toxoplasmosis ~ (Chlamydia trachomatis) ~ (Neisseria gonorrhoeae) ~ (Treponema pallidum) 133

Prenatale zorgen

Doelstelling: • • •

Moeder en embryo-foetus zo veilig en optimaal mogelijk doorheen zwangerschap en bevalling loodsen Duidelijke informatie, duiding, reliëf, steun, begeleiding Lessen leren voor het leven

134

Prenatale zorgen • •

Zorgpadconcept: vertrekt vanuit zwangere noden en verwachtingen Gedeelde (maar duidelijk afgesproken en gestructureerde) medeverantwoordelijkheid tussen zwangere, echtgenoot (partner), vroedvrouw, huisarts, specialist(en).

135

Prenatale zorgen

•

“… het is gemakkelijker warmte in een kliniek te brengen, dan een kliniek in elke huiskamer”

136

Prenatale zorgen: het onderzoek

? -

!

Is de patiënte zwanger Leeft de foetus Welke is de duur van de zwangerschap Evolueert de zwangerschap normaal Zijn er verwikkelingen aanwezig of te voorzien Welke zijn de vooruitzichten van de bevalling Is er foeto-pelvische disproportie Welke is houding, ligging, plaatsing van de foetus Betreft het een enkelvoudige/meervoudige zwangerschap 137

Prenatale zorgen: frekwentie van de onderzoekingen tot 28 weken: om de 4 tot 6 weken na 28 weken:om de 2 tot 3 weken na 36 weken:om de 1 tot 2 weken na 40 weken:om de 0.5 tot 1 week

138

Prenatale zorgen: anamnese

Familiale anamnese: hypertensie diabetes congenitale of erfelijke aandoeningen tweelingen trombo-embolieën

139

Prenatale zorgen: anamnese Persoonlijke anamnese: ? aandoeningen die een invloed kunnen uitoefenen op de zwangerschap of bevalling, of die door zwangerschap kunnen verergerd worden - hypertensie, diabetes, systeemziekten - nierziekten - infectieziekten - rachitis, tuberculose, gewrichtsreuma (! inwijkelingen)

140

Prenatale zorgen: gynaecologische anamnese

•

menogram:

13 jr

(5-6bpd) (4-6dd)

DII

28-31dd

• •

leucorroe ? gynaecologische behandelingen (uteriene, cervikale of vaginale ingrepen)

141

PRENATALE ZORGEN: (CONTRA)-CEPTIEVE ANAMNESE

• • • •

welke contraceptie tijdstip stop contraceptie gepland/gewenst duur kinderwens

142

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIGE ANAMNESE ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?

- Eerstzwangere of meerzwangere - Gemakkelijk zwanger, subfertiliteit - Normaal verloop, miskraam, pre-eclampsie … - Eerstbarende of meerbarende - Verloop bevalling, waar, door wie - Gemakkelijk, scheur, episiotomie - Spontaan, instrumentaal, waarom - Keizersnede, waarom - Placenta: spontaan, manueel verwijderd - Postpartum: bloedverlies, koorts, transfusie - Kinderen: - geslacht, geboortegewicht - voldragen - borstvoeding/flesvoeding - gezond

143

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIGE ANAMNESE A1P2G4M1 -

1999 - Lisa, 3450 g, normale zwangerschap en bevalling. Borstvoeding.

-

2000 - miskraam, 8 weken, aspiratiecurettage. Resusprofylaxis.

-

2002 – André, 3700 g, normale zwangerschap en bevalling. Borstvoeding. ! GESTORVEN OP 5 MAANDEN: MENINGITIS 144

PRENATALE ZORGEN: HUIDIGE ZWANGERSCHAP (1) ? Juiste datum laatste regels en kenmerken ervan: - normaal, atypisch ? Subjectieve zwangerschapssymptomen: - moe, borstspanning - misselijk - speekselvloed - eigenaardige goestingen - obstipatie - syncopale neigingen 145

PRENATALE ZORGEN: HUIDIGE ZWANGERSCHAP (2) ? Bloeddruk en gewicht voor zwangerschap

? Functie van voornaamste stelsels - dispnoe, hoesten - oedemen - angor, inspanningsdyspnoe - braken, obstipatie, eetlust - disurie, pollakisurie, nycturie - paraesthesieën, pijnen, krampen ? Datum van de eerste kindsbewegingen

146

PRENATALE ZORGEN: KLINISCH ONDERZOEK Algemeen lichaamsonderzoek -

Algemene gezondheidstoestand Lichaamsgestalte: ! < 1.50 m Bouw van het skelet Toestand van de bloedvaten Buikwand: striemen, pigmentatielijn, tonus Borsten, ontwikkeling van tepels Longen: tbc ? Hart: ausculatie en pols Anamnese-gericht specifiek orgaanonderzoek

147

PRENATALE ZORGEN: KLINISCH ONDERZOEK Gewicht: - regelmatig te registreren in gecontroleerde omstandigheden - niet zozeer het absolute gewicht maar de gewichtstoename is van belang - gemiddelde toename 8–12 kg / zwangerschap max + 500 g / week in tweede zwangerschapshelft - correlatie toename / geboortegewicht / intelligentie

148

PRENATALE ZORGEN: KLINISCH ONDERZOEK Gewicht: abnormale evolutie Te veel:

dieet metabole stoornissen vochtretentie meerling hydramnion, foetale macrosomie hydrops

149

PRENATALE ZORGEN: KLINISCH ONDERZOEK Gewicht: abnormale evolutie Te weinig: ondervoeding, dieet intrauteriene dood IUGR, placentaire insufficiëntie

150

PRENATALE ZORGEN: KLINISCH ONDERZOEK Bloeddruk: (regelmatig)

- regelmatig meten van bloeddruk bij rustige patiënte, op 2 mm Hg nauwkeurig - cave vena cava-syndroom - cave pre-zwangerschapswaarde en evolutie van bloeddruk doorheen zwangerschap - > 140/90 mm Hg = hypertensie - cave ook bloeddrukstijging onder deze absolute waarden

151

PRENATALE ZORGEN: URINEONDERZOEK - proteïnurie (stix die geelgroen verkleurt) ? - pre-eclampsie ? - urinaire infectie ? - leucorroe ? - vruchtwater - glucosurie (stix) ? - verlaging van de nierdrempel ? - verminderde koolhydratentolerantie R/ GCT, evt OGTT

152

PRENATALE ZORGEN: URINEONDERZOEK - opsporen van asymptomatische bacteriurie - 6 tot 8 % van zwangeren vertonen > 100 000 bacterieën/ml risico op pyelonefritis risico op preterme geboorte - microscopisch onderzoek - bij proteïnurie - bij hypertensie - bij koorts

153

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Palpatie van het abdomen: handgrepen van Leopold Voorzorgen:

- laten wateren - maximale ontspanning van de buikspieren - onderzoeker: rechts van patiënte - niet met koude handen, geen pijn doen - wachten tot eventuele baarmoederkontraktie over is

154

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Handgrepen van Leopold : eerste (1) - met aangezicht naar patiënte - met ulnaire rand van één hand en met de palmzijde van beide handen • men bepaalt de hoogte van de fundus, wat +/- toelaat de zwangerschapsduur te schatten - aantal weken = +/- aantal cm tussen fundus en symphysis + 4 - bij eerstbarenden vermindert de fundushoogte op het eind ten gevolge van indaling van het foetushoofd

155

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Handgrepen van Leopold : eerste (2) • men bepaalt de inhoud van de fundus - dwarsligging: men voelt niets in de fundus, de baarmoeder is breed ontwikkeld - stuitligging: men voelt het hoofd, een hard bolrond voorwerp dat men kan wegkaatsen: horizontaal ballottement - hoofdligging: men voelt de stuit: een weinig kenmerkende inhoud 156

Eerste handgreep van Leopold

157

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK

Handgrepen van Leopold : tweede (1) - met aangezicht naar patiënte - met ulnaire rand van de twee handen omschrijft men de laterale wanden van de baarmoeder; met de palmzijde bepaalt men de inhoud ervan.

158

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Handgrepen van Leopold : tweede (2) • men bepaalt de algemene vorm; uit lengte-as van baarmoeder leidt men de ligging af: lengteligging of dwarsligging • men bepaalt door vergelijkende palpatie wat men kan voelen in de flanken

159

Tweede handgreep van Leopold

160


Handgrepen van Leopold : derde (1) - met aangezicht naar patiënte - met 1 hand, vier vingers links en duim rechts, onderzoekt men onderste pool • men gaat na wat zich ter hoogte van de bekkeningang bevindt • men bepaalt de graad van indeling van de onderste pool

161


Handgrepen van Leopold : derde (2) • dwarsligging: geen onderste pool

• hoofdligging: hard, bolrond voorwerp, van baarmoederinhoud gescheiden door gleuf, met verticaal ballottement vóór de indaling • stuitligging: geen kenmerkende eigenschappen 162

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Handgrepen van Leopold (3) graad van indaling: b.b.b.i. = beweeglijk boven bekkeningang b.i.b.i. = beweeglijk in bekkeningang v.i.b.i. = vast in bekkeningang

163

Derde handgreep van Leopold

164


Handgrepen van Leopold: vierde - met rug naar patiënte - met twee handen exploreert men de onderste pool: de linkerhand op de linkerzijde, de rechterhand op de rechterzijde van de baarmoeder ! Zachtheid, o.u.s. : gevoelig

165

Vierde handgreep van Leopold

166


Handgrepen van Leopold: informatie over

- ligging ~ hoofd - stuit - dwars - houding ~ flexie - deflexie - plaatsing ~ kenmerkend deel t.o.v. bekkenring - indaling ~ vlakken van Hodge

167

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Percussie: d.d. met ascites Auscultatie:

- aorta - uteriene geruisen - darmgeruisen - foetale harttonen (120 - 160 slagen/minuut); met Doptone registreerbaar vanaf 11 - 14 weken) - foetale bewegingen - navelstrenggeruis (Doptone)

168

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK • Waarnemen van foetale harttonen = zekerheid evoluerende zwangerschap • Lokalisatie van plaats waar harttonen het beste gehoord worden is hulp bij bepaling van de ligging • (Hulpmiddel bij bepalen van meervoudige zwangerschap)

169

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK ? Is de fundushoogte conform met de zwangerschapsduur ? Betreft het een lengte-ligging ? Welk is het voorliggend deel; na 32 weken is een hoofdligging de normale ligging ? Welk is de graad van flexie-deflexie, van achterhoofds- tot aangezichtsligging ? Welk is de plaatsing van het voorliggend deel ? Welke is de graad van indaling

170

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Inwendig onderzoek of vaginaal onderzoek (1) Voorzorgen: - uitleg, privacy, chaperonne - lege blaas - patiënte in gynaecologische houding of steensnedeligging: - horizontaal, hoofd wat voorover - dijen en knieën geplooid en opengespreid - benen moeten rusten zodat buik ontspannen is 171


Inwendig onderzoek of vaginaal onderzoek (2) Voorzorgen:

- steeds vingerling of handschoen gebruiken, evenals een glijmiddel - moet niet absoluut aseptisch zo geen verwikkelingen - dokter: linkervoet steunt op bankje, linkerhand verankert zich met abdomen (steeds abdominovaginaal onderzoek) rechterhand voert vaginaal onderzoek uit

172

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Inwendig onderzoek of vaginaal onderzoek Verloop: Inspectie - Blauwe verkleuring van de uitwendige genitalia: teken van Chadwick (cfr supra) - Geen varices ? - Geen etterafscheiding door paraurethrale klieren van Skene of door klier van Bartholin - Geen condylomata - Geen vaginaal verlies; slijmerig, etterig, bloederig, kaasachtig

173


Verloskundig toucher, verloop: Kleine lippen openspreiden met linkerhand, wijsvinger (en middenvinger) van de rechterhand in de vulvaopening brengen, steun nemen tegen de achterste schedewand

174

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Verloskundig toucher:

Perineum: ? weerstand ? littekens of scheuren Schede:

? - coeles ? dwarse of overlangse septa

175

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Verloskundig toucher Baarmoederhals: ? Plaats en richting ? Vorm: spits, plomp, rond of spleetvormig ostium ? Scheuren, littekens ? Consistentie, al dan niet verweekt ? Graad van verstrijking en ontsluiting

176


Verloskundig toucher Verweking van isthmus: weke ring tussen corpus en cervix: teken van Hegar (cfr supra)

177


Verloskundig toucher: Baarmoederlichaam - volume en consistentie - 8 week: asymmetrisch: teken van Piscacek - 12 week: abdominaal palpeerbaar

178


Verloskundig toucher - Voorliggend deel (tweede zwangerschapshelft) - tussen abdominale en vaginale hand - Schedegewelven - weerstanden, bv tumor - pijnlijkheid - Inwendige bekkenafmetingen

179

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Klinische pelvimetrie Uitwendige bekkenafmeting:

Distantia ischiadica: er moet minstens plaats zijn voor 4 metacarpofalangeale gewrichten tussen beide zitbeenknobbels

180

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Klinische pelvimetrie Inwendige bekkenafmetingen: bekkeningang - conjugata diagonalis: afstand tussen onderrand van de schaamsymfyse en het promontorium (conjugata vera = diagonalis – 1,5 cm)

181

PRENATALE ZORGEN: VERLOSKUNDIG ONDERZOEK Klinische pelvimetrie Inwendige bekkenafmetingen: bekkenholte - ? normale uitholling van het sacrum, normaliter is het sacrum enkel te bereiken door inwendig onderzoek ter hoogte van het sacro-coccygeaal gewricht - schatting van afstand tussen de spinae ischiadicae

182


Klinische pelvimetrie Inwendige bekkenafmetingen: bekkenuitgang - sacro-infrapubische - distantia ischiadica - vorm van de schaamboog, idealiter halve cirkel

183

PRENATALE ZORGEN: TECHNISCHE ONDERZOEKEN • Radiopelvimetrie - bekkeningang volgens Torpin-Thoms - profielopname volgens Thoms - voorachterwaartse opname volgens Colcher-Sussman • Indicatie:

vroeger stuitligging bij primipara nu: in onbruik dynamische evaluatie (cfr partogram) gewijzigde politiek bij stuitligging

184

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE VOORSCHRIFTEN Bezigheden ? • Gewoon werk : OK cave: - zware lasten - langdurig staan - ongezond werkmilieu - toxische stoffen - infectieuze risico’s - radioactiviteit - warmte • R/ dagelijks wat wandelen in open lucht: bevordert ademhaling, bloedsomloop, slaap en bestrijdt obstipatie - regelmatig zwemmen (! evolutie) 185

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE VOORSCHRIFTEN Rust: - goede nachtrust: 8 - 10 uren - siësta (1/2 tot 1 uur): uitstekend - psychische rust: eventueel psycho-profylaxis - sociale zekerheid: moederschapsrust van 105 dagen (1 tot 7 weken voor, 8 tot 14 weken na bevalling)

186

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE VOORSCHRIFTEN Sport en reizen: •

•

- met mate OK, geen kompetitiesport - cave ongevallen ! - zwemmen OK (af te raden in zee); duiken verboden - paardrijden, gevechtssporten, wilde dansen: afgeraden - bij autorijden: regelmatig stoppen - vliegtuigreizen: cave trombo-embolieën

187

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE VOORSCHRIFTEN Kleding: - gemakkelijk, comfortabel, aantrekkelijk - los, geen spannende jarretellen …. - buikspieren, best door buikspieroefeningen tonifiëren, liever dan een zwangerschapscorset te dragen - steun kan nuttig zijn bij zwakke buikspieren, pijnen door uitrekking van de spieren, door relaxatie van de gewrichten. Draagband moet onder buik lopen en wordt best ‘s morgens in liggende houding aangedaan - steunende bustehouder - platte, ruime schoenen (! Lendenlordose, oedemen)

188

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE LICHAAMSHYGIËNE - Baden en douchen: geen probleem in normale omstandigheden - Schedespoelingen: overbodig tot zelfs gevaarlijk - Hygiëne van borsten: - regelmatig wassen en afdrogen met zuivere handdoek - insmeren van tepel en tepelhof met olijfolie - tepelmassage bij ingetrokken tepels - psychische voorbereiding of borstvoeding en aanleren van het juist aanleggen van de baby 189

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE LICHAAMSHYGIËNE Tandverzorging: - dagelijks poetsen - tandheelkundige behandeling met eventueel lokale verdoving is mogelijk en nuttig - parodontologische hygiëne vermindert risico op preterme geboorte - een zwangerschap hoeft geen tand te kosten en een globale controle van heel de mond is aangewezen bij het begin van de zwangerschap

190

PRENATALE ZORGEN: ALGEMENE VOORSCHRIFTEN

Geslachtsgemeenschap: - geen bezwaar bij een normaal evoluerende zwangerschap - cave bij dreigend miskraam, dreigende vroeggeboorte, bloedverlies, PROM, gecompromitteerde foetus

191

PRENATALE ZORGEN: VOEDINGSADVIES (1)

~ meestal weinig aanpassing nodig, zo reeds gevarieerde voeding ~ moet niet “voor twee” eten; de verminderde spierarbeid compenseert het verlies aan calorieën naar de foetus

192

PRENATALE ZORGEN: VOEDINGSADVIES (2) ~ 2500 calorieën / dag ~ voldoende eiwitten : 1,5 g/kg lichaamsgewicht ~ normale hoeveelheid koolhydraten ~ beperking van vetstoffen, die minder goed verdragen worden ~ voldoende mineralen, voor ijzer, calcium en fosfor ~ vitamines - foliumzuur en water-oplosbare - cave vetoplosbare in megadosissen !

193

PRENATALE ZORGEN: VOEDINGSADVIES (3) /dag

Niet zwanger

Zwanger

Bron

Energie (kcal)

2200

2500

Proteïnes (g)

50

60

Calcium (mg)

800

1200

Melkproducten

Fosfor (mg)

800

1200

Vlees

Magnesium (mg)

280

320

Vis, groente, graan

Ijzer (mg)

15

30

Vlees, ei, graan

Zink (mg)

12

15

Vlees, vis, ei

Jodium (µg)

150

175

Zeezout, vis

Vit A (µg)

800

800

Lever, fruit

KH, vet, proteïnes Vlees, vis, zuivelprod.

194

PRENATALE ZORGEN: VOEDINGSADVIES (4)

/dag

Niet zwanger

Zwanger

Bron

Vit D (IU)

200

400

Zuivelproducten

Thiamine (mg)

1.2

1.5

Graan, varkensvlees

Riboflavine (mg)

1.3

1.6

Vlees, lever, graan

Pyridoxine (mg)

1.6

2.2

Vlees, lever, graan

Niacine (mg)

15

17

Vlees, noten, groente

Vit B12 (µg)

2.0

2.2

Vlees

Foliumzuur (µg)

180

400

Bladgroente, vlees

Vit C (mg)

60

70

Citrusvruchten, tomaten

Selenium (µg)

55

65

-------195

PRENATALE ZORGEN: VOEDINGSADVIES (5) • Ijzerbehoefte: + 300 mg voor foetus en placenta + 500 mg voor toename RBC • Ijzerverlies: 45 mg/100 ml bloed (bij normale bevalling: 250-500 ml) Aangeraden:

supplement van 30 mg Fe/dag ~ 150 mg ijzersulfaat ~ 300 mg ijzergluconaat ~ 100 mg ijzerfumaraat ! liefst nuchter tussen twee maaltijden ! obstipatie

196

PRENATALE ZORGEN: GENEESMIDDELEN ~ mijd deze, zo niet echt nodig ~ schrijf geneesmiddelen voor, waarmee ruime ervaring bestaat ~ cf bijzondere kliniek

197

Amenorroe. Zwangerschapsdiagnose: symptomen en tekens

Recommend Documents