Sportalbum 1898 Oranje en sport zijn nauw met elkaar verweven. Beide symboliseren ze onze nationale eenheid. Dat blijkt onder meer uit de aanwezigheid van leden van het Koninklijk Huis bij belangrijke wedstrijden. Zij zijn niet alleen toeschouwer, maar ook deelnemer. Prins Willem-Alexander schaatste de Elfstedentocht, Prins Claus liep de Vierdaagse en Prins Bernhard en Prinses Beatrix deden aan paardensport. Als lid van het Internationaal Olympisch Comité zet de Prins van Oranje zich sinds 1998 in voor de sport. De relatie tussen Oranje en de sport wordt ook bevestigd in 1898, het jaar van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina. De sportverenigingen van Nederland organiseren een groot nationaal sportfeest en bieden de Koningin als eerbetoon een fraai album aan.
Album van sportbonden en verenigingen
• Het defilé op Clingendael, 22 september 1898
• Perkamenten schutblad
• Atletiek
• Cricket
• Harddraven en rennen
• Jacht en honden
• Kaatsen
• Kegelen
• Golf, kolven en hockey
• Tennis
• Schermen
• Schietsport
• Vissen
• Voetbal
• Wielrijden
• Schaatsen
• Zeilen en roeien
• Zwemmen
• Vignetten (1)
• Vignetten (2)
Oranje en sport Oranje en sport zijn nauw met elkaar verweven. Beide symboliseren ze onze nationale eenheid. Dat blijkt onder meer uit de aanwezigheid van leden van het Koninklijk Huis bij belangrijke wedstrijden. Zij zijn niet alleen toeschouwer, maar ook deelnemer. Prins Willem-Alexander schaatste de Elfstedentocht, Prins Claus liep de Vierdaagse en Prins Bernhard en Prinses Beatrix deden aan paardensport. De Koningin rijdt vandaag de dag nog steeds paard. Als lid van het Internationaal Olympisch Comité zet de Prins van Oranje zich sinds 1998 in voor de sport. De relatie tussen Oranje en de sport wordt ook bevestigd in 1898, het jaar van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina. De sportverenigingen van Nederland organiseren een groot nationaal sportfeest en bieden de Koningin als eerbetoon een fraai album aan.
Initiatief De Nederlandse Voetbal Bond neemt het initiatief tot aanbieding van een huldeblijk. Een comité bestaande uit vertegenwoordigers van verschillende sportverenigingen laat een album maken met daarin de namen van de deelnemende clubs en verenigingen. De Koningin wil het huldeblijk aanvaarden op voorwaarde dat het een gekalligrafeerd versierd document zonder aquarellen en kostbare band wordt. Zij vindt dat de verenigingen niet op kosten gejaagd mogen worden. Toch wordt het uiteindelijk een luxueus geschenk, waarschijnlijk mede dankzij de vrijwillige bijdragen van kopstukken uit de sportwereld. De vervaardiging van het album wordt begroot op vijftienhonderd gulden.Het comité betaalt voor een titelblad vijf tot tien gulden en voor een versierd blad per tak van sport tien tot vijftig gulden. Voor de deelnemende verenigingen bedragen de kosten rond de twee gulden. Er wordt bepaald dat een eventueel overschot aan gelden ten goede zal komen aan de Prins Hendrikstichting voor behoeftige oude zeelieden te Egmond aan Zee. Nationale Sportmanifestatie Clingendael en aanbieding sportalbum Ruim tweeduizend sporters, leden van honderdvijfenzeventig verenigingen, defileren op 22 september 1898 op de renbaan van landgoed Clingendael bij Den Haag voor de achttienjarige Koningin Wilhelmina en haar moeder, Koningin Emma. Alle takken van sport die op dat moment in Nederland beoefend worden, zijn vertegenwoordigd. Veel muziek, allerlei sportdemonstraties, vlaggen en vaandels, prachtige uniformen en versierde fietsen verhogen de feestvreugde. Een erewacht van honderd mannen van de Nederlandsche Weerbaarheidsvereniging staat opgesteld voor de eretribune. Vooraf liet Koningin Emma weten dat het boksduel niet ‘te heftig’ mocht zijn. Als afgevaardigde van de Nederlandse sportverenigingen overhandigt Pim Mulier, erevoorzitter van de Nederlandse Voetbal Bond en van de Nederlandsche Athletiek Bond, het sportalbum aan de Koningin. Maatschappelijke betrokkenheid De inhuldiging van Koningin Wilhelmina wordt in Nederland en de koloniën uitbundig gevierd. Tijdens historische optochten, volksfeesten en muziekuitvoeringen raken de standsverschillen en verzuiling even op de achtergrond. Het Nationale Sportfeest vormt het sluitstuk van de feestelijkheden. Sporters van alle gezindten en uit alle lagen van de bevolking defileren gezamenlijk voor de Koningin. Voetballers en vissers, kaatsers en boksers, studenten en militairen, indologen en handboogschutters, hockeyers en hondenfokkers – eensgezind tonen ze hun favoriete sport aan de Koningin. Het organiserend comité bestaat uit leden van de gegoede burgerij.
Het belang van sport De betekenis van sport voor het welzijn van de natie brengt een journalist in 1898 zo onder woorden: “Jong Holland’s krachtigste mannen en vrouwen hebben hedenmiddag hun hulde gebracht aan de Koningin; het komend geslacht, jongelingen met ijzeren spieren en stalen longen; jonge meisjes trots op haar kloeke gestalte [...] Wat een fiere toekomst ligt er vóór een volk met zo in-gezònd merg; wat een frisse geest kan er groeien in zoo’n sterk lichaam.” Pim Mulier Wie het contact met de kunstenaars heeft gelegd, is niet bekend. De drijvende kracht achter het geschenk is zonder twijfel Pim Mulier geweest, voorzitter van het uitvoerend comité. Zijn leven stond in dienst van sport en kunst. Hij was een groot stimulator van verschillende takken van sport en richtte in 1879 de eerste voetbalclub van Nederland op. Het is aan hem te danken dat de Elfstedentocht een georganiseerde wedstrijd werd. Ook stond hij aan de basis van het Nederlands Olympisch Comité.
Inhoud Sportalbum Rond de eeuwwisseling kent Nederland een bloeiend verenigingsleven, ook op sportgebied. Er bestaan honderden sportverenigingen die volgens de opdracht in het album ”alle ten doel hebben het beoefenen van verschillende takken van sport onder Harer Majesteits onderdanen te bevorderen”. In het album komen niet minder dan zestien takken van sport aan bod: van atletiek tot zwemmen. Sport rond 1900 Visserij, roeien, zeilen en zwemmen zijn van alle tijden, maar worden op het eind van de negentiende eeuw meer en meer in verenigingsverband beoefend. Eeuwenoude sporten als kaatsen, kegelen, kolven, draf- en rensport, schaatsen, schermen en de schietsport zijn, soms in gewijzigde vorm, altijd populair. Cricket, tennis en voetbal zijn nieuwkomers op sportgebied, maar hebben ook wortels in oudere sporten. Nog jong is het wielrijden. De huidige ANWB was aanvankelijk een bond van fietsers: de Algemene Nederlandse Wielrijdersbond bestaat in 1898 nog maar dertien jaar.
Uitvoering van het album Het sportalbum wordt voornamelijk uitgevoerd in een voor die tijd moderne stijl, nu aangeduid als Nieuwe Kunst. Ontwerp en uitvoering van het album zijn in handen van de bekende kunstenaar Carel Adolph Lion Cachet (1864-1945). Een tiental kunstenaars levert bijdragen, waardoor het album in artistieke zin een uniek en gevarieerd geheel vormt. Lion Cachet voert de band van het album uit in gebatikt perkament. De decoratie bestaat uit organische motieven in rood en zwart. Ze vormen een mooi contrast met goudstempels met groene accenten en gouden belijning. De band is 40,2 cm hoog, 35,2 cm breed en 2,3 cm dik en bevat zevenendertig perkamenten bladen. Techniek De tekeningen zijn nu eens in potlood en kleurpotlood, dan weer in pen en penseel uitgevoerd, waarbij water- en dekverf worden gebruikt. Zestien vignetten, zestien sierbladen met tekst en vier tekstbladen zijn gewijd aan de afzonderlijke takken van sport. Twee papieren bladen bevatten de namen van de betrokken bestuurders. De teksten zijn gekalligrafeerd in zwart, rood, grijs en lila. De kunstenaars Lion Cachet is de eerste kunstenaar die de batiktechniek op perkament toepast. Zijn inspiratiebron vond hij in de collectie Javaanse batiks van het Ethnografisch Museum in Artis. Behalve de band batikt hij ook de perkamenten schutbladen van het sportalbum, ditmaal met een prachtig symmetrisch bladpatroon in bruin met goudstempeling. Behalve dit album bevinden zich kunstkasten, boekbanden, oorkonden en andere objecten van de hand van Lion Cachet in het Koninklijk Huisarchief. Alle meewerkende 'vercierders' zijn actief op het gebied van de toegepaste kunst: Jac. van den Bosch (1868-1948), Theo Colenbrander (1841-1930), Adolf le Comte (1850-1921), Bram Gips (1861-1943), Theo van Hoytema (1863-1917), Menso Kamerlingh Onnes (1860-1925), Eduard Kerling (1860-1923), Karel Sluijterman (1863-1931), Willem Vaarzon Morel (1868-1955) en Jaap Veldheer (1866-1954). Nieuwe Kunst in het Koninklijk Huisarchief Het zijn vooral vernieuwende kunstenaars die het album illustreren. De stijl ervan wordt aangeduid als de Nieuwe Kunst. Deze stroming doet zich rond de eeuwwisseling vaak gelden in kunstnijverheid en architectuur. De decoraties in het album vertonen motieven die kenmerkend zijn voor de Nieuwe Kunst: bloemen, bladeren, vogels, insecten, grillige en zich herhalende patronen, gebogen lijnen en symmetrieën. De bloeitijd van de Nieuwe Kunst (1892-1910) valt samen met een aantal hoogtepunten in de geschiedenis van het Koninklijk Huis: de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898, haar huwelijk met Prins Hendrik in 1901 en de geboorte van Prinses Juliana in 1909. Veel geschenken ter gelegenheid van die gebeurtenissen zijn uitgevoerd in deze stijl. Ze bevinden zich in de collecties van het Koninklijk Huisarchief en de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau.
Bonden / verenigingen per type sport ATLETIEK Nederlandse Athletiek Bond Athletische Vereeniging - Den Haag Atletiekvereniging Pro Patria - Rotterdam Atletiekvereniging Sparta - Rotterdam Athletische Club de Germaan - Amsterdam Athletische Club de Bataaf - Amsterdam CRICKET Nederlandse Cricket Bond Cricket Club Ajax - Leiden Amstels Cricket Club - Amsterdam Cricket Club Volharding - Amsterdam ‘s Gravenhaagsche Cricket en Football Club - Den Haag Cricket Club Hermes - Schiedam Cricket Club Rood en Wit - Haarlem Cricket Club Victoria - Rotterdam HARDDRAVEN / RENNEN Nederlandse Harddraverij en Renvereeniging Bredasche Harddraverij- en Ren Vereeniging - Breda Amsterdamsche Sport Club - Amsterdam Algemeene Harddraverij Vereeniging Groningsche Harddraverij Vereeniging - Groningen Harddraverij Vereeniging 't Oude-Slot Dordrechtsche Harddraverij Vereeniging - Dordrecht Voorburgsche Harddraverij Vereniging de Eendracht - Voorburg Hoornsche Harddraverij Vereeniging - Hoorn Harddraverij Vereeniging de Jeugdige Harddravers - Rozendaal Harddraverij Vereeniging West-Friesland - Schagen Harddraverij Vereeniging Beverwijk en Omstreken - Beverwijk Heldersche Harddraverij Vereeniging - Den Helder De Societeit (in de Rotterdamse manege) - Rotterdam JACHT- EN TERREINRIJDEN Militaire Sport Vereeniging Veluwsche Jacht Vereeniging - Veluwe Arnhemse Vereeniging ter beoefening van het Jachtrijden - Arnhem Bredasche Vereeniging ter beoefening van het Terreinrijden - Breda ‘s Gravenhaagsche Vereeniging ter beoefening van het Jachtrijden - Den Haag Utrechtse Vereeninging ter beoefening van het Jachtrijden - Utrecht JACHT / HONDEN Nederlandse Jachtvereeniging Nimrod Nederlandse Kennel Club Cynophilia
Kynologen Vereeniging Nederland Jacht Vereeniging St. Hubertus - Groningen Jacht Vereeniging Groote St. Hubertus - Den Haag Jacht Vereeniging St. Hubertus - Haarlem Jacht Vereeniging St. Hubertus - Utrecht Nederlandse Setter Club Nederlandse Pointer Club Nederlandse Staande Honden Club Vereeniging Kynos - Nijmegen Nederlandse Teckel en Basset Club Nederlandse Duitsche Doggen Club
KAATSEN Nederlandse Kaatsbond Kaatsvereeniging Jan Bogtstra - Franeker Kaatsvereeniging De Eendracht - Franeker Kaatsvereeniging Bolsward - Bolsward Kaatsvereeniging Jan Zeinstra - Herbayum KEGELEN Nederlandse Kegelbond Kegelvereeniging Amicitia - Haarlem Kegelvereeniging De Phoenix - Haarlem Kegelvereeniging Altijd Hout - Dordrecht Amsterdamsche Kegelbond - Amsterdam Kegelvereeniging Altijd Hout - Amsterdam Kegelvereeniging A.T.G.V. - Amsterdam Kegelvereeniging De Vaste Hand - Amsterdam Kegelvereeniging Eensgezindheid - Amsterdam Kegelvereeniging Entre-nous - Amsterdam Kegelvereeniging Ewaldi - Amsterdam Kegelvereeniging Tram-Tram - Amsterdam Kegelvereeniging Germania - Amsterdam Kegelvereeniging Helena - Amsterdam Kegelvereeniging Holland - Amsterdam Kegelvereeniging Houdt hem er op - Amsterdam Kegelvereeniging Internationale - Amsterdam Kegelvereeniging Inter Nos - Amsterdam Kegelvereeniging KoeKoek - Amsterdam Kegelvereeniging Links in die Gasse - Amsterdam Kegelvereeniging Neerlandia - Amsterdam Kegelvereeniging Nooit Gedacht - Amsterdam Kegelvereeniging Or - Amsterdam Kegelvereeniging Oranje Kegelclub - Amsterdam Kegelvereeniging De Ploeg - Amsterdam Kegelvereeniging Sphaira - Amsterdam Kegelvereeniging T.O.G.I.D.O. - Amsterdam Kegelvereeniging Vriendschap - Amsterdam Kegelvereeniging Zou er kans zijn - Amsterdam Rotterdamsche Kegelbond - Rotterdam
Kegelvereeniging Recht naar het Doel - Rotterdam Kegelvereeniging Onder Ons - Rotterdam Kegelvereeniging Limburgia - Rotterdam Kegelvereeniging Aurora - Rotterdam Kegelvereeniging Maipo - Rotterdam Kegelvereeniging Maas - Rotterdam Kegelvereeniging Oud Delftshaven - Rotterdam Kegelvereeniging Unknown - Rotterdam Kegelvereeniging Scheepvaart - Rotterdam Kegelvereeniging Regiment - Rotterdam Kegelvereeniging Entre-nous - Rotterdam Kegelvereeniging Plankhoûen - Den Bosch Kegelvereeniging Steeds beter - Den Bosch Kegelvereeniging Alle Negen - Oss Kegelvereeniging Kracht en Vooruitgang - Princenhage Kegelvereeniging Wilhelmia - Tilburg Kegelvereeniging Strijdlust - Tilburg Kegelvereeniging Vredelust - Tilburg Kegelvereeniging Eendracht - Tilburg Kegelvereeniging Alle Negen - Roosendaal (N.B.) Kegelvereeniging Zonder Naam - Groningen Kegelvereeniging Hengelosche Kegelclub - Hengelo Kegelvereeniging Onder ons - Apeldoorn Kegelvereeniging Jumbo - Apeldoorn Kegelvereeniging Z.B.G.P. - Wageningen Officiers Kegel Club Houdt Moed - Nijmegen Kegelvereeniging D.J.N.D.U.A. - Doesburg Kegel Club - Dieren Kegelvereeniging De Eendracht - Winterswijk Kegelvereeniging De Groote Vauxhall - Haarlem KegelvereenigingB.A.L. - Alkmaar Kegelvereeniging De Unie - Alkmaar Kegelvereeniging Eén tegen Negen - Amsterdam Kegelvereeniging Sparta - Amsterdam Kegelvereeniging Z.B.G.P. - Dordrecht Kegelvereeniging Harmonie - Leiden Kegelvereeniging Dierentuin - Den Haag GOLF / HOCKEY Doornsche Golfclub - Doorn Hague Golf Club - Den Haag Hilversumsche Golf Club - Hilversum Velpsche Golf Club - Velp Amsterdamsche Hockey en Bandy Club - Amsterdam Haagsche Hockey en Bandy Club - Den Haag Hockey en Band Club Haarlem en omstreken - Haarlem Velser Hockey Club - Velsen Zwolsche Athletiek Club - Zwolle KOLVEN Nederlandsche Kolfbond Kolfvereeniging Raakt hem - Alkmaar Kolfvereeniging Bolsward - Bolsward Kolfvereeniging Haarlem - Haarlem Kolfvereeniging Keer niet - Haarlem Kolfvereeniging Zaanstreek - Koog a/d Zaan Kolfvereeniging Mikwis - Krommenie
Kolfvereeniging Onder ons - Krommenie Kolfvereeniging Over de helft - Nieuwe Niedorp Kolfvereeniging Schiedam - Schiedam Kolfvereeniging De vier Eenen - Spanbroek Kolfvereeniging Op Maat - Zuid-Scharwoude Kolfvereeniging De Vriendschap - Wateringen Kolf Vereeniging Noord-Holland - Krommenie Kolfvereeniging de Vriendschap - Oosthuizen TENNIS Haarlemsche Lawn Tennis Club - Haarlem Lawn Tennis Club Oranje Boven - Den Haag Lawn Tennis Club L.E.M.O.N.J.D.A.S. - Den Haag Lawn Tennis Club Vice Versa - Den Haag Lawn Tennis Club T.T.T. - Den Haag Lawn Tennis Club Ready - Den Haag Lawn Tennis Club Racket - Den Haag Lawn Tennis Club P.J.M. - Den Haag Lawn Tennis Club Animo - Den Haag Lawn Tennis Club O.D.J. - Den Haag Lawn Tennis Club Tradanama - Den Haag Lawn Tennis Club Try and Gain - Den Haag Utrechtsche Studenten L.T.C. Sphaerinda - Utrecht Velpsche L.T.C. After the Ball - Velp Eerste Zwolsche L.T.C. - Zwolle L.T.C. "Tine's Club" - Zwolle SCHERMEN Officiers Schermbond met 29 afdeelingen Nederlandsche Schermbond Schermvereniging Eendracht - Amsterdam Schermvereniging Door Oefening Sterker - Amsterdam Schermvereniging Kracht en Vlugheid - Amsterdam Schermvereniging Minerva - Amsterdam Onderlinge Amsterdamsche Schermcursus - Amsterdam Schermvereniging Vrije Wapenbroeders - Amsterdam Schermvereniging Wapentrouw - Amsterdam Onderofficiers Schermvereeniging E.M.M.A. - Amersfoort Indologische Schermvereeniging Sri Rama - Delft Schermvereniging Excelsior - Den Haag Schermvereniging Door Eendracht bloeiend - Den Haag Schermvereniging Oranje - Den Haag Scherm Exercitie en Schiet vereeniging Pro Patria - Den Haag Schermvereniging Excelsior - Haarlem Schermvereniging Ripperda - Haarlem Schermvereniging der dienstdoende Schutterij - Haarlem Schermvereniging Willem van Oranje - Hoorn Schermvereniging Sparta - Leiden Onderofficiers Schermvereeniging Pro Patria - Naarden Scherm Vereeniging Progressus - Rotterdam WEERBAARHEID Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Amsterdam - Amsterdam Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Arnhem - Arnhem
Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Delft - Delft Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. 'Den Haag - Den Haag Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Haarlem - Haarlem Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Leiden - Leiden Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Rotterdam - Rotterdam Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Utrecht - Utrecht Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Wageningen - Wageningen Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Breda - Breda Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Hilversum - Hilversum Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Schiedam - Schiedam HANDBOOGSCHIETEN Handboogschietvereniging De Eendracht - Aarle-Rixtel Handboogschietvereniging St. Sebastiaan - Asten Handboogschietvereniging Ons Genoegen - Asten Handboogschietvereniging Landbouwers Eendracht - Alphen (bij Breda) Handboogschietvereniging De Haas stroopen zij ons doel - Arcen Handboogschietvereniging Willem III - Boekel Handboogschietvereniging Nooit Verwacht - Bokhoven Handboogschietvereniging l'Union - Boxtel Handboogschietvereniging Oefening Baart Kunst - Boxtel Handboogschietvereniging Amicitia - Boxtel Handboogschietvereniging Soranus - Boxtel Handboogschietvereniging Concordia - Boxtel Handboogschietvereniging Oefening kweekt kunst - Chaam Handboogschietvereniging Landbouwers Genoegen - Deurne e.o. Handboogschietvereniging Vrede Leert - Deurne e.o. Handboogschietvereniging Constantia - Drunen Handboogschietvereniging Semper Virens - Erp Handboogschietvereniging Ons Genoegen - Etten (N.B.) Handboogschietvereniging Koningin Wilhelmina - Geldrop Handboogschietvereniging La bonne Espérance - Geldrop Handboogschietvereniging Willem III onder de zinspreuk Vlijt en Volharding - Ginneken Handboogschietvereniging Oefening en Uitspanning - Helmond Handboogschietvereniging Griendtveen's Uitspanning - Helmond Handboogschietvereniging Recht door Zee - Helmond Handboogschietvereniging Diana - Helmond Handboogschietvereniging Het Vergenoegen - Helmond Handboogschietvereniging St. Joris zinspreuk Weltevrede - Den Bosch Handboogschietvereniging Nimrod - Hintham Handboogschietvereniging Claudius Civilis - Haarsteeg Handboogschietvereniging Amoenitas - Kaatsheuvel Handboogschietvereniging Soranus - Cromvoirt Handboogschietvereniging Soranus - Lage Zwaluwe Handboogschietvereniging L'union - Liempde Handboogschietvereniging Soranus - Liempde Handboogschietvereniging de Koninklijke Societeit St. Sebastiaan - Maastricht Handboogschietvereniging Oefening en Uitspanning - St.Michielsgestel Handboogschietvereniging De Unie - St.Michielsgestel Handboogschietvereniging St. Sebastiaan - St.Michielsgestel Handboogschietvereniging St. Sebastiaan - Mierlo-Hout Handboogschietvereniging Houts Welvaren - Mierlo Hout Handboogschietvereniging Uitspanning - Moergestel Handboogschietvereniging De Batavieren - Meyel Handboogschietvereniging Oranje Boven - St. Oedenrode Handboogschietvereniging St. Antonius - St. Oedenrode (Nijnsel) Handboogschietvereniging Eendracht zij ons streven - Oosterhout (Oosteinde) Handboogschietvereniging Eensgezindheid - Oosterhout (Oosteinde) HandboogschietverenigingSt. Cornelius - Oosterhout (den Hout) Handboogschietvereniging Vriendenkring - Overassselt
Handboogschietvereniging Eendracht - Oudenbosch Handboogschietvereniging Vriendschap - Oudenbosch Handboogschietvereniging de Roos - Kapel Roermond Handboogschietvereniging Amicitia - Roosendaal (N.B.) Handboogschietvereniging Nederland en Oranje - Standdaarbuiten Handboogschietvereniging St. Jorisdoelen - Stratum Handboogschietvereniging Vooruitgang zij ons streven - Santpoort Handboogschietvereniging Concordia - Uden Handboogschietvereniging de Vriendenkring - Uden Handboogschietvereniging Alliance-d'Amitie - Uldenhorst Handboogschietvereniging St. Antonius - Volkel Handboogschietvereniging Soranus - Volkel Handboogschietvereniging Concordia - Waalre Handboogschietvereniging Unanimitas - Waspik De stedelijke Handboog Schuttersbond - Weert SCHUTTERIJ Schuttersvereniging Willem Tell - Weert Schuttersvereniging Concordia - Weert Schuttersvereniging Aemulator - Weert Schuttersvereniging de Batavieren - Weert Schuttersvereniging l'Union Fraternelle - Westerhoven Schuttersvereniging Ons Genoegen - Westerhoven Schuttersvereniging Eendracht Houd Stand - Woensel Schuttersvereniging Vriendenkring - Wouw Schuttersvereniging Eendracht - Wouw Schuttersvereniging Unie - Wouw VISSEN De Vereeniging ter Bevordering van de Nederlandse Visscherij, afd. Amsterdam - Amsterdam Vereeniging ter Bevordering van de Zoetwater Visscherij in Friesland - Friesland Vereeniging ter Bevordering van de Zoetwater Visscherij in Overijssel - Overijssel
VOETBAL De Nederlandse Voetbalbond De Amsterdamsche Voetbalbond - Amsterdam De Haagsche Voetbalbond - Den Haag De Rotterdamsche Voetbalbond - Rotterdam Gelderse Voetbalbond - Gelderland Voetbalvereniging R.A.P. - Amsterdam Voetbalvereniging E.D.O. - Amsterdam Voetbalvereniging Quick - Amsterdam Voetbalvereniging Unie - Amsterdam Voetbalvereniging Volharding - Amsterdam Voetbalvereniging Swift - Amsterdam Voetbalvereniging H.B.S. - Den Haag Haagsche Voetbal Vereeniging - Den Haag Voetbalvereniging Celeritas - Rotterdam Voetbalvereniging Sparta - Rotterdam Voetbalvereniging Rapiditas - Rotterdam
Voetbalvereniging Neptunus - Rotterdam Voetbalvereniging Victoria - Rotterdam Voetbalvereniging Volharding - Rotterdam Voetbalvereniging Go Ahead - Wageningen Voetbalvereniging Victoria - Wageningen Voetbalvereniging Wilhelmina - Amersfoort Voetbalvereniging Achilles - Assen Voetbalvereniging Gelria - Arnhem Voetbalvereniging Vitesse - Arnhem Voetbalvereniging Velocitas - Breda Brabantse Voetbalvereniging - Breda Voetbalvereniging Noad - Breda Voetbalvereniging Concordia - Delft Delftsche Studenten Voetbalvereniging - Delft Voetbalvereniging Utile Dulci - Deventer Voetbalvereniging Princes Wilhelmina - Enschedé Eindhovense Voetbal Club - Eindhoven Voetbalvereniging Snel - Geertruidenberg Voetbalvereniging Olympia - Gouda Haalremse I.F.C. - Haarlem Voetbalvereniging Haarlem - Haarlem Voetbalvereniging Victoria - Den Bosch Voetbalvereniging Sport - Hoorn Voetbalvereniging S.J.O.D. - Kampen Voetbalvereniging Ajax - Leiden Voetbalvereniging Frisia - Leeuwarden Voetbalvereniging Quick - Nijmegen Voetbalvereniging Quickstep - Nijmegen Voetbalvereniging Lycurgus - Sneek Voetbalvereniging Hercules - Utrecht Voetbalvereniging Look out - Veendam Voetbalvereniging Noorthey - Voorschoten Voetbalvereniging W.W.W. - Winschoten Voetbalvereniging Hellas - Zaandam Voetbalvereniging Olympia - Zaltbommel Voetbalvereniging Zutfania - Zutphen Zwolsche Athletiek Club - Zwolle WIELRIJDEN Algemeene Nederlandsche Wielrijdersbond Amsterdamsche Velocipéde Club - Amsterdam Wielrijderskring Achilles - Amsterdam Wielrijderskring Hollandia - Amsterdam Wielrijders Vereeniging Eendracht doet Overwinnen - Amsterdam Wielrijders Vereeniging Concordia - Amsterdam Wielrijders Vereeniging Alasca - Amsterdam Athletische Club - Amsterdam Wielrijders Vereeniging Voorwaarts - Amsterdam Onderofficiers Wielrijders Vereeniging Amsterdam - Amsterdam Wielrijdersvereniging Allegro-Moderato - Amsterdam Wielrijdersvereniging Rollende Artiesten Club - Amsterdam Amsterdams Wielrijders Bondslokaal - Amsterdam Deutscher Radfahrer-Verein - Amsterdam Wielrijdersvereniging Hurry Up - Amsterdam Wielrijdersvereniging de Trappers - Amsterdam Wielrijdersvereniging Wilhelmina - Amsterdam Nederlandsche Wielrijders Vereeniging - Amsterdam Korps vrijwillige Militaire Wielrijders der Ned. Weerbaarheids Ver. Afd. Amsterdam - Amsterdam
Wielrijders Vereeniging Good Speed - Amsterdam Arnhemse Wielrijders Vereeniging de Arend - Arnhem WielerClub Arnhem - Arnhem WielerClub, de Ster - Arnhem Wielrijders Vereeniging de Vliegende Hollander - Arnhem Asser Wielerclub: Hermes - Assen Baarnsche Velocipéde Club - Baarn Wielerclub Borne - Borne Wielrijdersvereniging Immerweiter - Deventer Wielrijdersvereniging de Houten-Doordraaiers - Deventer Wielrijdersvereniging Salve - Dordrecht Wielerclub Dordrecht - Dordrecht Wielrijdersvereniging De Noordster - Gennep Wielrijdersvereniging De Ganzenbende - Goes Wieler Vereeniging De Antiloop - Gouda ‘s Gravenhaagsche Wielrijders Vereeniging Voorwaarts - Den Haag ‘s Gravenhaagsche Wielrijders Club Velocitas - Den Haag Wielrijdersvereniging Utile Dulci - Den Haag Eerste Nederlandse Dames-Wielrijdsters Vereeniging Honi soit qui mal y pense - Den Haag Groningsche Velocip. Club De Adelaar - Groningen Groningsche Wielrijders Club Velocitas - Groningen Haarlemsche Velocipède Club - Haarlem Hilversumsche Wielrijders Club Get On - Hilversum Hoornsche Wielrijders Club - Hoorn Helmondsche Wieler Club - Helmond Zaanl. Wielrijders Vereeniging Wilhelmina - Koog-Zaandijk Leidsche Wielrijders Vereeniging All Right - Leiden Wielrijdersvereniging Scaldis - Middelburg Nijmeegsche Wielrijders Vereeniging Velocitas - Nijmegen Nijmeegsche Wieler Club Vooruit - Nijmegen Ossche Wieler Club Wij willen Wielen - Oss Ossche Wieler Club Velo - Oss Oosterbeeksche Wielrijders Vereeniging Hardgaat ie - Oosterbeek Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Het Stalen Ros - Rotterdam Wieler Vereeniging Davo - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging De Pedalgangers - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Voorwaarts - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Full Speed - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging de Maasstad - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Thor - Rotterdam Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging - Rotterdam Wielrijdersvereniging De Noordster - Sappemeer Wielrijdersvereniging Hermes - Schagen Schiedamsche Wielrijders Vereeniging Swift - Schiedam Wielrijders Vereeniging Velox - Tilburg Utrechtsche Velocipède Club Seniores - Utrecht Utrechtsche Wielrijders Societeit - Utrecht Utrechtsche Wielrijders Club De Zwaluw - Utrecht Wielerclub de Zwaluw - Wageningen Winterswijksche Wielrijders Club De Tourist - Winterswijk Wielrijdersvereniging De Zeemeeuw - Zierikzee Wielrijdersvereniging Geldersch-Overijselsch-Club Verbond - Zutphen Wielrijdersvereniging Vires acquirit eundo - Zutphen Zwolsche Atheltische Club - Zwolle Nederlandse Wielrijders Club Wilhelmina - Frankfurt am Main, Duitsland Nederlandse Wielrijders Club Oranje Boven - Berlijn, Duitsland Nederlandse Wielrijders Club Hollandia - Bremen, Duitsland SCHAATSEN Nederlandse Schaatsrijders Bond
Interacedemiale IJsbond Delftsche Studenten IJs Club - Delft Groningsche Studenten IJs Club, Doe wel en zie niet om - Groningen Leidsche Studenten IJs Club - Leiden Utrechtse Studenten IJs Club - Utrecht De Friesche IJsbond - Friesland De Zuid Hollandsche IJsbond - Zuidholland De Overijsselsche Schaatsrijdersbond - Overijssel ROEIEN EN ZEILEN Koninklijke Ned. Zeil-en Roei-Vereeniging - Amsterdam Amsterdamsche Roei- En Zeil Vereeniging De Hoop - Amsterdam Roei- en Zeil Vereeniging de Amstel - Amsterdam Roei Vereeniging Willem III - Amsterdam Zeil Vereeniging het IJ - Amsterdam Amsterdamsche Roeivereeniging Neptunus - Amsterdam Roei Vereeniging Minerva - Amsterdam Comité van het Championaat van Ned. voor Liefhebbers in Single Sculling Outriggers - Amsterdam Roei-, Cricket-, Gymnastiek- en Scherm Vereeniging De Deltsche Sport - Delft Zeil- en Roei Vereeniging Neptunus - Delfzijl Roei- en Zeil Vereeniging Daventria - Deventer Dordtsche Roei- en Zeil Vereeniging - Dordrecht ‘s Gravenhaagsche Roei Vereeniging S'Kadhi - Den Haag Groningsche Studenten Roei Vereeniging Aegir - Groningen Groninger Roei Vereeniging de Hunze - Groningen Roei- en Zeil Vereeniging het Spaarne - Haarlem Zeil Vereeniging Oostergoo - Leeuwarden Zeil Vereeniging Frisia - Grouw Zeil Vereeniging Lekkerkerk - Lekkerkerk Zeil Vereeniging de Zevenwolden - Lemmer Zeil- en Roei Vereeniging de GouwZee - Monnikendam CanoClub de Batavier - Nijmegen Amstels Jachthaven - Ouder-Amstel Deutsche Turn und Ruder Verein - Rotterdam Roei Vereniging Nautilus - Rotterdam Zeil Vereeniging Sneek - Sneek Zeil Vereeniging Wartena - Wartena Zeil Vereeniging Workum - Workum Zeil Vereeniging Westergoo - Sloten Zeil Vereeniging IJerseke - Yerseke Zaanlandsche Zeil Vereeniging - Zaanland Zwolsche Zeil- en Roei Vereeniging - Zwolle Nederlandsche Studenten Roei Bond Amsterdamsche Studenten Roei Vereeniging Nereus - Amsterdam Delftsche Studenten Roei Vereeniging Laga - Delft Leidsche Studenten Vereeniging Njord - Leiden Utrechtste Studenten Roei Vereniging Triton - Utrecht ZWEMMEN Nederlandsche Zwembond Amsterdamsche Zwem Club - Amsterdam Zwem Vereeniging het Y - Amsterdam Zwem Club de Jonge Kampioen - Amsterdam Hollandsche Dames- Zwem Club - Amsterdam
Amsterdamsche Waterspring Club - Amsterdam Rotterdamsche Zwem Club - Rotterdam Rotterdamsche Dames-Zwem Club Lotos - Rotterdam Arnhemsche Zwem Club - Arnhem Goudsche Zwem Club - Gouda Tielsche Zwem Club - Tiel Leidsche Zwem Club - Leiden Hoornsche Bad- en Zwem Vereeniging - Hoorn Zaandamsche Zwem Club Neptunus - Zaandam Utrechtsche Zwem Club - Utrecht Vereeniging de Zwem Club - Groningen
Bonden / verenigingen per gemeentets Aarle-Rixtel - Handboogschietvereniging De Eendracht Alkmaar - Kegelvereeniging De Unie Alkmaar - KegelvereenigingB.A.L. Alkmaar - Kolfvereeniging Raakt hem Alphen (bij Breda) - Handboogschietvereniging Landbouwers Eendracht Amersfoort - Onderofficiers Schermvereeniging E.M.M.A. Amersfoort - Voetbalvereniging Wilhelmina Amsterdam - Amstels Cricket Club Amsterdam - Amsterdams Wielrijders Bondslokaal Amsterdam - Amsterdamsche Hockey en Bandy Club Amsterdam - Amsterdamsche Kegelbond Amsterdam - Amsterdamsche Roei- En Zeil Vereeniging De Hoop Amsterdam - Amsterdamsche Roeivereeniging Neptunus Amsterdam - Amsterdamsche Sport Club Amsterdam - Amsterdamsche Studenten Roei Vereeniging Nereus Amsterdam - Amsterdamsche Velocipéde Club Amsterdam - Amsterdamsche Waterspring Club Amsterdam - Amsterdamsche Zwem Club Amsterdam - Athletische Club Amsterdam - Athletische Club de Bataaf Amsterdam - Athletische Club de Germaan Amsterdam - Comité van het Championaat van Ned. voor Liefhebbers in Single Sculling Outriggers Amsterdam - Cricket Club Volharding Amsterdam - De Amsterdamsche Voetbalbond Amsterdam - De Vereeniging ter Bevordering van de Nederlandse Visscherij, afd. Amsterdam Amsterdam - Deutscher Radfahrer-Verein Amsterdam - Hollandsche Dames- Zwem Club
Amsterdam - Kegelvereeniging A.T.G.V. Amsterdam - Kegelvereeniging Altijd Hout Amsterdam - Kegelvereeniging De Ploeg Amsterdam - Kegelvereeniging De Vaste Hand Amsterdam - Kegelvereeniging Eén tegen Negen Amsterdam - Kegelvereeniging Eensgezindheid Amsterdam - Kegelvereeniging Entre-nous Amsterdam - Kegelvereeniging Ewaldi Amsterdam - Kegelvereeniging Germania Amsterdam - Kegelvereeniging Helena Amsterdam - Kegelvereeniging Holland Amsterdam - Kegelvereeniging Houdt hem er op Amsterdam - Kegelvereeniging Inter Nos Amsterdam - Kegelvereeniging Internationale Amsterdam - Kegelvereeniging KoeKoek Amsterdam - Kegelvereeniging Links in die Gasse Amsterdam - Kegelvereeniging Neerlandia Amsterdam - Kegelvereeniging Nooit Gedacht Amsterdam - Kegelvereeniging Or Amsterdam - Kegelvereeniging Oranje Kegelclub Amsterdam - Kegelvereeniging Sparta Amsterdam - Kegelvereeniging Sphaira Amsterdam - Kegelvereeniging T.O.G.I.D.O. Amsterdam - Kegelvereeniging Tram-Tram Amsterdam - Kegelvereeniging Vriendschap Amsterdam - Kegelvereeniging Zou er kans zijn Amsterdam - Koninklijke Ned. Zeil-en Roei-Vereeniging Amsterdam - Korps vrijwillige Militaire Wielrijders der Ned. Weerbaarheids Ver. Afd. Amsterdam
Amsterdam - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Amsterdam Amsterdam - Nederlandsche Wielrijders Vereeniging Amsterdam - Onderlinge Amsterdamsche Schermcursus Amsterdam - Onderofficiers Wielrijders Vereeniging Amsterdam Amsterdam - Roei- en Zeil Vereeniging de Amstel Amsterdam - Roei Vereeniging Minerva Amsterdam - Roei Vereeniging Willem III Amsterdam - Schermvereniging Door Oefening Sterker Amsterdam - Schermvereniging Eendracht Amsterdam - Schermvereniging Kracht en Vlugheid Amsterdam - Schermvereniging Minerva Amsterdam - Schermvereniging Vrije Wapenbroeders Amsterdam - Schermvereniging Wapentrouw Amsterdam - Voetbalvereniging E.D.O. Amsterdam - Voetbalvereniging Quick Amsterdam - Voetbalvereniging R.A.P. Amsterdam - Voetbalvereniging Swift Amsterdam - Voetbalvereniging Unie Amsterdam - Voetbalvereniging Volharding Amsterdam - Wielrijders Vereeniging Alasca Amsterdam - Wielrijders Vereeniging Concordia Amsterdam - Wielrijders Vereeniging Eendracht doet Overwinnen Amsterdam - Wielrijders Vereeniging Good Speed Amsterdam - Wielrijders Vereeniging Voorwaarts Amsterdam - Wielrijderskring Achilles Amsterdam - Wielrijderskring Hollandia Amsterdam - Wielrijdersvereniging Allegro-Moderato Amsterdam - Wielrijdersvereniging de Trappers
Amsterdam - Wielrijdersvereniging Hurry Up Amsterdam - Wielrijdersvereniging Rollende Artiesten Club Amsterdam - Wielrijdersvereniging Wilhelmina Amsterdam - Zeil Vereeniging het IJ Amsterdam - Zwem Club de Jonge Kampioen Amsterdam - Zwem Vereeniging het Y Apeldoorn - Kegelvereeniging Jumbo Apeldoorn - Kegelvereeniging Onder ons Arcen - Handboogschietvereniging De Haas stroopen zij ons doel Arnhem - Arnhemsche Zwem Club Arnhem - Arnhemse Vereeniging ter beoefening van het Jachtrijden Arnhem - Arnhemse Wielrijders Vereeniging de Arend Arnhem - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Arnhem Arnhem - Voetbalvereniging Gelria Arnhem - Voetbalvereniging Vitesse Arnhem - WielerClub Arnhem Arnhem - WielerClub, de Ster Arnhem - Wielrijders Vereeniging de Vliegende Hollander Assen - Asser Wielerclub: Hermes Assen - Voetbalvereniging Achilles Asten - Handboogschietvereniging Ons Genoegen Asten - Handboogschietvereniging St. Sebastiaan Baarn - Baarnsche Velocipéde Club Berlijn, Duitsland - Nederlandse Wielrijders Club Oranje Boven Beverwijk - Harddraverij Vereeniging Beverwijk en Omstreken Boekel - Handboogschietvereniging Willem III Bokhoven - Handboogschietvereniging Nooit Verwacht Bolsward - Kaatsvereeniging Bolsward
Bolsward - Kolfvereeniging Bolsward Borne - Wielerclub Borne Boxtel - Handboogschietvereniging Amicitia Boxtel - Handboogschietvereniging Concordia Boxtel - Handboogschietvereniging l'Union Boxtel - Handboogschietvereniging Oefening Baart Kunst Boxtel - Handboogschietvereniging Soranus Breda - Brabantse Voetbalvereniging Breda - Bredasche Harddraverij- en Ren Vereeniging Breda - Bredasche Vereeniging ter beoefening van het Terreinrijden Breda - Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Breda Breda - Voetbalvereniging Noad Breda - Voetbalvereniging Velocitas Bremen, Duitsland - Nederlandse Wielrijders Club Hollandia Chaam - Handboogschietvereniging Oefening kweekt kunst Cromvoirt - Handboogschietvereniging Soranus Delft - Delftsche Studenten IJs Club Delft - Delftsche Studenten Roei Vereeniging Laga Delft - Delftsche Studenten Voetbalvereniging Delft - Indologische Schermvereeniging Sri Rama Delft - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Delft Delft - Roei-, Cricket-, Gymnastiek- en Scherm Vereeniging De Deltsche Sport Delft - Voetbalvereniging Concordia Delfzijl - Zeil- en Roei Vereeniging Neptunus Den Bosch - Handboogschietvereniging St. Joris zinspreuk Weltevrede Den Bosch - Kegelvereeniging Plankhoûen Den Bosch - Kegelvereeniging Steeds beter Den Bosch - Voetbalvereniging Victoria
Den Haag - Athletische Vereeniging Den Haag - De Haagsche Voetbalbond Den Haag - Eerste Nederlandse Dames-Wielrijdsters Vereeniging Honi soit qui mal y pense Den Haag - Haagsche Hockey en Bandy Club Den Haag - Haagsche Voetbal Vereeniging Den Haag - Hague Golf Club Den Haag - Jacht Vereeniging Groote St. Hubertus Den Haag - Kegelvereeniging Dierentuin Den Haag - Lawn Tennis Club Animo Den Haag - Lawn Tennis Club L.E.M.O.N.J.D.A.S. Den Haag - Lawn Tennis Club O.D.J. Den Haag - Lawn Tennis Club Oranje Boven Den Haag - Lawn Tennis Club P.J.M. Den Haag - Lawn Tennis Club Racket Den Haag - Lawn Tennis Club Ready Den Haag - Lawn Tennis Club T.T.T. Den Haag - Lawn Tennis Club Tradanama Den Haag - Lawn Tennis Club Try and Gain Den Haag - Lawn Tennis Club Vice Versa Den Haag - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. 'Den Haag Den Haag - ‘s Gravenhaagsche Cricket en Football Club Den Haag - ‘s Gravenhaagsche Roei Vereeniging S'Kadhi Den Haag - ‘s Gravenhaagsche Vereeniging ter beoefening van het Jachtrijden Den Haag - ‘s Gravenhaagsche Wielrijders Club Velocitas Den Haag - ‘s Gravenhaagsche Wielrijders Vereeniging Voorwaarts Den Haag - Scherm Exercitie en Schiet vereeniging Pro Patria Den Haag - Schermvereniging Door Eendracht bloeiend Den Haag - Schermvereniging Excelsior
Den Haag - Schermvereniging Oranje Den Haag - Voetbalvereniging H.B.S. Den Haag - Wielrijdersvereniging Utile Dulci Den Helder - Heldersche Harddraverij Vereeniging Deurne e.o. - Handboogschietvereniging Landbouwers Genoegen Deurne e.o. - Handboogschietvereniging Vrede Leert Deventer - Roei- en Zeil Vereeniging Daventria Deventer - Voetbalvereniging Utile Dulci Deventer - Wielrijdersvereniging de Houten-Doordraaiers Deventer - Wielrijdersvereniging Immerweiter Dieren - Kegel Club Doesburg - Kegelvereeniging D.J.N.D.U.A. Doorn - Doornsche Golfclub Dordrecht - Dordrechtsche Harddraverij Vereeniging Dordrecht - Dordtsche Roei- en Zeil Vereeniging Dordrecht - Kegelvereeniging Altijd Hout Dordrecht - Kegelvereeniging Z.B.G.P. Dordrecht - Wielerclub Dordrecht Dordrecht - Wielrijdersvereniging Salve Drunen - Handboogschietvereniging Constantia Eindhoven - Eindhovense Voetbal Club Enschedé - Voetbalvereniging Princes Wilhelmina Erp - Handboogschietvereniging Semper Virens Etten (N.B.) - Handboogschietvereniging Ons Genoegen Franeker - Kaatsvereeniging De Eendracht Franeker - Kaatsvereeniging Jan Bogtstra Frankfurt am Main, Duitsland - Nederlandse Wielrijders Club Wilhelmina Friesland - De Friesche IJsbond
Friesland - Vereeniging ter Bevordering van de Zoetwater Visscherij in Friesland Geertruidenberg - Voetbalvereniging Snel Gelderland - Gelderse Voetbalbond Geldrop - Handboogschietvereniging Koningin Wilhelmina Geldrop - Handboogschietvereniging La bonne Espérance Gennep - Wielrijdersvereniging De Noordster Ginneken - Handboogschietvereniging Willem III onder de zinspreuk Vlijt en Volharding Goes - Wielrijdersvereniging De Ganzenbende Gouda - Goudsche Zwem Club Gouda - Voetbalvereniging Olympia Gouda - Wieler Vereeniging De Antiloop Groningen - Groninger Roei Vereeniging de Hunze Groningen - Groningsche Harddraverij Vereeniging Groningen - Groningsche Studenten IJs Club, Doe wel en zie niet om Groningen - Groningsche Studenten Roei Vereeniging Aegir Groningen - Groningsche Velocip. Club De Adelaar Groningen - Groningsche Wielrijders Club Velocitas Groningen - Jacht Vereeniging St. Hubertus Groningen - Kegelvereeniging Zonder Naam Groningen - Vereeniging de Zwem Club Grouw - Zeil Vereeniging Frisia Haarlem - Cricket Club Rood en Wit Haarlem - Haalremse I.F.C. Haarlem - Haarlemsche Lawn Tennis Club Haarlem - Haarlemsche Velocipède Club Haarlem - Hockey en Band Club Haarlem en omstreken Haarlem - Jacht Vereeniging St. Hubertus Haarlem - Kegelvereeniging Amicitia
Haarlem - Kegelvereeniging De Groote Vauxhall Haarlem - Kegelvereeniging De Phoenix Haarlem - Kolfvereeniging Haarlem Haarlem - Kolfvereeniging Keer niet Haarlem - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Haarlem Haarlem - Roei- en Zeil Vereeniging het Spaarne Haarlem - Schermvereniging der dienstdoende Schutterij Haarlem - Schermvereniging Excelsior Haarlem - Schermvereniging Ripperda Haarlem - Voetbalvereniging Haarlem Haarsteeg - Handboogschietvereniging Claudius Civilis Helmond - Handboogschietvereniging Diana Helmond - Handboogschietvereniging Griendtveen's Uitspanning Helmond - Handboogschietvereniging Het Vergenoegen Helmond - Handboogschietvereniging Oefening en Uitspanning Helmond - Handboogschietvereniging Recht door Zee Helmond - Helmondsche Wieler Club Hengelo - Kegelvereeniging Hengelosche Kegelclub Herbayum - Kaatsvereeniging Jan Zeinstra Hilversum - Hilversumsche Golf Club Hilversum - Hilversumsche Wielrijders Club Get On Hilversum - Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Hilversum Hintham - Handboogschietvereniging Nimrod Hoorn - Hoornsche Bad- en Zwem Vereeniging Hoorn - Hoornsche Harddraverij Vereeniging Hoorn - Hoornsche Wielrijders Club Hoorn - Schermvereniging Willem van Oranje Hoorn - Voetbalvereniging Sport
Kaatsheuvel - Handboogschietvereniging Amoenitas Kampen - Voetbalvereniging S.J.O.D. Kapel Roermond - Handboogschietvereniging de Roos Koog a/d Zaan - Kolfvereeniging Zaanstreek Koog-Zaandijk - Zaanl. Wielrijders Vereeniging Wilhelmina Krommenie - Kolf Vereeniging Noord-Holland Krommenie - Kolfvereeniging Mikwis Krommenie - Kolfvereeniging Onder ons Lage Zwaluwe - Handboogschietvereniging Soranus Leeuwarden - Voetbalvereniging Frisia Leeuwarden - Zeil Vereeniging Oostergoo Leiden - Cricket Club Ajax Leiden - Kegelvereeniging Harmonie Leiden - Leidsche Studenten IJs Club Leiden - Leidsche Studenten Vereeniging Njord Leiden - Leidsche Wielrijders Vereeniging All Right Leiden - Leidsche Zwem Club Leiden - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Leiden Leiden - Schermvereniging Sparta Leiden - Voetbalvereniging Ajax Lekkerkerk - Zeil Vereeniging Lekkerkerk Lemmer - Zeil Vereeniging de Zevenwolden Liempde - Handboogschietvereniging L'union Liempde - Handboogschietvereniging Soranus Maastricht - Handboogschietvereniging de Koninklijke Societeit St. Sebastiaan Meyel - Handboogschietvereniging De Batavieren Middelburg - Wielrijdersvereniging Scaldis Mierlo-Hout - Handboogschietvereniging Houts Welvaren
Mierlo-Hout - Handboogschietvereniging St. Sebastiaan Moergestel - Handboogschietvereniging Uitspanning Monnikendam - Zeil- en Roei Vereeniging de GouwZee Naarden - Onderofficiers Schermvereeniging Pro Patria Nieuwe Niedorp - Kolfvereeniging Over de helft Nijmegen - CanoClub de Batavier Nijmegen - Nijmeegsche Wieler Club Vooruit Nijmegen - Nijmeegsche Wielrijders Vereeniging Velocitas Nijmegen - Officiers Kegel Club Houdt Moed Nijmegen - Vereeniging Kynos Nijmegen - Voetbalvereniging Quick Nijmegen - Voetbalvereniging Quickstep Oosterbeek - Oosterbeeksche Wielrijders Vereeniging Hardgaat ie Oosterhout (den Hout) - HandboogschietverenigingSt. Cornelius Oosterhout (Oosteinde) - Handboogschietvereniging Eendracht zij ons streven Oosterhout (Oosteinde) - Handboogschietvereniging Eensgezindheid Oosthuizen - Kolfvereeniging de Vriendschap Oss - Kegelvereeniging Alle Negen Oss - Ossche Wieler Club Velo Oss - Ossche Wieler Club Wij willen Wielen Oudenbosch - Handboogschietvereniging Eendracht Oudenbosch - Handboogschietvereniging Vriendschap Ouder-Amstel - Amstels Jachthaven Overassselt - Handboogschietvereniging Vriendenkring Overijssel - De Overijsselsche Schaatsrijdersbond Overijssel - Vereeniging ter Bevordering van de Zoetwater Visscherij in Overijssel Princenhage - Kegelvereeniging Kracht en Vooruitgang Roosendaal (N.B.) - Handboogschietvereniging Amicitia
Roosendaal (N.B.) - Kegelvereeniging Alle Negen Rotterdam - Atletiekvereniging Pro Patria Rotterdam - Atletiekvereniging Sparta Rotterdam - Cricket Club Victoria Rotterdam - De Rotterdamsche Voetbalbond Rotterdam - de Societeit (in de Rotterdamse manege) Rotterdam - Deutsche Turn und Ruder Verein Rotterdam - Kegelvereeniging Aurora Rotterdam - Kegelvereeniging Entre-nous Rotterdam - Kegelvereeniging Limburgia Rotterdam - Kegelvereeniging Maas Rotterdam - Kegelvereeniging Maipo Rotterdam - Kegelvereeniging Onder Ons Rotterdam - Kegelvereeniging Oud Delftshaven Rotterdam - Kegelvereeniging Recht naar het Doel Rotterdam - Kegelvereeniging Regiment Rotterdam - Kegelvereeniging Scheepvaart Rotterdam - Kegelvereeniging Unknown Rotterdam - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Rotterdam Rotterdam - Roei Vereniging Nautilus Rotterdam - Rotterdamsche Dames-Zwem Club Lotos Rotterdam - Rotterdamsche Kegelbond Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging de Maasstad Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging De Pedalgangers Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Full Speed Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Het Stalen Ros Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Thor
Rotterdam - Rotterdamsche Wielrijders Vereeniging Voorwaarts Rotterdam - Rotterdamsche Zwem Club Rotterdam - Scherm Vereeniging Progressus Rotterdam - Voetbalvereniging Celeritas Rotterdam - Voetbalvereniging Neptunus Rotterdam - Voetbalvereniging Rapiditas Rotterdam - Voetbalvereniging Sparta Rotterdam - Voetbalvereniging Victoria Rotterdam - Voetbalvereniging Volharding Rotterdam - Wieler Vereeniging Davo Rozendaal - Harddraverij Vereeniging de Jeugdige Harddravers Santpoort - Handboogschietvereniging Vooruitgang zij ons streven Sappemeer - Wielrijdersvereniging De Noordster Schagen - Harddraverij Vereeniging West-Friesland Schagen - Wielrijdersvereniging Hermes Schiedam - Cricket Club Hermes Schiedam - Kolfvereeniging Schiedam Schiedam - Ned. Weerbaarheidsvereniging , correspondentschap Schiedam Schiedam - Schiedamsche Wielrijders Vereeniging Swift Sloten - Zeil Vereeniging Westergoo Sneek - Voetbalvereniging Lycurgus Sneek - Zeil Vereeniging Sneek Spanbroek - Kolfvereeniging De vier Eenen St. Michielsgestel - Handboogschietvereniging De Unie St. Michielsgestel - Handboogschietvereniging Oefening en Uitspanning St. Michielsgestel - Handboogschietvereniging St. Sebastiaan St. Oedenrode - Handboogschietvereniging Oranje Boven St. Oedenrode (Nijnsel) - Handboogschietvereniging St. Antonius
Standdaarbuiten - Handboogschietvereniging Nederland en Oranje Stratum - Handboogschietvereniging St. Jorisdoelen Tiel - Tielsche Zwem Club Tilburg - Kegelvereeniging Eendracht Tilburg - Kegelvereeniging Strijdlust Tilburg - Kegelvereeniging Vredelust Tilburg - Kegelvereeniging Wilhelmia Tilburg - Wielrijders Vereeniging Velox Uden - Handboogschietvereniging Concordia Uden - Handboogschietvereniging de Vriendenkring Uldenhorst - Handboogschietvereniging Alliance-d'Amitie Utrecht - Jacht Vereeniging St. Hubertus Utrecht - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Utrecht Utrecht - Utrechtsche Studenten L.T.C. Sphaerinda Utrecht - Utrechtsche Velocipède Club Seniores Utrecht - Utrechtsche Wielrijders Club De Zwaluw Utrecht - Utrechtsche Wielrijders Societeit Utrecht - Utrechtsche Zwem Club Utrecht - Utrechtse Studenten IJs Club Utrecht - Utrechtse Vereeninging ter beoefening van het Jachtrijden Utrecht - Utrechtste Studenten Roei Vereniging Triton Utrecht - Voetbalvereniging Hercules Veendam - Voetbalvereniging Look out Velp - Velpsche Golf Club Velp - Velpsche L.T.C. After the Ball Velsen - Velser Hockey Club Veluwe - Veluwsche Jacht Vereeniging Volkel - Handboogschietvereniging Soranus
Volkel - Handboogschietvereniging St. Antonius Voorburg - Voorburgsche Harddraverij Vereniging de Eendracht Voorschoten - Voetbalvereniging Noorthey Waalre - Handboogschietvereniging Concordia Wageningen - Kegelvereeniging Z.B.G.P. Wageningen - Ned. Weerbaarheidsvereniging, afd. Wageningen Wageningen - Voetbalvereniging Go Ahead Wageningen - Voetbalvereniging Victoria Wageningen - Wielerclub de Zwaluw Wartena - Zeil Vereeniging Wartena Waspik - Handboogschietvereniging Unanimitas Wateringen - Kolfvereeniging De Vriendschap Weert - De stedelijke Handboog Schuttersbond Weert - Schuttersvereniging Aemulator Weert - Schuttersvereniging Concordia Weert - Schuttersvereniging de Batavieren Weert - Schuttersvereniging Willem Tell Westerhoven - Schuttersvereniging l'Union Fraternelle Westerhoven - Schuttersvereniging Ons Genoegen Winschoten - Voetbalvereniging W.W.W. Winterswijk - Kegelvereeniging De Eendracht Winterswijk - Winterswijksche Wielrijders Club De Tourist Woensel - Schuttersvereniging Eendracht Houd Stand Workum - Zeil Vereeniging Workum Wouw - Schuttersvereniging Eendracht Wouw - Schuttersvereniging Unie Wouw - Schuttersvereniging Vriendenkring Yerseke - Zeil Vereeniging IJerseke
Zaandam - Voetbalvereniging Hellas Zaandam - Zaandamsche Zwem Club Neptunus Zaanland - Zaanlandsche Zeil Vereeniging Zaltbommel - Voetbalvereniging Olympia Zierikzee - Wielrijdersvereniging De Zeemeeuw Zuidholland - De Zuid Hollandsche IJsbond Zuid-Scharwoude - Kolfvereeniging Op Maat Zutphen - Voetbalvereniging Zutfania Zutphen - Wielrijdersvereniging Geldersch-Overijselsch-Club Verbond Zutphen - Wielrijdersvereniging Vires acquirit eundo Zwolle - Eerste Zwolsche L.T.C. Zwolle - L.T.C. "Tine's Club" Zwolle - Zwolsche Atheltische Club Zwolle - Zwolsche Athletiek Club Zwolle - Zwolsche Athletiek Club Zwolle - Zwolsche Zeil- en Roei Vereeniging - Algemeene Harddraverij Vereeniging - Algemeene Nederlandsche Wielrijdersbond - De Nederlandse Voetbalbond - Harddraverij Vereeniging 't Oude-Slot - Interacedemiale IJsbond - Kynologen Vereeniging Nederland - Militaire Sport Vereeniging - Nederlandsche Kolfbond - Nederlandsche Schermbond - Nederlandsche Studenten Roei Bond - Nederlandsche Zwembond - Nederlandse Athletiek Bond
- Nederlandse Cricket Bond - Nederlandse Duitsche Doggen Club - Nederlandse Harddraverij en Renvereeniging - Nederlandse Jachtvereeniging Nimrod - Nederlandse Kaatsbond - Nederlandse Kegelbond - Nederlandse Kennel Club Cynophilia - Nederlandse Pointer Club - Nederlandse Schaatsrijders Bond - Nederlandse Setter Club - Nederlandse Staande Honden Club - Nederlandse Teckel en Basset Club - Officiers Schermbond met 29 afdeelingen
Bronnen en literatuur Koninklijk Huisarchief, Den Haag: documentatie 22 september 1898 Nationaal Archief, Den Haag: 2.19.123 - Inventaris van het archief van de KNVB, 1889-1996 (1997), inv.nr. 2.1.8, 416. Braches, Ernst, Nieuwe Kunst en het boek : een studie in Art Nouveau : heruitgegeven met supplementen en ca. driehonderd afbeeldingen in kleur (Amsterdam 2003) Hilkhuijsen, Jos, Delftse art nouveau : onderwijs en ontwerp van Adolf le Compte (1850-1921), Karel Sluyterman (1863-1931) en Bram Gips (1861-1943) (Zwolle 2001) Huisken, Jacobine E., Friso Lammertse, Koninklijke geschenken : traditie en vernieuwing rond de eeuwwisseling (Amsterdam 1988) Officieel gedenkboek van de feestelijke ontvangst en de inhuldiging van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina Helena Pauline Maria binnen Amsterdam in 1898 (Amsterdam 1898) Spliethoff, Marieke E., Feestelijke geschenken voor de jonge Koningin 1898-1913 (Amsterdam 1998) Wagtberg Hansen, Audrey, Gesloten boeken : de mooiste boekbanden van het Koninklijk Huis; m.m.v. Mieke Jansen, Leon Pennings, Harm Robaard (Den Haag 2003)
Het Sportalbum van 1898 Door Micha Peters 5-11-2007 In 1898, het jaar van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina, werd er een groot aantal feesten georganiseerd. Als sluitstuk van die feesten werd er een mooi sportalbum aan Wilhelmina geperesenteerd. Dit album maakt nu deel uit van de collectie van het Koninklijk Huisarchief in Den Haag en de gehele tentoonstelling is hier te bezichtigen. Het album Op 8 april 1898 werd het sportalbum in de Leeuwarder Courant al aangekondigd: Op 8 augustus van dat jaar was het album gereed. Let op de naam van de voorzitter van de 'Nederlandsche harddraverij en renvereening' (derde alinea): Feest op Clingendael Ruim 2.000 sporters defileerden op 22 september 1898 op de renbaan van landgoed Clingendael bij Den Haag voor de toen achttienjarige Koningin Wilhelmina en haar moeder, Koningin Emma. Alle takken van sport die op dat moment in Nederland werden beoefend (er waren toen zo’n 175 sportverenigingen) waren aanwezig. Muziek en tal van sportdemonstraties verhoogden de feestvreugde. Wilhelmina had het druk die dag:
Het belang van sport Als afgevaardigde van de Nederlandse sportverenigingen overhandigde Pim Mulier het sportalbum aan de koningin. De betekenis van sport voor het welzijn van de natie, bracht een journalist in 1898 als volgt onder woorden: Jong Holland’s krachtigste mannen en vrouwen hebben hedenmiddag hun hulde gebracht aan de Koningin; het komend geslacht, jongelingen met ijzeren spieren en stalen longen; jonge meisjes trots op haar kloeke gestalte [...] Wat een fiere toekomst ligt er vóór een volk met zo in-gezònd merg; wat een frisse geest kan er groeien in zoo’n sterk lichaam.
De inhoud van het album Er waren honderden sportverenigingen die volgens de opdracht in het album ”alle ten doel hebben het beoefenen van verschillende takken van sport onder Harer Majesteits onderdanen te bevorderen”. Hier een aantal vignetten van die sportverenigingen:
In het album komen niet minder dan zestien takken van sport aan bod: van atletiek tot zwemmen. Het sportalbum is uitgevoerd in een voor die tijd moderne stijl, nu aangeduid als Nieuwe Kunst. Ontwerp en uitvoering van het album waren in handen van de bekende kunstenaar Carel Adolph Lion Cachet (1864-19450). Hier drie secties uit het boek (voetbal, wielrennen en schaatsen): De bloeitijd van de Nieuwe Kunst (zo rond 1900) viel samen met een aantal hoogtepunten uit de geschiedenis van het Koninklijk Huis. Veel geschenken ter gelegenheid van die gebeurtenissen werden dan ook uitgevoerd in deze stijl. Ze bevinden zich nog altijd in de collecties van het Koninklijk Huisarchief en de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau.
Met dank aan: Het Koninklijk Huis Archief en de Rijksvoorlichtingsdienst te Den Haag Leeuwarder Courant
