13-0010/mh/rs/ph
Alternatief voor Regeerakkoord
Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging Gevraagde actie: Deelt u de filosofie van Regie in eigen hand? Bent u bereid de financiële gevolgen van Regie in eigen hand door te rekenen? Bent u bereid samen met de veldorganisaties de Regie in eigen hand op het niveau van mensen, organisaties en overheid nader uit te werken en te implementeren? Inleiding De langdurige zorg in Nederland is nog steeds sterk versnipperd, leidt tot hoge administratieve lasten en is aanbodgestuurd. Zorgverzekeraars en gemeenten maken afspraken met aanbieders. In het beste geval hebben mensen inspraak. Veelal op het niveau van cliëntenorganisaties/belangenbehartigers die wensen en ideeën inbrengen. Maar het is aan de verzekeraar/zorgkantoor of de gemeente om daar iets mee te doen. Van echte invloed – het daadwerkelijk zelf bepalen – is nog nauwelijks sprake, zeker niet voor individuele mensen. Mensen zijn meer dan hun zorgvraag. Mensen willen meedoen en wanneer – tijdelijk of langdurig – ondersteuning nodig is moet die gericht zijn op (het terugkrijgen van) zelfredzaamheid en – zo mogelijk - blijvende participatie. Dat sluit aan op de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie waarin gezondheid meer is dan de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken en die appelleert aan volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn. Meedoen betekent daadwerkelijk meedoen aan het maatschappelijk leven door te werken (al dan niet betaald), sociale rollen te vervullen en door onderwijs te krijgen. Maar het meedoen is meer dan dat. Meedoen voor mensen die vaak levenslang leven met een beperking, houdt ook in, gelijkwaardige relaties kunnen opbouwen en onderhouden met partners, kinderen en persoonlijk netwerk op basis van vrijheid en wederkerigheid. Daarvoor is het nodig dat de (langdurige) zorg deel uitmaakt van een integrale visie, waarin wonen, werken, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, mobiliteit en zorg hand in hand gaan. We zien ontwikkelingen naar meer vraaggericht werken. Maar hoe komen we tot echte vraagsturing? Op welke manier kunnen en willen mensen de regie in eigen hand nemen? De ultieme vorm van vraagsturing is dat er op basis van de persoonlijke situatie afspraken worden gemaakt over de benodigde zorg en ondersteuning en de financiële middelen die hierbij horen. Het budget dat past bij de indicatie gaat direct naar het individu. Die bepaalt en betaalt. Mensen willen graag zelf beslissen hoe ze zorg en ondersteuning regelen, die past in hun leven. Mensen die levenslang en levensbreed zorg en ondersteuning nodig 1
hebben, kunnen dat veelal zelf. Maar er is ook een groep die meer moeite zal hebben om zaken zelf te regelen. Voor al deze mensen moet er de mogelijkheid zijn om de regie in eigen hand te houden. Die kan variëren van totale eigen verantwoordelijkheid voor het geld én het regelwerk tot het uitbesteden van het beheer over geld en organisatie. Uitgangspunt is altijd de individuele, integrale hulpvraag. Vaststellen van noodzakelijke zorg en ondersteuning Allereerst wordt de hulpvraag in kaart gebracht. Vertrekpunt vormt de persoonlijke situatie van het individu en de beperking die hij of zij ervaart. Vervolgens wordt geïnventariseerd wat hij zelf kan en wat er in zijn omgeving geregeld kan worden. Op basis van de persoonlijke wensen ten aanzien van zijn leven wordt vastgesteld welke aanvullende zorg en/of ondersteuning noodzakelijk is. Daarbij hoort een budget, dat eventueel uit eigen middelen kan worden aangevuld. Dat budget wordt ingezet om de aanvullende zorg en ondersteuning te regelen. Bij het in kaart brengen van de integrale hulpvraag en het vaststellen van de noodzakelijke zorg en ondersteuning, spelen de volgende elementen een rol: •
De problemen en mogelijke oplossingen moeten onafhankelijk en toetsbaar in beeld worden gebracht op basis van de ICF-systematiek. Indicatie leidt tot het vaststellen van de noodzakelijke ondersteuning om de eigen regie en autonomie in stand te houden. Dit is een samenspel tussen het individu en de professional waarbij er mogelijkheid tot beroep is. Mensen moeten een beroep kunnen doen op onafhankelijk cliënt ondersteuning die los staat van belangen van aanbieders.
•
Vervolgens wordt gekeken wat iemand zelf kan, wat er in de eigen omgeving geregeld kan worden en welke zorg/ondersteuning er nodig is voor participatie. Aan deze zorg/ondersteuning wordt een budget gekoppeld. Dit budget hoort bij het individu en is bedoeld om zorg in te kopen of te regelen.
•
Het in kaart brengen van de hulpvraag vindt plaats in een face-to-face gesprek met het individu conform een toetsbare methodiek gebaseerd op de ICF. Dit gebeurt onafhankelijk (bijv. door onafhankelijke organisatie of wijkteam) en integraal (wonen, zorg, welzijn, onderwijs, vervoer enz.). We pleiten ervoor om hiermee snel te starten zodat gemeenten zicht krijgen op de vragen die er zijn en kunnen nadenken over hoe oplossingen geboden kunnen worden binnen het beschikbare budget. Start met de mensen die een indicatie hebben voor AWBZen/of Wmo voorzieningen.
•
Noodzakelijke zorg hoort een wettelijke aanspraak te zijn. Voor ondersteuning geldt dat er eerst gekeken wordt wat mensen nodig hebben en vervolgens wat iemand aan eigen verantwoordelijkheid kan dragen. Hieruit volgt wat er vanuit een collectieve voorziening geboden wordt. Eigen verantwoordelijkheid speelt een veel kleinere rol voor mensen die levenslang en levensbreed te maken hebben met beperkingen.
•
Voor alle groepen geldt dat de hulpvraag wordt vastgesteld op basis van een integrale analyse van ervaren beperkingen en wensen ten aanzien van kwaliteit van leven. Bij de organisatie van de noodzakelijke zorg en ondersteuning wordt aangesloten bij de wensen en de mogelijkheden om de regie in eigen hand te nemen.
2
Mogelijkheden om de regie in eigen hand te nemen Na vaststelling van de integrale hulpvraag kan – binnen het vastgestelde budget en indien gewenst aangevuld met eigen middelen- de noodzakelijke zorg en ondersteuning geregeld worden. Dat zou op drie manieren moeten kunnen: 1. Via een persoonsgebonden budget. Mensen regelen hun zorg en ondersteuning zelf en beheren hun budget. Het beheer kan ook in trekkingsrecht, waarbij een derde partij opdrachten tot betalingen controleert en verwerkt. 2. Via persoonsvolgende bekostiging waarbij het budget beheerd wordt door een andere partij. Dat kan de verzekeraar zijn, de gemeente, de patiëntenorganisatie of een coöperatie. Mensen regelen zelf hun zorg en ondersteuning binnen het beschikbare budget. Hierbij zijn twee varianten denkbaar: a. de variant waarbij mensen zelf hun zorg en ondersteuning regelen. Administratie en betalingen verlopen via de partij die het geld beheert. b. de variant waarbij mensen wel zelf kiezen maar het niet zelf regelen. Naast de administratie en de betalingen, wordt ook het regelwerk gedaan door de andere partij. 3. Via persoonsvolgende bekostiging waarbij het budget beheerd wordt door een andere partij. Deze regelt de zorg en ondersteuning voor de cliënt en doet de betalingen. In de varianten waarbij personen zelf hun zorg en ondersteuning kiezen en of regelen, vindt de terugkoppeling over geleverde diensten altijd plaats bij de persoon zelf of zijn vertegenwoordiger. Bij de laatste variant is dit de organisatie die voor de persoon de zorg gaat regelen. Uitgangspunten voor nieuw systeem Om de regie in eigen hand benadering in de praktijk werkend te krijgen, zijn de volgende uitgangspunten noodzakelijk: Versnelde opbouw van een inclusieve samenleving. Door aan de voorkant te investeren in toegang, sociale netwerken en inclusie, worden besparingen gerealiseerd in dure maatwerk oplossingen aan de achterkant en kunnen onnodige eigen bijdragen worden voorkomen; Transparante integrale indicatiestelling op basis van ICF; Maatwerk en ondersteuning op basis van compensatiebeginsel; Persoonsvolgende financiering als wettelijk recht en volwaardig alternatief van zorg in natura; Onafhankelijke positie van burger mogelijk maken en de cliëntparticipatie en inspraak uniform regelen. Binnen de verschillende wetten, met oog voor samenleving en eigen regie; borg inkomenspositie (eigen bijdragen mogen er niet toe leiden dat kwetsbare mensen geen toegang meer hebben tot noodzakelijke voorzieningen); Het individu en zijn/haar omgeving zijn in staat om zelf zijn leven te organiseren en in te richten dan wel krijgen hierbij onafhankelijke ondersteuning. Financiering en inkoop is uitvoeringstraject als behandeling/plan door alle partijen onderschreven/ondertekend is en getoetst is door “toezichthouder”; eigen regie betekent ook eigen verantwoordelijkheid. Dus afspraken zijn bindend voor alle betrokkenen.
3
Financiële paragraaf Uit eerder onderzoek is gebleken dat met een persoonsvolgende financiering een besparing van 20% op het huidige budget bereikt kan worden. Bij de doorrekening van effecten is het van belang dat een keuze gemaakt wordt voor een andere visie op en organisatie van zorg. Op basis van de uitgangspunten van deze visie kan een doorrekening gemaakt worden die aansluit op de regie in eigen hand. De kosten voor zorg en ondersteuning kunnen dalen als er echt goed op maat geïndiceerd wordt en dit ook integraal gebeurt, gevolgd door een mogelijkheid om ondersteuning integraal te regelen. Er wordt nu veel overbodige zorg geleverd of ondoelmatig zorg geleverd. Een kostenreductie zal ook aan de orde zijn vanwege het wegwerken van bureaucratie: onnodige loketten, onnodig papierwerk, onnodige procedures, verdwijnen van belastende administratieve handelingen enz. Kortom: ons pakket aan maatregelen kent drie pijlers: 1. Eigen regie door persoonsgebonden- of persoonsvolgend budget 2. Het sterk vereenvoudigen van de organisatie van de zorg 3. Het afslanken van de uitvoeringsstructuur Alles bij elkaar kan met bovenstaande aanpak goedkoper gewerkt worden ten opzichte van de huidige kosten voor reguliere zorg en ondersteuning. We accepteren het financiële kader van het Regeerakkoord als op de inhoud en uitvoering van de maatregelen bovenstaande alternatieve invulling wordt geboden.
4
Bijlage Schema: van vraag naar uitvoering Mens komt met vraag (t.a.v. ervaren beperking) in het lijf of in zijn omstandigheden of beide
Fase 1
a.
Bepalen van beperking Diagnostiek
b.
Bepalen van (blijvende) impact beperking op leven van mens
Resultaat: integrale zorg- en ondersteuningsvraag Fase 2
Bepaal samen met het individu wat er nodig is om te kunnen participeren in de samenleving a. Inventariseren wat het individu zelf/in de omgeving kan regelen. b. Bepalen welke aanvullende zorg en ondersteuning nodig is. c. Vaststellen van budget voor aanvullende zorg en ondersteuning. d. Individu beslist of hij zelf het budget gaat beheren of dat hij dat uitbesteedt. e. Individu kiest wie de zorg/ondersteuning gaat leveren (of hij geeft dat uit handen aan een derde partij). f. Contract opstellen met degene(n) die zorg en ondersteuning gaan leveren.
Fase 3
Uitvoering en evaluatie: op basis van de planning wordt bepaald wat verantwoordingscyclus is t.a.v. de uitvoering van ieders taak binnen het gestelde plan. Dit geldt voor alle partijen. Terugkoppeling over de geleverde diensten vindt plaats bij de persoon zelf of zijn vertegenwoordiger, tenzij het individu ervoor heeft gekozen om dit via een derde partij te laten verlopen. Plan bijstellen op basis van resultaat en ontwikkeling situatie (persoon en omgeving).
5
