Alles ligt al min of meer vast

Acteur en zanger Willem Nijholt (77):

‘Alles ligt al min of meer vast’ Magazine van de Unie KBO nummer 1/2, jaargang 60 januari/februari 2012 Win een servies

van Janneke Brinkman Help!! Hoge huren in het verzorgingshuis

We gaan meer bewegen! Sociale media:

nieuwe vrienden maken

In de Gelderse Vallei heb ik ooit een barre winter doorgebracht

Bewegen loont, ook op latere leeftijd

35

52

Doorbreek vaste patronen en bemoei je niet te veel met elkaar

inhoud 24 Niet scheiden maar blijven

Steeds meer mensen boven de 50 jaar gaan scheiden. Het is een ingrijpende en verdrietige beslissing na zoveel jaren samen. ‘Scheiden is niet altijd dé oplossing’, aldus Sophie de Wijn.

48 Hoge huren in het

­ erzorgingshuis v Vanaf 2014 veranderen de ­financiële regels voor verpleegen verzorgingshuizen. Dat kan nadelig uitpakken voor mensen met een laag inkomen. De Unie KBO heeft er bij de politiek op aangedrongen eerst de gevolgen duidelijk in beeld te brengen.

66 Doen wat je altijd al wilde

2 Nestor

De wereld rondzeilen, muziek componeren, in het buitenland wonen, eindelijk iets gaan doen met yoga, schilderen of op zoek naar je roots: bijna ieder mens heeft wel een droom die hij later wil gaan vervullen. Mireille Goedkoop schreef ‘Ik doe het! Van dromen naar doen. Na je pensioen.’

24

en verder 5 6 10 14 16 20 27 30 33 35 36 38 42 44 47 52 56 60 63 68 70 72 74 75

Post Interview Willem Nijholt Nieuws Jaaroverzicht 2011 Gerommel met de huren Reizen: betoverend Bali Typisch provincie Noord-Holland Digitaal: sociale media Zo, die is fit!: lijndansen We gaan meer bewegen Gezondheid: binnen bewegen Tijd voor hobby’s Oud en der dagen zat Vraag & Antwoord Goed idee: likeurproeverij Wandeling: Gelderse Vallei Contact en Op zoek Hollander in Zuid-Afrika Geniet: Een zoete Notenkraker Ledenvoordeel: reizen en winterpakket Mijn Passie: servies schilderen Uit! Puzzel Provinciale KBO’s en ledenwerving

Welkom Lekker thuis blijven wonen

48

Huur betalen in het verzorgingshuis ongunstig voor lage inkomens

colofon Unie KBO De Unie KBO is de grootste senioren­organisatie met meer dan 200.000 leden. Wij zetten ons graag in voor de belangen van senioren. Vragen? Voor vragen over uw lidmaatschap: neem contact op met uw provincie (adressen zie pag. 67) Ledenservice: tel. 0900 – 821 21 83 (€ 0,10 ct/min) op werkdagen van 9.30 – 12.30 uur Juridische en financiële vragen: donderdag van 13.30 – 15.30 uur Website: www.kbo.nl Redactieadres: Postbus 325 5201 AH ’s-Hertogenbosch E-mail: [email protected] Directeur: Stella Salden Hoofdredacteur: Ingrid Nies Redactieraad: Jan Brinkers, Hes van Huizen, Wil Jansen, Cor ­Sluijters (namens het ledenpanel) en Suzanne Meeboer Tekstcorrectie: Egbert Hartman

Aan dit nummer werkten mee: Frederike Berntsen, Arjan Broers, Frank van Geffen, Will Hurkmans, Peter Louwerse, Suzanne Meeboer, Herman Post, Ineke de Ridders, Joop Rosier, Ad van Schaik, Cor Schoenmaker, Andrea Steinmetz, Adri ­Verweij, Arjan Visser, Ellen F. Vogel Fotografie: Marc Bolsius, Eduard Ernst, Hes van Huizen, Mark Kohn, Arjen Jan Stada Illustraties: Ron Beumer, Michiel Moormann Cartoon: Tom Janssen Vormgeving: Sikko Hoogstra, Mariska Leerink, X-Media Solutions Druk: Senefelder Misset, Doetichem Advertentie-exploitatie: PSH Media Sales Postbus 30095, 6803 AB Arnhem Theo van Rossum 026-750 18 41 [email protected] Nestor is een uitgave van de Unie KBO en verschijnt 10 keer per jaar. KBO-leden ontvangen Nestor gratis. Niet-leden betalen € 26. Abonnement/lidmaatschap ­opzeggen voor 1 november.

Toekomstige ouderen moeten zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, vindt de overheid. Daar kunnen wij ons als Unie KBO prima in vinden. De meeste mensen willen niets liever. Maar dan moet diezelfde overheid er ook voor zorgen dat aan randvoorwaarden wordt voldaan. Oftewel: dat huizen geschikt zijn om er te blijven wonen, ook als je een beperking krijgt. Dat je bijvoorbeeld zorg kunt ontvangen in je badkamer. Om aan de toekomstige vraag te voldoen, zijn er jaarlijks(!) 40.000 extra woningen nodig, geschikt voor ouderen en mensen met een handicap. Wij vrezen dat dat streefcijfer bij lange na niet gehaald wordt. Daarom hebben wij er al lange tijd op gehamerd dat het slimmer is om preventief te werken en nieuwe woningen standaard ‘geschikt voor ouderen’ te maken. Dat signaal is nu opgepikt door (oud)minister Donner. Andere ingrepen maken het blijven wonen in de vertrouwde omgeving echter lastig. Zo is er een Europese regel die ervoor zorgt dat woningcorporaties nog maar tien procent van hun sociale huurwoningen mogen toewijzen aan mensen met een inkomen boven 34.085 euro. Hierdoor vallen veel ouderen met een middeninkomen tussen wal en schip: te rijk voor een sociale huurwoning, te arm voor de vrije huursector. Op pagina 16 leest u hier meer over. En dan ligt er nog het plan van het kabinet om de financiering van verpleeg- en verzorgingshuizen te veranderen (zie artikel vanaf pagina 48). Mensen krijgen dan de zorg vergoed, maar betalen zelf de huur. Hoewel de Unie KBO voordelen ziet in deze ingreep, plaatsten wij ook kritische kanttekeningen. Onze grootste zorgen zijn de betaalbaarheid voor de bewoners en de toename van administratieve lasten. De eerste tekenen wijzen erop dat de maatregelen ongunstig uitpakken voor lage inkomens. Wij hebben, samen met de koepel van ouderenorganisaties CSO de Tweede Kamer gewezen op de inkomensgevolgen en gewaarschuwd dat mensen straks mogelijk te maken krijgen met een opeenstapeling van eigen bijdragen voor verschillende voorzieningen. Verder heeft de Unie KBO aan het Nibud opdracht gegeven de inkomensgevolgen te onderzoeken. Wij houden u op de hoogte. Hans Muis Voorzitter Unie KBO

Nestor 3

Post

Reageren op artikelen in Nestor? Mail dan naar [email protected] of schrijf naar Unie KBO, Post Nestor, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. Vergeet niet uw naam, adres, woonplaats en eventueel e-mailadres te vermelden.

Diepgaande artikelen

We lachen wat af

De Nestor is een mooi blad, maar Nestor moet zich veel meer richten op zaken die nu en morgen aan de orde komen. Wij zouden graag meer diepgaande artikelen lezen, bijvoorbeeld over de economie of specifieke zaken, zoals bijvoorbeeld de sociale huursector: ouderen die altijd in een huurwoning gewoond hebben en een gezamenlijk inkomen hebben van meer dan 34.085 euro bruto per jaar komen niet meer in aanmerking voor een sociale huurwoning. Een hypotheek zit er voor deze mensen niet meer in. Kunt u daar eens aandacht aan besteden? n Piet van de Eijkhof (voorzitter regioraad Zaanstreek/ Waterland) Redactie: zie de artikelen op pagina 16 en pagina 48

Wij zijn nog niet zo lang lid van de KBO. We zijn lid geworden vanwege de collectieve zorgverzekering. Daar kwamen de extra’s nog eens bij, dus financieel geen reden om het niet te doen. Daarnaast zocht ik vrijwilligerswerk en vond dit bij de KBO: ik ga een keer per 14 dagen de Nestor voorlezen bij een mevrouw die slecht ziet. Er is een grote klik en we kletsen en lachen wat af met elkaar. In feite lees ik de Nestor dus twee keer, maar er staan altijd erg leuke verhalen in, dus dat is beslist geen straf. De verhalen over de wandeling lezen we ook graag. Erg goed beschreven, zodat je het als het ware voor je ziet. Ik heb echter een grote vraag: niet alle ouderen zullen even goed ter been zijn. Zou u bij de wandeling kunnen vermelden of deze rolstoelgeschikt is of niet? Een kleine moeite lijkt mij. n Elly Vaasen-Hermans (gelukkig nog zeer goed ter been maar partner rolstoel afhankelijk) Redactie: een goede suggestie, die we meteen ter harte nemen.

Dure notaris hoeft niet

Ik heb met veel belangstelling het artikel ‘Wat doen we met het huis?’gelezen. Omdat er veel leden zijn die een eigen huis hebben, is het belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de wetgeving. Helaas mis ik onder aan het artikel de volgende opmerking: Als u na bestudering van dit artikel een calculatie maakt en op grond hiervan een testament of een tweetrapstestament laat opmaken, dan hebt u altijd een notaris nodig. Bent u in staat om de berekende erfbelasting zelf te betalen en wilt u uw kinderen niet opzadelen met een hogere erfbelasting, dan hoeft u niet naar een notaris te stappen (dit bespaart u veel geld). n Bauke Visser

Nestor 5

6 Nestor

Tekst: Arjan Visser Foto: Mark Kohn

in t e r view

Willem Nijholt (77):

‘Het lot legt op  je bordje wat  je toekomt’ Willem Nijholt is een half uur te laat. En dat spijt hem zo, dat spijt hem zó verschrikkelijk, dat je hem - als het überhaupt al nodig was onmiddellijk wil vergeven. Hij houdt je hand vast, praat, luistert, schiet vol en schaterlacht. Het kan natuurlijk niet, maar je zou er haast aan toevoegen: en dat alles tegelijkertijd.

Het succes van het boek ‘Met bonzend hart - Brieven aan Hella S. Haasse’ gaat hem niet in de koude kleren zitten. Vraag­ gesprekken, voorleesavonden, signeersessies - het is een uitputtingsslag, meneer.

‘Het was zo druk gisteren, ik dacht vanmiddag: ik ga even liggen, gewoon een beetje liggen, maar toen ben ik slaap gevallen. En onderweg hier naartoe kreeg ik weer zo’n vreselijke steek in mijn knie. Artrose. Het zit in al mijn gewrichten. Vroeger schreef ik alles met een pen. Nu kan ik alleen nog met vier vingers tikken.’ Wanneer werd u gewaar dat u ouder werd?

‘Ik ben op mijn 40ste gaan dansen. Ik trainde elke avond met van die 21-jarigen mee. Drie kwartier warming-up. Soms werd ik er gek van; het ging alleen maar op house-muziek. Op een keer riep ik: ‘Jongens, Bach en Mozart swingen ook als gekken!’ Nou, dat wilden ze wel eens horen. Ik nam de Brandenburger concerten mee en ze waren er helemaal weg van. Maar goed, op mijn 68ste hield ik het niet langer vol. Daarna begon ik oud te worden. Mijn spieren gingen krampen en die artrose kwam. Vreselijke ziekte hoor, kom je nooit meer vanaf.’

Dat zijn de fysieke klachten. Is het verstrijken van de tijd ook iets waar u…

‘Of ik nadenk over de dood, bedoel je? Ja. Ik herinner mij dat ik een keer in de tuin van ons huis in Frankrijk in een ligstoel lag en dacht: als dit het einde is, heb ik daar vrede mee. Het was tegen zonsondergang en dan wordt alles stil. Zelfs de vogels zwijgen even. Geen blaadje ritselt. Ik zag de lucht verkleuren, langzaam werd het donker, en het leek mij haast vanzelfsprekend dat ik in de nacht zou verdwijnen. Tot er ineens, fladderfladder, een paar vleermuizen tevoorschijn kwamen en mij als het ware terughaalden. Het is een paradox: ik lag daar dolgelukkig van het leven te genieten, terwijl ik tegelijkertijd met liefde in die prachtige, donkere stilte was opgegaan.’ Hebben wij daar iets over te zeggen, denkt u?

‘Je kunt natuurlijk het besluit nemen om er een einde aan te maken, maar ik geloof erg aan een soort bestiering. Astrologie is niet voor niets al tweeduizend jaar voor Christus een wetenschap geweest. Ik ben een Kreeft en ik pik de andere Kreeften er zo uit. Ik

Nestor 7

»

Zelfs de vogels zwijgen even... heb echt het gevoel dat alles al min of meer vastligt als je wordt geboren.’ Uw moeder zei vroeger: ‘Het lot legt op je bordje wat je toekomt.’

‘Wij zaten in het Jappenkamp. Wat wij kregen was geen eten, het was vreten. Vreten wat de hond had uitgekotst. Maar als je honger hebt honger doet pijn, jongen, het is alsof er een ijzeren klem op je maag wordt gezet - dan eet je alles, tot de laatste korrel. Je likt je bord leeg, tot de laatste veeg. ‘Het lijkt niks,’ zei mijn moeder, ‘maar de mieren worden er groot van.’ Zij sleepte ons er doorheen, met al die zelfbedachte wijsheden van haar. Ze had het over takken met doornen die op je pad lagen en dat je die moest opruimen en er anders maar doorheen moest zien te komen.

de auto kwam aanrijden, met dat lieve engelenkopje. De deur ging open, ik nam haar hand, hielp haar uit de auto en vroeg of ik haar tas mocht dragen.’ ‘Ja hoor,’ zei ze, ‘jij mag mijn tas dragen.’ Ik heb vier dagen met die tas achter haar aan gelopen, zo trots als een aap met zeven staarten. Hella Haasse, de schrijfster van ‘De scharlaken stad’ en van ‘Het woud der verwachting’ - ik klóm in die vrouw, gewoon. We beleefden een prachtige tijd samen. Bij het weggaan bekende Hella dat ze eigenlijk niet zo’n zin had gehad om mee te doen en dat ze pas had toegezegd toen ze hoorde dat Willem Nijholt haar partner in de Villa zou zijn...’

Moederfiguur, tempo doeloe - zijn dit ook elementen die uw vriendschap met Hella Haasse bepaalden?

‘Hella was in de laatste twaalf jaar mijn allerliefste vriendinnetje, mijn mentor. Ik kende haar al een beetje, maar de echte ontmoeting vond plaats bij Villa Felderhof in 1998. De programmamakers belden mij op om te vragen of ik er voor voelde mee te doen. Ik twijfelde. ‘De mensen kennen mijn verhaal nu langzamerhand wel,’ zei ik, ’en bovendien ben ik nu op vakantie in Zuid-Frankrijk, dus...’ ‘Waar zit u dan?’ ‘In Draguignan.’ ‘O, dat is maar vijf kilometer van de Villa vandaan!’ ‘Ja maar..’ ‘Wilt u niet weten wie de andere gast zal zijn?’ ‘Nou?’ ‘Hella Haasse.’ ‘O, maar dan kom ik!’ Ik was er als eerste en ik zie nog hoe

Zij sleepte ons er doorheen, met al die zelf­bedachte wijsheden van haar En toen besloot u haar af en toe een kaartje te schrijven?

Nationaal Archief, Spaarnestad Photo, Ger Dijkstra

Ik weet nog goed dat we na de oorlog bij tante Annie in Millingen aten. Zij had gehoord dat wij in Indië zo graag nasi goreng aten en die lieve tante Annie had al haar rijstbonnen voor ons opgespaard. Ze had natuurlijk geen idee wat nasi was. Het enige

rijstgerecht dat zij kende was rijstepap met boter en kaneel. Ze begreep onze beteuterde gezichten niet: ‘Jullie zijn toch zo dol op rijst?’ ‘Ja, jongens,’ zei mijn moeder, ‘het lot legt op je bordje wat je toekomt.’ Om daar, na een korte pauze, aan toe te voegen: ‘En wat er nu ligt, eet je op!’

Musical ‘Foxtrot’ met Willem Nijholt en de dansgroep, oktober 1977.

8 Nestor

‘Ja, dat deed ik. Overal vandaan. En ik had steeds meer te vertellen. Op een dag schreef ik haar over die keer dat ik bij mijn moeder achterop de fiets zat. Achterstevoren, met de ruggen tegen elkaar. We waren op de pasar geweest en ik hield een bruine zak met van die likkoekjes - ken je die? biscuitjes met aan één kant een gekleurd suikerlaagje? - vast. Het begon een beetje te regenen en mijn moeder fietste stevig door. De wegen in die Indonesische dorpjes waren niet echt egaal, dus na een paar hobbels scheurde ineens de zak open en verloor ik een paar van mijn koekjes. Ik zette het op een gillen en mijn moeder riep: ‘Ah, hou nou stil!’ ‘Ja maar, mijn koekjes!’ ‘Doe maar net alsof je Kleinduimpje bent,’ zei ze. Briljant, toch? Ik heb toen, met groot plezier, al mijn koekjes, stuk voor stuk, laten

In zijn brieven aan Hella Haase laat acteur Willem Nijholt (Gombong op Java, 1934) zich van zijn beste kant zien: levendig, serieus en openhartig.

vallen. Hella vond dat ik het erg leuk had opgeschreven en vroeg of ik haar vaker, meer, wilde schrijven.’ Was het alsof er een poort openging?

‘Ja, echt. Zo was het. Ik schreef meteen een brief van zestien kantjes. ‘Lieve Hella...’ en de rest leek vanzelf te komen. Ik vond het heerlijk om haar te schrijven. Ze leverde ook commentaar op mijn brieven; adviseerde wel eens dingen weg te laten

of in te korten. ‘Ja maar, Hella,’ zei ik, ‘het hoeft toch zeker niet in een boek?’ ‘Nou...’ Toen bleek dat ze met Patricia de Groot, haar redacteur bij Querido, had gesproken. Zij was overtuigd van de literaire waarde van die brieven; ze móesten gepubliceerd worden. Het boek zou uiteindelijk 340 pagina’s gaan tellen, maar ik had er wel twaalfhonderd liggen. Ik blééf maar schrijven en nu... nu is ze weg. Drie dagen nadat ik mijn

boek had laten zien, is ze gestorven. Laatst moest ik naar de studio om mijn brieven voor te lezen - ‘Met bonzend hart’ gaat een luisterboek worden - maar ik kwam niet verder dan ‘Lieve Hel...‘ Ik kan het niet. Nog niet. Misschien moet ik het over een tijdje nog een keer proberen.’ « Met bonzend hart - Brieven aan Hella S. Haasse door Willem Nijholt, Querido 2011.

Nestor 9

Nieuws van het landelijk bureau

Kabinet: immobiele ouderen gaan maar met het openbaar vervoer

Ouderen met mobiliteitsproblemen kunnen goed met het openbaar vervoer reizen, vindt het kabinet. En brengt daarom het aantal gesubsidieerde kilometers Valys-vervoer voor deze groep omlaag van 750 naar 450 per jaar. De Unie KBO vraagt (in CSO-verband) de Tweede Kamer er alles aan te doen om het huidige kilometerbudget van 750 kilometer in 2012 te handhaven. Ouderen met een mobiliteitsbeperking krijgen, als zij hiervoor zijn geïndiceerd, een persoonlijk kilometerbudget (pkb). Voor 18 cent per kilometer kunnen ze reizen van deur tot deur, of tot aan het openbaar vervoer om daarmee verder te reizen. Het pkb is ingesteld om vereenzaming onder ouderen tegen te gaan. Ze kunnen er sociale en recreatieve uitstapjes mee maken. Nu is de huidig vastgestelde 750 kilometer al niet veel; als iemand vanuit Scheveningen op bezoek gaat in de regio Eindhoven, is tweevijfde van zijn jaarbudget al gebruikt. Velen van de betreffende senioren - vaak tachtig jaar en ouder - zijn zo immobiel dat ze helemaal niet van het openbaar vervoer gebruik kunnen maken. De telefoons bij de Unie KBO staan dan ook roodgloeiend, nu de betreffende ouderen hebben gehoord dat hun budget met 40 procent wordt verlaagd. Voor veel ouderen is het huidige budget vaak de enige mogelijkheid om nog enkele reizen per jaar te kunnen maken, bijvoorbeeld om zieke naasten voor het laatst te bezoeken.

Samen staan we sterk! Het landelijk bureau van de Unie KBO heeft de afgelopen tijd weer heel wat gedaan om voor uw belangen op te komen! Op deze pagina’s een aantal van onze activiteiten.



De Unie KBO vindt dat alle toekomstige artsen toegerust moeten zijn voor de behandeling van (kwetsbare) ouderen en verplicht een coschap moeten lopen bij ouderengeneeskunde en heeft hierover een brief gestuurd aan de Federatie van Universitair Medische Centra.



De Unie KBO is het eens met de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) dat minister Schippers van VWS nadrukkelijk voorlichting moet verschaffen over het belang van gezonde leefstijl en gezonde omstandigheden, zoals staat in het advies ‘Preventie van welvaartsziekten’.

De CSO is de koepel van de ouderenorganisaties waar de Unie KBO deel van uitmaakt.

10 Nestor

Doe mee met de KBO-enquête: is Nederland seniorproof?

Is Nederland een geschikt land om oud te worden? Voelen senioren zich doorgaans fijn in ons land? Dat zijn de vragen die de Unie KBO de komende weken aan de Nederlandse samenleving - en dus ook aan u als KBO-lid - gaat voorleggen. We willen weten welk rapportcijfer Nederland krijgt als het om de vergrijzing gaat; of jonge mensen met vertrouwen oud durven te worden in onze samenleving. We gaan dus achterhalen of onze bevolking vindt dat Nederland ‘seniorproof’ is, nu en in de toekomst. Daarom roepen wij Nederlanders van alle leeftijden op om mee te doen aan een nationale KBO-enquête, ook via Twitter en Facebook. De uitkomsten worden gepubliceerd in Nestor en zullen we gebruiken voor onze landelijke belangenbehartiging. En natuurlijk is deze nationale peiling ook bedoeld om een publiek debat tussen generaties op gang te brengen. 2012 is tenslotte niet voor niets door de Europese Unie uitgeroepen tot het ‘Jaar van de solidariteit tussen de generaties’.

Maak kans op een iPad

Wilt u als KBO-lid meedoen aan onze nationale enquête ‘Is Nederland seniorproof’? Ga dan naar www.kbo.nl en vul de vragenlijst in. Het kost u ongeveer 10 minuten en u krijgt meteen een individuele uitslag. Bovendien maakt u kans op het winnen van een iPad. Geen internet? Bel dan voor het opsturen van een papieren vragenlijst naar onze KBO-Ledenservice 0900- 821 21 83 (€ 0,10 ct/min) op werkdagen van 9.30 uur tot 12.30 uur.

U i t g e l i c ht

Doe mee!

Meld uw ervaringen rond wonen

Voor veel senioren is wonen een moeilijk onderwerp. Bijvoorbeeld als echtparen gedwongen uit elkaar moeten, omdat een van hen naar een verzorgingshuis moet. Of dat u niet meer in uw huis kunt blijven wonen. Dat u gedwongen wordt uw huis te verkopen. Of dat uw huidige woonruimte onbetaalbaar is geworden. De Unie KBO hoort graag van u waar u tegenaan loopt op het gebied van wonen. Wij hebben de minister zover gekregen dat hij een actieplan ouderenhuisvesting gaat ontwikkelen en willen daar zoveel mogelijk van uw ervaringen in meenemen. Mail daarom uw verhalen naar [email protected] o.v.v. ‘meldactie wonen’.

Veiligheid in en om huis

Op 7 februari 2012 was in Oud-Beijerland de aftrap voor het nieuwe project ‘Integrale Veiligheid’. Tijdens bijeenkomsten geeft de Unie KBO voorlichting over brand-, val- en inbraakpreventie in en om het huis om mensen bewuster te maken van de veiligheid in huis. KBO’ers hebben ook de mogelijkheid om een huisbezoeker langs te laten komen die mensen op persoonlijke basis tips en advies kan geven. De voorlichting is in samenwerking met Stichting Consument en Veiligheid ontwikkeld. Eind februari zijn er twee trainingen Integrale Veiligheid: voor het geven van groepsvoorlichting en een training die gericht is op het doorlopen van een huis op basis van een checklist. Voor meer informatie kunt u mailen naar [email protected]

We blijven veilig mobiel

Het project Blijf Veilig Mobiel (BVM), waarin de Unie KBO met negen organisaties drie jaar samenwerkte aan veiligheid voor senioren in het verkeer, krijgt een vervolg. Tijdens een eindsymposium op 24 november werd door minister Schultz van Haegen een nieuwe subsidie toegezegd. Tijdens het eindsymposium werd de balans opgemaakt van drie jaar Blijf Veilig Mobiel. ANWB-directeur Guido van Woerkom stelde dat 500.000 tot 1 miljoen mensen zich onzeker voelen in het verkeer. De openbare ruimte moet toegankelijk zijn voor iedereen, vond ook Hugo van Steenhoven, directeur van de Fietsersbond. Ook Karla Peijs, voorzitter van Veilig Verkeer Nederland, kan zich vinden in het BVM programma: ‘Iedereen moet veilig over straat kunnen. Ook ouderen. Als dat niet meer kan, is dat een abonnement op eenzaamheid.’

Lobby hulpmiddelen

Hulpmiddelen worden nu nog verstrekt uit drie wetten: Zorgverzekeringswet (Zvw), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Als het aan de ouderenorganisaties ligt, worden dat er twee: de Zvw voor hulpmiddelen gekoppeld aan een aandoening en de Wmo voor hulpmiddelen die te maken hebben met de woning. De Unie KBO wil dat de AWBZ-hulpmiddelen in hun geheel worden overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet, om tot onduidelijkheid voor de burger, stijgende kosten en uitvoeringsproblemen te voorkomen. De lobby van

de Unie KBO in CSO-verband heeft gewerkt: na een motie van de PVV is de overheveling van een aantal hulpmiddelen uit de zorgverzekeringswet en AWBZ nu stopgezet.

Nestor 11

S o l i d a r i t e i ts f o n d s

c o l um n a d r i v e r w e i j

Een goed voornemen: steun ouderen in Afrika!

Toekomst

Gaat u gezonder eten, meer bewegen, of gaat u nu eindelijk eens stoppen met roken? Misschien besluit u om vrijwilligerswerk te gaan doen, of gaat u die eenzame oudere eens meer bezoeken? Goede voornemens hebben wij nodig om ons leven meer sturing te geven. Juist in tijden van crisis is er meer aandacht nodig voor elkaar. Solidariteit wordt uit de nood geboren. Natuurlijk willen wij allemaal wel iets voor een ander betekenen, maar wij weten vaak niet hoe. Wij hebben soms een zetje nodig om hier echt werk van te maken. In zijn column van het decembernummer vergelijkt de voorzitter onze problemen met de problemen van ouderen in Afrika en constateert hij dat wij ons, ondanks alles, toch gelukkig mogen prijzen dat wij in Nederland wonen. Hij eindigt met de woorden: ‘Laten wij zorgen voor elkaar, dichtbij en ver weg’. En dat is wat de werkgroep van het Solidariteitsfonds doet. Ons goede voornemen is om door te gaan met aandacht te vragen voor ouderen ver weg. Samen kunnen wij een verschil maken. Samen werken aan een betere wereld voor ouderen dichtbij en ver weg. Wij zijn u dankbaar voor uw giften van het afgelopen jaar. Mogen wij weer op u rekenen voor het nieuwe jaar? U kunt uw bijdrage overmaken naar rekening 232325 ten name van Unie KBO Solidariteitsfonds te ’s-Hertogenbosch. Hartelijk dank! De werkgroep Solidariteitsfonds wenst u een gezegend en gezond 2012 toe. Will Hurkmans

Voorzitter Solidariteitsfonds Het Solidariteitsfonds van de Unie KBO steunt kleinschalige projecten die de rechten, leefomstandigheden en positie van ouderen in ontwikkelingslanden verbeteren.

Ouderen kunnen confronterend zijn. Dat merkte ik bij mijn laatste bedevaart naar Lourdes; een stad waar niet alleen ouderen komen. Zo kon het gebeuren dat in een zorghotel een gesprek ontstond tussen wat ouderen en hun jonge verzorgenden. Er werd flink op los geklaagd: ‘Van mijn kleinkinderen komt er niet een in de kerk. Ze bidden ook niet, laat staan dat ze biechten en ze leven er maar een eind op los. Ze deugen van geen kant. Een ‘Onze Vader’ en ‘Weesgegroet’ bidden kunnen ze ook niet!’ Een gevoelig thema. Geen onbekende melodie in mijn twaalf jaar seniorenpastoraat. Begrijpelijk dat ouderen hun zorgen uiten over de toekomst van het geloof en het geloof van de toekomst. Voor mij had het groepsgesprek in Lourdes een pijnlijk gevolg. Een van de verzorgenden kwam later op de dag huilend bij mij. Snikkend legde ze mij haar vraag voor: ‘Denkt u dat mijn oma mij slecht vindt?’ Eerst begreep ik niet waar zij heen wilde. Maar nadat ik was bijgepraat over ontboezemingen van de ouderen in het hotel kon ik er iets van begrijpen. ‘Zou mijn oma mij ook zo bekijken als deze ouderen? Ik ga ook niet vaak naar de kerk en biechten heb ik nog nooit gedaan. Maar ik heb altijd gedacht dat ze mij wel mocht. Zou ze mijn leven afkeuren en er moeite mee hebben?’ Sinds ik in Lourdes kom, heb ik weinig twijfel over het geloof van jongeren. Ze nemen een week vakantie en betalen zelf hun reis, om zich - dag na dag - uit de naad te werken door te zorgen voor veelal oudere reisgenoten. Alleen toont de een het geloof via gebed en kerkbezoek; de ander stroopt de mouwen op en doet wat gedaan moet worden. Ik denk dat ik – als antwoord op haar vraag – iets gezegd heb als: ‘Hoort wat je hier doet dan niet bij geloof?’ Zo had zij het nog niet bekeken. Wat ik ontroerend vond was haar slotzin: ‘Ik denk dat ik een cadeautje meeneem voor mijn oma; dat ik het ‘Onze Vader’ en het ‘Weesgegroet’ uit mijn hoofd ga leren.’ Pastor Adri Verweij

Nestor 13

Tekst: Ingrid Nies

Wat heeft de Unie KBO voor De 50Plus Beurs

De Unie KBO maakte het wederom mogelijk dat alle KBO-leden gratis naar de 50PlusBeurs konden gaan. Ruim 1400 KBO-leden togen vervolgens naar het KBO ‘Concert of the Year’ met Lee Towers en Anita Meijer. Op de beurs werden 4.000 Nestors uitgedeeld aan potentiële leden, 2.500 ledenwerffolders, 5.000 winkelwagenmuntjes, 1.500 plastic KBO-tasjes. De beurs leverden ons 124 nieuwe leden op. Met dank aan de vele vrijwilligers.

10 x Nestor

Ook dit jaar kregen KBOleden weer tien maal hun lijfblad Nestor, met interviews, informatie, nieuws, inspirerende verhalen, wandelingen, fietstochten en uittips met veel kortingen.

Hoe grijzer hoe eigenwijzer

Op 7 januari 2011 was in het kantoor van de Unie KBO de opening van de reizende tentoonstelling ‘Hoe grijzer hoe eigenwijzer’ van Loesje (van ‘de posters’), met prachtige foto’s van 100-jarigen gemaakt door fotografe Truus Groen.

Campagnejaar Beter Zien

Onder grote belangstelling werd op 15 maart het sym-

14 Nestor

posium Beter Zien gehouden, de aftrap voor een grootschalige voorlichtingscampagne van de Unie KBO in samenwerking met andere partijen. De Unie

een ongekend hoog matchpercentage van 60%. De gemiddelde leeftijd van de daters bedroeg 71 jaar. De oudste deelnemer telde 86 lentes, de jongste 57.

De sportmenukaart Fithockey

45+ Voetbal

Fiets-Fit

Fiets-en-Geniet

stepbridGe

Wandelen

GolF

KBO probeert met dit project senioren bewuster te maken van het risico op oogaandoeningen op latere leeftijd. In het campagnejaar Beter Zien waren: • 100 themabijeenkomsten door seniorvoorlichters voor afdelingen van seniorenorganisaties • Congres Beter Zien in Universitair Medisch Centrum Nijmegen • 5 Oogdagen verspreid over heel Nederland • Ca. 10.000 brochures Beter Zien zijn opgevraagd

KBO Dag van de Romantiek

berGWandelen

trendWeken

tennis

zWemmen

Alle KBO-afdelingen kregen in 2011 de Sportmenukaart toegezonden. Met dit boekje, een resultaat van een samenwerking met NOC*NSF, kunnen ze zelf kiezen wat voor sport ze zouden willen uitproberen met hun leden.

van de Unie KBO SP-leider Emile Roemer een waakhond met pamflet aan. De Unie KBO vindt dat de ouderenzorg een waakhond nodig heeft: een regeringscommissaris ouderenzorg met verregaande bevoegdheden, die scherp in de gaten houdt dat kwetsbare ouderen de zorg krijgen die ze verdienen.

Ouderenbonden vullen 115.308 aangiftes in

Nieuw bestuur Unie KBO

De organisatievernieuwing van de Unie KBO is volop in gang. Op 26 mei 2011 trad een nieuw kernbestuur aan, bestaande uit vijf nieuwe onafhankelijke bestuursleden: Joke te Plate-Hendriks, Martin Arntz, Gerard Knoop, Joop Beugelsdijk als penningmeester en Hans Muis als nieuwe voorzitter.

Leden van de KBO kunnen hulp krijgen bij het invullen van hun aangifte inkomstenbelasting. Uit een recente meting blijkt dat de leden daar dankbaar gebruik van maken. Er kwamen in totaal 115.308 belastingaangiftes binnen.

Happy Ageing: blij ouder worden In mei organiseerde de Unie KBO de eerste ‘Dag van de Romantiek’. Er was zo veel animo dat de Unie KBO op 22 november opnieuw een slowdatemiddag organiseerde. Deze KBO-Datingdag kende ook

De waakhond ouderenzorg

Op woensdag 9 november bood voorzitter Hans Muis

Kunnen technologische vernieuwingen het leven van ouderen vergemakkelijken? Dat is de grote vraag van het tweejarig EU-project ‘Happy Ageing’. De Unie KBO coördineert het onderzoek voor Nederland en bevroeg 57 senioren.

J a a r o v e r z i c h t 2 0 11

ú gedaan in 2011? Voorleesproject

Op donderdag 23 juni 2011 organiseerde de Unie KBO een cursusdag over voorlezen. Afdelingen die een voorleesproject willen ontwikkelen en daarvoor mensen willen opleiden, konden deelnemers aanmelden. Een voorleesproject voor ouderen sluit aan bij gemeentelijk beleid dat eenzaamheid van ouderen wil voorkomen (Wmo).

Alcoholproject

Over drankproblemen bij ouderen wordt weinig gesproken. Schaamte speelt een belangrijke rol. Dat maakt hulp zoeken lastiger. Met het project Het eeuwige weekend wil de Unie KBO het probleem beter bespreekbaar maken. Samen met andere partijen werd de tvserie ‘Het eeuwige weekend’ gemaakt, die werd uitgezonden door Omroep Max.

Meer woningen geschikt voor ouderen

De Unie KBO zet zich al lange tijd in om meer woningen geschikt te krijgen voor ouderen. Sinds afgelopen zomer heeft minister Donner een mogelijkheid gecreëerd om extra eisen in het Bouwbesluit op te nemen, zodat woningen toegankelijker worden voor senioren. Het traject loopt, met hulp van de Unie KBO, en de nieuwe eisen worden

naar verwachting in 2013 van kracht.

Kritiek op pensioenbeleid

Het afgelopen jaar is er veel discussie geweest over het pensioenstelsel. De Unie KBO vindt de ingrijpende wijziging zoals voorgesteld door de sociale partners onnodig en ongewenst. De belangrijkste bezwaren zijn de aantasting van de oude rechten en de maximering van de pensioenpremie. De gezamenlijke ouderenbonden hebben laten weten dat er eerst een goede analyse van de problemen moet worden gemaakt. Gepensioneerden moeten adequaat vertegenwoordigd worden, meedenken en constructieve voorstellen inbrengen, vindt de Unie KBO. Vertegenwoordigers van de Unie KBO en de andere ouderenorganisaties (verenigd in de koepel CSO) hebben hierover op 13 april 2011 een gesprek gehad met minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De minister sprak zijn waardering uit over de kwalitatieve inbreng van de CSO en heeft toegezegd dat hij

de ouderenorganisaties gaat betrekken bij dit voor hen zeer relevante onderwerp.

Prinsjesdag: senioren wéér de klos

Wanneer de plannen die door de regering op Prinsjesdag 2011 zijn gepresenteerd volgend jaar worden uitgevoerd, zal de koopkracht voor mensen van 65 jaar en ouder in 2012 over de hele linie dalen. Gepensioneerde echtparen en alleenstaanden met zorgkosten en een aanvullend pensioen van rond € 10.000 gaan er het meest in koopkracht op achteruit, zo blijkt uit de resultaten van het Nibudonderzoek uitgevoerd in opdracht van de Unie KBO, ouderenorganisatie PCOB en de NVOG.

Gezondheids­ conferentie: als je maar gezond blijft

We willen allemaal gezond blijven, maar er zijn heel veel verschillende meningen en inzichten over wat wel of niet goed is. Daarom organiseerde de Unie KBO op dinsdag 29 november voor haar leden een grote bijeenkomst over wat wel en niet gezond is. De dag met deskundigen, zoals onze eigen Nestor-dokter Harmke Nijboer, workshops en een gezondheidsmarkt met betrouwbare informatie was een groot succes.

En nog verder…

• Contract Stepbridge Unie KBO

• Alle reizen via Oad • Collectieve zorgverzekering ZKA voor leden

• Overleg met Donner (CSO) over pensioenen

• Ledenwerving via Nestor, dvd

André Rieu, Rummikub en Woordzoeker, fleecedeken etc • Binnenhalen van subsidie Seniorvriendelijke ziekenhuizen • Symposium Blijf Veilig Mobiel/ VOA’s • Mutsjes breien voor India • De babbeltruc • Dag van de Ouderen, Klein geluk Nog meer belangen­ behartiging • Pleidooi voor behoud bankafschrift • Advies om de strippenkaart nog niet af te schaffen in Zuid-Holland, vooral omdat ouderen vaak niet uitchecken, waardoor ze duur uit zijn • Reactie aan Tweede Kamer op Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) • Pleidooi openbaar vervoer • Werkbezoek Europees Parlement op 15 maart • Aanbieden Deltaplan Ouderenzorg aan staatssecretaris van VWS • Snijden in PGB’s is kortzichtig: het verregaand snijden in de PGB’s is voor de ouderenorganisaties een onbegrijpelijke en kortzichtige maatregel • Pleidooi voor gepensio­ neerden in de besturen van de pensioenfondsen • Brandbrief na plannen ­kabinet om te bezuinigen op de tegemoetkomingen voor chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) «

Nestor 15

Tekst: Peter Louwerse, m.m.v. Jan Brinkers (Unie KBO) en Pluup Bataille (Aedes), Illustratie: Tom Janssen

Gerommel met de huren Woningcorporaties mogen nog maar tien procent van hun sociale huurwoningen toewijzen aan mensen met een inkomen boven 34.085 euro. Hierdoor vallen veel ouderen met een middeninkomen tussen wal en schip: te rijk voor een sociale huurwoning, te arm voor de vrije huursector. Een aanleunwoning is voor hen moeilijker bereikbaar. Unie KBO heeft de Tweede Kamer en minister Donner opgeroepen de maatregel terug te draaien.

P

iet en Wilma zijn op leeftijd. Voor het schoonmaken van hun woning komt iemand van de thuiszorg. Maar verder doen ze nog bijna alles zelf: boodschappen, koken, de was, enzovoorts. Maar Piet en Wilma vinden het steeds zwaarder worden om zelfstandig te wonen. Daarom wil het echtpaar de huur van hun huidige rijtjeshuis opzeggen en een aanleunwoning huren bij het verzorgingshuis in de buurt, of zo’n appartement met zorg op afroep die je in de nieuwere verzorgingshuizen steeds vaker ziet. Alle zorg binnen handbereik: dat vinden Piet en Wilma wel zo prettig. Tot voor kort was zo’n overstap meestal eenvoudig. Als Piet en Wilma de juiste indicatie hadden en aan de beurt waren, konden ze verhuizen naar die aanleunwoning of andere woonzorgcombinatie. Maar als diezelfde senioren nú toe zijn aan die volgende stap in hun wooncarrière, moeten ze maar afwachten of ze ooit in zo’n zorgwoning komen. Want misschien verdienen ze wel teveel.

Wal en schip

Dat zit zo: de woningcorporaties mogen nog maar tien procent van hun sociale huurwoningen (met voor 2012 een huur van maximaal € 664,66 toewijzen aan mensen met een inkomen boven 34.085 euro (prijspeil 2012). Door deze regel, gebaseerd op een Europese richtlijn, dreigen veel ouderen met een middeninkomen nu tussen de wal en het schip te vallen. Deze mensen zijn te rijk voor een sociale huurwoning, maar te arm om een huis in de vrije huursector te betalen. Daar begint de huurprijs ongeveer bij 900 euro. Zelfs als ze een koopwoning achterlaten (en dus de koopsom kunnen herinvesteren in een nieuw appartement) hebben ze met de huidige lage huizenprijzen weinig mogelijkheden. Ook al omdat ze met stapeling van zorgkosten te maken hebben.

Huurklem

Mensen die uit een huurwoning komen, kunnen een nieuwe hypotheek vergeten.

16 Nestor

Voor iemand met een inkomen van 34.085 euro is de maximum hypotheek 130.000 euro. En dan heb je niet veel keus: slechts zeven procent van de Nederlandse woningen is goedkoper dan 130.000 euro. Veel ouderen kunnen nu geen kant meer op. Het eigen huis aanpassen met traplift, brede deuren, enzovoort kan niet

Sommige mensen gaan uit pure wanhoop scheiden altijd, want niet elke woning is daarvoor geschikt. De ouderen zijn daarom veroordeeld in een situatie te blijven zitten die niet wenselijk is. Velen van hen zullen een beroep doen op de thuiszorg, waardoor de kosten van de zorg sterk zullen toenemen. Een ander gevolg is dat de huurmarkt vast komt te zitten. Piet en Wilma moeten tegen hun zin blijven wonen in een huis dat anderen dolgraag zouden willen huren.

Scheiden uit wanhoop

Bij de Unie KBO komen de eerste vragen binnen van ouderen die in de knel dreigen te komen door deze nieuwe regel. Sommige ouderen proberen hun geluk uit in een andere gemeente, waar misschien andere toewijzingsregels gelden, of waar de woningcorporatie nog niet aan het maximum van tien procent zit. Dat is geen ideale situatie: ouderen willen liever in hun eigen sociale omgeving blijven. Er zijn zelfs meldingen van mensen die uit pure wanhoop gaan scheiden. Hun inkomen is dan laag genoeg om in aanmerking te komen voor de aanleunwoning. Als ze daarna samenwonen of trouwen, kunnen ze blijven waar ze zitten. Maar dat is nogal een ingrijpende beslissing, waar Piet en Wilma niet aan moeten denken.

G e l d & R e c ht

Lobby ouderenbonden

Dus wat nu? De ouderenorganisatie CSO, waarbij Unie KBO is aangesloten, heeft de Tweede Kamer en minister Donner (Binnenlandse Zaken en Wonen) opge-

Draai deze maatregel terug roepen de maatregel terug te draaien. De lobby van de ouderenbonden heeft geleid tot een motie van Van Bochove (CDA) en Monasch (PvdA) waarin de minister wordt gevraagd om samen met Brussel te kijken of de hele regeling kan worden afgezwakt. Die motie wordt gesteund door een meerderheid in de Kamer. Maar Donner wil niet. Hij wacht een uitspraak van het Europese Hof af. Ook eurocommissaris

Almunia heeft nu zijn mening gegeven. Zijn standpunt (kort weergegeven): ‘Als Nederland een nieuwe regeling indient, bijvoorbeeld met een hogere inkomensgrens, dan zullen we ernaar kijken.’ Maar de minister houdt zijn poot stijf. Hij heeft met de Europees commissaris gebeld om helderheid te krijgen en kreeg naar zijn zeggen te horen dat Nederland zich gewoon aan de huidige beschikking moet houden. Brussel werkt aan een nieuwe beschikking, maar die is nog niet geldig. De minister raadt huurders die in de problemen komen aan om contact op te nemen met de woningbouwvereniging. Voorlopig zitten Piet en Wilma dus nog in het ongewisse. De regeling is onderdeel geworden van een politieke strijd tussen de minister (of zijn opvolger), de Kamerleden en Brussel. «

Nestor 17

Tekst: Ellen F. Vogel Foto’s: Wil Jansen

Wonderschone ontmo Vol verwondering volgen Balinese kinderogen mijn doen en laten; sommigen durven zelfs - quasi onge­ merkt - mijn blote armen aan te raken. Ik op mijn beurt ben verwonderd over al het moois op het eiland en de vriendelijkheid van de mensen. Natuurlijk zijn er op Bali plekken waar heel veel toeristen komen, maar zodra je je buiten de ‘gebaande’ paden begeeft, kom je op het ongerepte Bali. En daar is het zo mooi en vooral zo puur.

H

et zijn ware parels, de steden die ik op Bali aandoe. Alleen de namen klinken al verrukkelijk: Denpasar, Tuban, Kuta, Pemuteran, Lovina, Ubud, Candidasa en Sanur. En overal tempels, zoals de Pura Taman Ayun in Mengwi met de prachtige lotussen, de ‘vleermuisgrot’, de heilige tempel van de Godin van de vruchtbaarheid, de zeetempel Tanah Lot, die alleen bij laag water bereikbaar is, de ‘dodentempel’ in het Monkey Forest en de tempel van het Haardvuur- die als een van de mooiste van Bali gezien wordt. Voor de Pura Luhur Uluwatu, op het plateau van Bukit Badung hoog boven de woeste branding, ga ik speciaal vlak voor zonsondergang nog even terug, omdat het - zoals werd

20 Nestor

gezegd - er dan nog mooier uit zou zien, wat absoluut waar blijkt te zijn.

Blije dolfijnen

De veelzijdige natuur beleef ik tijdens de reis steeds weer anders: al raftend op de Telega Waja ervaar ik het tropische regenwoud, zie ik indrukwekkende watervallen en passeer ik authentieke boerendorpjes. Tijdens een bezoek aan de Pulukan plantage leer ik alles over rubber, koffie en cacao. In het Nationaal Park West-Bali zie ik de ongerepte natuur van Bali in de vorm van de bergwouden en kustmoerassen. Natuurlijk zijn de Gigit watervallen en de heetwaterbronnen van Banjar een bijzondere ervaring, maar niets maakt zoveel indruk als het zien van de vrolijke dolfijnen voor de kust van Lovina - dat overigens

R ei z en

oeting met Bali

een samentrekking is van ‘Love Indonesia’, bedacht door de laatste koning van NoordBali. In het Monkey Forest worden we bijna belaagd door enorme hoeveelheden nieuwsgierige en vooral brutale apen, die zodra ze de gelegenheid krijgen alles uit geopende tassen van toeristen pikken.

kwaadaardige demonen gunstig stemmen. We mogen een Kecak dansvoorstelling bijwonen. Deze door mannen uitgevoerde dansen vertellen verhalen uit de Ramayana, het bekende Hindoeïstische epos. De mannen uiten veelvuldig de kreten ‘cek cak’, die sommige toeschouwers bijna in trance brengen.

Bijna in trance

Mangistans

Op Bali zijn de overledenen, de goden en de goede en de kwaadaardige geesten nog overal in het dagelijkse leven aanwezig. Ze dienen met respect behandeld te worden in de vorm van offers. Mooie offers, kleurig en geurig, en met zoveel zorg bereid. De offergaven, banten genoemd, drukken niet alleen dankbaarheid uit tegenover de goedgezinde geesten, ze moeten ook de

Naast bouwkunst, historie en cultuur zijn er de stranden. Hoewel het er over het algemeen aardig druk is, vind je na een poosje lopen ook rustige stukken en daar is het heerlijk ontspannen. Regelmatig werd ik bezocht door verkopers van souvenirtjes en fruitverkopers die het fruit voor je schoonmaken: heerlijke sappige manga’s, ananassen, mangistans - de lekkerste vruchten die ik

» Nestor 21

Ga mee: www.15-plus.nl

Paradijselijk Bali

Reissom: 17 dagen

e

1679 p.p.

Vertrek: zaterdag 12 mei 2012

Inclusief Nederlandssprekende reisleiding

17-daagse groepsrondreis Bali / Indonesië Eiland der Goden, eiland gebouwd op vulkanen en eiland van grote contrasten. Bali is klein, maar geografisch heel gevarieerd; de majestueuze bergen in het binnenland, het laagland met rijstvelden zover het oog reikt en de prachtige kust. Tijdens deze reis ziet u werkelijk alle hoogtepunten van dit eiland. U maakt kennis met de prachtige natuur, de mooiste tempels en het ‘echte’ Balinese leven. Er staat o.a. een bezoek aan de Gitgit watervallen, kunstenaarsdorp Ubud en een Balinese boerderij op het programma. In de badplaatsen Kuta, Lovina, Candidasa en Sanur is er aan de droomstranden ook voldoende tijd om zelf wat te ondernemen. Het eiland is simpelweg magisch. Een bestemming waar je alles terugvindt: mooie stranden, de overvloedige natuur, cultuur, lieve mensen, heerlijk eten en een bijzondere sfeer. Kortom, de ideale vakantiebestemming en uiterst betaalbaar! HOOGTEPUNTEN: • bezoek aan Tanah Lot Tempel • dolfijnentour in Lovina • Gitgit watervallen • kunstenaarsdorp Ubud • Indonesische kookdemonstratie • excursie naar een Balinese boerderij

op verzoek sturen wij u het dag- tot-dag programma toe

BIJZONDERHEDEN: • Oad is al 15 jaar de specialist op Bali • lokale Nederlandssprekende reisleiding (door Oad zelf opgeleid) • chauffeurs en comfortabele bussen door Oad gecertificeerd • Nederlandse Oad reisleiding aanwezig op Bali • met zorg samengesteld programma • prettig en rustig reistempo • maaltijden ter plaatse kosten u slechts enkele euro’s per dag

Inbegrepen: • vlucht per Cathay Pacific van Amsterdam naar Denpasar v.v. • luchthavenbelasting • brandstof- en veiligheidstoeslagen • toegang tot de Menzies Lounge op Schiphol • rondreis volgens programma • deskundige, ervaren lokale Nederlandssprekende reisleiding • verblijf in goede middenklasse hotels op basis van verblijf in een 2-persoonskamer • verblijf op basis van logies en ontbijt vanaf dag 3 t/m 16 • lunch op dag 4,8,9 en 11 • diner op dag 2,12 en 14 • excursies en entreegelden nIeT Inbegrepen: • toeslag 1-persoonskamer à € 349,- p.p. • niet genoemde maaltijden • fooien chauffeur en gids • optionele excursies • uitgaven van persoonlijke aard, zoals drankjes, fooien etc. • reis- en/of annuleringsverzekering • reserveringskosten à € 15,- per boeking • Calamiteitenfonds à € 2,50 per boeking • vertrekbelasting (ca. 15.000 IDR (ca. € 12,-) p.p.) (ter plaatse te voldoen) Reisnummer: IDBR79

Voor meer informatie en boeken, bel de kbo reislijn:

0548 - 37 75 15

Maandag t/m vrijdag: 08.00 uur tot 21.00 uur. Zaterdag en zondag: 10.00 uur tot 16.00 uur.

22 Nestor

R ei z en

ken - en de stinkende doerians. Je kunt ook gemasseerd worden op het strand, tegen ‘een prikkie’. Kleurrijk zijn de tafereeltjes van surfjongens, die in allerlei kleuren geverfde surfboards te huur aanbieden. Jongeren die in groepjes bij elkaar zitten zorgen voor weer andere kleurenpaletten op het strand. De groene bomenrijen aan het eind van het zand geven het gevoel dat je volledig afgeschermd van de buitenwereld bent. Maar erachter begint al de bebouwing, waaronder de bekende fastfoodketens. De grens tussen ongerept en het Westen is smal...

De geur van mijn jeugd

Bali heeft zoveel moois, dat het bijna niet te beschrijven is. En toch geniet ik het meeste van de mensen, het eten en de fietstochten

door de rijstplantages. Op straat eten bij de warungs, de kleine eettentjes was een feest van herkenning. Die tentjes worden afgeraden, maar ik ga alleen daar eten waar het heel druk is, en zo hygiënisch mogelijk gekookt wordt. Ik kan de verleiding niet weerstaan en geniet op de plastic stoeltjes en tafeltjes tussen de Balinesen van de gado-gado en nasi. De geuren en smaken brengen me namelijk terug naar mijn jeugd, naar de zondagen aan tafel bij mijn oma. Gezeten aan de lange eettafel met daarop de wekelijkse rijsttafels onder de geschilderde afbeeldingen van de groene sawa’s. Eindelijk was ik nu zelf in die schilderijen, snoof de lucht op, voelde de vochtige warmte en zag alle schakeringen groen in en rondom de zo mooie geordende velden met eigen ogen. «

Nestor 23

Tekst: Frank van Geffen Foto: Mark Kohn

Niet scheiden maar blijven Steeds meer mensen boven de vijftig jaar gaan scheiden. Het is een ingrijpende en verdrietige beslissing na zoveel jaren samen. ‘Scheiden is niet altijd dé oplossing’, aldus Sophie de Wijn. In haar boek ’Weg met de sleur’ portretteert ze 55-plussers die hun relatie, hun leven en vaak ook hun huis anders inrichten in plaats van uit elkaar te gaan. Ze worden partners en met succes.

S

ophie de Wijn is ervaringsdeskundige: ‘Mijn huwelijk strandde en rond mijn zestigste besloot ik dat ik mijn leven toch wilde delen. Ik miste iemand om me heen en ik miste de intimiteit die daarbij past. Zoals veel anderen zette ik een advertentie. Met de achtste man klikte het. We deelden interesses en we wilden samen nadenken over de manier waarop we ons partnerschap zouden inrichten. We zijn inmiddels zo’n tien jaar bij elkaar en voelen ons daar heel goed bij. Hij woont in Frankrijk, ik heb een huis in Amsterdam. Van tijd tot tijd wonen we samen, op andere momenten weer niet. Dat bevalt ons uitstekend. Het is van belang goede afspraken te maken en met de juiste verwachtingen een partnerschap aan te gaan. Je hebt allebei al een heel leven achter je. Geef elkaar de ruimte om dat leven te blijven beleven, en geniet van de dingen die je bewust samen wilt doen. Dat betekent dat je niet voortdurend alles met elkaar móét doen. Dat romantische ideaal kan alleen maar tot teleurstellingen leiden.’

Verkering na je zestigste Op basis van haar eigen zoekervaringen schreef De Wijn het boek Verkering na je zestigste dat in 2007 verscheen. In dat boek onderwerpt ze ‘de opvattingen, verwachtingen, eisen en wensen van mensen die een partner zoeken aan een grondig onderzoek zodat een realistischer beeld ontstaat en de slagingskans aanzienlijk verhoogd wordt’.

Tips voor anders samenleven • • • •

24 Nestor

Bemoei je niet met elkaar Verdeel de terreinen Doorbreek vaste patronen Laat de zeker­heden over je partner los

De Wijn: ‘Op dat eerste boek kreeg ik veel reacties, ook van mensen die al lange tijd getrouwd zijn. Ze vroegen me hoe zij ervoor konden zorgen dat hun leven met elkaar fijn, goed en bevredigend zou blijven. Hoe konden zij de sleur vermijden? Ik vind dat een boeiend onderwerp. De kans dat onze relaties veel langer duren dan die van onze grootouders, is groot. We worden immers allemaal ouder. Dan is het hard nodig om op zoek te gaan naar manieren om het goed met elkaar te blijven hebben. Bovendien is er een maatschappelijk belang: scheiden kost veel geld. Dus zoek ik graag naar mogelijkheden om het samenblijven handig, creatief en prettig vorm te geven.’

Laat het romantische ideaal los Sprookje van de romantische liefde Twee mensen hebben het niet zo maar goed met elkaar. Dat vergt energie, moed en overeenstemming over een aantal uitgangspunten. De Wijn: ‘Willen partners het lang goed met elkaar hebben, dan moeten ze een streep zetten door het sprookje van de romantische liefde. Natuurlijk bestaat er verliefdheid, en die heeft een functie. Die zorgt dat we tot voorplanting raken, een gezin gaan opbouwen. Maar die romantische verliefdheid is niet voor eeuwig, die kan overgaan in liefde of genegenheid. Ik durf te stellen dat romantische liefde schadelijk is voor op te bouwen partnerschap. Dat hoef je niet meer te verwachten als je op latere leeftijd een partner zoekt. Ik vermijd bewust het woord ‘relatie’. Je hebt immers met heel veel mensen een relatie. Daarom spreek ik liever over partnerschap.’

Apart slapen Apart slapen kan volgens De Wijn een zege­ning zijn. ‘Voor mijn boek interviewde ik mensen die in hun leven eigen ruimtes hebben

r e l at i e s

Schrijfster Sophie de Wijn: ‘Apart slapen kan soms een zegening zijn. Als je dan intimiteit wilt beleven, kies je er bewust voor.’

gecreëerd. Soms wonen ze onder één dak, soms in aparte huizen, maar ze kiezen vaak voor een eigen slaapkamer. Als ze dan intimiteit willen beleven, kiezen ze er bewust voor. Het samenzijn verandert daardoor, wordt specialer. Ik ben het eens met de Belgische relatietherapeut Alfons Vansteenwegen die de mentale scheiding propageert. Die mentale scheiding kent vier elementen. Het eerste is, om je niet met elkaar te bemoeien. Je hebt met een volwassene te doen, die weet heus wel dat hij een paraplu moet meenemen als het regent. En zo niet, dan wordt hij nat. Nou én? Het tweede element betreft het verdelen van de terreinen, zowel voor wat betreft de praktische huishoudelijke taken als ook de

ruimtes in huis. In je eigen ruimte mag je doen wat je wilt. Verder is het belangrijk om vicieuze cirkels te doorbreken, de vaste patronen te doorbreken. En, het laatste element: laat de zekerheden over je partner los. Doordat je elkaar al heel lang kent, sluit je je partner op in het beeld dat je van hem of haar hebt. Dat ontneemt het zicht op hoe die partner werkelijk is. En dat is zo veel boeiender!’ « Sophie de Wijn: Weg met de sleur! Anders samenleven boven 55 jaar - ook voor echtparen Uitgeverij SWP, prijs € 14,90 ISBN: 978 90 8850 215 6

Lezersaanbieding Lezers van Nestor ­kunnen op www.kbo.nl (klik op de cover van Nestor) een bon downloaden. Tegen inlevering van deze bon betaalt u in de boekhandel slechts € 12 i.p.v. € 14,90 voor het boek ‘Weg met de sleur’ van Sophie de Wijn. Deze actie is ­geldig tot en met 31 maart 2012.

Nestor 25

K B O N oo r d - H o l l a n d

Typisch Noord-Holland KBO Noord-Holland Aantal inwoners provincie: 2.669.722 Aantal KBO-afdelingen: 77 Aantal KBO-leden: 34.841 Het mooiste aan onze provincie is: de combinatie van platteland, steden met oude centra en de ligging aan het IJsselmeer. Bij ons worden mensen lid omdat: zij de voordelen zien die de KBO biedt en gewoon omdat we een leuke club zijn van mensen die naar elkaar omzien. Een van de afdelingen met leuke activiteiten is: Krommenie. Zij hebben krachtige tachtigers in het zonnetje gezet door hen te laten vertellen over vroeger en nu en dit op te schrijven in een boekje. De drie populairste KBO-activiteiten in deze provincie: samen fietsen, themabijeenkomsten, ontmoetingsdagen. Het belangrijkste dat wij het afgelopen jaar bij KBO Noord-Holland hebben gedaan is: gespreksleiders opleiden om met elkaar te praten over ‘lijden aan het leven’. De leden van KBO Noord-Holland willen de politiek vooral vragen: om de kansen te zien die senioren kunnen bieden aan de samenleving en dat te stimuleren. Wij dromen van: actief ouder worden en leren omgaan met beperkingen zodat nieuwe kansen ontstaan. De KBO’er die wij graag in het zonnetje zetten is: onze voorzitter, Niny van Oerle: zij laat zien dat oud worden en oud zijn niets met elkaar te maken hebben. Wat wij andere provincies kunnen bieden: een prachtige website (www.kbonoordholland.nl) en gastafdelingen die graag afdelingen uit andere provincies ontvangen bij een cultureel uitstapje. Voor uitstapjes is aan te bevelen: De abdij van Egmond met de prachtige zelfgemaakte kaarsen.

» Nestor 27

Tekst: Ingrid Nies Foto: Arjen Jan Stada

Als een steen in de vij

‘De provincie gebruikt de computer om in contact te komen met mensen: we zijn vrij actief op de website, Facebook en Twitter. We enthousiasmeren de webmasters van afdelingen en zij inspireren weer hun leden, die contact maken met familie en vrienden. Zo wordt de kring van mensen die elkaar op deze manier ontmoeten, steeds groter. Als een steen die je in de vijver gooit en die steeds grotere kringen veroorzaakt’, vertelt Ger Mondriaan, de computer­ deskundige van KBO Noord-Holland.

H

et merendeel van de KBOleden heeft inmiddels een computer en weet hiermee om te gaan. Dat betekent dat steeds meer KBO’s de computer gebruiken om te vertellen wat ze doen en om de leden met elkaar in contact te brengen. KBO Noord-Holland is de absolute digitale voortrekker met steeds verse berichten op de website, een regen van tweets op Twitter en berichten op Facebook. Voor een groot deel is deze actieve rol te danken aan voortrekker Ger Mondriaan, die met onverminderd enthousiasme zijn kennis over automatisering na zijn pensionering gul deelt met de KBO Noord-Holland.

Geen allegaartje meer

Ger is 63 jaar en oud-vakbondsman. Toen hij vervroegd met pensioen ging, bood hij zijn

diensten als vrijwilliger aan. ‘Ik was al lid van de KBO. Het is een leuke, innoverende club. Als het een suffe, oubollige kaart- en kienclub was geweest, had ik het niet gedaan.’ Ger was bij de vakbond omgeschoold in de automatisering, dus hij weet van de hoed en de rand. ‘De website van de KBO Noord-Holland stelde eerst niet zo veel voor. Er gebeurde niets. Bovendien zag de website van iedere provincie en afdeling er weer anders uit: echt een allegaartje. De Unie KBO had toen net een nieuw stramien voor de website, dat wij mochten overnemen. Het is beter om één uitstraling te hebben, vind ik. Ik heb toen van alle afdelingen in Noord-Holland in totaal zestig webmasters opgeleid die ook zo’n website kregen en zelf gingen onderhouden. Het is een heel makkelijk systeem: met een beetje kennis van Word heb je in een ochtend al een prachtige homepage voor je afdeling.’

Ger Mondriaan, de computer­ deskundige van KBO Noord-Holland: ‘Het is leuk om mensen van je KBO tegen te komen op Facebook en bijvoorbeeld te ontdekken dat iemand van dezelfde muziek houdt als jij.’

28 Nestor

T y p i s c h noo r d - ho l l a n d

ver Echte vrienden?

‘Een website is mooi, maar ook beperkt’, weet Ger. ‘Mensen kunnen er elkaar niet ontmoeten, geen ervaringen uitwisselen, niet met elkaar in discussie gaan. Op Facebook kan dat wel.’ Facebook is met meer dan 750 miljoen gebruikers wereldwijd de grootste netwerksite (‘Social Media’) ter wereld. Op Facebook kun je vrienden ontmoeten, spelletjes spelen, en bijzondere of alledaagse gebeurtenissen met elkaar delen. Ger: ‘Het is altijd de discussie of vrienden via internet echte vrienden zijn, maar het is wel leuk om mensen van je KBO ook daar tegen te komen en bijvoorbeeld te ontdekken dat iemand van dezelfde muziek houdt als jij, of dat je ooit voor dezelfde baas hebt gewerkt. Facebook is laagdrempelig, gratis, en niet te moeilijk. Je maakt een profiel aan, vertelt wie je bent en gaat via-via op zoek naar vrienden. Wij bieden ouderen nieuwe manieren om sociale contacten te leggen en te onderhouden.’

Training met broodje

Om Facebook te gebruiken voor je KBO moet je wel wat dingen weten en aanpassen, vertelt Ger. ‘Je wilt dat de privacy van leden gewaarborgd is, en je wilt je eigen personeel niet te veel belasten. Het is niet de bedoeling dat wij de hele dag berichten gaan beantwoorden. Daar hebben we de menskracht niet voor. Het is juist leuk als de groeiende groep mensen elkaar vragen gaat stellen en berichten gaat sturen. Dan gebeurt er pas echt iets. Het is ook lastig dat je zowel mensen wilt bereiken die al vrij behendig zijn op internet, als beginners die nog maar net de muis kunnen vasthouden. Om afdelingen te helpen Facebook in te zetten, heb ik voor de webmasters van de afdelingen een syllabus geschreven. Het eerste groepje van zeven webmasters heeft onlangs een training gehad. Alles op basis van vrijheid – blijheid. Het kost hun niets, ze krijgen reiskosten en een broodje en verder de ruimte om het zelf door te voeren als zij daaraan toe zijn.’

Gouden Tip

Waarom zouden afdelingen iets gaan doen met Facebook? Ger: ‘Omdat het interactief

is en je informatie krijgt over huis, tuin en keukenzaken die je anders niet uitwisselt. Je breidt je sociale contacten uit. En, als je kinderen of kleinkinderen hebt, vinden die het erg leuk om opa of oma op Facebook tegen te komen. De jongere generaties bellen en mailen niet zo snel: ze communiceren veel meer via sociale media als Facebook en Twitter. ’Ger weet dat sommige mensen huiverig zijn over de veiligheid en privacy van Facebook. Daarom zijn Gouden Tip: ‘Gebruik nooit de standaardinstellingen van Facebook. Je wilt

Zo wordt de kring van mensen die elkaar ontmoeten, steeds groter immers zelf kunnen bepalen wat er van je teksten, foto’s en filmpjes in de openbaarheid komt. Stel je privacy-instelling daarom altijd in op ‘alleen vrienden’. En zet niets op Facebook dat je niet op straat zou vertellen.’ « Meer info Facebook: www.facebook.com Syllabus voor webmasters: kijk op extranet onder het kopje ‘promotie’ en dan ‘website’

• •

Nestor 29

Tekst: Ingrid Nies Foto: Shutterstock

‘Dat is het mooie: dat je met mensen in contact komt, die je anders nooit ontmoet zou hebben. Al die nieuwe contacten zou ik niet meer kunnen missen’, vertelt Nederlands oudste twitteraar @ Tiesbaas (83 jaar). Twitter, Facebook en Hyves: de senioren zijn bezig met een grote inhaalslag op de sociale media. Het gebruik onder 50-plussers is het afgelopen jaar bijna verdubbeld. Wat is het precies en wat kun je ermee?

Facebook: smoelenboek

Hyves: vooral Nederland

Sociaal netwerken betekent dat je via de computer contact maakt met vrienden en kennissen en via hen weer nieuwe mensen leert kennen. Zo wordt uw vriendenkring steeds groter. Facebook is het populairste sociale netwerk op internet: wereldwijd zijn er meer dan 800 miljoen actieve gebruikers. Dat zijn meer mensen dan er inwoners zijn in Europa.

Hyves is een sociaalnetwerk-site, net als Facebook. Het grootste verschil is dat Hyves een echte Nederlandse site is (van de ruim 11 miljoen leden, zijn er 9,7 miljoen Nederlands). Facebook is van nature Amerikaans en wordt wereldwijd bezocht. (Klein)kinderen zitten vaker op Hyves dan op Facebook, bij senioren is dat andersom.

De naam ‘Facebook’ betekent zoveel als ‘smoelenboek’. Op Amerikaanse universiteiten wordt zo’n smoelenboek uitgedeeld aan nieuwe studenten en medewerkers, zodat ze snel mensen leren kennen. Zo is Facebook ooit ontstaan, en steeds meer uitgegroeid. Het leuke voor ouderen is dat zij niet alleen hun netwerk van vrienden en kennissen uitbreiden, maar ook dat zij een ander, nieuw contact hebben met hun (klein)kinderen. Jongere mensen communiceren veel meer via sociale media dan via de telefoon of e-mail.

Een Hyves profielpagina bevat persoonlijke informatie en is bedoeld om nieuwe contacten te leggen en bestaande contacten te onderhouden. Op zo’n profielpagina kunt u foto’s, video’s en persoonlijke gegevens plaatsen en bezoekers kunnen hierop reageren met berichtjes, krabbels en tikken.

Vrienden van vrienden van…

Hoe werkt Facebook? U kunt zich (gratis) aanmelden en een persoonlijke pagina (profiel) aanmaken. Daarna kunt u anderen die ook een profiel hebben uitnodigen om vriend te worden. Zo kunt u in contact komen met vrienden van vrienden en bijvoorbeeld zien wat hun hobby’s zijn, of wat ze aan het doen zijn. Iedere gebruiker kan op een zogenaamde prikbord berichtjes plaatsen. Deze berichtjes kunnen gaan over waar ze mee bezig zijn, waar ze aan denken of wat hun mening is. Ook kunt u berichten sturen naar elkaar, privé of voor iedereen leesbaar. Via Facebook kunt u ook op zoek gaan naar groepen die dezelfde hobby of passie delen als u, van The Beatles tot vissen.

Het maken van een Hyves-pagina is erg eenvoudig: u vult een paar vragen in, voegt wat foto’s toe, en klaar is Kees. Wanneer u persoonlijke informatie op Hyves zet, is dit voor iedereen beschikbaar, maar het is mogelijk een profiel gedeeltelijk of geheel alleen beschikbaar te stellen voor vrienden of voor vrienden van vrienden. Beginnen? Ga naar www.hyves.nl

Beginnen? Ga naar www.facebook.com

Social media:

Vrienden maken via d 30 Nestor

d i g i taa l

Twitter: wat ben je aan het doen? Je komt het overal tegen: Twitter. Politici, tv-programma’s, kranten, tijdschriften: ze doen allemaal wel iets met Twitter. Zelfs de KBO twittert. Maar wat is twitteren eigenlijk? En wat is de lol ervan? Twitteren betekent kwetteren, vandaar ook het logo van het kleine vogeltje. Twitteraars plaatsen korte berichtjes van maximaal 140 tekens op het internet, en andere mensen kunnen die

berichten volgen als ze dat willen. Het idee is dat mensen op een eenvoudige en snelle manier contact houden met vrienden, kennissen en familie en van elkaar weten waar ze mee bezig zijn. Door te twitteren weet u bijvoorbeeld dat uw kleinzoon vandaag solliciteert, of dat uw zus net een korte vakantie heeft geboekt.

Zoeken door ‘hashtag’ #

Twitter is ook de snelste nieuwsdienst. Om te kijken wat mensen zoals

e computer

twitteren, hoeft u zelf geen account te hebben. Twitter heeft een zoekmachine die twitterberichten over uw favoriete onderwerp zo tevoorschijn tovert. Voetbal, muziek, kunst, het kan zo gek niet zijn of er twittert wel iemand over. Wilt u zoeken, ga dan naar search.twitter.com. Om het zoeken te vereenvoudigen, gebruiken twitteraars de ‘hashtag’ # in hun berichten. Schrijft u bijvoorbeeld #kbo in uw bericht, dan komt uw bericht direct naar voren als iemand op ‘kbo’zoekt. Handig om te weten. Beginnen? Ga naar www.twitter.com

Nestor 31

Lekker lijndansen

Tekst: Andrea Steinmetz Foto’s: Hes van Huizen

Zo, die is fit! Bep Tensen (79) doet al vijftien jaar aan lijndansen. Prima voor de conditie én voor je sociale contacten, volgens de Amsterdamse. ‘Lijn- of countrydansen komt uit Amerika’, vertelt Bep. ‘Je staat in rijen of lijnen achter of naast elkaar. De leraar legt uit wat je moet doen; dan gaat de muziek aan en doe je allemaal dezelfde passen. Je danst persoonlijk, niet met iemand. Er zijn wel lijndansen die je met een partner kunt doen, maar de meeste mensen in mijn clubje vinden dat niet zo prettig.’ Bep is een jaar of vijftien geleden met lijndansen begonnen. ‘Op een gegeven moment was het een echte hype in Nederland. Je zag het overal en het leek me wel leuk.’ En dat was het ook. ‘Enig. Goed om met mensen in contact te komen, lekker in beweging te blijven en het koppie te gebruiken, want iedere dans is anders.’ Danservaring had ze opgedaan met

ballroomdansen, waar ze met haar in 2010 overleden man op zat. ‘Dat maakte het wat makkelijker, maar ook zonder die ervaring kunnen mensen er gerust mee beginnen.’

Nu ken ik iedereen Bep gaat twee keer per week naar de 50plus-les ‘Toen ik ermee begon, kende ik er niemand, maar ik heb er heel leuke mensen ontmoet. We gaan regelmatig met een groepje op stap. Er is bijvoorbeeld elke zomer een countryfeest op de boulevard in Scheveningen. Daar gaan we dan met een heel stel heen. Met de trein naar Den Haag en met de tram naar Scheveningen. ‘s Avonds eten we gezellig nog wat, en dan gaan we weer terug. Het is echt goed voor je

sociale contacten. Als je een keertje niet op les bent, krijg je meteen telefoontjes: waar was je, was je ziek?’

Ook als je stram bent ‘Een bewegingsmens’, noemt Bep zichzelf. Lange tijd zat ze op een gymnastiekvereniging, waar ze ook les gaf. ‘Daar ben ik mee gestopt. Maar ik doe nog steeds veel andere dingen. Een keer in de week ga ik met een vriendin naar de markt in Purmerend; dan loop ik ook een paar uur. En fietsen natuurlijk. Ik fiets vaak in natuurgebied het Twiske bij Purmerend.’ Lijndansen is zeker aan te raden voor ouderen die willen gaan bewegen, vindt Bep. ‘Je staat twee uur op je benen en danst. Dan gaan de zweetdruppeltjes wel achter de haartjes zitten! Je kunt starten in een beginnersgroep. Ook als je een beetje stram bent is het goed te doen.’ «

Nestor 33

Tekst: Ellen Willemsen Foto: Shutterstock

G e z o n d O ude r w o r de n e n b l i j v e n

We gaan meer bewegen!

Stilstand is achteruitgang, zo luidt het spreek­woord. En dat geldt ook voor ons lichaam. Bewegen loont, zeker op latere leeftijd. Daarom voert de Unie KBO dit jaar campagne om meer te bewegen.

Z

estig gezondheidsvoorlichters uit eigen kring zijn opgeleid om in 2012 op tournee te gaan langs de KBO-afdelingen en samen met lokale fysiotherapeuten en beweegdocenten 50Plus levendige themabijeenkomsten te verzorgen. Het thema ‘Meer bewegen’ is onderdeel

van het project Gezond Ouder Worden en Blijven: een project om senioren betrouwbare en objectieve informatie te bieden over verschillende gezondheidsthema’s. Ieder jaar staat een specifiek thema centraal, zoals ‘Beter slapen’ in 2010, ‘Beter zien’ in 2011 en dit jaar dus ‘Meer bewegen’. De Unie KBO doet dit project samen met PCOB, NOOM, NVOG en LOC Zeggenschap in Zorg. Afdelingen die een bijeenkomst Meer Bewegen voor hun leden willen verzorgen, krijgen gratis brochures, stappentellers en caloriewijzers. Het voorlichtingsmateriaal is gemaakt in nauwe samenwerking met een panel van senioren. Het seniorenpanel gaf

al snel aan niets te hebben met de prestatiefactor van sport. In de campagne wordt dan ook vooral uitgegaan van wat mensen zelf leuk vinden aan bewegen en wat bij hen past. In het project wordt altijd samengewerkt met deskundigen, zoals TNO, fysiotherapeuten, klinisch geriaters, enzovoort, maar sinds kort ook met Olga Commandeur die het project zal promoten. Meer bewegen

Bewegen loont, ook op latere leeftijd

Gemeenschappelijk actief

De brochure kan opgevraagd worden bij Unie KBO en is vanaf half januari beschikbaar.

Tip voor afdelingen: organiseer een themabijeenkomst Afdelingen in Limburg, Noord- en Zuid-Holland kunnen naar de provinciale KBO bellen. Zij krijgen dan een kant-enklaar informatiepakket met checklist, een promotietekst met aankondiging in huis-aan-huisblad, maar ook brochures, stappentellers en caloriewijzers voor de deelnemers aan de themabijeenkomst. U dient wel zelf voor een locatie, laptop en beamer te zorgen. Eventueel kunt u contact opnemen met de lokale fysiotherapeut of beweegdocent. Informatie hierover vindt u in het informatiepakket, dat u kunt aanvragen via Adinda Remigius van de Unie KBO, tel 073-690 42 75, e-mail: [email protected]

Nestor 35

Tekst: Joop Rosier Foto: Shutterstock

Fit blijven in de winter Donkere dagen, kou en gladheid: in de winter kom je soms lange tijd de deur niet uit. Wie het na de winter eng vindt om weer naar buiten te gaan, doet er goed aan nu meer binnenshuis te bewegen.

‘I

n de winter in beweging blijven is zó belangrijk, ook als je niet naar buiten kunt,’ vertelt geriatriefysiotherapeut Betsy Weening. ‘Ik hoor vaak van ouderen dat zij het na de winter griezelig vinden om weer naar buiten te gaan. Die angst kun je verminderen door in huis te blijven bewegen. Het is goed voor je conditie én houdt je zelfredzaamheid in stand.’ Als geriatriefysiotherapeut is Betsy Weening gespecialiseerd in de zorg voor kwetsbare ouderen. ‘De angst om na de winter weer naar buiten te gaan heeft vooral te maken

36 Nestor

met een verminderd evenwichtsgevoel,’ legt ze uit. ‘In huis ben je eraan gewend even bij een stoel, kastje of muur steun te zoeken, maar buiten is die veiligheid er niet. Een goed evenwichtsgevoel heeft te maken met voldoende spierkracht in de benen en het coördinatievermogen: dat is het vermogen van de ledematen om samen te werken. Voor het behoud van het evenwichtsgevoel is het niet voldoende om op een hometrainer te oefenen. Het is vooral belangrijk balansoefeningen te doen. Daarmee train je zowel je coördinatievermogen als je spierkracht.’

G e z o n d O ude r w o r de n e n b l i j v e n

Oefen uw balans

Wie zijn balans en conditie thuis wil verbeteren, kan kiezen uit verschillende oefenmethoden. ‘Het is wel belangrijk dat je nog goed het evenwicht kunt bewaren wanneer je eraan begint,’ waarschuwt Betsy Weening. ‘Bij twijfel is het verstandig iemand te vragen een paar keer mee te kijken om te zien of het goed gaat.’

Dertig minuten per dag

De Nederlandse Norm Gezond Bewegen adviseert: beweeg tenminste vijf dagen in de week, minimaal dertig minuten per dag, in blokken van tenminste tien minuten matig intensief. Matig intensief betekent dat de hartslag iets hoger is dan normaal en je een beetje begint te hijgen. Als dat gebeurt bij huishoudelijke klussen tellen deze ook mee als beweging, mits u ze minstens tien minuten volhoudt.

Oefen in een groepje

Wie al onzeker loopt of niet zo goed het evenwicht kan bewaren doet er goed aan een geriatriefysiotherapeut advies te vragen. Deze kan in een eenmalig consult nagaan of iemand veilig zelf kan oefenen. Soms blijkt dat het verstandiger is de oefeningen onder begeleiding van een partner of mantelzorger te doen, of ze eerst in groepsverband aan te leren. Zo nodig kan de geriatriefysiotherapeut een oefenprogramma op maat samenstellen en begeleiden. Deze komt dan thuis kijken hoe er veilig geoefend kan worden. Geriatriefysiotherapeuten zijn te vinden via de website www.defysiotherapeut.com van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie. Een geriatriefysiotherapeut wordt meestal deels of geheel vergoed via de aanvullende zorgverzekering. Wie het zelf moet betalen, moet rekenen op ongeveer € 50 voor een consult. Wat ook kan, is zelf met een aantal mensen uit de eigen omgeving een groepje vormen en een geriatriefysiotherapeut vragen het oefenen een paar keer te begeleiden. Betsy Weening: ‘Mensen denken er niet zo gauw aan dat je zoiets zelf kunt organiseren. Vaak zijn er anderen in de omgeving die dezelfde problemen hebben en blij zijn met zo’n initiatief.’

Oefen je evenwicht

•

‘Nederland in Beweging’ is een dagelijks televisieprogramma van Omroep Max met vijftien minuten bewegingsoefeningen. Het is zo opgebouwd dat er nauwelijks gevaar is dat spieren worden overbelast.

•

‘Thuisfit’ is een dvd van Stichting Beweegproducties met oefeningen voor 60-plussers die thuis hun conditie en balans willen verbeteren. De dvd bevat drie oefenprogramma’s van vijftien minuten; één daarvan kan zittend worden uitgevoerd. Prijs inclusief boekje met beschrijving van de oefeningen en verzendkosten: € 30. Te bestellen via www. stichtingbeweegproducties.nl

•

‘Wii Fit’ is een bewegingsspel voor de Nintento Wii spelcomputer die op de tv wordt aangesloten. Bij de oefeningen sta je op een bewegingsgevoelige plaat en op de tv zie je hoe je de oefeningen uitvoert. Veel mensen vinden het leuk om te doen, maar je moet er niet tegenop zien om een spelcomputer te bedienen. Benodigd zijn een Wii console, een Wii balance board en Wii Fit. Dat kost bij elkaar tegen de € 250. Begin met vijf minuten per dag, en elke week twee minuten per dag erbij tot maximaal twintig minuten achter elkaar. Stop bij kortademigheid. Train niet met een lege maag of direct na een maaltijd. Bij hart- of longproblemen is het verstandig eerst advies aan de huisarts te vragen.

•

Boeken en dvd’s over bijvoorbeeld yoga voor beginners en bewegingsmethoden als steps en aerobics zijn te vinden via internet en in de boekhandel en openbare bibliotheek.

•

Eenvoudige oefeningen helpen ook. Het is bijvoorbeeld niet goed om een paar uur achter elkaar in de stoel te zitten. De spieren verslappen. Loop minimaal één keer per uur even: naar de keuken, koffie zetten, naar het toilet, even wat schoonmaken, enzovoort. Uit de stoel opstaan stimuleert de beenspieren. Ook bijvoorbeeld tien keer achter elkaar opstaan en weer zitten is een prima oefening voor de beenspieren. Een andere veilige oefening is achter een stoel staan, de stoel vastpakken en kniebuigingen maken. «

Nestor 37

Tijd voor hobby’s [koken]

[computertip]

Het recept van... Biologisch boerenkookboek ‘Van eigen erf’

Wat is een hoax?

Rode kool met sinaasappel en gember en Marokkaanse gehaktballetjes Benodigdheden (voor 4 personen): 1 ei, losgeklopt 400 g rundergehakt 2 beschuiten, verkruimeld 1 kleine ui, heel fijn gehakt 1 eetlepel gemalen komijn (ketoembar) 1 eetlepel gemalen koriander versgemalen peper en zout 700-750 g rode kool, schoongemaakt, in dunne reepjes 350 ml (vers) sinaasappelsap 4 eetlepels gembersiroop 1 kaneelstokje 1½ groente- of kippenbouillonblokje 6 gehakte gemberbolletjes 1½ à 2 eetlepels versgeraspte sinaasappelschil 40 gr boter, scheutje olijfolie 2 eetlepel Japanse sojasaus (bv. Kikkoman)

Bereiding: 1. Meng ei, gehakt, beschuitkruim, gesnipperde ui, komijn, koriander, 1 theelepel zout en gul peper door elkaar. Zet de kleine balletjes een half uur in de koelkast. 2. Breng de rode kool met 200 ml sinaasappelsap, de gembersiroop, het kaneelstokje en de bouillonblokjes zachtjes aan de kook. Laat circa 30 minuten op laag vuur stoven. Roer er de gehakte gember en geraspte sinaasappelschil door en laat nog circa 10 minuten zachtjes stoven en meng de helft van de boter erdoor. 3. Bak de gehaktballetjes in de rest van de boter en olijfolie 7 à 10 minuten op laag tot middelhoog vuur rondom bruin en sappig gaar. Schep de balletjes uit de pan en houd ze warm. Roer het bakvet los met 150 ml sinaasappelsap en de sojasaus en laat een minuutje inkoken. 4. Schep de rode kool op borden, leg de gehaktballetjes ernaast en geef er gekookte aardappels en de sinaasappel-sojajus bij.

Stuur uw recept in en win een kookboek!

Heeft u ook een lekker recept dat u wilt delen met de Nestor-lezers? Stuur het dan op naar Unie KBO, Tijd voor hobby’s, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected].

38 Nestor

Onmiddellijk lezen en doorsturen naar iedereen die je kent!!!! Heeft u ook wel eens zo’n mail ontvangen? Dikke kans dat dit een ‘hoax’ is. Hoax is in het Engels een woord voor poets, nep, bedrog, truc, oplichterij, broodjeaapverhaal. Hoax-mails zijn vaak te herkennen aan opmaak en taalgebruik. In het geval van een computervirus-hoax wordt vaak vermeld dat ‘Microsoft nog geen oplossing heeft’. Een belangrijk kenmerk is dat er geen exacte datum in het bericht staat, maar ‘gisteren’ of ‘dinsdag’. Volg de waarschuwingen in dergelijke mails nooit op, en doe bij twijfel navraag bij betrouwbare instanties. Op de website www.seniorweb.nl leest u meer tips en artikelen over de computer en internet.

[win een cd] 2cd Afscheid Zesendertig warme liedjes om van te genieten of om troost uit te ­putten. Met Marco Borsato, Paul de Leeuw, Elvis Presley, Glennis Grace en Boudewijn de Groot. Muziek die gewoon voor kippenvel zorgt. Nestor mag vijf van deze 2cd-boxen weggeven aan haar lezers. Wilt u hier kans op maken? Schrijf ons dan waarom en stuur uw motivatie en adresgegevens naar: Unie KBO, Afscheid, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected]

‘De waarheid van vandaag, is je gevangenis van morgen.’ Heeft u ook een mooie uitspraak? Stuur hem dan op naar: Unie KBO, Tijd voor hobby’s, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected].

Het boek van... Connie Kraak-van den Ende

‘Eindelijk een positief boek over ouder worden Wat is uw mooiste boek? Win een boek! Onlangs of langer geleden een boek gelezen dat diepe indruk op u maakte? Laat het ons weten en win daarmee een boek. Stuur uw reactie naar: Unie KBO, Tijd voor hobby’s, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar: [email protected].

Onlangs kocht ik het boek ‘Het Nieuwe Oud’, door Hedda Schut en Dick Kits: een fantastisch en positief boek over modern ouder worden. Vol met waardevolle informatie en mooie levensverhalen. Het is schitterend uitgevoerd en als ik het anderen laat zien, wordt iedereen enthousiast. Ik denk dat er heel veel ouderen zijn die dit boek zal aanspreken en inspireren. Het is een indirect activerend boek. In mijn leven is het vaker gebeurd dat ik mijn mooiste boeken telkens weggaf en weer opnieuw moest kopen. Een soort schat, waar je iedereen van wil laten meegenieten. Dit is ook zo’n boek. Het is opbeurend, veelzijdig en met humor geschreven. Er staan herkenbare verhalen in voor alle mensen. Het is echt een bijzonder boek, waar u uw lezers gelukkig mee zult maken, als ze deze tip van u zullen krijgen. Dick Kits en Hedda Schut, ‘Het Nieuwe Oud’. Kroese Kits Uitgeverij, prijs € 27,50, ISBN: 9789080997202

[boeken]

Biologisch boerenkookboek ‘Van eigen erf’ Dit kookboek gaat over écht eten, ontdekken wat er dicht bij huis van de grond komt, wanneer de boeren zaaien en in welk seizoen de oogst rijp is. Proeven van verse doperwten, rijp geplukte rode vruchten, romige boerenzuivel, ambachtelijke kaas en eerlijk vlees uit eigen wei. En de smaakrijke maaltijden die je daarmee kunt maken. Ook de boeren zelf komen aan het woord. Over hun verbondenheid met de natuur en hun goede zorg voor dieren en het milieu. Iris van de Graaf en Maria van Boxtel, Biologisch boerenkookboek ‘Van eigen erf’. Prijs € 24,50. ISBN: 978 90 815285 04. Verkrijgbaar bij de boekhandel en rechtstreeks via www.vaneigenerf.nl

De redding

De hemel bestaat niet

Peter Webster is net begonnen als ambulancebroeder als hij een jonge vrouw na een mislukte zelfmoordpoging uit haar totaal vernielde auto bevrijdt. De twee beginnen een onstuimige verhouding. Achttien jaar later heeft Sheila hem al lang verlaten en zorgt Peter als alleenstaande ouder voor Rowan, hun dochter. Rowan dreigt echter een gevaarlijke weg in te slaan, en Peter gaat op zoek naar de enige die Rowan misschien kan helpen. Aangeraden door Oprah Winfrey. Anita Shreve, ‘De redding’. Orlando uitgevers, prijs € 17,95, ISBN: 978 90 449 6051 6

Zoals ze voor NRC Handelsblad zakenmannen ondervroeg, zo ondervroeg Jannetje Koelewijn jarenlang haar eigen vader, die altijd streefde naar het hoogste. Al zijn kinderen liet hij studeren en zelf werd hij na zijn pensionering nog meester in de rechten. Aan het eind van zijn leven ziet hij wat hij verloren heeft. Hij neemt zijn vrouw, die is vergeten dat ze zijn gescheiden, nog één keer mee naar Parijs. En hij vraagt de dominee om voor hem te bidden. Liefdevol en meedogenloos. Jannetje Koelewijn, ‘De hemel bestaat niet’. Uitgeverij Atlas, prijs € 19,95, ISBN: 978 90 450 1967 3

2x5 exemplaren cadeau De redding & De hemel bestaat niet

We mogen vijf exemplaren van deze prachtige boeken weggeven aan onze KBO-leden. Wilt u er een ontvangen? Stuur dan een kaartje naar: Unie KBO, Hobby’s, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected] Vergeet niet de titel en uw adresgegevens te vermelden!

Nestor 39

herman post

Arme beestjes In Drenthe hebben jagers roofdieren vergiftigd en op andere manieren uitgeroeid, omdat die de fazanten opaten voordat ze geschoten konden worden. Die fazanten waren in gevangenschap gekweekt en door de jagers zelf uitgezet. Om dood te schieten dus. Een grof schandaal. Staatssecretaris Bleker liet weten dat hij een ‘bosverbod’ voor de foute jagers en een tijdelijk jachtverbod voor Drenthe overwoog. Ik heb daar niets meer over gehoord. Het bericht legde weer eens de hypocrisie van het jachtbedrijf bloot. Jaren geleden

wandelde ik met mijn kleinzoons in een bos in de buurt van Utrecht. Rondom klonken geweerschoten. Om een bocht van het pad stond een jager, met aan zijn koppel een nog bloedende fazant. De man voelde zich zichtbaar betrapt. Mijn middelste kleinzoon Thomas, die toen een jaar of twaalf zal zijn geweest, stelde hem de gewetensvraag: ‘Waarom schiet u die vogels dood?’. De jager hield een uitvoerig betoog over hoe belangrijk het is dat het aantal fazanten binnen de perken wordt gehouden en dat de jacht dus goed is voor het natuurlijk evenwicht. Na hem een tijdje te hebben aangehoord, zei Thomas: ‘Waarom zegt u niet gewoon dat u het leuk vindt om op fazanten te schieten?’ Daar had de jager niet van

terug. Ik kon het jong wel knuffelen. Het uitmoorden van vossen, dassen en roofvogels omwille van het eigen jachtplezier is te schandelijk voor woorden. Laten we hopen dat de jagers, die zich daaraan schuldig maken, uitzonderingen zijn. Intussen is het jachtseizoen in volle gang. Ik geef toe dat ik graag een gebraden fazantje eet. En ik besef dat ik daarmee de jacht op die arme beestjes legitimeer. Een lastig dilemma. Ik ben niet voor vegetariër in de wieg gelegd, maar vind wel dat de vos en de havik evenveel recht hebben op een smakelijke fazantenbout als ik.

Cartoon van Tom Janssen, exclusief voor Nestor

Nestor 41

Tekst: Arjan Broers Foto: Shutterstock

Oud en der dagen zat We gaan anders dood dan vroeger: we worden gemiddeld ouder en leven langer met ernstige gezondheids­ problemen. Geen wonder dat euthanasie weer volop in de aandacht staat, tien jaar na de invoering van de euthanasie­ wet. Maar het zou zonde zijn, vindt de Unie KBO, als we de vraag naar de ‘goede dood’ alleen juridisch zouden beantwoorden.

M

evrouw E. is 94. Een kleine vrouw die vroeger trots en zelfstandig was, maar nu steeds brozer wordt. Haar wereld wordt al jaren geleidelijk steeds kleiner, en zij beweegt mee. Soms vindt ze het moeilijk. ‘Het duurt zo lang’, zei ze eens, ‘volgens mij ze me vergeten, daar boven.’ Maar meestal is het goed zo. Ze hoeft steeds minder en is tevreden. Dan begint haar lichaam het te begeven. Eerst langzaam, tot ze een beroerte krijgt en in het ziekenhuis belandt. De artsen behandelen haar. Als ze bijkomt is ze teleurgesteld. Ze leeft daarna nog enkele maanden in een verpleeghuis, maar komt haar bed niet meer uit en spreekt haast niet meer. Ze is klaar en wacht.

Voltooid leven?

Mogen we nog dood? Iedereen kent mensen als deze mevrouw. Ze zijn eigenlijk klaar voor wat we vroeger ‘sterven van ouderdom’ noemden. Vaak is hun situatie ernstiger dan die van mevrouw E., en kampen zij met nare kwalen, die pijnlijk zijn. Kwalen waaraan ze vroeger al lang overleden zouden zijn, maar die nu chronische ziekten heten. Twee jaar geleden begon de NVVE, de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, de campagne ‘Voltooid Leven’.

Gesprekken bij KBO Om gesprekken over voltooid leven te kunnen (bege)leiden, kunnen gespreksleiders een trainingsdag volgen op 2 februari. Voor meer informatie hierover kunt u mailen naar [email protected] KBO NoordHolland heeft reeds enige ervaring opgedaan met gesprekken over ‘Lijden aan het leven’ en wil hiermee verder. Ook KBO Gelderland wil dit onderwerp bespreken. Samen met de Unie KBO organiseren zij dit jaar gespreksbijeenkomsten in de eigen regio.

42 Nestor

In een korte tijd haalde de initiatiefgroep Uit Vrije Wil meer dan 100.000 handtekeningen op voor een pleidooi om de euthanasiewet aan te passen. Mensen van 75 jaar en ouder, vond men, moeten geholpen kunnen worden door artsen of andere professionals om waardig te sterven als zij vinden dat hun leven voltooid is. Ondanks de vele handtekeningen werd duidelijk dat het pleidooi om de euthanasiewet aan te passen geen kans maakt in de Tweede Kamer. Ook artsenorganisatie KNMG had kritiek op het voorstel. Die vindt dat de huidige euthanasiewet genoeg ruimte biedt om ook mensen te helpen met sterven als ze niet terminaal ziek zijn, maar wel uitzichtloos lijden aan ongeneeslijke kwalen.

Nieuwe situatie

Er komen nieuwe, mondigere generaties ouderen aan en de medische wetenschap blijft zich ontwikkelen. De discussie over euthanasie zal dus ook doorgaan. De NVVE bereidt nieuwe publieksacties voor in februari, en ook het tienjarig bestaan van de huidige euthanasiewet in april 2012 zal aanleiding zijn voor veel aandacht voor ‘de goede dood’, wat de letterlijke vertaling is van euthanasie. Dat maatschappelijk gesprek is nodig, alleen al omdat we als samenleving in een volstrekt nieuwe situatie zitten. Nooit eerder in de geschiedenis waren er zo veel ouderen – en kwamen er nog meer. Nooit eerder waren onze artsen medisch zo vaardig dat de vraag opkomt of we nog wel gewoon dood mogen gaan, oud en der dagen zat, zoals het in de Bijbel heet.

Hoe oud willen we worden? Nadenken uitstellen

Het is jammer als deze historisch unieke situatie alleen leidt tot een gesprek over de grenzen van de euthanasiewet. Dan maken we iets juridisch van wat van levensbelang is: ons eigen nadenken over onze dood – en daarmee ook over ons leven. Het vraagt

Zingeving

moed om dat te doen, ook al is (of lijkt) de dood nog ver weg. Nadenken over de dood heeft een praktische en een beschouwelijke kant. De Unie KBO heeft oog voor beide kanten. Praktisch gesproken hebben we bijvoorbeeld twee brochures waar u mee aan de slag kunt. De eerste is ‘Zorg om het levenseinde’, een brochure die orde schept in de soms verwarrende begrippen als euthanasie, abstineren, versterven en palliatieve zorg. De tweede is ‘Na mijn dood’, een werkschrift waarin u stapsgewijs kunt noteren wat er geregeld moet worden rond uw overlijden.

Lastige vragen

Nadenken over de dood heeft echter ook een beschouwelijke kant. Wie bezig durft te zijn met de dood, denkt daarmee ook over

het leven na. Wat vindt u echt belangrijk? Doet u de dingen die u wilt doen? Wat wilt u nog doen, en wat houdt u tegen om het nu te doen? Hoe kijkt u terug op uw leven, de keuzes die u maakte? Het zijn maar een paar voorbeelden van vragen die kunnen opkomen. Vragen die lastig zijn, maar ook diepte kunnen geven aan uw leven nu. De Unie KBO gaf enkele jaren geleden al het boekje ‘Het verhaal van je leven uit’, bedoeld om met uzelf en met anderen in gesprek te komen over levensvragen. Afgelopen jaar verscheen ‘Van stof en adem’, een gesprekshandreiking die samen met collega-ouderenbond PCOB is gemaakt over het thema van voltooid leven. De teksten en vragen helpen u om uw eigen positie te bepalen, alleen en met anderen. «

Brochures bestellen De genoemde brochures kunt u bestellen of downloaden via www. kbo.nl (klik op ‘serviceen-contact’, dan ‘brochures’ dan ‘identiteit & zingeving’). U kunt ook bellen met de ledenservice: 0900-821 21 83 (€ 0,10 ct/min)

Nestor 43

Tekst: Cor Schoenmaker

Vraag & Antwoord

Ria van der Leegte-Deckers en Hans Kerkhoven van de KBO-Ledenservice

Vragen? Website »

www.kbo.nl Telefoon »

0900 – 821 21 83 (€ 0,10 ct/min) • Voor vragen over wonen,  zorg, welzijn, gezondheid, mobiliteit, belasting, koopkracht en Nestor: Bellen op werkdagen van 9.30 – 12.30 uur • Voor juridische en financiële ­vragen: donderdag van 13.30 – 15.30 uur Mail »

[email protected] Post »

Postbus 325 5201 AH ’s-Hertogenbosch

44 Nestor

Wonen wij samen met twee huizen?

Maak ik kans op huurtoeslag?

Moet je achter­ stevoren pinnen bij bedreiging?

Wanneer woon je samen volgens de wet en wat voor gevolgen heeft dat voor uw AOW? Het is een vraag die regelmatig bij ons binnenkomt. Het gaat hier om een ingewikkelde kwestie. Heeft u een latrelatie of voert u daadwerkelijk een gezamenlijke huishouding? In dat laatste geval heeft u slechts recht op een lager AOW-pensioen. Als u minder dan de helft van de tijd bij elkaar woont, dan kenmerkt de wet dat als een latrelatie en behoudt u beiden uw gewone pensioen. Bent u meer tijd bij elkaar, dan gaat de Sociale Verzekeringsbank er vanuit dat u samenwoont. Het maakt dan ook niet uit of u beiden een eigen woning aanhoudt. Omdat dit soms tot ingewikkelde situaties kan leiden, is het verstandig om u bij twijfel goed te laten informeren, bijvoorbeeld door een jurist of notaris. Of wendt u meteen tot de SVB (de Sociale Verzekeringsbank). Op www.svb.nl vindt u de telefoonnummers van een SVB-kantoor bij u in de buurt.

‘Ik heb spaargeld. Maak ik dan toch nog kans op huurtoeslag?’ Deze vraag komt regelmatig bij onze servicemedewerkers binnen. Bij de toekenning van huurtoeslag wordt naast uw inkomen ook gekeken naar het eigen vermogen dat u bezit. Onder eigen vermogen vallen onder andere: spaargeld, aandelen en obligaties die u in uw bezit heeft. Bent u jonger dan 65 jaar, dan mag uw vermogen niet hoger zijn € 20.661, plus € 2.762 voor elk minderjarig kind. Indien u ouder bent dan 65, mag het vermogen maximaal niet hoger zijn dan € 48.011, mits het inkomen lager is dan € 13.978. Het maximaal toegestane vermogen hangt dus ook af van uw inkomen. Hoeveel huurtoeslag u krijgt, hangt onder andere af van uw inkomen en van de huurprijs van uw huis. Kijk op: www.toeslagen.nl/particulier/huurtoeslag

We hopen dat het ons nooit overkomt, en de kans dat het gebeurt is gelukkig ook niet zo groot, maar helaas worden sommige ouderen toch geconfronteerd met criminelen die u bij de pinautomaat dwingen geld te pinnen en dat af te geven. Let op: het verhaal dat u uw pincode achterstevoren in kunt geven waarna de politie meteen wordt gealarmeerd, is een fabeltje. Niet doen dus! Neem geen onnodige risico’s. Wat u wel moet doen? Blijf rustig, hoe moeilijk ook, en let goed op hoe de dader eruit ziet. De meeste automaten hebben een camera. Probeer zo te gaan staan dat de man of vrouw die u bedreigt, in zicht komt te staan. Geef het geld af, neem geen risico. Zodra de dader weg is, belt u de politie. Onthoud het kenteken als er een auto of scooter gebruikt is om te vluchten. En natuurlijk licht u meteen de bank in zodat uw pinpas wordt geblokkeerd.

Vragen? Neemt u contact op met de KBO-ledenservice, houd dan uw lidmaatschapsnummer bij de hand.

KBO Ledenservice

V r a a g a a n d ok t e r H a r m k e N i j bo e r

Is een notaris wel nodig? Heeft u vragen over een nalatenschap of testament? In veel gevallen is het dan nuttig als u bij de notaris te rade gaat. Maar heeft u altijd wel een notaris nodig? Voor allerlei vragen op notarieel gebied kunt u terecht bij de Notaristelefoon. Deze Notaristelefoon is er voor al uw algemene vragen op diverse gebieden waar een notaris mogelijk antwoord op kan geven. Bijvoorbeeld voor zaken die geregeld moeten worden bij een nalatenschap. Maar ook als u een huis of appartement wilt (ver)kopen, kan een notaris advies geven. Op www.notaris.nl vindt u alle informatie op notarieel gebied. De Notaristelefoon is te bereiken via 0900-346 93 93 (€ 0,80 ct/pm). Op werkdagen van 09.00 tot 14.00 uur. Vaak kan men antwoord geven op uw vragen of een brochure toesturen. Voor meer gedetailleerde vragen kunt u doorverwezen worden naar een notaris bij u in de buurt. Overigens is een eerste, oriënterend gesprek met een notaris meestal gratis. Informeer hier wel naar als u de afspraak maakt!

Heb je extra vitaminen nodig? Tegenwoordig lees je steeds vaker over een tekort aan vitaminen bij ouderen. Mijn vader en moeder slikken allebei van de drogist allerlei vitaminen. Maar het kost ook best wat geld en ik vraag me soms af of dit werkelijk nodig is. Dokter Harmke Nijboer: Als uw ouders gezond eten en drinken, is er weinig reden om bang te zijn voor vitaminetekort. Maar er zijn omstandigheden waardoor oudere mensen tekorten kunnen ontwikkelen: bijvoorbeeld door kauw- en slikproblemen, door problemen met het gebit, sociale isolatie en een verminderde mobiliteit. Ongeveer 70% van alle ouderen blijkt een tekort aan vitamine D te hebben, dat kan leiden tot botontkalking en een verminderde afweer. Daarnaast maakt vitamine D de spieren ook wat sterker, waardoor de kans op vallen aantoonbaar afneemt. Vitamine D wordt onder invloed van zonlicht in de huid aangemaakt. Hierdoor hebben ouderen, die minder vaak buiten komen, grote kans te weinig vitamine D te produceren. Het advies: eet gezond, gebruik genoeg halvarine (want daar is extra vitamine D aan toegevoegd), ga dagelijks minstens een kwartier naar buiten en neem zo nodig extra vitamine D (10 microgram). Verder heeft 25% van de ouderen een vitamine B12-tekort. Meestal komt dit door een verminderde opname in de darm. Vitamine B12 moet in de maag worden voorbewerkt voordat het in de darm kan worden opgenomen. Veel ouderen hebben echter last van maagslijmvliesontstekingen waardoor deze vitamineopname in het gedrang komt. Een vitamine B12-tekort kan behandeld worden met tabletten of injecties, voorgeschreven door een arts. De geriater controleert standaard op deze vitaminen, waardoor tekorten snel worden opgespoord.

Heeft u een vraag voor dokter Harmke Nijboer? Stuur uw vraag dan op naar Unie KBO, Vraag dokter Nijboer, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected] onder vermelding van ‘Vraag dokter Nijboer’. Dokter Nijboer kiest dan maandelijks een vraag uit, die ze hier beantwoordt. Drs. Harmke Nijboer is klinisch geriater: een arts die gespeciali­ seerd is in de oudere patiënt. Kijk voor meer info: www.nvkg.nl

Nestor 45

Goed idee

Tekst: Ineke de Ridders Foto: Marc Bolsius

Terwijl de heer Foeke Hoekstra (81) voor mevrouw Kiljan (84) een likeurtje inschenkt, proeven Ben de Kleijn (69) met zijn vrouw Ans (64) en Joop Bruin (71) een goudgele likeur.

Likeuren proeven De laatste keer in het Wijksteunpunt Centrum, dat moest iets bijzonders worden voor de KBO Den Helder. Het werd een likeurproeverij onder leiding van kenner en entertainer Willem Heuzinkveld. Hij vertelde op cabareteske wijze dat achter elk likeurtje een oude geschiedenis schuilgaat. Foeke Hoekstra (81): ‘Je ziet hoe ik hier mevrouw Kiljan (84) een likeurtje inschenk. Dat gebeurde in de pauze van het geweldige verhaal van Willem, die zo smeuïg vertelde dat het één grote schaterlach werd. Wat hebben we gelachen, maar vooral veel van hem geleerd!’ Ben de Kleijn (69): ‘Mijn vrouw Ans (64), Joop Bruin

(71) en ik staan hier te snoepen van een goudgele likeur, een van de vele soorten met prachtige namen als ‘parfait d’amour’, hemel op aarde, ‘eau de ma tante’ of Venusolie. Er is zelfs een roosje zonder doornen! Wat een namen allemaal! Maar ook en vooral, wat een verhalen, veelal teruggaand tot de Middeleeuwen. Zo heb ik nooit

geweten dat likeurtjes van oorsprong heksendrankjes zijn en dat ze alleen werden gedronken met een heel goede reden. Zoals het likeurbuffet was opgezet met heksenfiguurtje en lichtjes, nou, de middag was puur vermaak, informatief, maar ook zó geweldig gezellig. Voor elke KBO-afdeling een aanrader.’ « In deze rubriek brengen wij leuke en originele activiteiten van afdelingen in beeld, ter inspiratie van andere afdelingen. Doet u met uw afdeling iets bijzonders? Laat het ons dan weten via [email protected]

Nestor 47

Tekst: Joop Rosier Illustratie: Michiel Moormann

Te veel onduidelijkheid over kabinetsplannen

Hoge huren in het ver Vanaf 2014 veranderen de financiële regels voor verpleeg- en verzorgings­huizen. Dat kan nadelig uitpakken voor mensen met een laag inkomen. De Unie KBO heeft er bij de politiek op aangedrongen eerst de gevolgen duidelijk in beeld te brengen.

H

et kabinet is van plan de financiering van verpleeg- en verzorgingshuizen te veranderen. De ingreep heet ‘Scheiden van wonen en zorg’. De zorg blijft vergoed via de AWBZ, maar bewoners gaan de huur van de woonruimte zelf betalen. Daar staat tegenover dat de eigen bijdrage voor de AWBZ omlaag gaat en het mogelijk wordt huurtoeslag aan te vragen.

48 Nestor

Meer ruimte

Het plan past in het streven van de overheid om de uitgaven voor de AWBZ te beperken en zo de AWBZ betaalbaar te houden. Daarnaast denkt de overheid dat dankzij het scheiden van wonen en zorg zorginstellingen en woningcorporaties geleidelijk een grotere variatie zullen aanbieden in zorgwoningen. Nu zijn de meeste woningruimten in verzorgingshuizen tussen de twintig en

Actueel

zorgingshuis dertig vierkante meter en hebben ze een sober ingerichte keuken en badkamer. In de toekomst moet er meer keuze komen uit royalere woonruimtes met bijvoorbeeld een balkon of een luxere keuken. Uiteraard ligt de huur daarvoor hoger dan voor een klein, eenvoudig appartement. Het kabinet wil in 2014 beginnen om wonen en zorg te scheiden voor bewoners met een zorgzwaartepakket (zzp) 1 of 2 en misschien ook al voor zzp 3. De hogere zorgzwaartepakketten volgen in de jaren daarop. Ook mensen in woonvormen voor gehandicaptenzorg en in begeleide woonvormen krijgen ermee te maken. Alleen voor tijdelijke opnames in verpleeg- of verzorgingshuizen, zoals voor herstel na een ziekenhuisopname of terminale zorg, komt er géén scheiding van wonen en zorg.

Eerst duidelijkheid

Hoewel de Unie KBO voordelen ziet in de ontwikkeling scheiden wonen en zorg plaatst ze kritische kanttekeningen. Positief is dat het kan zorgen voor meer variatie in het aanbod van zorgwoningen. De huidige aanleunwoningen en appartementen in Woonzorgcentra (huren bij een woningbouwcorporatie en dicht bij de zorg) zijn prima voorbeelden. Ook kan gedwongen scheiding (bij opname van een van de partners in een zorginstelling) voorkomen worden. Een echtpaar kan dan bij elkaar blijven. Mensen hebben meer vrijheid in de keuze van een zorgaanbieder. En de ingreep kan helpen om de zorg betaalbaar te houden. De belangrijkste kanttekening is dat er nog grote onduidelijkheid bestaat over de koopkrachteffecten voor bewoners. De eerste tekenen wijzen erop dat de maatregelen ongunstig uitpakken voor lage inkomens. Een voorbeeld voor een kamer van 25 vierkante meter in een verzorgingshuis laat zien dat iemand met een bescheiden inkomen die daar nu een eigen bijdrage voor de AWBZ voor betaalt van € 219 per maand, straks alles bij elkaar uitkomt op € 292. Een maandelijkse achteruitgang dus van € 73. Iemand met een hoger inkomen, die voor diezelfde kamer nu een eigen bijdrage van € 1470 per maand

betaalt, is straks nog maar € 698 kwijt. Die gaat er dus maandelijks € 772 op vooruit.

Boodschap aan politiek

De Unie KBO heeft samen met CSO-partners, de Nederlandse Woonbond en de landelijke cliëntenorganisatie LOC Zeggenschap in zorg, de Tweede Kamer gewezen op de inkomensgevolgen en gewaarschuwd er ook voor te waken dat mensen straks niet te maken krijgen met een opeenstapeling van eigen bijdragen voor verschillende voorzieningen. De organisaties dringen er bij de Tweede Kamerleden op aan dat zij staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten vragen eerst de inkomensgevolgen goed uit te zoeken. Er zijn plannen de huurtoeslag te verlagen; ook daarmee moet rekening worden gehouden. Verder heeft de Unie KBO zelf aan het Nibud opdracht gegeven de inkomensgevolgen te onderzoeken. Dat onderzoek is gaande.

De zorg blijft vergoed, maar bewoners gaan de huur van de woonruimte zelf betalen Niet betalen?, dan wegwezen

De vrijheid van zorginstellingen bij nieuwbouw kan een gevarieerder aanbod in zorgwoningen opleveren, maar voor mensen met een lager inkomen kan die vrijheid ook een keerzijde hebben. Als een bestaand verzorgingshuis wordt afgebroken en bewoners naar nieuwbouw moeten verhuizen, kunnen zij daar op dit moment al mee te maken krijgen: zorginstellingen kunnen bij nieuwbouw nu al wonen en zorg scheiden. Dat gebeurt bijvoorbeeld al in de gemeente Wijdemeren, vlakbij Hilversum. Daar vervangt zorgorganisatie Inovum twee oude verzorgingshuizen door een nieuw woonzorgcomplex met serviceflats en een verpleeghuisafdeling. Bewoners van de serviceflats gaan huur »

Nestor 49

Actueel

betalen aan de zorgorganisatie, ze krijgen van de zorgorganisatie thuiszorg in de serviceflats met 24-uurs alarmering voor noodgevallen. Henk Stuyver, voorzitter van de KBO-afdeling Wijdemeren, zag de gevolgen van nabij. Als gepensioneerd accountant kent hij veel ouderen en kreeg de huurcontracten onder ogen. Voor de kleinste flats, van 46 vierkante meter, komt de huur inclusief servicekosten op € 647. Stuyver heeft berekend dat wie alleen AOW heeft, aangevuld met huur- en zorgtoeslag, met aftrek van alle vaste lasten uiteindelijk per maand € 352 overhoudt voor eten en drinken, kleding, uitstapjes en alle verdere uitgaven. Elke dag een warme maaltijd in het restaurant van het woonzorgcentrum is dan niet meer mogelijk, laat de berekening zien: iemand met alleen AOW zou € 200 per maand tekort komen voor al die uitgaven. ‘Er werd tegen mensen gezegd dat als ze het niet konden betalen, ze moesten wegwezen,’ zegt Stuyver. ‘Dat is ze letterlijk gezegd.’

Wetgeving voor de elite

Stuyver legde de kwestie voor aan de wethouder. ‘Uiteindelijk heeft de voltallige politiek in Wijdemeren de vloer aangeveegd met het management van Inovum. Dat heeft een zorgplicht en had bovendien de bewoners beloofd dat ze konden meeverhuizen.’ Uiteindelijk, na veel druk vanuit de politiek, heeft Inovum een regeling getroffen voor de bewoners. Stuyver blijft verontrust: ‘De nieuwe wetgeving maakt het mogelijk dat zorgaanbieders zich richten op degenen met meer geld en de groep met minder geld laten vallen. Het is wetgeving voor de elite. We gaan weer honderd jaar terug en maken mensen weer afhankelijk van liefdadigheid. Ja, echt waar: Inovum wilde in plaats van zelf regelingen te treffen liever een stichting in het leven roepen om fondsen te werven om de laagstbetaalden in de flats te kunnen laten wonen. Kennen we dit niet van vóór de Tweede Wereldoorlog?’

Stoom uit de oren

Er kwam nog meer aan het licht in Wijdemeren. Kort voor de oplevering van de nieuwbouw hoorde Stuyver dat de hoeveelheid zorg in de nieuwe serviceflats aan een maximum gebonden is. Wie meer zorg nodig heeft, maar nog te goed is voor het verpleeghuis, valt tussen de wal en het schip. Stuyver: ‘Een echtpaar dat in het

verzorgingshuis woonde, moet terug naar een gewone woning en daar zelf thuiszorg regelen. De vrouw werd verpleegd en zij was te slecht voor de flats, maar te goed voor de verpleeghuisafdeling. Het echtpaar komt de nieuwbouw niet in! De stoom kwam uit mijn oren toen ik dat hoorde. Het blijkt dat er wettelijk een limiet is aan de hoeveelheid zorg die je mag krijgen in de flats. Niemand heeft voorzien dat mensen tussen de wal en het schip vallen. Die reacties krijg ik ook van Tweede Kamerleden die ik hierover heb geschreven. Iedereen is er vanuit gegaan dat ouderen dezelfde zorg zouden krijgen als in de verzorgingshuizen oude stijl.’

Vrijheid om te kiezen

Een ander punt van zorg betreft de vrijheid om zelf een zorgaanbieder te kiezen. In de serviceflats in Wijdemeren is die vrijheid er niet. Stuyver: ‘Inovum stelt in de huurcontracten dat er geen andere zorgaanbieders thuiszorg in hun flats mogen geven.’ Zo’n koppelverkoop van zorgcontracten en huurcontracten komt in de praktijk nog veel te vaak voor. De vrijheid om zelf een zorgaanbieder te kiezen zou gegarandeerd moeten zijn, vindt de Unie KBO. Al met al laten de kabinetsplannen nog tal van knelpunten zien (zie ook het kader ‘Knelpunten bij scheiden van wonen en zorg’). De Unie KBO vindt dat er wetgeving moet komen die deze knelpunten oplost. «

Knelpunten scheiden wonen en zorg Huidige situatie verpleegen verzorgingshuizen

Zelf het verblijf betalen (huur of koop)

Betaalbaar.

Wonen met zorg wordt misschien onbetaalbaar door stapeling van eigen bijdragen en hoge huur.

Bewoner hoeft voor het wonen niets zelf te regelen.

Ook kwetsbare mensen moeten het wonen zelf regelen.

Alles in één hand.

Bewoner krijgt mogelijk met meer zorg- en welzijnsaanbieders te maken: huishoudelijke hulp via de gemeente (Wmo), zorg via een zorgaanbieder. Van echte vrije keuze is geen sprake.

Begeleiding is geregeld.

Begeleiding mogelijk apart via de gemeente (Wmo).

Nestor 51

Tekst: Herman Post Foto’s: Eduard Ernst

De Gelderse Vallei is een vlakke, vruchtbare strook landbouwgrond tussen de Utrechtse Heuvelrug en de beboste Veluwe. Uitgestrekte landgoederen, doorsneden met beekjes en houtwallen, maken het tot een aantrekkelijk wandelgebied. Op de enige camping in de Vallei heb ik ooit een barre winter doorgebracht.

Een nog met echt hooi gevulde hooimijt

Terug naar de Gelderse

E

en zonnige wintermorgen in de Gelderse Vallei, halverwege Nijkerk en Putten. Wij beginnen onze wandeling bij het landhuis Oldenaller, een markant gebouw uit 1655, omringd door waterpartijen en oude bomen. Het landgoed is tegenwoordig eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten. Het moet een genot zijn om achter een bureau met zo’n riant uitzicht maatregelen te bedenken ter bescherming van natuur en landschap. Het kasteel, want die naam mag het wel hebben, werd gebouwd naar een ontwerp van de grote Amsterdamse architect Jacob van Campen. Het indrukwekkendst is de toren, die

52 Nestor

uit vier kantelen lijkt te bestaan. In werkelijkheid zijn het schoorstenen.

Dramatische gebeurtenis

Even verder, op de kruising van de Nijkerkerstraat en de Oldenaller Allee, staat een bescheiden monument dat aan een dramatische gebeurtenis herinnert. Op 30 september 1944 pleegden verzetsstrijders uit Putten hier een aanslag op een auto van de Duitse Wehrmacht. Twee Duitse officieren raakten gewond. Bij wijze van represaille werden ruim honderd huizen platgebrand, en op maandag 2 oktober werden 661 mannen, bijna de

de wandeling

Het landgoed Oldenaller, een markant gebouw uit 1655

Herman Post haalt herinneringen op

Geert van de zorgboerderij bij zijn kraampje met kalebassen

Een bescheiden monument

Vallei hele mannelijke bevolking van Putten, afgevoerd naar Duitse concentratiekampen. Slechts 110 van hen hebben de oorlog overleefd. Wij vervolgen onze route over de Hooge Steeg en passeren enkele boerenhoeven, waaronder Groot Hell. Een voormalige schaapskooi en een nog met echt hooi gevulde hooimijt herinneren aan de tijd dat dit gebied nog grotendeels met heide was begroeid en door schaapskudden werd begraasd. Een klein deel van het gebied, de Kruishaarse Heide, bevat inderdaad nog een restantje heide. De meeste boerderijen zijn van het zogenaamde hallehuystype,

dat weer zijn oorsprong vond in het uit vakwerk en leem opgetrokken ‘los hoes’. Ik betrap mij er op dat ik, bij het zien van een hooimijt met vers hooi, niet eens verrast ben. Blijkbaar staat dit beeld nog zo helder op het netvlies van mijn geheugen gegrift dat het alledaags lijkt. Zo zou de aanblik van een paard voor een ploeg of een fluitende stoomlocomotief mij in eerste instantie niet verbazen. Mijn kleinkinderen zouden niet weten wat zij zagen.

Schok der herkenning

Aan de rand van de Kruishaarse Heide passeren wij de Elzenhoeve, de enige camping in de Gelderse

» Nestor 53

de wandeling

Het mooie van herinneringen is het definitief voorbije ervan

Informatie De wandelroute door de Gelderse Vallei start bij het landhuis Oldenaller tussen Putten en Nijkerk. De parkeerplaats ligt vanuit Nijkerk vier kilometer links en vanuit Putten vijf kilometer rechts langs de N798. Vanuit Amersfoot kunt u ook de bus nemen, Connexxion lijn 101, halte Oldenaller. Er zijn onderweg geen horecagelegenheden, dus is het aan te bevelen zelf proviand en drinken mee te nemen. De route, zoals beschreven in de Capitool Wandelgids ‘De mooiste wandelingen in Nederland’, beslaat 14 kilometer, maar is naar believen in te korten tot 11 kilometer. Het is een rondwandeling, die u in beide richtingen kunt lopen. Deze route is rolstoelvriendelijk.

Vallei. De schok der herkenning. Hier heb ik zo’n twintig jaar geleden, na een emotioneel beëindigde kortstondige relatie, een barre winter in een caravan doorgebracht. Er is niets veranderd. De caravan staat er nog. Naarmate je ouder wordt, heb je aan steeds meer plekken herinneringen. Deze is niet de meest opwekkende. Het was bitter koud, die winter. Het Poollandschap dat mij aan alle kanten omringde, zette zich in mijn binnenste voort. Buiten het vakantieseizoen vormde deze camping, net als vele andere, een toevluchtsoord voor gescheiden mannen en andere tijdelijk onbehuisden. Nu ik hier weer sta, zoveel jaren later en in heel wat plezieriger omstandigheden, voel ik de kou en de eenzaamheid niet meer. En dat is niet alleen te danken aan het milde winterzonnetje. Het mooie van herinneringen is het definitief voorbije ervan. Zonder de gebeurtenissen te verdringen of te ontkennen, vorm je ze in je geest om tot ervaringen die je tot een completer mens maken. Dat hoop ik tenminste.

Agressieve honden

Langs het Nieuwe Beekpad, genoemd naar het nietige stroompje dat soms nauwelijks zichtbaar naast ons voort kabbelt, wandelen we terug in de richting van kasteel Oldenaller. Onderweg passeren wij boerderijen met prachtige namen, zoals Groot Rottenburg,

Renselaar en Deuvender. De erven worden bewaakt door honden, waaronder zeer agressieve exemplaren. In dat geval dragen zij gelukkig meestal een muilkorf. De weinige mensen die wij tegenkomen, zijn vriendelijk en behulpzaam.

Geert en de kalebas

Bij zorgboerderij Tinteler, die onderdak biedt aan jonge mensen met een verstandelijke beperking, staat een kraampje met kalebassen en andere decoratieve vruchten van het veld. Als Eduard Ernst het wil fotograferen, verschijnt op het erf een jongeman. ‘Wie zijn jullie?’, roept hij. We wenken hem naderbij en leggen uit dat we mooie plekjes zoals dit fotograferen voor een tijdschrift. Nee, Geert (zo heet hij) wil niet voor het kraampje op de foto. Of wij iets willen kopen? ‘Doe maar een kalebas’, zeg ik. Ik mag er een uitkiezen voor vijftig cent. Het wisselgeld mag hij houden. Als we verder lopen, leg ik de kalebas op een muurtje, want ik wil er niet de rest van de dag mee rondzeulen. We zijn nog geen honderd meter gevorderd of er klinkt een fietsbel achter ons: Geert, met de kalebas. Hoe konden we die nu vergeten? Ik bedank hem schijnheilig en wij zwaaien hem na. Pas een kilometer verder durf ik de kalebas bij de oprit van een boerderij achter te laten. Met excuses aan Geert. «

Nestor 55

Contact Weduwe, 72, zoekt een nette man tussen de 67 tot 75 jaar. Ik houd van muziek en tv. In het bezit van een eigen auto. Liefst omgeving 077, 0475 en 0495. BR.O.NR. NT. 1.001 Aard., donker getinte vrouw, 76 jr., zoekt lieve, Nederlandse man, ong. 74, voor een fijne relatie. Vakantie, wandelen, ook thuis. Omg. 033. Niet rokend, wel sportief. BR.O.NR.NT. 1.002 Dame, 81 jaar, zoekt vriendin. Zelf in het bezit van auto. Bridge, spelletjes enz. In Den Haag, Voorburg en Leidschendam. BR.O.NR.NT. 1.003 Actieve, sociale vrouw, zoekt man om samen dingen van het leven te delen. Leeftijd 60-64 jaar. Omgeving Zeeland. 0115.

BR.O.NR.NT. 1.004 Nette weduwe, 71 j., lief en eerlijk, niet roker, gezond en leef gezond. Zoekt dito man. Omg. Noord-Limburg. BR.O.NR.NT. 1.005

56 Nestor

Wed. 65, NR, slank zkm lieve, gez. man. Houd van muziek, dans, fietsen, wandelen en tuinieren. Omg. 024. BR.O.NR.NT. 1.006 Ik zoek een lieve man of vriend waar ik leuke dingen mee kan doen. Eens gezellig mee uitgaan. Hij moet wel betrouwbaar zijn. Graag in de buurt, omgeving 0172. BR.O.NR.NT. 1.007 Vrouw, 76 j. jong, zoekt vr./m. voor activiteiten cult./nat./trips/ terras enz. Omg. 0299. BR.O.NR.NT. 1.008 Hallo, ik zoek jou! Gezonde weduwnaar, 74, niet rok. Geen alcohol, heeft auto, MBO niveau, zoekt een lieve, gez., Ned. vrouw met zacht karakter, rond dezelfde leeftijd. Als een maatje voor beide steun en genegenheid. Hobby’s o.a. natuur, tuin, met auto op stap. Woon reg. 0475. Graag reactie met foto. BR.O.NR.NT. 1.009

Actieve, 72 jarige vrouw, zoekt dito man tot 75 jr. om leuke dingen mee te doen, uit en thuis. Omgeving Zoetermeer. BR.O.NR.NT. 1.012 Dame 78 jr., HBO gezondheidszorg zkm vriend(in) tot 80 jaar om samen iets leuks te ondernemen. Omg. 058. BR.O.NR.NT. 1.013 Sportieve vr., 72 jr., zoekt een paar vlotte, gez. vriendinnen (niet lesb.) om te wink., theater, reizen etc. Omg. Den Haag. BR.O.NR.NT. 1.014

Vrouw zoekt vitale reisgenote, 70 jr., voor zon & excursie vakanties n-mid. Limb. BR.O.NR.NT. 1.010

Weduwe, 61 jaar zoekt lieve vriend. Houd van fietsen, muziek, humor, huiselijkheid en van gezelligheid. Omg. Rotterdam/ Hoogvliet BR.O.NR.NT. 1.015

Wedn. koud 80, zou het leven weer invulling willen geven met humoristische dame om samen nog een gelukkige tijd te beleven. Nrd. Ned. BR.O.NR.NT.1.011

Wedn., niet rok., 77 jr., zkt. lieve, gezellige, huiselijke vriendin 65-77 jr, woonplts 023, om samen van het leven te genieten. Ben in bezit van auto. Foto mag. BR.O.NR.NT.1.016

Wed., 57 jr., 2 volw. uitw. kind., 1 kl.knd, en 1 kl. hondje, zkt maatje om gez. dingen te ondernemen, o.a. rommelmarktjes, terrasjes pakken, musicals bez. enz. En als het klikt, wie weet? Omg. Utrecht. BR.O.NR.NT 1.017

Charm. wed., 74, zacht karakter, zond. kind., zakenmilieu, slank, 1.65 m., niet roken of drinken, zoekt verzorgde NL vriend. Niet kaal. Hobby’s: Bridge, muziek, gezelligheid. Randstad. BR.O.NR. NT. 1.020

Weduwnr, 71 jr. zkm vrouw. lk ben fervent naturist. Hobby’s: fietsen, koken, auto rijden, hondje. Kom uit Almere. BR.O.NR. NT 1.018

Goed ogende single man, 61 jaar, zorgzaam, flexibel en charmante verschijning, zkm volslanke dame, leeftijd 55-65 jaar, waarbij humor, warmte, romantiek en liefde zullen bijdragen aan een waardevolle relatie. Reacties liefst met foto, omgeving 0320, 0527 en 035. BR.O.NR.NT. 1.021

Actieve man, wedn. 75, zoekt dito Holl., eerlijke, niet rokende vriendin. LAT-rel. Omg. 072. BR.O.NR.NT. 1.019

Reageren op advertentie? Stuur uw brief, met vermelding van het briefnummer i in de linker bovenhoek van de envelop, naar: Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch. De redactie stuurt uw brief dan door.

Op zoek [Oproep]

[Gezocht]

[Gezocht]

Wie heeft een PME pensioen?

Wie kent Gijsbertus Bos?

Informatie over evacuaties Den Haag rond 1943

Vanuit de CSO (koepel van ouderen­ organisaties waar de Unie KBO deel van uitmaakt), wil ik met mensen van o.a. Siemens, Stork en het pensioenfonds PME een Vereniging Gepensioneerden PME oprichten, om tot betere belangenbehartiging te komen voor onze gepensioneerden met een pensioen van PME. Hieraan werkt PME niet mee. Nu wil ik mensen oproepen die een PME pensioen hebben, en geen vakbondslid zijn, om lid te worden van de op te richten vereniging. n Arie Stuijt, e-mail: [email protected]

[Gezocht]

Oorlogswinter in Huize Sint Anna

Wie heeft de oorlogswinter 1944/1945 doorgebracht in de kelders van Huize Sint Anna in Heel? Voor de publicatie van een opgedoken oorlogsdagboek is nog enige aanvullende informatie nodig. n Chris Clout, Zwanebloemplantsoen 68, 1991 HG Velserbroek

[Gezocht]

Informatie over Johanna Grada Beekman-Diks

Ik ben op zoek naar mijn tante Anna, zus van mijn vader, geboren op 18 januari 1919. Laatst bekende adres: Hengstdalseweg 177 te Nijmegen. Echtgenoot Antonius Arnold Beekman. Zij woonden na hun huwelijk in Leuth met twee kinderen: Henk en Gerda. n A.A.J. Diks, Elzenhorst 113, 2742 CR Waddinxveen, tel 0182 - 61 40 76, e-mail: [email protected]

Ik ben op zoek naar de jongste broer van mijn grootmoeder genaamd Gijsbertus Bos, roepnaam Gijs of Guus, geboren 3 juni 1917 te Hilversum. Waarschijnlijk is hij geëmigreerd naar Zuid-Afrika. Hierbij de trouwfoto van Gijs. n Ans Slagboom, tel 035-685 66 26, e-mail: [email protected]

[Te Huur]

Vakantiewoning

Begin 1942 verordonneerde Hitler de bouw van de Atlantikwall. Voor Den Haag hield dat in dat de bewoners van hele wijken uit hun huis werden gezet en moesten evacueren. 140.000 Hagenaars uit Scheveningen, het Benoordenhout, de Vogelwijk en de Bomen- en Bloemenbuurt werden gedeporteerd. Voor onderzoek kom ik graag in contact met personen die zich iets herinneren van die huis­ uitzettingen. n Frans Nieuwenhuis, tel 070-324 41 97, e-mail: [email protected]

[Te Huur]

Vakantiewoning

Ootmarsum. Ruime vak. woning, 2 tot 8 pers. Rolstoelvriendelijk. www.twentseigen.nl tel: 0541-68 01 46

[Te Huur] Te huur vak. h. Duitsland. 200 km. van Ned. in bossen en meren. 2 tot 14 personen. Tel. 06-224 11 675 of 0135-28 32 51. www.vakantiehuisvulkaaneifel.nl

[Te Huur]

Vakantiewoning

Te huur vakantiewoning in Tsjechië in historische omgeving. Tel: 06-502 717 19, www.vakantiehuisinkuks.nl

Vakantievilla

In Belek, Turkije een vakantievilla te huur, geschikt voor 7 personen dicht bij zee. Tel: 023-533 31 40

[Te Huur]

Vakantiewoning

Bocholtz, Zuid-Limburg, vakantie­ woning geschikt voor 2 tot 8 pers. Wie eens komt, komt steeds terug. Tel: 045-544 30 61, www.doeveberg.nl

Zelf een advertentie plaatsen? Voor de advertenties voor de rubriek Contact, Cursussen en Vakantiehuizen kunt u een i advertentiebon met de bijbehorende tarieven downloaden via de website (klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden), of aanvragen via de mail: [email protected] of via het redactiesecretariaat, telefoon 073-6123475.

Nestor 57

Tekst: Ad van Schaik Foto’s: Kingsriver Estate

Hollander in Zuid-Afrika Op je zestigste je leven een nieuwe wending geven. Dat deed Ruud de Clercq (70) toen hij in Zuid-Afrika een wijnfarm kocht.

Wie een wijnfarm bezit, moet flink aanpakken. Dat is het tegenovergestelde van iedere dag golfen en bridgen. Waarom maakte u die keuze?

‘Ik wilde nooit met pensioen gaan. Ik heb altijd een afwisselend leven geleid vol uiteenlopende ervaringen; daar wilde ik nog iets mee doen. Anders ervaar ik dat als het weggooien van geld. Vrienden van me die wel gaan golfen en bridgen hoor ik zeggen dat ze zich wel eens vervelen. Ik kom eerder tijd tekort.’ Welke rode draad loopt er door uw leven?

Een echte uitdaging. Typisch voor Ruud want daarvoor had hij al een avontuurlijk leven geleid. Niet alleen woonde en werkte hij jarenlang in Frankrijk, ook was hij directeur van de Efteling en eigenaar van het Dolfinarium.

60 Nestor

‘Als directeur van de Efteling moest ik alles weten van kabouters. Bij het Dolfinarium verdiepte ik me in dolfijnen. Nu ben ik bezig met wijn. In mijn leven zoek ik steeds naar ingewikkelde, niet-alledaagse problemen die ik dan wil oplossen. Ik zou bijvoorbeeld geen aardappelen willen telen. Wijn maken vind ik meer een uitdaging. Van iedere druif kun je wijn maken, maar hoe maak je goede wijn? Van wijndruif tot wijn moet je veertig keer een beslissing nemen, daardoor is het mogelijk je eigen stempel op dat proces te drukken en je eigen wijn te ontwikkelen. Om meer daarover te weten te komen, voerde ik gesprekken met deskundigen in de wijnbouw. Boeiend vond ik dat. Vervolgens kocht ik in 2004 op twee uur rijden van Kaapstad de Kingsriver Estate: de boerderij op het terrein was niet meer dan een bouwval. Het gaf me veel voldoening toen al na enkele jaren mijn rode wijn Kingsriver Estate Shiraz 2007 werd bekroond.’ Waren het Nederlanders die ooit begonnen met het verbouwen van wijndruiven in Zuid-Afrika?

‘Zeker. Jan van Riebeeck, die in 1652 de eerste Nederlandse nederzetting aan de Kaap stichtte, bracht al wijnplanten mee. Ergens schrijft hij: ‘God zij geloofd. We hebben de eerste wijn op de Kaap gemaakt.’ Ik durf te zeggen dat de voorwaarden om wijn te verbouwen in Zuid-Afrika gunstiger zijn dan in Frankrijk, onder meer door de variatie aan grondsoorten en het aangename warme klimaat. Bovendien ligt zuidelijk Afrika tussen twee oceanen. Dat verklaart mede de enorme plantenrijkdom die zeven maal groter is dan in een regenwoud. Net als de rijkdom aan dieren. Wat een prachtig land! Ik houd van de oneindige

schakeringen in de kleur groen, maar ik moet zeggen dat ik de Nederlandse bomen wel eens mis. En ik vind het fascinerend om te bedenken dat het eerste menselijk leven in Afrika tot ontwikkeling is gekomen. Dat de eerste mens - dus ook ‘Eva’ - zwart was. Als ik dan in de avondschemering voor mijn boerderij zit, voel ik me een onderdeel van die keten.’ Hoe ervaart u als senior het leven op de wijnfarm?

‘Nu ik ouder word, vind ik het doorgeven van kennis en ervaring belangrijk. Jarenlang woonde en werkte ik in Frankrijk. Daar hebben ze nog een systeem dat op onze gilden lijkt, waarbij jonge mensen bij ouderen in de leer gaan. Niet om later precies hetzelfde te doen als die senioren, maar wel om er hun voordeel mee te doen. Dat idee pas ik op mijn farm toe op de farmmanager, een Zuid-Afrikaanse jonge man wiens studie farm-management ik betaalde en met wie ik nu intensief samenwerk. Ik merk dat de samenwerking met hem en andere jonge mensen in het bedrijf voor mij belangrijk is. Daar komt bij dat ik niet het eeuwige leven heb. Ik wil er voor zorgen dat ooit na mijn dood dankzij hen en mijn kinderen die boerderij goed blijft functioneren.’ De wijnfarm is een bedrijf dat winst moet maken?

‘Zeker, net als ieder ander bedrijf. Maar geld verdienen komt voor mij niet op de eerste plaats. Belangrijker vind ik het dat ik een zinvol leven leid. Daarnaast heb ik interessante contacten met bezoekers, die nieuwsgierig zijn naar mijn manier van wijn maken. In mijn leven ben ik altijd op de toekomst gericht geweest. Ik vind het niet zo belangrijk om te ontdekken wie ik ben: ik ben meer bezig met wie ik wil worden. In deze fase van mijn leven een wijnboer die tradities en kennis doorgeeft. Een pluspunt daarbij is dat ik zelf eveneens kan genieten van een glas wijn. De keukentafel vind ik het belangrijkste meubelstuk in huis. Daar zit je met je gezin bijeen. Daar paten we met elkaar, bespreken we allerlei zaken en geven we familiewaarden door. En maken we pret. Met het eten komt dan de wijn op tafel. Bij zulke mooie momenten in het leven hoort een goed glas wijn.’ «

N a j e p en s i oen

Ik vind het niet zo belangrijk om te ontdekken wie ik ben: ik ben meer bezig met wie ik wil worden

Nestor 61

Geniet!

Tekst: Frederike Berntsen

Een zoete Notenkraker Het koninkrijk van snoep en suiker, een bad van hopjesvla met slagroom en een bed van spekkies: wie droomt er niet van? Edwin Rutten tovert deze sprookjeswereld tevoorschijn in de Notenkraker van Tsjaikovski. Voor groot en klein. Rutten: ‘De kinderen zijn het alibi voor ouders en grootouders om gezellig samen te luisteren.’

Verteller, radiopresentator en zanger Edwin Rutten nam de delen van de Notenkrakersuite – afgeleid van het oorspronkelijke ballet – en plaatste tussen de ouverture en de dansen het kerstverhaal waarin de Notenkrakerman tot leven komt, vecht met Koning Muis en verandert in een prins. Hij vliegt met Clara aan de arm over besneeuwde dennenbomen naar het toverkasteel. Daar trouwen ze. En de ringen? Die zijn van drop en komen uit een gouden doosje. De muziek wordt uitgevoerd door de Berliner Philharmoniker onder leiding van Simon Rattle. Geen toeval, want Rutten bewondert de dirigent. Toen hij zelf eens een middagvoorstelling had gegeven in de Berlijnse Philharmonie, zag hij ’s avonds Rattle wachten voor de podiumdeur waardoor hij op zou gaan. ‘Die was net zo aan het drentelen als ik een paar uur eerder had gedaan! En daarna stond hij op dezelfde plaats als ik! Dat vond ik een erg leuk idee.’

Maak nu heel voordelig kennis met Luister! Neem een proefabonnement: 3 nummers en 3 cd’s voor slechts € 15! Bel vandaag nog de abonnementenservice 0900-2022 708 (tijdens kantooruren) of mail naar [email protected]

‘Een verhaal maken is heel spannend. Je wekt de muziek tot leven en die blijft misschien wel hangen omdat je met de tekst beelden creëert. En ik ben dol op leermomenten, alleen – en dat was in ‘De film van Ome Willem’ ook zo – de educatie zit in de voetnoten. Als je begint met: “Ik wil jullie nu iets gaan vertellen”, nou, dan is de helft al vertrokken. Als je inzet met: “Jongens, ik

zou willen dat jullie de volgende naam níét onthielden”, dan zijn alle oren meteen tien keer zo groot.’ Op het einde van het schijfje met De Notenkraker noemt Rutten nog even de componist en zijn geboortejaar, en dat het schrijven van een muziekstuk componeren

‘Ik zou willen dat jullie de volgende naam níét onthielden’ heet. In het cd-boekje staat een verklarende woordenlijst. Een concertmeester? Dat is de baas over de violen. En een wals staat in driekwartsmaat. ‘Kinderen hebben het recht om dingen te begrijpen. Af en toe een moeilijk woord kan geen kwaad, anders kom je ook niet verder.’ Na de Chinese dans en de Bloemenwals, vervlochten met Ruttens vertelling – inclusief een jazzy strofe, knapperend haardvuur en hoefgetrappel – klinkt alléén de muziek nogmaals. ‘Nu kun je je eigen fantasieknopje aanzetten.’ Tsjaikovski: De NotenkrakerDoor: Edwin Rutten (verteller), Berliner Philharmoniker o.l.v. Sir Simon RattleLabel: EMI 50999 0920462 1 0

Nestor 63

Tekst: Andrea Steinmetz Foto’s: Michiel van der Ham

Doen wat je altijd al wilde De wereld rondzeilen, muziek componeren, in het buitenland wonen, eindelijk iets gaan doen met yoga, schilderen of op zoek naar je roots: bijna ieder mens heeft wel een droom die hij later wil gaan vervullen. Mireille Goedkoop schreef ‘Ik doe het! Van dromen naar doen. Na je pensioen.’ Een prachtig boek vol inspirerende verhalen van mensen die na hun werkzame leven hun passie gingen volgen.

Pieter vervulde op 62-jarige leeftijd zijn jongensdroom: hij begon een voltijdstudie aan de kunstacademie. Een hele omslag na veertig jaar een textielconcern te hebben gerund. Hij wilde zijn horizon nog verder verbreden en woont al jarenlang op een eiland in Thailand.

66 Nestor

Z

elf heeft de 38-jarige schrijfster al een aantal dromen laten uitkomen, zoals het schrijven van dit boek. Het idee werd geboren in Thailand, waar zij en haar man hun communicatiebedrijf runden. Mireille: ‘We huurden een huis bij Pieter, een Nederlandse man die op zijn 70ste naar Thailand was vertrokken. Ik was enorm gefascineerd door zijn verhaal en zijn levenslust. Ik wilde dat verhaal vertellen.’ Pieter van Mierlo verkocht op 62-jarige leeftijd zijn textielconcern en begon daarna

aan een voltijdstudie aan de kunstacademie in Leuven, een lang gekoesterde droom. Na afronding van de studie vestigde hij zich op een prachtig Thais eiland, waar hij – nog steeds – schildert en met volle teugen van het leven geniet. Mireille: ‘Zijn leven inspireerde me om met dit boek te beginnen. Maar ook mijn eigen moeder van 67 jaar die altijd riep: als ik mijn leven over kon doen, deed ik het heel anders. Waarom niet nu?, vroeg ik me dan af. Ik ging op zoek naar mensen die na hun 60ste hun dromen zijn gaan volgen. En die heb ik gevonden.’

N a j e p en s i o en

‘Ik leerde op mijn 60ste lezen en schrijven’ Hoe kun je zestig jaar lang voor iedereen verborgen houden dat je niet kunt lezen en schrijven? ‘Ik dacht dat ik de enige was en schaamde me vreselijk’, vertelt Nel Huyzers. Tijdens een ziekenhuisopname kwam uiteindelijk het hoge woord eruit en vertelde Nel een maatschappelijk werkster dat ze niet kon lezen en schrijven. Op aanraden van de maatschappelijk werkster vertrouwde ze ook een heel goede vriendin haar geheim toe. De vriendin meldde haar aan bij een cursus. ‘Het was alsof ik in een warm bad terecht was gekomen’, zegt Nel over de cursus. ‘Ik kon eindelijk mezelf zijn.’ Inmiddels is ze al een aantal jaren ‘ambassadeur laaggeletterdheid’. Nel: ‘Je krijgt zoveel meer zelfvertrouwen. Ik kan het wel van de daken schreeuwen: leer lezen en schrijven!’

Ik doe het!

‘Ik doe het!’ staat vol met inspirerende verhalen. De 67-jarige Charlotte Phaff begon na haar pensioen met een yogaopleiding en ging op een woonboot wonen, iets wat ze altijd al wilde. Dick Jaeger (75) woont op een zeilboot in Zuid-Afrika, van waaruit hij de wereld rondzeilt. De 65-jarige Nel Huyzers leerde, na een leven lang laaggeletterd te zijn geweest, eindelijk op haar 60ste lezen. Nico de Rooij (80) ging kookboeken uitgeven en de 68-jarige Jan van Lier ging muziek componeren. Hoewel sommigen van de geportretteerden in goeden doen zijn, wil Mireille het verhaal de wereld uit helpen dat je een Zwitserlevenpensioen nodig hebt om je droom waar te maken. ‘Het gaat bij deze mensen niet om geld, maar om een passie, een innerlijke drijfveer.’

Vervreemd van vrouw

Door sommige verhalen krijg je de indruk dat niet alle huwelijken bestand zijn tegen de dromen van een van de partners. Mensen als Nico (van de kookboeken) en zijn vrouw geven elkaar de ruimte om de dingen te doen die ze willen doen, maar de huwelijken van Pieter (kunst en Thailand) en Dick (zeilboot) strandden na hun pensionering. ‘Dick wilde niets over zijn scheiding vertellen’, zegt Mireille. ‘Pieter had een verstandshuwelijk,

zoals veel mensen van zijn generatie. Hij leerde door het schilderen zijn passie kennen en dat vervreemdde hem van zijn vrouw. Hij heeft moeite gedaan om zijn huwelijk te redden, maar dat lukte niet. Ik vind het dapper als je op je 70ste durft te zeggen: dit is het niet, en het laatste stukje dat me rest ga ik voor mezelf leven.’

Complete omslag maken

Waarom gaat het boek over dromen waarmaken ná je pensioen, waarom niet ervoor? Mireille: ‘Ik ben de eerste die ervoor pleit om al vandaag je droom waar te maken. Maar ik ben niet zo geïnteresseerd in mensen van mijn eigen leeftijd. Ik ben gefascineerd door het ouder worden en wilde voor die leeftijdsgroep iets maken. Ik vind het geweldig dat mensen na een werkzaam leven een complete omslag maken en iets gaan doen dat ze echt leuk vinden. Dat bewijst dat je nooit te oud bent om iets nieuws te ondernemen.’ «

Win een exemplaar Wat is uw droom voor ‘later’? Laat het ons weten en maak kans op een van de drie gratis exemplaren van ‘Ik doe het!’ Stuur uw inzending naar Unie KBO, Ik doe het!, Postbus 325, 5201 AH ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected] o.v.v. Ik doe het!

Het boek is verkrijgbaar via www.ik-doehet.nl of via de boekhandel. €19,95 ISBN 9789081713719. Via www.ik-doehet.nl kunt u ook een gratis miniboekje downloaden en het boek ‘inkijken’.

Nestor 67

www.15-plus.nl

Ga mee: Noorwegen en Israël! Inclusie Nederlandf sprekendesbegeleidin g!

wegens groot succes herhaald!

Reissom: 8 dagen e

Vertrek: zo. 20 mei 2012 zo. 27 mei 2012

799 p.p.

Inclusief halfpension

8-daagse vliegexcursiereis Fagernes Centraal in Noorwegen ligt Fagernes, dé succesvolle standplaats van Oad Reizen. Prachtig gelegen aan de Strondafjord en omgeven door met naaldbomen begroeide berghellingen. U vliegt naar Oslo en geniet van zowel de mooie natuur als het stadje met al haar bezienswaardigheden. Oad Reizen neemt u mee naar de Noorse staafkerkjes, schitterende beekjes, meertjes en imposante bergtoppen. Ook de stad Oslo wordt natuurlijk niet vergeten. Bovendien wordt u op de luchthaven van Oslo door onze eigen Oad-chauffeur Peter Rasenberg opgewacht met een Oad Comfort Class touringcar.

QUALITY HOTEL**** Ligging: in het centrum van Fagernes direct aan de Strondafjord Kamer: voorzien van telefoon, tv, minibar, radio en een badkamer met bad/douche en toilet. De meeste kamers hebben fjordzicht Faciliteiten: • receptie • lounge • lift • restaurant • bar • biljart • grote tuin met terras • ligweide • binnenzwembad • sauna • solarium en fitnessruimte (niet gratis)

Reisnummer: BENO07 INBEGREPEN: • vliegreis per SAS Scandinavian Airlines van Amsterdam naar Oslo v.v. • luchthavenbelastingen en brandstof- en veiligheidstoeslagen • vervoer per luxe Oad Comfort Class touringcar in Noorwegen • 7 overnachtingen in het Quality Hotel op basis van een 2-persoonskamer • verblijf op basis van halfpension • volledig excursieprogramma o.a. naar Oslo, Flåmbanen, Nærøyfjorden, Jotunheimen, Ryfossen waterval, Hemsedal, Borgund Staafkerk, Valdresdal, Stronda- en Slidrefjord, Sjoadalen, Midt Gudbrandsdal en Lillehammer • gratis koffie/thee na de diners • 6 x per week live-muziek • kofferservice in Fagernes • gratis Oad-infoboekje bij uw reisbescheiden NIET INBEGREPEN: • toeslag 1-pers. kamer à € 155,- p.p. • lunches • entreegelden en optionele excursies • uitgaven van persoonlijke aard, zoals drankjes, fooien etc. • reis- en/of annuleringsverzekering • reserveringskosten à € 15,- per boeking • Calamiteitenfonds à € 2,50 per boeking

Reissom: 10 dagen

e

Vertrek: dinsdag 14 februari 2012

1279 p.p.

10-daagse rondreis Israël; cultuur & religie Israël en de Palestijnse gebieden behoren in historisch en cultureel opzicht tot één van de rijkst gevulde schatkamers van de wereld. Ze vormen samen het snijpunt waar jodendom, christendom en de islam samenkomen, maar ook vaak met elkaar botsen. Het land biedt een enorme diversiteit aan landschappen. Verspreid over dit landschap bevinden zich de overblijfselen van de ongelofelijke geschiedenis van het land, die tot leven komt binnen de muren van de Oude Stad van Jeruzalem, de kruisvaardersburchten aan de Middellandse Zee en de moderne oorlogsmonumenten die u vrijwel in elk dorp of stad in Israël vindt. Ga mee met Unie KBO en Oad Reizen en u ziet en ervaart het allemaal tijdens deze fascinerende 10-daagse rondreis. Shalom!

EXCURSIES NAAR O.A. • Tel Aviv met Jaffa • Massada • Caesarea • Meer van Tiberias • Nazareth • Jeruzalem • Golan Hoogvlakte • Bethlehem • Tabgha • Dode Zee • Capernaum

VOOR MEER INFORMATIE EN BOEKEN, BEL DE KBO REISLIJN:

Reisnummer: GSIL01

INBEGREPEN: • vliegreis per El Al Israel Airlines van Amsterdam naar Tel Aviv v.v. • luchthavenbelastingen en brandstof- en veiligheidstoeslagen • luchthaventransfers op de eerste en de laatste dag • begeleiding door een lokale Nederlandssprekende officiële gids • assistentie van een medewerkster van Oad Reizen gedurende de hele reis • verblijf in drie/viersterren accommodaties op basis van halfpension (ontbijt en diner) • vervoer per lokale touringcar met airconditioning • volledig excursieprogramma • entreegelden voor de bezienswaardigheden conform programma • bagageservice op de luchthaven en in de hotels NIET INBEGREPEN: • toeslag 1-pers. kamer à € 329,- p.p. • lunches • optionele fietstocht Tel Aviv à € 17,- p.p. • eventuele overige entreegelden • uitgaven van persoonlijke aard, zoals drankjes, fooien etc. • reis- en/of annuleringsverzekering • reserveringskosten à € 15,- per boeking • Calamiteitenfonds à € 2,50 per boeking

0548 - 37 75 15

Maandag t/m vrijdag: 08.00 uur tot 21.00 uur. Zaterdag en zondag: 10.00 uur tot 16.00 uur.

68 Nestor

Inclusief uitgebreid excursiepakket

KBO-ledenaanbiedingen

Veilig de winter door! We zitten midden in de winter. Profiteer daarom nu nog van deze nuttige en voordelige winterpakketten die 15-Plus (het ledenvoordeel van de Unie KBO) speciaal voor u selecteerde.

Winter wandelpakket

Winter autopakket

Voorkom vallen bij gladheid, sneeuw en ijs op een effectieve en praktische manier met dit winter wandelpakket. Het pakket bevat: • Een set makkelijk te bevestigen schoenspikes, ­waarvan de rubberen zool metaalnagels bevat voor een betere grip en die past over alle schoenen; sportschoenen, lage schoenen en zelfs rubberen laarzen. Snelle en stevige bevestiging door middel van ­klittenband. In drie maten verkrijgbaar: M (schoenmaat 37-39), L (40-44), XL (45-47); • Een grote emmer met strooizout, inhoud 7,5 kg, om uw stoep of oprit vrij van sneeuw en ijs te maken; • Een set ‘Heat in a Click’ handwarmers. Deze ronde handwarmers worden geactiveerd door ze even te buigen en blijven 30-40 minuten warm. Te gebruiken in de handen, uw handschoen of jaszak.

Last van bevroren ruiten, sloten en portieren? Met dit ‘Winter-autopakket’ voorkomt u langdurig ijskrabben en sloten ontdooien. Alle materialen zijn milieuvriendelijk en biologisch afbreekbaar. Het pakket bevat: • 5 liter winter-ruitensproeier kant-en-klaar; • IJsweg ruit-ondooier: 1 liter flacon met vernevelaar ­waarmee het ijs direct van de ruiten verdwijnt; • Slot-ontdooier: spuitbusje 80ml, ontdooit en gaat opnieuw bevriezen tegen; •R  ubber spray: voorkomt vastplakken portieren en kofferbak; • Veilig zicht-doek: geïmpregneerde pluisvrije doek voor als de ruiten beslagen zijn; • Anti-ijszeil voor de voorruit; • Grote, stevige ijskrabber met handschoen.

KBO-ledenprijs € 39,95 Normaal € 47,95 Bestelnummer schoenmaat 37-39 (M): KBO-250 Bestelnummer schoenmaat 40-44 (L) : KBO-260 Bestelnummer schoenmaat 45-47 (XL): KBO-270 Alle prijzen excl. € 4,95 verzendkosten.

Met deze twee winterpakketten komt u veilig en prettig de winter door. En altijd tegen een betaalbare prijs!

KBO-ledenprijs € 21,95 Normaal: € 27,95 Bestelnummer: KBO-240 Nu bestellen: U kunt deze winterproducten op drie manieren bestellen: • Maak het totaalbedrag over op rekeningnummer 52.66.473 van Comfortland te Zwolle o.v.v. bestelnummer en uw naam en adresgegevens. • Of via internet, onder het kopje ‘slimme producten’ op www.15-Plus.nl • Of bel 038-460 00 23 (gratis)

Nestor 69

Tekst: Ineke de Ridders Foto’s: Marc Bolsius

Rozen laten ademen op papier De passie van Janneke Brinkman is haar met de paplepel ingegeven. Want haar moeder zorgde voor de mooiste boeketten in huis, en haar vader was plantkundige, ingenieur in Wageningen. Janneke studeerde biologie en koos er later voor om de schoonheid van de natuur vast te leggen op papier.

Tijdens de studie biologie ben je, zeker aan de snijtafel, heel fijnmazig bezig. Met de nerf van een blad, de doorsnede van een stengel, de stamper van een bloem. Oog voor detail is onontbeerlijk en het belang ervan kon ik na de studie doorgeven als docente biologie. Tot een verhuizing, zwangerschappen, de drukke baan van mijn echtgenoot mij een pas op de plaats lieten maken en ik toch iets wilde doen. Het werd de bekende tekenacademie Ars, in Leiden. Als door een magneet werd ik naar de lessen toegezogen, helemaal in de ban van het wonder om op een blanco vel met je potlood en penseel als vanzelf de transparante wereld en rijke schakering van de natuur te laten ontstaan. Vooral waterverf leent zich zo goed voor het tere van bloemen. Planten, een blad, een roos: rozen uit de tuin vooral, aangeraakt door de wind. Die wondere wereld op het papier zien te krijgen, dat is wat me fascineert en inspireert. Regelmatig ga ik naar Engeland, de bakermat van botanisch tekenen en schilderen. Daar leer ik nieuwe technieken, nog weer beter kijken. Nauwkeurigheid is troef, maar het kunstzinnige is mijn passie. Letten op compositie, kleurgebruik, de werking van licht. Net zo lang aan iets werken tot ik uitkom bij de verrukking en uitroep: ‘Wat is dìt mooi!’ Mijn atelier is me heilig, de uren daarin doorgebracht ervaar ik als meditatief. Mooie muziek en helder licht, alles werkt in die ruimte één kant uit, de kant van creëren, doen ontstaan, het penseel kruipt in de nerven van een blad, laat ze ademen op papier.

70 Nestor

M i j n pa ss i e . . .

Nestor 71

Samengesteld door Suzanne Meeboer

Uit [Musical]

foto: Paul Jeurissen

Musical Oorlogswinter

Na de succesvolle filmversie van ‘Oorlogswinter’ is van Jan Terlouws bekende boek nu ook een musical gemaakt. Oorlogswinter speelt zich af in de winter van 1944-1945 en vertelt het verhaal van Michiel van Beusekom, die in de laatste winter van de Tweede Wereldoorlog gaandeweg betrokken raakt bij illegale activiteiten. Zijn buurjongen Dirk vertelt Michiel dat hij in het verzet zit en het distributiekantoor gaat overvallen. Omdat hij vreest dat het wel eens mis kan gaan, overhandigt hij Michiel een brief. Deze mag Michiel alleen openmaken als Dirk niet terugkeert van de overval. Die nacht gaat alles mis. Dirk wordt opgepakt en het leventje van Michiel verandert volkomen door de brief. Informatie Oorlogswinter de Musical is tot eind mei 2012 in zeventig theaters door Nederland en België te zien. Speellijst: www.oorlogswinterdemusical.nl

[Beurs] Korting voor KBO leden op programmaboekje of cd van Oorlogswinter de Musical! Ga naar www.kbo.nl en download een ­kortingsbon voor korting op een programma­ boekje en/of een cd van Oorlogswinter de Musical. Geen internet? Bel de Unie KBO Service­telefoon via 0900 - 821 21 83.

Rondfietsen op de Fiets en Wandelbeurs

Wat is de beste reisfiets, de meest betrouwbare gps of een mooie bestemming voor een tocht of vakantie? Het moet raar lopen als je het antwoord op deze vragen níet vindt op de Fiets en Wandelbeurs. In de Amsterdam RAI en de Nekkerhal presenteren honderden exposanten hun reisarrangementen en producten rond fietsen en wandelen. Populair zijn ook de informatiemarkten, waar ervaren fietsers en wandelaars je belangeloos adviseren over reisbestemmingen en producten. Wie een fiets wil uitproberen, kan op zijn gemak rondjes rijden op het grote fietsparcours in de RAI.

5 x 2 vrijkaarten voor KBO’ers! De Fiets en Wandelbeurs stelt 5 x 2 vrijkaarten ter beschikking voor KBO’ers. Interesse? Dan kunt u vóór 3 februari 2012 een kaartje sturen naar Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH, ’s-Hertogenbosch o.v.v. Fiets en Wandelbeurs.

72 Nestor

Foto: Anna van Kooij

Informatie Fiets en Wandelbeurs Nederland Amsterdam RAI, Europaplein 22, 1078 GZ Amsterdam zaterdag 11 en zondag 12 februari, 10.00-17.00 uur Online kaartverkoop: www.fietsenwandelbeurs.nl

Celebrating South Africa

Het Khayelitsha United Mambazo Choir bestaat uit tien mannelijke zangtalenten die allen afkomstig zijn uit Khayelitsha, de grootste township van Kaapstad in Zuid-Afrika. Het a-capellakoor laat zien wat het leven in Zuid-Afrika zo mooi maakt. Veel migrantenarbeiders trokken in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw naar de stad op zoek naar werk. Om zichzelf in de schaarse vrije tijd te vermaken, zongen en dansten de mannen zo veel mogelijk met elkaar. De liefde, vreugde, trots en vooral de saamhorigheid spelen een belangrijke rol in Celebrating South Africa. Informatie Tot en met 4 maart 2012 Bos theaterproducties Tel: 020-421 12 21 Speellijst: www.bostheaterproducties.nl

[Tentoonstelling]

Inspirerende bloemenpracht

Wij zullen doorgaan

In 2011 worden zo’n 230.000 mensen 65 jaar, dat zijn er 60.000 meer dan vorig jaar. Die stijging wordt veroorzaakt door de eerste lichting babyboomers die met pensioen gaat. Hoe gaat deze nieuwe generatie om met ouderdom? Is het een vloek of een zegen? Die vraag staat centraal in de tentoonstelling ‘Wij zullen doorgaan, de kunst van het ouder worden’. De tijd dat ouderen achter de geraniums zaten, is voorbij. Maar ook de babyboomers krijgen te maken met de aftakeling van lichaam en geest.

De 79ste editie van het Holland Flowers Festival staat dit voorjaar in het teken van India en haar kleurrijke pracht. Tientallen kwekers en hoveniers tonen hun talenten in fleurige tuinen vol bloemen, bomen en struiken. Een spectaculaire show met de vele bloembolsoorten, die een bron van inspiratie zijn voor het inrichten van de eigen tuin. Bezoekers kunnen niet alleen van de grote en kleurrijke bloementuin genieten, maar ook inspiratie opdoen op de aangrenzende lifestylebeurs. Daar presenteren ruim honderd exposanten hun producten voor tuin, huis, interieur en vrije tijd. De vele deskundigen praten u bij over trends en geven u tips en adviezen.

Informatie Tot en met 4 maart 2012 Museum Het Dolhuys Schotersingel 2, 2021 GE Haarlem Tel: 023 – 541 06 70, e-mail: [email protected] www.hetdolhuys.nl

Informatie Van 22 februari t/m 26 februari 2012 CNB, Veilingweg 1, 1611 BN Bovenkarspel Tel: 0228-51 16 44, e-mail: [email protected] www.hollandflowersfestival.nl Graag korting? Download een bon via www.kbo.nl en ontvang 2,50 euro korting. Geen internet? Bel de Unie KBO Servicetelefoon via 0900- 821 21 83. Win 10 x 2 vrijkaarten voor het Holland Flowers Festival! KBO leden die twee kaarten willen winnen kunnen vóór 3 februari 2011 een kaartje sturen naar Unie KBO, Postbus 325, 5201 AH, ’s-Hertogenbosch o.v.v. Holland Flowers Festival.

foto: Erwin Olaf

[Koor]

[Evenement]

Foto: HFF

foto: Peter Boshuijzen

er op uit

Nestor 73

puzzel PUZZEL PUZZEL PUZZEL

Doe mee en win Doe mee en win Doe mee en Doe mee en win win 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

2

3

4

5

6 146

7

8

9

10

12

1

2

3

13

4

12 17

5

13 12

17 2317

18

19

18

19 2519

24

23 2923

18

24

29 3429

40

39

40 39

40

15

50

49

26 31

26 31 37 37

36 42

36

38

43

38

42 46

42 52 56

59 66 71

72

71

72

90

87

88

90

66 72 77 77

71

82 8882 89

83

76

83

1 Circusfiguur 5 Geniet van uw maaltijd! 12 Franse rivier514Geniet Figuurvan uit uw 'Sesamstraat' 1 Circusfiguur maaltijd! 151Langspeelplaat 17 uit Internetextensie 12 Franse rivier 14 Figuur Circusfiguur 5(afk.) Geniet van'Sesamstraat' uw maaltijd! van Duitsland 18 Zieke 21 Internetextensie Nauw 23 Turn1512 Langspeelplaat (afk.) 17 Franse rivier 14 Figuur uit 'Sesamstraat' toestel 25 Galei18 metZieke drie rijen roeiers 28 TurnZwitvan 2117Nauw 23 15Duitsland Langspeelplaat (afk.) Internetextensie sers 29 met Islamgeestelijke 31 28 Met de toestel 25 Galei rijen vankanton Duitsland 18 drie Zieke 21roeiers Nauw 23ZwitTurnbedoeling 34 Met Irritant sers kanton 29Plaats Islamgeestelijke 31 de toestel 2532 Galei met in drieDrenthe rijen roeiers 28 Zwitkereltje 36 Lichaam 37inPolitieke vraag uit-de bedoeling 32 Plaats Drenthe 34 Irritant sers kanton 29 Islamgeestelijke 31om Met legbedoeling 39 36 Jij Lichaam daar! 4037Ter van kereltje Politieke vraag om(afk.) uit32 Plaats inattentie Drenthe 34 Irritant 42kereltje Stuk fruit 4340Hummel 45 vraag Europeaan leg 39 Jij36 daar! Ter attentie van om (afk.) Lichaam 37 Politieke uit48leg Loofboom 50 vierkante meter 42 Stuk 43 Honderd Hummel 45 Europeaan 39 fruit Jij daar! 40 Ter attentie van (afk.) 52 53 Dat wil zeggen afk.) 4842Loofboom Loofboom 50 43 Honderd vierkante meter Stuk fruit Hummel 45 (Lat. Europeaan 54 Bouwval 57 53 Familielid 58 Ambachte5248 Loofboom Dat wil(afk.) zeggen (Lat. afk.) Loofboom 50 Honderd vierkante meter lijk beroep 59 62wil Filmzeggen vanAmbachteSpielberg 5452 Bouwval 57Masker Familielid (afk.) 58 Loofboom 53 Dat (Lat. afk.) 64 Plaats in59Noord-Brabant 66van Sovjetspionlijk54 beroep Masker 62 Film Bouwval 57 Familielid (afk.) 58Spielberg Ambachtenen 67 Wat nog meer 62 is Film 69 Verplichting 64lijk Plaats in Noord-Brabant 66 Sovjetspionberoep 59 Masker van Spielberg 7164 Spil 73Wat Schuimwijn 74 Papegaai 75 Hit van nen 67 meer is 6966Verplichting Plaats innog Noord-Brabant SovjetspionHans de Booij 80 Sprookjesfiguur 81 Heilige 71 Spil 73 Schuimwijn 74 Papegaai Hit van nen 67 Wat nog meer is 69 75 Verplichting koe 86 Papegaai Amerikaanse zieHans deLeidinggevende Booij 80 Sprookjesfiguur 8175 Heilige 7183 Spil 73 Schuimwijn 74 Hit van kenhuisserie 87 Symbool voor lithium8188Heilige Bakoe 83 Leidinggevende 86 Amerikaanse zieHans de Booij 80 Sprookjesfiguur silicumsaus 91 Kostbare voor stofAmerikaanse 93 Overeenkenhuisserie 87 Symbool lithium 88 Bakoe 83 Leidinggevende 86 ziekomst 94 Deel een trouwjurk. silicumsaus 91van Kostbare stof Overeenkenhuisserie 87 Symbool voor93 lithium 88 Bakomst 94 Deel van een trouwjurk. silicumsaus 91 Kostbare stof 93 Overeenkomst 94 Deel van een trouwjurk.

74 Nestor

79

91

90

61

62

60 61 62 59 6760 61 68 62 67 68 67 73 68 73 79 73 80

78 84 84 9184

In deze Nestor kunt u lezen over de schilderpassie van Janneke Brinkman. De afgelopen jaren heeft de firma Wegter samen met Janneke een aantal zeer succesvolle collecties servies op de markt gebracht. De decors zijn met de grootste precisie door Janneke Brinkman geschilderd. Er verschijnen regelmatig nieuwe series, zoals de Wintermok en het prachtige Rozenservies.

53 60

78 77

93

Oplossing: Oplossing: Oplossing:

78

83

89

47

53

59 66

81 8781

88

53

46 52

56

82

87 93 93

44 47 47

56

76

89

44 43

52

74 8174

75

44

43

45

75

16

38 37

46

48 49 50 51 5448 49 55 50 51 54 55 58 54 57 55 57 58 65 63 57 64 58 63 64 65 6963 70 64 65 69 70 75 76 7469 70

16 15

22 27 21 2822 27 28 3227 33 28 32 33 32 33

26

20

36

51

22

21

45 48

11 1511 16

10 21

31

35 41 41 4541

9

14

25 30 35 35

34 3934

8

11

14 13 20 20

25 24 30 30

7

Win het rozenservies van Janneke Brinkman t.w.v. € 300

80 79 85 85

80 86 86 85 92 92

86

Plus 5 x 2 wintermokken Nestor mag een compleet rozenservies ter waarde van 300 euro weggeven als puzzelprijs, bestaande uit 2 grote borden, 2 kleine borden, 3 petit four-bordjes, 2 schaaltjes, 2 kop en schotels en 2 minimokken. Plus nog 5 troostprijzen van 2 sfeervolle wintermokken.

Stuur uw oplossing op! Wilt u kans maken op dit prachtige 94 servies? Los dan de puzzel op en 94 stuur uw oplossing voor 7 februari 1 Koolstofmonoxide 2 Vlezig lichaamsdeel 2012 op naar: Unie KBO, Postbus 325, 3 in Noord-Afrika24 Voorschrift 6 OnderVlezig lichaamsdeel 1 Stad Koolstofmonoxide 5201 AH ’s-Hertogenbosch. E-mail: grondse trein 7 Winters voertuig Been3 Stad in Noord-Afrika 4 2Voorschrift 68Onder1 Koolstofmonoxide Vlezig lichaamsdeel gewricht 9 Kippenproduct 10 Scholing 11 Jegrondse trein 7 Winters4 Voorschrift voertuig 8 6Been3 Stad in Noord-Afrika Onder- [email protected] 94

91

92

never 129 Kippenproduct Gaping, opening 13 Perplex gewricht 10voertuig Scholing Jegrondse trein 7 Winters 811Been16 Voetlijst Meetkundige figuur Boek Perplex never 12 917 Gaping, opening 13 19 gewricht Kippenproduct 10 Scholing 11 Jevan Stephen King (Eng. titel) 20figuur Symbool voor 16never Voetlijst Meetkundige Boek 1217 Gaping, opening 1319 Perplex nikkel 22 Tentoonstellingsgebouw 24 19 Zoogvan King titel) 20 Symbool voor 16Stephen Voetlijst 17 (Eng. Meetkundige figuur Boek dier 27 Beddenzak 30 ZoogVoornikkel 22Hengselvat Tentoonstellingsgebouw 24 van26 Stephen King (Eng. titel) 20 Symbool voor zetsel ja2735Beddenzak Zonnegod30van de dier 2633Hengselvat nikkel 22Spaanse Tentoonstellingsgebouw 24VoorZoogoude zetsel 33 ja3835 Zonnegod 41 van de dier Egyptenaren 26 Spaanse Hengselvat 27Waterzucht Beddenzak 30Raar Voor42zetsel Chinees 44 46 41 Militaire Raarde oude Egyptenaren Waterzucht 33 gerecht Spaanse38 ja Rolsteen 35 Zonnegod van Politie (afk.) 47 Officieel boek 49 42oude Chinees gerecht 4438Rolsteen 46 PlantenMilitaire Egyptenaren Waterzucht 41 Raar vocht 50 Symbool voor44 astaat 51 49 Soort groen Politie (afk.) 47 Officieel boek Planten42 Chinees gerecht Rolsteen 46 Militaire 55 Joodse rustdag 56 Slingerplant Land vocht 50 Symbool astaatboek 51 Soort groen Politie (afk.) 47 voor Officieel 4960Plantenmet tovenaar 61 Snijwerktuig 6251 Vijandschap 55 Joodse rustdag 56 Slingerplant 60 Land vocht 50 Symbool voor astaat Soort groen 63 Effen 65 Internetextensie vanVijandschap Roemenië met tovenaar 61 Snijwerktuig 62 55 Joodse rustdag 56 Slingerplant 60 Land 68 Durf 70 Internetextensie Verlaat dit pand! 72Roemenië Land in 63met Effen 65 van tovenaar 61 Snijwerktuig 62 Vijandschap Oceanië 76 Roversverblijf 77 Symbool voor 68 7065 Verlaat dit pand! 72 Land in 63Durf Effen Internetextensie van Roemenië barium 78 Stad in de dit VS77 (afk.) 79 Oceanië 7670 Roversverblijf Symbool voor in 68 Durf Verlaat pand! 72 Auteur Land (1923-2006) 82Roversverblijf Grootvader Kreet Stang barium 78 76 Stad in de VS 84 (afk.) 7985Auteur Oceanië 77 Symbool voor 89barium Sportgebeurtenis 90 Kreet Symbool voor (1923-2006) Grootvader 84 85 7882Stad in(afk.) de VS (afk.) 79 Stang Auteur tantalium 92 Verbruikt. 89(1923-2006) Sportgebeurtenis (afk.) 9084 Symbool 82 Grootvader Kreet 85voor Stang tantalium 92 Verbruikt. (afk.) 90 Symbool voor 89 Sportgebeurtenis tantalium 92 Verbruikt. 4 29 76 93 86 23 46 62 7 20 17 4 29 76 93 86 23 46 62 7 20 17 4 29 76 93 86 23 46 62 7 20 17

Niet gewonnen? Het servies en de wintermokken zijn exclusief verkrijgbaar bij Blokker. Of kijk op de website van Janneke: www.jannekebrinkmansalentijn.nl Oplossing december-nummer: Kerstmis Let op: de oplossing van de vorige puzzel is ook te vinden op onze website www.kbo.nl! Klik op de cover van Nestor en scroll naar beneden. Winnaars High Tea arrangement: • J. Prins-Kruizinga, Medemblik • H.M. Vogel-van Hagen, HendrikIdo-Ambacht • J.W.H. Mollenvanger, Rotterdam • M.W. Smeets-Visser, Poeldijk

Provinciale KBO’s KBO Limburg T: 0475 - 38 17 40 E: [email protected] www.kbolimburg.nl KBO Zeeland T: 0114 - 67 60 11 E: [email protected] www.kbozeeland.nl KBO Zuid-Holland T: 010 - 521 82 99 E: [email protected] www.kbozuidholland.nl

Lekker naar buiten met de KBO

KBO Noord-Holland T: 023 - 525 39 52 E: [email protected] www.kbonoordholland.nl KBO Flevoland T: 036 - 522 66 90 E: [email protected] www.kboflevoland.nl KBO Utrecht T: 030 - 262 32 49 E: [email protected]

www.kboprovincieutrecht.nl KBO Gelderland T: 0481 - 45 02 52 E: [email protected] www.kbogelderland.nl KBO Overijssel T: 0572 - 36 11 77 E: [email protected] www.kbo-overijssel.nl KBO Drenthe T: 0528 - 26 56 19 E: [email protected] www.kbodrenthe.nl

Bijna 200.000 senioren zijn lid van de KBO. Sommigen omdat ze het belangrijk vinden dat de belangen van senioren goed behartigd worden, anderen gaan voor de vele voordelen die de KBO biedt. Maar de meesten vinden het gewoon gezellig om samen dingen te ondernemen. De natuur in, een fietstocht, een cursus kunstgeschiedenis, een proeverij…

Wat is uw reden om lid te worden?

 lokale activiteiten ontmoeten  het van (nieuwe) mensen  de belangenbehartiging Word nu lid voor slechts  de vele kortingen en voordelen zo’n 25 euro per jaar  het ledenmagazine Nestor (10 x per jaar) Wat uw reden ook is: voor slechts zo’n 25 euro per jaar (de bij het invullen van  deuwhulp lidmaatschapsprijs varieert per afdeling) ontvangt u alle belastingaangifte KBO-voordelen en bent u ervan verzekerd dat uw belangen landelijk goed behartigd worden. Vul daarom nu de en advies via de servicetele hulp bon in en stuur hem op! foon of juristentelefoon de collectieve zorgverzekering Mensen uit de provincie Brabant kunnen helaas geen gebruik  van Zilveren Kruis Achmea maken van dit aanbod. Nestor januari 2012

Ja, ik word lid van de KBO Dhr/mevr.......................................................... Voorletter........................................................................

KBO Fryslan T: 058 - 215 38 32 E: [email protected] www.kbofryslan.nl KBO Groningen T: 0599 – 41 41 08 E: [email protected] www.kboprovgroningen.nl

Tussenvoegsel........................................... Achternaam........................................................................ Adres......................................................................................................................Huisnr........................... Postcode...................................................................Woonplaats............................................................. Telefoonnummer............................................................. E-mail............................................................. Geboortedatum................................................Handtekening............................................................. Stuur de volledig ingevulde bon, met handtekeningen, in een envelop (postzegel niet nodig) naar: Unie KBO t.a.v. ledenwerving Nestor, Antwoordnummer 10504, 5200 WB ’s-Hertogenbosch

✃