Algemene kenmerken van de Zeeuwse zuunige uzen

Zeeuwse Zuunige Uzen Seriematig CO2 neutraal bouwen met hoger comfortniveau en toch betaalbaar

1

Algemene kenmerken van de ‘Zeeuwse zuunige uzen’

De initiatiefnemers van dit concept, Zeeuwse Milieu Federatie, AA architecten, Dubourgraaf, Solar Consult/Jeroen Verschelling, zijn dezelfde die 5 jaar geleden het initiatief namen voor de eerste CO2 neutrale straat van Nederland (figuur 1). Dat initiatief kwam voort uit onvrede met de gevestigde bouworde in Zeeland, die het bouwen van superzuinige, betaalbare woningen niet aandurfde. Inmiddels is de eerste CO2 neutrale straat gerealiseerd en verkocht, veel sneller dan verwacht in de huidige slappe tijd. Opmerkelijk was dat het project, gerealiseerd in het Zeeuwse dorp Grijpskerke, kopers trok vanuit Vlissingen en Middelburg, die puur op het energieconcept afkwamen. Na het succes van het vorige project willen de initiefnemers met dit project nog een paar stappen verder gaan en een figuur 1: De CO 2 neutrale straat in het Zeeuwse dorp Grijpskerke, marktklaar, multipliceerbaar concept voorloper van de Zeeuwse zunige uzen, was ook een initiatief van de Zeeuwse MilieuFederatie, Architecten Alliantie, Dubourgraaf en neerzetten dat een significante bijdrage kan Ecofys/Jeroen Verschelling. Het nieuwe project beoogt een flinke stap spelen bij de energietransitie in de verder te gaan. gebouwde omgeving. 1.1 Onze visie: seriematig CO2 neutraal bouwen met hoger comfortniveau en toch betaalbaar Met het Zeeuwse zuunige uzen concept willen de initiefnemers weer een paar stappen verder gaan dan in het vorige project, zowel in energieambitie als in betaalbaarheid: • Het nieuwe concept beoogt niet alleen CO2 neutraliteit in de gebruiksfase, maar daarbij ook het gebruik van CO2 arme materialen als stro en hout voor het bouwen van de muren/isolatie. • Het nieuwe concept beoogt veel betere betaalbaarheid en wil dat bereiken door: o Casco bouw met stro als bouwmateriaal en goede inhoud-schil verhouding o Minimum aan installaties. Resterende installaties zeer eenvoudig en onderhoudsarm o Bouwwijze en materiaalkeuze die ‘zelf doen’ en hergebruik in hoge mate toestaan • Met het positioneren van marktgericht en tevens zeer betaalbaar concept, beogen de initiatiefnemers een snelle multiplicatie, waardoor snel een aanzienlijke CO2 reductie kan worden bereikt. Door de crisis voorzien we een terugkeer naar de traditie van bewoners die hun eigen woning grotendeels zelf realiseren (evt in CPO verband). Dit concept anticipeert op deze marktontwikkeling.

• CO2 reductie in de bouwfase door: -materiaal keuze (stro, hout) -gebruik van lokale materialen - hergebruik van materialen

• CO2 neutraal in de gebruiksfase door:

laag energiegebruik + duurzame energie opwekking (PV)

figuur 2: Het behalen van CO2 neutraliteit in de gebruiksfase is inmiddels voldoende gedemonstreerd. Nu moeten we aan de betaalbaarheid en aan de CO2 intensiteit van de bouwmaterialen werken.

1.2 Het concept Onderzoek door de initiatiefgroep naar strobouw in o.m. Belgie heeft uitgewezen dat men het beste eerst een lessenaarsdak kan plaatsen om vervolgens droog de wanden van strobalen te bouwen. Er is gekozen voor een minimum projectomvang van 3 geschakelde woningen die naar wens kan worden uitgebreid. De woningdifferentiatie voor brede doelgroep: type ‘starter’, ‘gezin’ of ‘kantoor aan huis’. S ol arConsul t Jero en Ver schelli ng


figuur 3: Doorsnede van de woning. De zuidgevel is geheel opgetrokken uit 3 dubbelglas en op een eenvoudige manier gemonteerd, zonder dure passiefhuis kozijnen. Het overstek van het lessenaarsdak houdt de zomerzon buiten, maar laat de winterzon toe. Zonwering, natuurlijke ventilatie boven in de woning, ventilatie met warmterugwinning en grondbuis ventilatie (lucht aanzuiging) zorgen voor voldoende mogelijkheden om oververhitting tegen te gaan. Op het dak ligt ruim voldoende PV om alle benodigde electriciteit op te wekken, incl tapwater, koken en ruimteverwarming.

figuur 4: Het concept omvat drie type woningen: een starterswoning voor 1 of 2 personen (50m2), een eensgezinswoning (115m2) en een gezinswoning met kantoorruimte (180m2) aan huis. De minimum serie grootte is een project van 3 woningen (ongeacht welk type). De oost-, noord- en westwanden zijn gemaakt van in ‘steensverband’ gestapelde strobalen en zijn 92cm dik, met daarom heen een façade van (kas) glas als waterkerende laag om het stro droog te houden in het zilte Zeeuwse klimaat. Leemstuc afwerking binnen.

Energetisch is gekozen voor installatie arme woning volgens een all-electric principe. Met ruime S ol arConsul t Jero en Ver schelli ng


toepassing van muur isolatie, maar door per saldo net boven de passiefhuisnorm te gaan zitten, kunnen veel dure materialen (kozijnen, etc) worden uitgespaard. Het resterende energieverbruik, 20kWh/m2/jaar, wordt met het PV dak opgewekt. Details over het energieconcept staan in tabel 1. Constructie woning Constructie dak PV dak Waterkerende laag U waarde 3 dubbel glas Rc waarde strowanden Rc waarde vloer Warmtapwater en koken Balansventilatie Verwarming Natuurlijke ventilatie Voorkoming oververhitting Inzet regenwater

Zelfdragende strowanden, gestapeld in steens verband, houten vloeren. Lessenaarsdak met PV, gebouwd op houten kolommen, ruim overstek 5-15 kWp (afh. woningtype), opwekking resterende endergieverbruik. In de eerste fase van dit concept is gekozen voor een glas schil (kassenbouw) rondom de strowanden aan de O N en W zijde. Later kan op leemstuc worden overgestapt. Isolatieglas aan de zuid zijde. 2 0.9 W/(m .K) , (zuid gevel: glas op zg. ‘Pfosten-Riegel’ raamwerk) 8.5 – 9.5 m².K/W, strowanden van 0.92m dik 5.5 – 6 m².K/W Elektrisch doorstroom apparaat, met douchewater WTW, elektrisch koken Paul (of soortgelijk) WTW unit, modulerend gestuurd in 2 zones, met elektrische naverwarmer. Evt grondbuis aanzuiging van ventilatielucht. 50% door WTW met naverwarmer, 50% m.b.v. brandveilige houtkachel Ruime natuurlijke ventilatie mogelijk van boven uit de woning Hoge ruimtes bovenin de woning, ruim dak overstek, zonwering (buiten), natuurlijke en mechanische ventilatie, evt met grondbuis. Gefilterd regenwater voor doorspoelen van de toiletten

tabel 1: details van het energieconcept

1.3 De context waarin het concept tot stand is gekomen Op macro niveau kunnen we momenteel twee belangrijke trends onderscheiden: • De toenemende urgentie van het broeikasgasvraagstuk vereist verregaande innovaties in de bouwsector. Willen we op dit punt de komende jaren grote vooruitgang boeken in de gebouwde omgeving, dan zullen we snel een breed toepasbare bouwwijze moeten ontwikkelen die leidt tot acceptatie in de markt en grote CO2 reducties. • De huidige economische situatie vraagt om verregaande kostenreducties in de bouw. De huidige manier van bouwen is veel te ingewikkeld en duur geworden voor deze tijd. We moeten terug naar de basis, met slimme ontwerpen, en door meer gebruik te maken van zelfwerkzaamheid. Daarnaast is er de nationale en Zeeuwse context: • levensloop bestendig bouwen, toename aan zelfstandig werkenden, werken vanuit huis • meer zelf bouwen (heel normal in de meeste buitenlanden) • Zeeland is een krimpregio met sterke vergrijzing: er is behoefte aan het aantrekken van jonge mensen, dat vraagt om betaalbare woningen • Behoefte aan een innovatief maar bewezen concept: behoefte om risico te beperken

2

Projectkenmerken

Project: Opdrachtgever: Plaats: Projectnaam: Soort bouwwerk: Aantal eenheden: Totaal aantal m2: m2/eenheid:· Totaal aantal m3: · m3/eenheid: · Bijzondere kenmerken van de locatie: Soort selectieproces (prijsvraag, 'bouwteam', aanbesteding): · Projectteam, tevens coalitie van aanbieders van het concept

‘Zeeuwse zuunige uzen’ (Zeeuwse zuinige huizen) Collectief Particulier Opdrachtgeverschap Demonstratie in Zeeland, daarna multiplicatie elders ‘Zeeuwse zuunige uzen’ Rij betaalbare, zeer energiezuinige woningen Vanaf 3 woningen 345m2 (bij configuratie zoals afgebeeld in figuur 4) 50m2 (starters), 115m2 (gezins),180m2 (kantoor aan huis) 1188m3 (bij configuratie zoals afgebeeld in figuur 4) Resp. 117m3, 396m3 , 619m3 Goede orientatie vereist. Te bouwen in Zeeland, diverse gemeentes mogelijk, vervolgens in de rest van Nederland CPO, trainen van een team van langduring werklozen en mogelijke inzet als begeleiders bij de bouw. Coalitiepartners: Zeeuwse Milieu Federatie, AA architecten, Dubourgraaf, Solar Consult

S ol arConsul t Jero en Ver schelli ng


3

Waardeprofiel van het concept

Het concept is bestemd voor een brede doelgroep: starters, gezinnen, doorgroeiers en professionals die vanuit huis werken. Er is niet geprobeerd om voor iedereen een maatoplossing te vinden, maar een goed doordacht, flexibel, betaalbaar en energetisch goed ontwerp neer te zetten.De partijen achter het concept hebben vele jaren van (bewezen) ervaring met energiezuinig ontwerpen en bouwen. De flexibiliteit van het concept zit hem in de eenvoudige bouwwijze, en het feit dat alleen een casco wordt geleverd. Zo kunnen handige bewoners zelf bouwen en binnen het casco hun huis naar hun eigen woonwensen inrichten. Tevens biedt dit de mogelijkheid tot hergebruik van materialen (tweedehands keukens, binnendeuren, vloerdelen, etc). De vermarkting van het concept door de coalitie vindt plaats nadat eerst de demonstratiewoningen zijn gebouwd, middels de verkoop van een kant en klaar pakket van tekeningen en begeleiding. Dit is een pakket voor tenminste 3 geschakelde woningen, type naar keus (zie fig 4), te realiseren middels een collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Het ‘tekeningenpakket’ bevat: • een uitgebreide set bouwtekeningen • lijst met bouwmaterialen en specificaties, • lijst met leveranciers die de gespecificeerde materialen kunnen leveren • gedetailleerd stappenplan, met diverse checklists, o. m. voor gesprek met de gemeente • advies op maat: adviesuren van de coalitie/specialisten die dit concept hebben ontwikkeld en de eerste demowoningen hebben gerealiseerd. • Mogelijkheid tot uitproberen (incl. proefslapen) van een demonstratiewoning Met dit tekeningenpakket, aan te bieden voor 5,000-10,000 euro (afhankelijk van de project omvang), kan de CPO het bouwproject realiseren. In fase 3 kan, in samenspraak met leveranciers, tevens een kant en klaar ‘bouwpakket’ worden geleverd. De meerwaarde van de gekozen aanpak is: • Prima prijs-kwaliteitsverhouding: lage energielasten, comfortabele en duurzame woning • Slim energieconcept: ruime mate van (goedkoop, lokaal) isolatiemateriaal, in combinatie met (betaalbare) beglazing die net buiten de passiefhuisnorm valt. Optimale inhoud-schil, eenvoudige installaties. Toepassing van PV, steeds betaalbaarder en onderhouds arm. • Laag risico voor de klant: er is een uitontwikkeld concept, en een demonstratiewoning die kan worden uitgeprobeerd. Geen risico op hoge energielasten in de toekomst. • Flexibiliteit van bouw (3 woningtypes) en indeling van de woning • Lage onderhoudskosten in de gebruiksfase door de glas schil. Maar ook een vriendelijke, duurzame uitstraling door de PV en het zichtbare stro. • Steunt de locale economie. Kan nieuwe impuls geven aan de woningbouw in slappe tijden. Stro kan lokaal bij de boer worden gekocht en geperst. • Tijdens de bouwfase zal samenwerking met een re-integratiebedrijf worden gezocht zodat langdurig werkelozen kunnen worden opgeleid om projecten te begeleiden en daardoor kennisopbouw en kwaliteitsverbetering te waarborgen.

4

Bijdrage aan de energietransitie

Leidende denkers op het gebied van energietransitie geven aan dat de nieuwe gebouwen grotendeels 1 CO2 neutraal (in de gebruiksfase) kunnen zijn in 2030 . Dat betekent dat we de nu de ervaring moeten opdoen met nieuwe ontwerpen en concepten om deze sprong mogelijk te maken. Dankzij ruime ervaring met de introductie van nieuwe, groene technologien bij de initiatiefnemers realiseert de coalitie zich dat nieuwe concepten meer kans maken bij een succesvolle marktintroductie als ze niet alleen schoner en duurzamer zijn, maar ook ‘lekkerder’. Met andere woorden, het comfort niveau van de nieuwe woningen moet hoger, of op zijn minst gelijk zijn met wat men nu heeft. En het kostenniveau moet lager zijn, om tot een snelle acceptatie van de markt te komen. De positionering van een betaalbare, ruime, flexibele en comfortabele CO2 neutrale woning maakt een succesvolle markt introductie en multiplicatie mogelijk.

5

De marktbenadering

De eerste stap is om een uitgebalanceerd concept op de markt te brengen, en aan te bieden als 1

Ecofys, WWF, the energy report 2011: 100% renewable energy by 2050: www.panda.org/energyreport



tekeningenpakket, zoals beschreven in voorgaande paragrafen. De doelgroep zijn samenwerkingsverbanden (CPOs) van kleine groepen starters, gezinnen, doorgroeiers en zelfstandigen. Het eerste project van de eerste 3 (demonstratie) woningen zal worden gebruikt voor de marketing. Deze woningen, te bouwen op een nog te kiezen locatie in Zeeland, zullen regelmatig worden opengesteld voor rondleidingen, metingen en onderzoek. Ervaringen zullen worden gedeeld via een website. De tekeningpakketten zullen worden vermarkt via deze website en de kantoren van de deelnemende organisaties. Serieus geinteresseerden kunnen de demonstratiewoningen bezoeken. • Fase 1: uitontwikkeling van het tekeningenpakket en onderhandelingen met leveranciers. Bouw van een demonstratieproject van 3 woningen. Aandacht voor brandpreventie en ongedierte. • Fase 2: Officiele lancering van de ‘Zeeuwse zuunige uzen’ als product. Website, PR material en rondleidingen in de demonstratiewoning. Dialoog over samenwerking met geinteresseerde gemeentes. Verkoop van het tekeningen pakket. Opleiden van een ploegje bouwbegeleiders. • Fase 3: Doorontwikkeling van het concept. Uitbreiding van het tekeningenpakket met materiaal leverantie (optie) Bij voldoende belangstelling in fase 1 en 2 zal met potentiele leveranciers worden onderhandeld (aanbesteding) om betere prijzen te krijgen en optioneel complete bouwpakketten te leveren (fase 3). Daarnaast zal een dialoog met gemeentes worden gestart, om te onderzoeken welke gemeentes bereid zijn mee te werken aan de opschaling van het concept. Medewerking van de gemeente zal worden gezocht in de marketing, medewerking t.a.v. bouwregelgeving/handhaving en het bieden geschikte locaties met een passende grondprijs.

6

Gebruikmaken van de samenwerkende keten

Door het huidige concept eerst op kleine schaal zelf te realiseren alvorens het te vermarkten als pakket, wordt het product ontwikkelproces gevoed. Door adviesuren mee te leveren met het tekeningenpakket, is een feedbackloop ingebouwd vanuit de bewoner. Leveranciers van bouwmaterialen zullen worden betrokken bij de ontwikkeling van bouwpakketten (fase 3). Tevens worden gemeentes actief betrokken bij de vermarkting, discussie over gebruikte innovaties/technieken locatie keuze en grondprijs. Daarnaast zal een projectteam worden opgeleid van langdurig werklozen die meerdere projecten meelopen en daarmee het leerproces van het concept ‘waarborgen’.

7

Waaruit blijkt dat het een project is met een bijzondere energieambitie?

Bijzondere energieprestatie Slim integraal concept Betaalbaar Afbreuk esthetic en comfort door energie ambitie In hoeverre is het realistisch dat theoretische prestaties ook behaald gaan worden?

8

CO2 neutraal in de beheersfase EN aanzienlijke CO2 reductie gedurende de bouwfase door gebruik van stro en hout ipv baksteen en isolatie Installatie arm, eenvoudige bouw, doe het zelf, optimale inhoud-schil, all electric, net buiten de passiefhuisnorm en daardoor betaalbaar, casco bouw en flexibel Zeer betaalbaar vergeleken met andere CO2 neutrale concepten Integendeel, de woningen zijn ruimer, stiller en flexibeler dan vergelijkbare woningen en toch betaalbaar. Duurzame materialen blijven zichtbaar. Het energetisch concept is eenvoudig en gebaseerd op een combinatie van bestaande technieken. Het concept is doorgerekend op CO2 neutraliteit en bouwt voort op een reeds gerealiseerd project (de CO2 neutrale straat).

Klantverwachting

Uit de landen om ons heen (bijv Engeland) weten we dat door de crisis de energielasten zullen stijgen. Tegelijkertijd is de belangstelling voor CPO groot, en ligt de traditionele bouw stil. Het lijkt een uitstekend moment om met dit nieuwe concept op de markt te komen. Met dit concept is tot op heden slechts een handvol potentiele klanten benaderd. De coalitie wil eerst de demonstratiewoningen realiseren met deze mensen. Echter, uit ervaring met het vorige project weten we dat het vooruitzicht van lage energielasten, wooncomfort en betaalbaarheid doorslaggevende factoren zijn voor de klant.


Algemene kenmerken van de Zeeuwse zuunige uzen

Recommend Documents