DAG VAN VEIlSCHIJNJNG:
aklieblad
van
en
Voor
basisgroepen
legen
kernenergie
Bet tern1D 1.D 010 MH..-14eD in u.. ~nte is 9tkOzen al. t..1jdeU'lta ndiO&ktier atv.l.OoI nquing bHft deze beelbsing goe.-n _ Mn ~ oa4enoek. _!lUbtj ~ j b alt.un.aU...... 1II1nder geacbttt verden ~.·ZO t.g1Dt 411 broc:blre ultgeqeven door het
QP*lAgplaate _
lU:ll.trta'rh
.al)
Vollt.mu_rtU19 4I.t bolt Di.......
aan
,,& be'vo;Ilkû'oq ...... Vd-
_ bBdIt a.t tNn ~ . \l1tvukcn"en vvd voor "'" I l i _ htom U. de umenft'91.-d1al&l.DieHltde broctNn is -.i.leidend, bet &.et het ~ D ~f het ~ .tt&li»q~taq. uit 4.. gezondheJ.duorq anc..tlq hU.OI -uUjkMt4 slecht.. .,' en &.t bet afval wt de kunc:etlUü'" ft' _ " " bMtje bijhoClrtUn va-ulljkhe14 94\ "'aD de nn1tJlqI,ook U a1de1~ dat MIl n i _ op te richten L~al_rk1nqabc 4rljflC'O'l"llAJ al _
r.n t.elTetn Uqt in een ~ed van 100.000 i n _ n en v1ü. .rbij ~ .r ZO'ft 10.000 Vel. .n-nooro:t.rs.De onderqrond is ontstel.llMCt d.r••dq en bij .-nt\Mlel lekkfln "an v.teft kan dit weg.tn-m rl<:hUng voU.tuinen en voonwtjk.Vlak Langs Mt terrein liqt er _n vaterlaicUnq en _ qa.leiain9, tuwtjl er LJ'G-tr&nsporten O"er het Noord.zHkanaal pluUvinèIeI'l.~ uI er tl1tlk qeheLd _ten Wl;>rden en u l de natu ~rqrond de COIT1)de(roestl v&ll cS. "aten :f1.1tIk bevorderen.Toc:tI hHn de bw"~stu " ... velHn het aan zichtelf t.e 4anIten cSat cS. kwil. op djn .,....nt• .,e"allen h.ln 'BI sprak cSe r&a15 dch voor ~1Io" op liI.nl! uit _ tijdene dol .,esprekk.n U~ Molen41jk niet ~l1jk _ten 4at &ijn ,...eenU ni.t 1n &011 zijn.Du.rl>ij k_t d.et d. o:-t.uarl. 'liI.ft ae ~ln van NclcmS-aol1.aDd _ 1 de Wit, dch ook sterk hHft 'JlIIDolLiI.Itt voor e>s-U9 op 1.enoS.JCil.ar ook de here.n ltImp1ng,de ~ster eft De _ r s hebbe>n ftn llubiwze ~l in a. uie.incSeUjke Mtlkoop.Bet ~Uqe Ston.-te~1n 1. ooit ~kodit cSooor de StiçhUng Ada1n1atr.Ue PLut_llerij 4llt b. .b.n.U'd werd cSooo-r ~1Dq en N.~terIVllD-'Vethol;dfl"l:,Win-tusb ook wol.oe. . waren in ondftboandeUnq .et ftn vijftal badrljYeft cUe er oft ehore-akU"it.it..... rilden opzetten.IOrca Ba.seIEne De _ r a b toen a14 et.rc:-an opo;eer.a.n voor M.vil.ll lIi1denllur9 Ide pe.s aangestelde projectleider van d. ~DoI 1Ieeu hail.1't in bet vuleden venchepinq van bilt racl1o-&kU. . . afval vU'zelI'9d.lIer. Dol trad toe tot OROo-b..... lft OIIl::A-bas. u t
_n
2 ding heeft met het Noordzeekanaal en is het bestemmingsplan zo gewijzigd dat er alleen van opslag in de loods sprake kan zijn en niet op het terrein zelf.Ook is de gemeente gaan meer. zoeken naar alternatieven buiten VelNaam ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• sen.Er zijn nu 5 andere lokaties . waarvan de meesten waarschijnlijk in Adres .••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• Noord-HollandaOok ls waarschijnlijk dat deze in de buurt van de duinen Postkode 11ggen en dat het om geschikt te ma.kaen loodsen en/Of bunkers gaat. Per 1 februari komt hier duidelijkheid in. Opsturen aan AFV/>J.. postbus 1053 In de gemeente Velsen uitgedeelde GIRO : 4298242 1000 BB A' folder werd ook een nieuw bedrijf of per telefoon: Hans: 020-922653 aangekondigd: de COVRA(Centrale OrFrit.: 030-J11578 ganisatie voor Radioactief Afval). Fred: 020-72293Z De meer dan 300 bedrijven die een vergunning hebben om te werken Bet radioactieve stoffen,woroen verhet transportbedrijf van Rumping.Nu plicht om het afval periodiek te lawil het geval dat voor de aankoop van ten ophalen door de COVRA,ze zullen de grond de oude vij f bedrijven net er ook voor moeten gaan betalen.'Nu wat geld tekort kwamen.Rumping wilde is alleen een projectleider voor de graag van het terrein af en dus kwam COVRA benoemd, deze vertrekt zodra de Weers met veel geld (3,8 millioen dé boel gereveld isaVoorlopig zal voor t ha) op tafel.om de andere deelhet ECN,zoals vanouds het verwerken nemers van Orca af te troeven stelde op zich nemen.Onduidelijk is of de de weers dat anders de overheid zelf COVRA een particulier bedrijf wordt het hele terrein wel zouden kopen. of niet,wellicht een vennootschap. Met deze "kiezen-of-delen-truc" is In ieder geval zullen er afvaardiom half vier 's avonds de koop rond qe-gingen namens de leveranciers inzitmaakt, zonder dat de bedrijven ervan ten: laboratoria ,ziekenhuizen, univerdoordrongen waren dat het om radiositeiten,Phil1ps? en zeker de SEP
flQ..!'! Ik geef mij op als abonnee van AFVAL voor f 24 per jaar of als - steunabonnee voor f 30. of
REDAKTI ONE EL
Door het uitbreken van brand in een nevenstaand pand was bijna de gehele administratie van Afval verwoest. Gelukkig kon dat verhinderd >lorden door doortastend optreden van de brandweer. Na een schijnbare luwte aan het aktiefront begint het nieuwe jaar met een groot aanbod van aktiem0gelijk~ heden. In Velzen borrelt het van de plannen, zelfs het gemeentebestuur doet mee: Je kunt het je niet idealer voorstellen. Töch zullen de akties, die ongetwijfeld zullen komen, niet zonder kontakt met de lokale aktiekol1ll1itees kunnen plaatsvinden. Zolang de regering >leigert om de grootste bronnen van het nucleaire afval ~ de kerncentrales te sluiten blijft het nodig te protesteren en aktie te voeren tot die dingen dicht zijn. De kleinere afval producenten zullen we nauwlettend in het oog Moe., ten houden, want wat er in 1aboratoria en ziekenhuizen gebeurt is lang nièt altijd noodzakelijk, wat betreft de produktie van radioaktieve stoffen. Oe kerncentrale Dodewaard i s ook weer in het nieuws. nu niet van buiten maar van binnenuit komt het. Waarvoor altijd al gewaarscll'uwd is ziet men nu voltrekken: door straling desintegreert alles;n de reaktor. Oe kerncentrale "vernielt zichzelf vanbinnen, je hoeft al.;. leen maar tot maximaal 15 jaar' te wachten en het i s gebeurd. KOLOFON
Redaktie Ferdi Fri. ts Eckenhausen Hans de Jonge Fred Gersteling Mirjam de Rijk
aktief afval zou gaan en dat noch de g~eente of provincie hiervan op 'de hoogte- waren i.t.t. de bewertnqen van de Weers.
Oiteraard leverde di t een storm van protesten op.O.a. van de burçemeestermaar deze was meer bezorçd over deeconomische toestand dan dat hij dacht Pos tbu s 1053 aan de inwoners van velsen-noord. Ce 1000 BB Ams te rd am bEWolking in Velsen-noord heeft als Giro 42~8~4" . grootste bezwaar dat er al zoveel vervuilende industrie in hun wijk is: De PEN,Hoogovens en de Mekoq.Terwijl Abonnementen ze rotzooi van de kernoentrale' s ook niet zo zien zitten.De bevoJ.king van f 24 per jaar Velsen-Zuid is vooral bezorgd over opzeggen voor december 183 -de waardedaling van hun woningen. verlenging gebeurt automatisch Winsemius heeft hiervoor een andere s ~eunabonnement f 30 truc bedacht: als Velsen tegen is dan moet er toch gedumpt -worden en heeft "uit voorzorçl''' een dumpvergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . aanqevraagd..oeze dumpverqunnlng (bij de NEAl is helaas geheim, dus zeKer weten of het alleen dreigen is.kunn&n we niet. Een. andere reden tegen deze keuze is vOor burqemeester Molendijk dat velsen well1cht tot een symbool voor de AD- zal uitqroeien zoals dat ook met de dumpingsakties is gebeurt· De nogal vreemde tegenlilirgumentatle en de fouten van burgemeester Moleildijk waren aanleiding om te komen tot een Ymondiaal overleg (waarin Velsen"'noord -oost,zuid,-dorp) om te kijken of de rol van de burqemeester geen motie van wantrouwen waard was.Echter dit overleg was nogal" traag en een Velsennoorder betitelde het als "elitair-. De qemeente zelf kondigde als teqenakties aan het doorqaan tot aan de Raad van State,.maar dit is gezien de Kernenerqiewet waarschijnlijk niet zo haalbaar. En het aankopen van gronden om het terrein heen zodat het niet kan uitbreiden. Tevens is besloten 4-at de COVRA niet het ""recht van overstap" heeft op de rest van het nu ORCA-base terrein.Dwz qeen verbin-
Redaktieadres AFVAL
voor Dodewaarèl en Borselle. De belangrijkste vraag is echter is deze eentra~e opslag eigenli.jk wel nodig? Voor de helft van het afval geldt dat het om afval uit Dodewaard en Borselle gaat. Borselle bouwt aan een opslagloods die in '83 klaar is. Daarnaast is er nog ruimte 1n 2 andere loodsena.Dodewaard gaat binnen een paar jaar toch dlcht(wellicht na maart 1983) dus de rotzooi kan daar beter blijven. Blijft over afval met een lage stralingsdosis. Bet niet openbare ra-port van Twijnstra en Gudde- heeft onderzocht of het niet zirmig is om de kwantitatieve hoeveelheid terug te brengen.Allereerst blijkt dat ao, van het afval zg huishoudelijk afval is ,geheel onbesmet of lager dan 0,002 micro-curie per gram. Ten tweede kan het afval zeker nog eens tweemaal zo kle1n geperst worden en kan een deel verbrand worden(dus kleiner volume).Belangrijk is ook de suqgestie dat afval dat bestaat uit "kort-lopende isotopen" dwz snel zijn uitgewerkt.beter bij de producent zelve kan blijven uiwerken CIIl het daarna als huisvuil te kunnen hehandelen.Ook de telpotjes (gezondheidszorg, universiteiten laboratoria) die zo'n lOt van het voi'-lume vormen. met zeer lage straling of geen,kunnen op andere wijze schoongemaakt worden.Verder geeft Twijnstra en Gudde diverse voorbeelden van vervangende stoffen of vervanginq van lang levende isotopen door kort levende isotopen. Kortom als dit alles is bereikt blij ft de vraag of een ae:n-
_ü opslag .ig.nU;jk "",t nodig is. Bet is duidelijk dat er gesjoemeld wordt. Berst heette het dat er bij de centrale I s en de :E:CN onvoldoende op_ slag voor een extra" jaar was.Nu heet het dat er onvoldoende ruimte ilJ voor 2 jaar <Winsemiusl. Het komt er op neer dat de ECN zo snel mogelijk van het afval af wil,omdat ze zo'n slechte
naam heeft gekregen hierlioor .Daarom. moet er een apart bedrijf (de COVRA) komen, die hetzelfde werk met ECN-apparatuur moet gaan doen.En daarom zegt de EeN absoluut geen ruimte te hebben alhoewel het "bijna" hard te maken is dat dit onjuist is.Er zijn loodsen die officieel een andere bestemming 'hebben Niet alleen de gekozen plek is verre van de beste,.het is zelfs beter om. eer~Ê te weten waar of wat er gebeurt met eindopslag van het afval en wat er gebeurt met het ter\l99êzonden afval uit La Haque en Windscale dat vanaf 1990 ons land gaat: vervuilen. Het zou loqisch zijn dat de lokatie dan in de buurt daarvan zou liggen, als er dan toch nog iets tijdelijk opgeslaqen moet worden.Bet is ook een 'criterium dat aan de huidige opslag (!usdanige eisen gesteld moeten worden dat hierdoor de wijze van eindopslaq niet gehindert wordt. (EeN-rapport vorig jaar). Kortom er is veel meer aanvechtbaar dan alleen (!e plek die gekozen is.Helaas vinden het LEK,VMD,.Ver.Mil.OrgaYmond en contac:t:. milieubescherming N-Holland dit mJ.nder.Zij verklaren zi.ch wel tegen tussenopslag van kerncentrale afval,.maar vinden','tussenopslag van ziekenhuisafval we'l aanvaardbaar .Dit betekend dan toch voor opslag ergens bij ... voorneeld in Velsen. De boze bewoners van" Velsen-noord heb'" ben al heel wat akties gevoerd.: aktiekranten, een -deDu? met 2000 deelnemers, boycot van hoorzittinqen,leuzen,.affiehes,T-shirt-s".kerstkaarten',het terugdumpen van de folders,handtekeningen, nieuwjaarsreceptie van Molendijk,onderzoek een advocaat in de hand nemen,eigen voorlichting over kernenenergie etc.Op het moment van. drukken van deze AFVAL vindt een prikaktie van enige omvang plaats en" op: 14~15,16
januari vindt er .en la11deUJ--
ks demons_Ue/(16-1 om 13.00 v._k van station "8eveMJk) en manifestatie ptaats(WiJ7wrogezopark.Met .... grot. tent~optredens,Bppekeps,tribunaaZ,fak;" kstoptooht .na) z. roep'" de gehste AK8 op om g••oJilenU;jk d. p1.a:nnen t"fllm ts houden.Het akUecrmtrum is :BuUZ"thuie de Met vluJ/kcningsstraat tst:OZ61o-10060. POLITIE BESTRAALD
Moeten we nou blij Zijn met die ME'ers die aan die vrachtwagens met radioak;;. tief afval hangen en zo leJclter bestraald worden? Hoe meer straling die robotten oplopen boe betl!!lr? In ieder geval zat minister de Ruiter er ook niet mee, want demokratisch kontroleerbare stralingsmeters zijn er niet bij voor zijnhelpjes. De politie mag niet zelf zien hoeveel straling aanwezi9 is bij alleX"lei nukleaire objekten die ze moeten beschermen en bewaken. De Ruiter was bang dat hij anders zelf die dumpingstransporten moet bewaken, want geen MEier heeft er natuurlijk zin in om zijn z.g. "werk ll te doen met een snel tikkende geiqerteller om zijn nek. De Rui ter zei bovendien in de vaste Kamerkommissie dat Van stralingsmeters een psyéholocjische werking uitgaat. Afijn over enkele tientallen jaren moet maar eens Onderzocht worden hOe het met- de mongooltjes van de politie staat. Misschien een krantenbericht: universitair onderzoek wij st uit: "kinderen van (ex-) polit1emensen hebben vaker genetische afwijkingen:'
3
KALKARmi-
de groloe '1.1
zich d.eoelijker voorbereiden,en hun insz1ens lijkt het een goede keuze te
--lle'nl-n~~:SS1E AAN HET MATERIML VAN HET ~REAK.TORVAT VOOR KALKAR.
~~
De_ Kalkar-procesqroep bestaat al 6 jaar.ln de processen staat boer Maas uit het dorpje Hl3nnepel centraal.Hij is het die sinds 1972(toen de eerste Vergunning werd gevraagd) op allerlei manieren vecht tegen de komst van de reaktor.Bij begon het juridisch gevecht eerst samen met andere pachters; later (in onderling overleg en vanwege de kosten) alleen Sinds 1976 met financUle,wetenschap_ pelijke,publicitaire en voooral morele steun van Duitse en Nederlandse akt1egroepen.Het LEK richte een Stiehting Kalkarproces op.Het is een bundeling van mensen die al jarenlang geld ~erzamelen en àe juridische en wetensehappelijke ontwikkelingen bijhouden. De Z.eden Van de proaee-groep besahou-
wen het procederen. niet aZs de enige strijdvolWl.De politieke TiJeg en de bJeg van dil direkte aktie 2ijn even be1.angrijk.Het inhoudeZijk werk verbete;t de ~entatie tegen en de ken m;s van het KaZk.a.r-pr>ojeat.Demonstrat'tes ~ Kafkap-k.ranten en boyaotaktiu Zeveren dil steun en het ge'Ld dat het /?1'O""s mogsUjk maakt.Bij het procederen moet je opboksen tegen. de gevestigde ome~ maar als er op aLZerZei terreinen~poZ.itiekl in de medial getmjfeU wordt aan de noodzaak en de UJBnseUjkheid van het projeot.. "WOVdt het eenvoudiger een spektakutail'e bes Lis8ing te nemen. Procederen d14ingt je tot een 8eer nawikeuttige en goed ondsrbowde stellingname.Het dro<1gt bij aan het afbreken van het beeU dat dz anti-kerne1'l8I'giebet,)eging geen goede argumenten 300. hebbtm~ maar aiah s1-eehts baseel't op angsten of i
Er werden twee groepen wetenschappers gevormd: één die positief stond tegenover Kalkar en l!!én kritisçhe groep.Niets is nagelaten om de kritische groep het werken zo moeilijk mogelijk te maken(qegevens werden niet ter beschikking gesteld,de toegang tot Kalkar werd geweigerd) • Door de processen en de diskussies zijn de eisen aan de bouwers versche:r::pt.Dat heeft vertraging, onzekerheid en extra kosten met zich meegebracht. De Duitge elektrioiteitsbedrijven willen wel bijspringen', maar ze willen absolute zekerheid hebben dat het projekt zal doorgaan. Bet constitut1onele Gerechtshof (verfassunqsgerieht) in Karlsruhe heeft zich over het probleem van de plutoniwn-ekonomie moeten buigen. Dit hof moet de daden van de Duitse overheid toetsen aan de grondwet. Een rechter 111 Miinster, die in '77 de klacht van boer Maas moest behandelen, verdaagde het proces en vroeg het hof in Karlsruhe of de toestemming voor de bouw van de SNIt 300
Het reaktol'Vat voor de KaZkara€ntraZe is al enige ja:zoen ktaal'.Het mag echter nog niet ingebowPd worden. Daarom is voor dit vat een voorLopige ops'tagpZaats op het teITein van de aentrok opgebouwd.Herfal; '81 werden er haar8cheurtjes in de üJa11,[}. van het Vat gekanatateerd. Toegegeven weN dat langs de l,asnaden 8aheurtjes 2ijn ontstaan die gémiddeZd 11 7 mm en maximaaZ 2.. :;: 1mi diep zijn.Hl?t vat word geheeZ afgefreesd om te onderzoeken of dit de enige schade ie.De dikte van het vat neemt hierdoor uiteraard af;toch bet.JeY'en de bO'll1J8r8 dat het vat er juist steP1<.er door wordt. Deze sahe1.C1'en 3ijn wa.a:rsohijnZijk ontstaan doordat het matenaaZ- tijdens de opsZag gevoeUg is gelJJOrden voop een bepaaz.d BOOn 'kofTossie(intel"k.:'istaZUjne kon'Ossie1met name ontstaan doornat het vat met lucht in aanraking is gekomen die enige gwaveL- en/of chZoo"PlJi3pbirulingen bevatte. Door verhitting (400-900 ce) veppZaatsen ah:t'oomkooZstofverbindingen in de metaaZ-k.:r!istaUen naar de grenzen van de kristaHen.Indien el"
niet van zo' n essentieel belang is dat de Bondsdag zelf weloverwogen de beslissing zou moeten nemen. Volgens deze reehter uit Mi1nster was de kernenergi.ewet te onvolledig.Kalkar is het begin van een zogenaamde plutoniumekonomie en een mogelijke aantastinq van fundamentele rechten .. Daarop veranderde de minister snel de kernenergiewet en het hof in Karlsruhe moest eind 1978 de konklusie trekken dat er geen onregelmatigheden zich hadden voorgedaan bij het verlenen van de vergunning. Toch was hierdoor de diskussie gestart. Nederland neemt evenals België, deel aan het Kalkarproject .. Eigenlijk wilde Nederland zijn eigen kweekreactor maar later werd dat slechts deelname en later werd door van Agt toegegeven dat er in Nederland geen kweekre actoren gebouwd zullen worden.Anno nu is de enige argumentatie om alsnog deel te blijven deelnemen,dat "'-'e anders kontraktbreuk zouden plegen en dat het goed vóor onze industrie is om bij te blijven. "Kalkar is het begin geweest van ~e Nederlandse AXB,daarna is gekozen voor andere doelwitten, toch is Kalkar met een vaste ree;elmaat in het nieuws gebleven en blijvend een objeet voor akties .. Het proces in MGnster moet nog gaan plaatsvinden. De reehter heeft geen haast; hij ziet kennelijk op tegen het nemen van een beslissing op. OOk de procesgroep heeft geen haast. Bij een langZame procedure kan zij
een etek1!ctyt aamietng is.. ontstaat er een ga'tvanisahe ~ePkinal en 1u:.t materiaal. tussen de k:ri.staLZen kePI'Odeert. Dit kan door bijv. onzorgvuZdig Zassen. <>ndat het koc1.stofgeha~te in het gebpuikte staaL VOOl' het reaktorvat hogw is dan wenseZijk in verband met de3e korl'Ossievorm~ en omdat er tempamturen van boven 460°C voorkomen als de reactor (normaal,) in bedrijf is~ 2ut.ten Bcheuren gaan optreden. Het zal onduidetijk 3ijn hoe plotseling het vat gevolge hiervan kan beawijken enlof kan. Zekken.
Heel konkreet hebben de inspanningen van het Xalkar-proc.es het volgende opgeleverd: l!lr
ei.jn eén aantal. ongeva1s-scena-
rio's opgestel.d door dr R.Webb'een Amerikaans kernfy9ikus die vanwege zin kri tisc:he houding zonder werk kwam te zitten) .Webb's werk vormt "n van de pijlers van de argumentatie van de procesgroep,omdat het de willekeur van de offieiele rapporten. aangeeft wA,ar die gaan over mogelijk samenlopen van omstandigheden in de reaktor en ever de kracht van de explosie.Webb's berekeningen komen op effekten tot 1000 maal zo groot met als gevolg niet alleen barsten, maar het werkelijk uit elkaar spatten van de reaktor. Er kwamen een aantal gevolgen-scenario's tot stand.Kalkar is door de
Duitse overheid als houwplaats gekozen omdat er in de (Duitse)omqevinq minder mensen wonen dan in de buurt van de oorspronkelijk aangewezen plek (Aachen}.De talrijke Nederlanders die in de buurt van Kalkar wonen tellen daarbij niet mee. De arqumenten van de advocaat van boer Maas,dhr De witt uit Freiburl:J, hebben grote indruk gemaakt. Ze hebben ertoe bij gedragen dat de SPD en FOP minder grenZenloos vertrouwen in de technlek,Ja.n. in de kweekreactortecnologie kregen. Dat leidde in 19'78 tot het besluit een onderzoekskommissie een advies ui t te laten brengen, alvorens te besluiten of de SNR 300 werkelijk mag: gaan werken.Deze zg. "Enquete-Kommission" kreeg twee opdrachten: 1.Onderzoeken of kweék.reactoren nodig zijn voor de toekomstige energievoorziening en 2. de bezwaren teqen Kalkar onderzoeken
JONGEVALSMECHANISME I S DOOR OR WEeB
1e OngevaZsmechaniame De pompen van het koelsysteem (evenals de reservesystemen) vallen uit en de kernreaktie gaat door .. De warm-
te wordt niet meer wegggevoerd en het koelmiddel kookt weg.De kern(= brandstofstaven) gaan smelten.Doordat het koelmiddel is weggevallen kan de kern in de lege ruimte ineenzakken. Dit is een vorm van samenpersing en de reaktiviteit kan gaan stijgen.
Reaktiviteit: treedtop aZs el" meel' neutronen vrijkomen1bi;i een. stap in. het spLitBingsp:roces~die op hun beurt bJeer splitsingen wrool'zaken, dan waannee het spUjtpl"Ooes aanvi"'J P'3aktiviteit heeft ook te maken met massa, äwz dool' Mt inzakken wordt de massa vergroot. Er bUjken ook "Zangsame" neutronen te bltaanl die maken dat ev een kZei-
ne spe Zing op het moment dat het kritisch geworden is. (=prompt-kritisch) Als de :reaktiviteit boven prompt-kritisch uitkomt kan er een explosie ontstaan. Dit de eerste explosie;de mantel van de centrale is sterk genoeg om dit te kunnen opvangen. Maar· door die explosie kan een klein deel van de brandstof worden weggeschoten en in aanraking komen met de bui ten de kern aanwezige natriumvloeistof. Door het grote temperatuursverschil kookt het natrium explosief en het deel van de brandstof schiet weer terug in de kern (zoals het spatten van heet vet waar water bijkomt)Dit veroorzaakt een grote reaktiviteits.toename en daardoor een grote explos ie. Dit gaat zodanig snel dat de kern niet meer kan afremmen door uitzetting of door het optredende Dopplereffekt. (DoOT temparatuursti19ing neemt de reaktiviteit af) .De optredende explosie kan niet door het reaktorvat worden- teqengehouden.De explosiekracht bedraagt 38.000 MegaJoule.Dit in tegen .stelling tot de 370 MJ waarop het reactorvat berekend is. 2e
Ongevalsmechanisme
In dit geval wordt de reaktiviteits-
t.oenamesnelheid veroorzaakt door brandstof die verdampt is en razendsnel uitzet. (een dampbelexplosie)De-ze uitzettende dampbel drukt de brandstof die ze voor zich heeft samen,met als gevolg reaktiviteit.Dit geeft aanleiding tot een kernexplosie met een explOSie-energie van 11 • 000 MJ dit in tegenstelling tot de 90 M.1 waar de bouwers vanuit gaan Belangrijk is hierbij dat deofficiele becijferingen uitgaan van een "symetrische" dampbelexplosie .Dr Webb ging uit van de mogelijkheid van een "asymetrische" explosie. Er is geen sprake van ~n bepaalde kerntoestand bij éér; reaktiviteitstoenamesnelheid. Uiteindelijk blijkt dat de explosie een warmte-energie van 25.000 MJ en een mechanische energie van 11.000 MJ te weeg brengt. Se ongevatsmeahanisme Dit kan als de neutronenstroom snel verandert. Stel dat de kern droog komt te staan (wegkoken van het na.~ tri.um) .De weerstand die het natriJm vo.or een deel van de neutronen vorm-= .~ de, vermindert ,en er ontsnappen meer ~ neutronen uit het reaktorvat.Als Ä. plotseling de weerstand voor de neu- :? tronen(bijv. door diohtdrukken van de ~ leeggekookte koelkanalen of door het <» weer aanstromen van vloeibaar natri- 0;::.
4
BRITSE BLUB 'Het 15 kilometer lan~ hek werd dicht gewoven met versiersels. You can't kill the spirit; ahe's like a mountain: old and strong; she goes on and on and on'. Sinds september 1981 woont een groep vrouwen bij de hoofdingang van de amet'ikaanse basis Greenham CO!lllnOn, een. uur reizen van Londen. Het is het eerste vredeskamp in Eageland. later ontstorIden er nog acht, maar ,la,!. van mannen en vrouwen gemengd. Op 12 december .,.ras het drie jaa.'!' geleden dat de NATO het besluit nam om over te gaan tot het 'Plaatsen van 572 atoomraketten in w-Buropa.. Voor de vrouwen WJ.n Greenham was dit een aanleiding om voor dit weekend een grote actie bij de basis voor te bereiden (hoewel dït- van officiale zijde ontkent wordt zijn volgens de vrouwen de ;:6 voor GreenhaJI bestemde- :ra..~etten al binnen). Op zondag weN de basis door ZO'f! 40000 vrouwen omsingeld, op m.a.ndag werden alle toegangswegen geblokkeerd. Teg&lijkertijd vonden ook in andere landen aoties plaats. Londen" zaterdagmorgen vroeg. Na lang zoeken vinden we een kroeg. We zitten bI,} elkaar met onze basisgroep van tien nederlandse vrouwen. Nog ~t dingen doorspreken; wat willen we allemanI nog weten, wat gaan we doen als ..re -iaar aankomen? We hebben gehoord da.t het plan is om pas maandagmidda.g te beginnen met de blokkade.: Maa"I" dan zit iedereen al binnen de hekken. We willen vooratellen 'a morgens vroeg al te beginnen. Maar hoe zou dat gaan, een voorstel indienen en bQspreken met met 20000 "of1"OUwen? Dan met de trein n.Vtr Newb'.U'Y, Alle bagage meegeven aan een taxi en wij gaan lopend 0rJ weg. S'Unen met w.c.-brUlen worden we bij de hoofdingang afgeleverd. Een hartelijke ontvangst•. We krijRen plastic en tentzeil om tenten van te maken. Verder moeten we zelf .mar kijken wa.t we willen doen. Hout verza.melen is altijd hand ig. Even wennen aan de grapt.e hoeveelheid modder, alles staat in de regoen te verpieteren. Als we 'savonds meteen groep van zo'n ?5 nederla.ndse vrouwen bij elkaar zitten komt Skita" een \lan de bewo<msters, vragen of we nog dingen W'il1en weten. Ze vert.eld wat over ue geschiedenis en het waaromvan de actie: 'Embrasing' is géén omrlrllling ih de zinV'à.ll lief'.t
zoln massale actie het gevoel kan houden dat het jouw actie is" dat je zelf' in de hand houdt wat je doet, je niet la~t bepalen door overheidsoptreden. Het vooraf duidelijk stellen van het geweldloze gaf -de mogelijkheid om binnen dat kader elkaar heel vri:1 te laten en ook werkelijk aan de kraeht van geweldloze actie toe te komen. de aotievorm In de combinatie van een massale omsingeling en een een kl-einere blokkade zit het gevaar dat de blokkadegroep gekriminaliseêrd gaat worden. Dit is voor zover ik weet niet Be_beurd. Dat kan te maken hebben met dat de bewoonsters in: al die lnaand.en een bepaalde duidelijkheid hebben opge~ouwd. Uver zullen we ga.a.n en wel daarom.- De bewoonsters deden mee -aan beide aotiea en je kon dua moeilijk: de acties tegen elkaar uitgaan spelen. Als ,je wilde kon je kiezen, belangrijkste bleef steeds waar jij aohter staat en waar jij je goed bij voelt. Zo t n 3000 vrouwen bleven voor de blokkade. Het was goed te merken wat een voldoening ook een niet zo direkte actie kan geven en hoe erg je g.ewend bent te denken over wt effectief' is en wat niet... Het nu weer fnetjes' maken van het hek kost ze W's. veel meer (ook gevoelsmatig veel meer) .dan als ar 'een 'paar gaten in geknipt waren" 500 draadjes losknippen is veelmeer dan één grote ijzeren ketting. Maar het bij verras_ sing dichtlijmen werkte ook pd.lIB.
voorbereidiilg, oOl'MUnieatie, overleg De hele actie was voorbereid door de bewoonsters. Naar allerlei landen en natuurlijk vooral binnen Groot Brittani6 war.en stenoils rondgestuurd om vrouwen op te roepen. Twee weken voor de actie was er in Amaterdanr een voorbereidingsda~voor iedereen die vanuit Nederla.ntl misschien :nee wilde doen. Op die dag is er vooral gediSkuasieerd over de motieven van iedereen: doe je_ het vanuit je moe-der gevoel of echt tegen het patriarohaat (hang je een babytruitje in het hek omdat je nu zover bent dat je trots kan zijn op je moederschap of vind je dat nu ui t het toppunt van bevestiging van vrouwenond.erdr:1.kk~)en ovel" het effect van de axctie. Een aantal vrouwen vonden de actie niet effectief genoeg en een bevestiging van het idee vrouwen ,is "Soft.- Zij "besloten niet mee te doen. -Voor degenen die dat zagen zitten was er daarna nog een trainingsdag. Waar' zie je tegen op, hoe kun je initiatieven nemen" hoe bezorg je h'.m de meeste en jetelf de minste last bij wegslepen. Tijdens de actie bleek dat veel mensen in groepen waren gekomen en zich ook in groepen voorbereid hadden. Iedereen kreeg bij aa.n.ltomat een handboekje met daarin de preciese plannen, juridische informatie" een.plattegrond" .liedjes etc. Zo'n honderd vrouwen haddeil.· zich erop toe~le@d alle nieuwkomsters zoveel mogelijk te infQ"I'1D~ ren en bovendien te zorgen .dat IIlen zich _een beetje gelijkmatig over het bek verdeelde. Op een gegeven 'TlOment 1:llee1c dat er zondagavond bij alle toegangspoorten een overleg was over de aoties op naandag. Hier bleek dat eigenlijk iedereen vroeg·wildebeginnen. Mensen die zioh daarvoo~ nog niet zeker genoeir voelden konden dan later "mee gaan doen en eerst nog 'a morgens voorbereidingsworkahpps volgen. Voor zover ~ weet zijn dit de enige'grote overleggenfgeweest.
De walkietalkies speelden een grote. rol in de communicatie (door de modder" riViertjes en bos kostte het zeker een uur om van de ene poort n.a&r de and.e~ te lopen;t. Het, was voor het ·eerst dat ik me daar niet aan geerge~ heb. Ze 'Wérkten, maakten geen ophitsende herrie en de- mensen die ze
5 bedienden waren eoht alleen doorgeefluik en schoven alle naar htm toe
LEVEN IN OE A.K.BROUWERIJ
gesohoven beslissingen \ieer netjes terug. Bovendien moest iedereen praten via een· basis walkIetalkie waardoor niet alle berichten door elkaar liepen. Doordat het gehee-l niet altijd even duidelj.jk wa.s werd, je metèen in het diepe gegooidma.a.r de sfeer en een aantal voorwaarden waren zo dat iedereen 'MeI gauw leerde zwemmen.
vrouwen - mannen De vrouwen wilden metvrml'wen een actie voeren, maa!' als mannen hun on:iersteuning wilden laten'Qlijken moest dat m:lgelijk,zij~. Zo werd de'orangegate' voor .mannen. Zij zorgden voor de crêohe, reden rond met thee en hout voor de vuren, zorgden dat er altijd koffie soep en brood klaar stond. Grappig was het verschil tu,s'sen de organisatie daar en die bij de bewoonsters. De bewoonsters heboen al maanden in de blubber en kou gezeten en let.tendaar dus niet meer zo op. Bij de mannen was het schoon en stonden heteluoht kannonnen enz. Sommige ma.nnen konden het ,niet la.ten zich in de actie te mengen. Dan leidde hun aanwezigheid af wantr.lOest er weer gevraagd worden of z.e zich bij bun eigen hek wilden houden.
de rea.ctie Tijdens de actie was er een overweldigende belan,gstelling van de pers. Upvapend was dat veel persmensen (îJleest mannen-'give youx job te a woman') de moeite namen om verder te kijken dan alleen de bboL'dhekken. 'De bericht-
geving was niet negatief maar vaak weinig zeggend. ,Roe de omwonenden op het geheel reageren valt moeilijk te zeggen. We w61'den ov91'stelpt met taarten en minder ongezonde happen. maar aan de andere,kant riep tv. een schoolklas van.7-jarige j(mgens mij toe: I YO\llre gonna be arrested; you aak for it. 'they must put you in jaiP. Zeker de msea.le ,actie van zondag heeft indrtlk ~maakt. Aanwijsbare dingen hierVoor zijn bv. het, feit dat dat een spoe.ddebat over de kernwapens gehouden in het Britse pElJ"'lement en dat in'bijna a.lle kranten pagina. groot op de vorJ-rpl-gina stond. ~c politie t.rad maandag 'OOor wat we. in Neder1a.nd 'gewend zijn ' beduidend minder' hat'dhandig op. Bleef dat zij ons wegsleepten en als het niet makkelijk ging, dan tonh maar met gemene trucjes. Al met al is toch het belangrijkste 'hoe Vlij uit qe actie kwamen. Als je je a,l dan niet tevreden zijn Oller een actie ai'hankelijk stelt van het effect naar buiten toe knap je snel af.
is
er
weer terug Vrouwenacti:es meL- betrekking tot het militarisme zijn in Nede-roland nog vrij k1~:i.n of' bli~ven wat stil. Wat dat l.>etf'!rft kan' Greenharn Common een nleuwe
impuls geven. tUrjam de Rijk, 21 december 1<'>2.
ZUO 180VI17 NOOITI
Alle krisis en melaise wa.r ook de Anti KernenFgie Beweging mee te kampen schijnt te hebben ten spijt: op een openbare informatieavond met als doel het vormen v.n nieuwe basisgroepen in Groningen kwamen maar liefst 70 llensen. Er vormden zich vijf nieuwe groepen (officieus zijn er in Groningen zo'n 50 groepen). De avond, gehouden op 6 december in het Grand Theatre, w~s georganiseerd door één van de Groningse basisgroepen (Aspro ) onder de na.m "Teken bij"' Een trekpleister was de film over Dodewaard 1980: wed gevoelens. oe film geeft een positief beeld van de antikernenergie- of meer de Oodewaard Gaat Dicht beweging: de basisdemokratie als alternatief voor de hierarchische aktieorganisatie; onderling wel eens ~eilijkheden hebben, maar er toch u,tkomen en het gezellig hebben, maar ook: kr.~htig en goed doord.cht en voorbere,d. Ik denk dat het zo was, mear dat het voor velen nu heel anders is. Op de vr~ag uit de zaal naar de oorz~ken hiervan werd genoemd: de d'skuss,e over aktievormen en geweld (loosheid) is in 'Bi niet helemaal tot ko~klusies gevoerd. De aktieyoerders z,jn gefrustre~rd omdat ze zo wemig b~reikt schiJnen ~e hebben. . Wat ik m,ste m de f'lm ,s dat het b,j onszelf ook nog wel behoorliJk·m,s k.n gaan en dat (dan) wed~rom de kop~tukken i~ beeld komen (n,et to~Yal1,g, denk ,k, wordt in ~e h~le f,lm ma.r één vrouw.geTnterv,ewd,. Het praatJe van Mark die vertelt over de bas1Sgroep waar hij in zit, geeft een e~~lijk beeld over wat zo'n groep k.n z'Jn. Geen verkooppraat om de toch .1 zo negatieve publiciteit te compenseren. Het was ook geen verha~l vol met frustraties of gekat op anderen. Het werd bovendien duidelijk dat er
Als Rijkswatersteatverwacht traQég.dee~te ~n
had~
wel degelijk gezwoegd moet worden om samen te kunnen werken en te ontdekken wat je precies wilt ondernemen, vast te houden aan je i deel!n ook na bv een h.rd politieoptreden, en je goed te blijven voelen in de groep. Vanuit de bezoekers wordt gevraagd of al die verschillende groepen geen yerzuillng en ove....speci.lisatie in de hand werk.t, of zo'n groep niet erg ge.. sloten is en ook buitensluitend werkt. Ook: hoe bewaar je je eigenheid als je toch ook samen aktie wilt voeren. Tenslotte: hoe begin je zo'n groep? Voor degenen die op de avond waren was dit niet zoln probleem: mensen met een uitgesproken mening over de groep die ze zouden willen schreven dit op een stuk papier en anderen keken of er iets van hun gading bij was. Zo ontstond er o.a. een vrouwengroep en een groep die zich vooral met muziek en theater wilde bezighouden. De mensen v.n Aspro hebben a.ngeboden om eventueel bijstand te verlenen aan de nieuwe groepen. Behalve de film werden als mogelijke redenen voor de grote belangstelling genoemd: de centrale ligging en bekendheid van het gebouw, de grote publicite,t via affiches en de al best.ande basisgroepen en het feit dat Groningen zich niet zoveel van de landel ijke tendenzen a.ntrekt. Boyendien zijn er veel dingen om tegen in verweer te komen (hoewel niet al1ema~1 op het gebied Y.n kernenergie): de munitietreinen, bovengrondse opslag (nu niet meer zo), het L.uwersmeer. Vermeldenswaard is nog wel dat dit alles gesubsidil!erd werd door de Stuurgroep van de BMIl en dat in ieder geval de voorl>ereidingsgroep nog nooit v~n AFVAL 9ehoord had. Voor meer infonnetie kan je terecht bij Sam 050-777174 Mirjam de Rijk
dat na
he~.kappen
van het
Amelisweerd het verzet tegen R-27 wel zou
inzakken" dan is ze bedragen uitgekomen. oe akties gaan gewoon door. En Rijkswaterstaat heeft het gemerkt. Dé afgelopen weken is het werk aan Rijksweg 27 diverse malen
onderbroken geweest door blokkades. Zandauto' s werden tegengehouden..
Zoals al in het vorige nummer van Afval stond is ,Rijkswaterstaat bezig om een zeven meter hoge dijk aan 'te leggen. Deze dijk is nodig voor de bouw van een viadukt over de Kromme Rijn. De gemeente Bunnik heeft echter in haar bestemmingsplan voor het Kromme Rijngebied e~n tunnel opgenomen. Deze zou voor aanzienlijk minder geluidshinder dan het viadukt zorgen. Rijkswaterstaat wil' een viadukt en zal dus in beroep moeten.gaan. In afwachting daarvan leggen ze wel alvast de benodigde dijk aan. Dit om de Qesluitvorming te vergemakkelijken. Een zoveelste voorbe~ld van de voldongenfeiten-politiek van de rijksdienst. Om dit aan de kaak te stellen blokkeren" we deze zandtransporten. Tijdens de eerste drie blokkades greeg de politie niet in. Het werk lag stil. De laatste keer, afgelopen I december, blokkeerden weer zo'n 50 mensen de werkbrug op het tracé. Na een blokkade van 2 uur werden we met soms'harde hand door de politie weggesleept. Toen we na een uur terugkwamen en nog een keer blokkeerden, greeg de,politie harder in. volstrekt willekeurig werden twee mensen gearresteerd, in het daarop volgende tumult deelden de agenten harde klappen uit. Blijkbaarpraberen ze ons
tein~imideren.
In het voorjaar is ,ook vijf keer hetwèk aan de weg onderbroken. Naar aanleiding van die blokkades diende het betrokken transportbedrijf een schadeclaim van 50.000 gulden in, voor verloren gegane werkuren. We zijn benieuwd hoeveel het deze keer wordt. Massaal was de opkomst op deboomplantdag die het LAK op de bekende datum 21 november organiseerde. op een koude zondagmiddag planten zoln vijfhonderd mensen evenveel bomen. De kaalgeslagen vlakte in het boom zag er opeens veel vrolij~er uit. Eén boompje was zelfs al voorzien van een miniatuur-boomhut. De reden voor deze aktie was niet dat wij vinden dat herplant een taak voor ons zou zijn (dat moet Rijkswaterstaat maar doen}, het planten was bedoeld als symbolisch protest tegen de dreigende aan~asting van het bas. Straatmuziek,en een mi.ljeumarkt zorgden verder voor de nodige sfeer. Wat staan er verder te gebeuren? De juridische procedures lopen nog gewoon door, daarnaast beraden we ons over nieuwe akti~s. 27 december lig~ het bestemmingsplan voor de gemeente Bunnik voor het Kromme Rijn-gebied ter revisie. Mensen uit Bunnik zullen, net als bij de eerste versie, bezwaar aantekenen tegen ·de weg. Rijkswaterstaat zal in beroep gaan tegen kunstwerk 18 (zoals de tunnel heet, die de gemeente Bunnik wil), om deze vervangen te krijgen door het viedukt. Dit wordt spennend. Het nodige vuurwerk is ook in januari te verwachten bij de behandel,ing in de Tweede kamer van de begroting van Verkeer en Waterstaat. R-27 zal zeker ter sprake komen. Misschien dat Nelie Smlt-Kroes nog een familielid heeft voor een baantj€ bij de aanleg van R-27 ••••• Zoals duidelijk zal zijn, we gaen door. Wil je meehelpen, elke zaterdag staan we met een kraam op de Oude Gracht in utrecht. We vergaderen elke maandagavond om 20.00u op de 'Kargadoor', ook
in utrecht.
Hans.
6
•
In vanuitDui ts1and nog niets gehoord geprocedeerd. Dit wordt met zo'n ~ee, we doen alle werk zelf, we hebben. Er is zelfs op geen enke- eysteem wel ondervangen. Aan de hebben juridiech wat advies gele manier op gereageerd. andere.. kant, ale je over dit soorthad van het Aseoher-Inst:l.tuut, bij Het enige opvallende dat op het elementaire zaken gaat procederen het internationale hof van Jusde uitgedoofde kerncent~a1e bij ogenblik gebeurt is dat de z.g. je bij verlies wel zo'n bedrag op titie. We hebben er niet zoveel LINGEN, ·bevind t .zioh de jeugdN.D.K.K.-kommissie (Nederlandtafel moet kunnen leggen. Er kan àan want we hebben een heel goeie herberg It Huis te Breok1enkamp. Duitsland Kommissie Kernenergie) vandaag op morgen :oatuur1lJk een Duitse advokaat op de kop weten Alls en Koen zijn daarvan de beeen ambtel~ke kommissie van Nerechter komen die de zaak van zo'n te tikken en daar doen we het heerders. rechtstreeks mee. Het enige wat In Lingen-zijn vergevorderde plan- de~landers en Duitsers, die zioh principi~ël belang vindtfdat hij al jarenlang bezighouden met 'bi- de 'Streitwert' op 100 000 mark wel van belang ·is dat we een vrij nen om een nieuwe kerncentrale lateraal' overleg over de wederstelt. Dan zullen Wij ogen'olikkeinnig kontakt onderhouden met de van 1300 megawatt naast de sinds ·groep Bürgerinitiativen Gegen 1976 'gesloten oentrale te zetten. zijdse ontwikkeling van de atomai- llJk de aanklacht moe.ten terugre industrie eerst heel'bang was trekken, want ik denk niet dat Wij Atolilenlagen (BeGA). We hebben ook Koen heeft als Nederlander een dezelfde advokaat genomen en in100 000 mark bij elkaar kunnen proces aangeaparmen tegen de Dui t- om zich met Lingen te bemoeien, er langzamerhanq anders over gaat sohrapen. houdel:ijk laten we de procedure se staat. denken. Eerst zeiden z~ tegen ons ook min of meer samenvallen. In 'maak die Duitsers vooral niet Ook niet als je alle groepen en mijn aanklacht verwijs ik naar de Hoe is het allemaal begonnen? boos want we mogen·bllJ zijn dat we groeperingen erblJ betrekt? inhoude1lJk meer uitgewerkte aanHier in Twente zijn we vooral mee mogen praten, we hebben nu klachtenvan de BeGA, terwijl ik in kt! d d d politieke tenminste reoht op informatie Dat proberen we al maar ik denk mijn aanklacht meer het onderwerp ~~!ieu~:d;rat~~rme~ de PvdA als straks vertellen ze ons helem~ niet dat het lukt. We hebben wel van de territorialiteit en het wel t ak r Er ijn bier 4000 niks meer' Maar nu doet· die NDKK subsidie aangevraagd bij de gedeof niet toegankellJk zjJn aan de orde ~~d~e~=ge~ ';'erzS:eld tegen het hele serieuze pogingen om iets ::~f:f :::;:~. ~e ::v~Deen laat komen. We willen wel beide processen inhoudelijk door laten plan zoals het klaarlag voor Llng:envan inspraak te realiseren. Maar ' zoals het ter visie gelegd was. Bij ait gebeurde pas nadat het prooes volgden dit advies. Daarom werd lopen. Het kan zjJn dat ze ons niet die handtekeningenlijst was een al begonnen is en bovendien is 4e aanvraag tot subsidie verworontva:rikelljk verklaren, dan moeten bezwaarschrift gevoegd. Over de in-het al zes jaar te laat. pen. D66 vond dit zo minde~waarwe daartegen onm1.dde11lJk in hoger gediende bezwaarsohriften is toen dig, dat ziJ een lJJst o~gesteld beroep gaEn. Terwijl desondanks de in Lingen een hoorzitting gehouden. Hoe komen jullie aan het geld om hebben voor de leden van de provo andere procedure. doorgaat.We leDaar mochten alle bezwaarschrifte procederen? Staten waarin zij konden intekenen ren dan aan beide kanten van de ten inspreken zoals dat heet. voor welk bedrag Zij,zio~ garant grens van onze fouten. Ik denk dat Echter de Nederlanders werden We hebben een brief gestuurd aan wilden stellen. Dit leverde 3600 het voor de Duitse staat hele~ door de politie buiten de d~ur ge- de regering om geld. In Duitsland gulden op, meer dan wij als aubsi- niet zo leuk is dat het zo gebeurt. werkt .. Want, zeiden ze_ daar, Neder-moet je opgeven wat de ,zaak je die aanvJ;0egen.. Maar al~ ik reUe1 'oen heb je wat lande~s hebben geen recht tot mee- waard is, de z.g. 'Streitwert t , Voordat je met dit proces begon, de inhoudellJke kant betreft in praten in Duitse aangelegenheden. een denkbeeldig bedrag dat bewas je toen al tegen ker.nenergie? Duitsland weinig kans, dat zie ik uitgedrukt in het feit dat ze die Deze gedachte komt vanuit het taald moet worden als je het pro. enge terrltoriallteitsprinclpe: ces verliest. Als je het wint Ja, altijd,maar nooit eoht aktief .. kerncentrales maar overal nee~zet de staat heeft geen grotere .ink9st het evengoed wel wat, Wél in een ~leinere krlng, door ten. Het politieke klimaat is er vloed dan, tot, aan- haar "grenzen.. als je he"t ver11est moet joe een dit soort akties fina:ncl'Jel te niet naar om inhoudelijk te proHet buitenland, daar hebben we z.g .. ISaohsohad.e' zonder meer op steunen, je. praat erover, je ?-eeet oederen met enige kans -van succes. niks mee te maken. En dit over en tatel leggen. Als je d~s oiviel er veel over,maar als lid van een weer. gaat prooederen tegen de staat, ml1ieufederatle of zo zijn we nooit Ik heb gehoord dat in Coevorden Dat heeft kwaad bloed gezet: een dan moet je eerst opgeven wat de aktief geweest. Ik ben eigenlijk ook een groep is die aktie voert aantla mensen zijn op grond daarzaak je waard ls, dit om te voor- altijd 'politiek veel aktie"er getegen Lingen. Kunnen die noggasn van bij elkaar gaan zitten en heb- komen dat iedereen voor ~lk wis- weest. Ongemerkt door het samenprocederen? ben bekeken wat de mogelijkheden eewasje de staat aanklaagt. g~ van politiek, hier dan de waren. Dat heeft geleid tot de op- Het is een vrij benalend bedrag, PvdA', en milieu ben ik dan daar Nee, dat kan niet , want de prooerichting van het 'Korom.ttee Burger- want de advokaatkosten .zijn eringerold. Ik ben hier ook in Dene- dure is als volgt: Ze leggen het inspraak Over de Grens,9-. Daarui t van afhankelijk. In ons geval krij- kamp gemeenteraadslid. .plan ter inzage, daar kan je bekwamen we tot de konklusie dat gen we, nu de procedure gestart iS .zwaar tegen aantekenen, dan volgt nog steeds via 'fn énkele burger een prooes moest van de rechter een tStreitwert'_ Je denkt het dua er een hoorzitting, daar kan je starten tegen de Duitse staat, voor bedrag opgelegd. We vermoeden dat de p~lem:n~~fe demokratie te het bezwaar toelichten en dan wordt civielrecht worden be1angengroepe- het 10 000 mark is, maar het kan berte en a e kerncentrale f3r naar aanleiding van 8.ebezwaar';" ringen en overheden niet erkend. ook 20 000 mark zijn, of 100 000. nie komt. sohriften en,het gehoorde op de Het moeten dus individuele burOp het moment dat je het proces hoórzitting een besluit genomen gere zijn. Wat we gedaan hebben ie verliest 'oe~ je die kWijt. Als wij Ja dat denk ik·nog steeds. Er ie en dat kan resulteren in de afgifh e t prooes van di id 1 e wi nnen z~:o H di e and eren h-e t ,...... ut via parlementaire demokratie . e ene i n di vue. Aft". veel een te regelen alhoewel je op dit te door de dee1staat ven de bouwvergunning van' de kernreaktor. burger mogelijk maken. Dat ben ik moment niet voorelkaar krijgt het Op het moment dat die bouwvergundan Keworden vanwege mijn flexibele Due je moet wel heel herd vechten'geen je wilt. Dat betreur ik en ning afgegeven wordt, op dàt mowerkzaamheden w. b. de werktlJden. Jazeker, het ie natuurlijk in Ne- dan. heb ik wel de ~1ng om dan kan je .in beroep gaan, maar. Maar ook "tooral1 mijn woonplaats bin-derland zo dat in zeer duidelijk maar onparlementair bezig te ga.a.n. ment alléén als je bezwaarschriften in nen een s raa van 25 km. van de ti d 11 d Maar tege1lJkertlJd wil ik toch die hebt gediend. Anders heb· je al geen n1eu~ te bouwen centrale. ongemo veer e geva en maar wo~ . parlementaire 'demokratie niet gerecht van spreken meer. heel verWerpen. Het .bezwaerschi'ift hebben we in·Uit hoeveel mensen bestaat die ingediend, dat werd niet groep die jou ondersteunt? Er zlJn natuurlijk allerlei groepe- middels erkend, dat hebben we gelijktijdig ~ingen die absoluut niets meer aangevochten. De terml,jn voor het Op dit moment niet zo heel veel. met die z.g. demokratie te maken indienen ie inmiddels ook al verHet zjJn er 7 of 8. willen ,hebben. In het uiterste weetelijke puntje van Nederland, 12 km. noordelijk
van Denekamp, onder de rook van
maar
streken..
Z~n
dig?
deze mensen allemaal deakun-
Wij hebben weinig reoht.streeks deskundigen in de groep, er zit ee~ politikua i~ v~ het Gewest Enschede, hij is ook werkzaam bij de T.H. Twente als weten$ch. medewerker, een vrouw uit Enschede met een sekretaresseop1eiding, die doet veel 'aan het typwerk. een bioloog uit Oldenzaal, hij ie de eigenlUke gangmaker in onze groep, werkzaam als bioloog op de r.H. Twente. Verder ook twee vrouwen uit Denekamp en iemand van de m1lieufederatie Twente. Als laatste nog een jurist uit Hengelo. Door verhuizingen zijn een aantal mensen helaas weggegaan. Ikzelf zal met dat proces door moeten gaan omdat, niemand anders 'het over kan nemen. De inspr.aakprocedure is gestopt. WU moeten hier dus nog wel een poos blUven wonen. Het ia eohter wel frappant dat we
Ik denk dat je dat· zelfs niet uit Misschen is het toch goed om konkunt schakelen, je hebt die kom. binátie parlementair-buiten pár1e- tokt te.hebben met die groep uit mentair .nodig. Iil Denekamp waar ik OIDevorden. gemeenteraadslid ben is blJ 15 raads leden de meerderheid-9stuke- O~, Toen ~ een brief stuurden aan de niets fruatrerender dan dat. ,Zon- regering van Agt om steun hebben der buitenparlementaire akt~es . ~ eerst een brief rondgestuurd komt er nooit wat van de grond. Je naar. de omliggende gemeenten voor zi t natuurlijk altijd in. de kompro";' solidaritei t. Coevorden was ee~ missen sfeer. Als je dat niet zou van doe weinige gemeeJ;lten die poaidoen, dan maakte je hier helemaal tief deerop reageerden. niks. Binilen de gemeenteraad kan . je inspelen op deze buitenpar1eIkzelf 'oen deze zomer in Doel in mentaire initiatieven. A11l4h een Be1giU geweest voor een interview bulten~arlementaire pressiegroep Het zou goed zijn als daar ook een roept alleen maar weerstanden op• . proces ~egonnen wordt. J)e njJging om volkomen averecht te z In Be~gill wordt je wel geh rd wordt dan alleen maar groter. ~ ·00 Je kan het heel eimpel al merken a~s buitenlander en je mag daar als ik aan dè grens kom elke keer wel een be~echrift indienen. doen ze vervelend kere::... m'n auto Dat de Belgen die bezwaarsohrifbinnenstebuiten doen lastig et ten tot nog toe afwimpelen i, een 'n aa t ' m ander verhaal. Maar ook daar zou m p poor je een procedure inhoude1lJk d66r kunnen zetten. Het zijn vaak de fiWorden jullie als groep nou nog nanciU1e midde1e~ die daarvoor ondersteund door andere groepen?
7 ontbreken. Je begint met een advokaat te betalen.
raa1oakt1eve water) door het Daar heb ik nog nooit van gehoordspringen van een meetleiding bU- maar Lingen is natuur)~k een na gehèelis leeggelopen. schoolvoorbeeld van een kompleet Maar je kunt dat toch net als hier Tot viermaal toe is er ernstige misgelopen centrale met al zin beetje bij beetje organiseren?schade opgetreden aan de brandongevallen, hoe je dat allemaal stofstaven, wat in Harrlsburg onder tafel kunt krijgen. Ik heb Er te toch wel wat voor nodig, Qok plaatsvond. En dit hier zelfs ook wel een s van ~en zeker niet want je hebt iemand nodig met- een tot viermaal toel De laatste ramp t~ verdenken wetenschapper van de zekere vasthoudendheid, je kunt resulteerde in het dicht metselen T.H. gehoord dat water met Lingen niet na 2 maanden stoppen, je van de reaktor omdat schoonmaken in zin totaliteit ,is gebeurd niet moet vrij behoorlijk gesetteld zljn te riskant werd.De brandstofsta- onderdoet met wat er in Harrisourg want je moet niet iemand hebben ven zitten er dus nog in. plaatsvond. Maar alleen in Lingen die na een jaar gaat verhuizen Een psychologische zet is het af- heeft metn veel knapper kansgevanwege z'n s~~die ~n je zit ook breken van het noodaggregaat, die 3ien dit in de doofpot te stoppen. nog ,met het feit dat je een beis niet meer nodi~ om de nnmnP~ Zoals het verhaal dat de~e reakboorlijkeklub mensen achter je aan te dr~ven als de stroom is tor een proefreaktor zou zijn. moet hebben die stad en land afuitgevallen, juist nu tijdens de De boeren hier weten er ook niks reizen om het geld boven-water te afgifte van de bouwvergunning voor van hoor. Ik heb gehoord van. een krijgen. Wij zijn n<>g lang niet aa.'1 de ni~uwe kerncentr~e. Bovendien vrouw uit Denekamp die getrouwd is die 10 000 mark, we hebben een is in Lingen een brandstpfstaven- met een Dui tee man dat in de zopaar mooie bijdragen, dat is alles. fabriek van. Exo-Nuclear die twee mermaanden van 1976 toen veel menmaanden geleden een vergunning sen in de Ems zwommen, er is daar Wat is je persoonlijke motivatie om kreeg om de produktie uit te een mooi strandje b~ LingBn. die tegen die kerncentrale te procebreiden van 25 ton naar 180 ton zijn op een gegeven middag met poder-en? per jaar wat natuurl:l,ik voor de litieautofs en -boten inet loeienomgeving' een extra stralingsbede sirenes het water uitgegooid. Ik ~s alle technologie die met lasting betekent. Dat was een van de middagen dat atomaire energieopwekking te maer wa:t aan de ha..~d is geweest met ken heeft af.Dit omdat de omgeving.rlebben jullie ook wel eens gehoord de oentraIe. Ma~r z~ heeft daar van zo'n ~nergieopwekker chrovan het Bremer onderzoek.naar nooit wat over in de kranten genisoh door straling wordt belast. leukem.tegevallen rondom de kern- lezen. Er deed alleen een gerucht Al is die straling minimaal, het centrale te Lingen? de ronde op dat moment dat het zal in principe altUd tot schadeiets met de kerncentrale van doen lijke gevolgen leiden. Dan ve~s Daar hoor ik een aantal heel te- had. Die mensen zwommen op stroomik ook altljd naar de problemen die genstrljdige berichten over. Ik afwaards t.o.v. de centrale. gerezen zijn b~ de dioxinefabrikage heb er formeel niks van gehoord DDT, HCH-produkten. ik wist mij alleen heel goed te Waar wordt de centrale door geIn de tweede plaats wens ik net herinneren enige t1jd geleden een koeld? zo hoog . '..;. - --1 als Nederlander artikel in de regionale krant 0worden ·aangeslagen als iedere ver eén onderzoek dat had plaats- Dit-gebeurt do\?r de Ems.• Er is ~it'ser, zeker als ze zo'n ding gevonden vooral door toedoen van berekend dat bij droge zomers de vlak bjj me neer zetten. een plattelandsarts uit het gebiednieuwe gepJ ande centrale nJet gede derde plaats vanwege ,mijn ten noordoosten van Lingen daar koeld kan worden door de Ems4 bezorgdheid voor het nageslacht vooral na 1976 (na het grote onge-Daarom wordt een eindje stroomopomdat we ons bezig houden met val red.) b~ kinderen tot 8 jaar waards een spaarbekken gebouwd teohnologieän waarbij we een duseen'èterk verhoogd voorkomen van die het tekort aan water moet opdanige hoeveelheid en aard van af- leukemie konatateerde •. Ik dacht vangen, niette denken als een val produceren die we ,tot on leng- 6 keer het gemiddelde van de ~ondspaar droge winters gevolgd worte van tijden zelf niet kunnen op- republiek. Hij heeft deze gegevensden door hete zomers ••• lossen. Daarom komt de volle pro- met wat kollega's verzameld en,op Het radioaktieve water bij ongeblematlek ten laste van hen die een gegeven moment aanhanglg ge- vallen komt dan na.tuurlijk in de na ons komen, zonder dat je er maakt b~ het ministerie van ,VolkS-Waddenzee terecht. voor in kunt staan dat zU die op- gezondheid die het onderzoek als dracht voort kunnen zetteno niet-wetenschappelijk van tafel Waar is die 1300 mw voor nodig? Die eer~te kernreaktor van Lingen veegde. Dit is ook alt~d het antdat was geen proefreaktor maar een woordt van pro-kernenergie-desDie stroom is niet voor N~ederechte kommerciile van 250 mw, 5x kundigen die zeggen: wat die dok- Sachsen maar voor ~ordrhe~nlandzo groot als Dodewaard. Het ding t haft gedaan is zeer onweten- Westfalwu. In Nr.-Westfalen hadheeft vol uit energie geleverd van~ s~~ap~elijk en atatist.isch onve~- den ze .zo 'n zel~de kernr;aktor ar: he1f beg1n, 1fotda"t het a,antaJ. antwoord. gepland,. maar dl.e kwam TIl. et . door storingen en m~skleunen zo groot de veiligheidskontrole, en ln werd dat ze hem wel moesten slui- In 1980 of daaromtrent is bij,AVROINieder-Sach~en zun ze niet zo ten. De reaktor was niet meer be- televisier een programma geweest 'streng •• Het .te een CDU_staat me.:t drijfszeker en produoeerde geen van een kameraploeg die de begraafAlbrecht aan het roer. NiedersQcnelektriciteit maar alleen storin- plaatsen rondom de kerncentral~ sen is ook de staat waar Gorleben gen~ Er moest geld bij. B~ een bezocht ~n daar" bij kindergrafJes moet komen. proefreaktor zou dat geen probleem navraag deed b~ de ouders waa~aan Hans de Jonge. zjjn. De inwendige beschadigingen deze kinderen waren ovérleden. waren zodanig dat op 5 jan. 1977 Het aantal kinderen die gestorven de oentrale gesloten werd. De koe- waren aan leUkemie was frappant. ling moet nog 30 jaar lang doorDit was natuurlijk weer niet stagaan. tistisch verantwoord. De laatst'e grote ramp was dat het primaire koeloircuit (het meest
In
DE NUCLEARFIX
WAT NIET WEET WAT .NIET DEE,{T Te bestellen bij de boekhandel (een voettocht door de ffB~edè Maatschappeliike DiskUssie" of1018 NW Amsterdam ~ GIRO ~088285 Prljs: 121 00 tewel de BMD cp z'n smalst) Alleen al vanwege het voorwoord Verzendkosten:! 5 00 WISE (World Information ~ervlce en nog een voorwoord en een introEEN GIDS OVER NUKLEAIRI: AKTIVITEI1'EN IN duktie van resp. Amory &: L. Hunter AMRObank (schande~ red.) not on Energy) vraagt volledlg gedo~ kumenteerd en beargumenteerd subDE DERDE WERELD Lovine, Frank Barnaby en de Sohrij- 414355229 sidie aan bij de BMD voor de plaatvers is het boek de moeite van het WAT NIET sing van een mi.crofiche-naslagwerk aanschaffen waard. WEET op alle openbare bibliotheken. Do.or de malaise in het we.sten Door middel van een trefwoordenre_ w.b. de bouw van atoomcentrales WAT NIET gister kan dan diverse dokumentaworden ze met subsidies aan de DEERT tiemateriaal op het gebied van earme landen geleverd die er waarnergie opgezocht worden. Mensen schijnlijk meer ellende van zullen die informatie willen w.b. enerondervinden dan voordeel. HeimeENERGIE giezaken kunnEn dan voortaan -bij de lijk zullen,veel regeringen eropDISKUSSIE bibliotheek terecht ipv bij diveruit zijn. atoombommen te ontwikke'" en MACHT se overheidsinstellingen o:f bij ·len. Milieudefensie in Amsterdam. Het boek geeft een prima overzioht Door WISE is een brochure. samengevan alle ontwikkelingslanden waar steld over de frustraties opgelohet atoomtijdperk is ingetreden. pen bij deze subsidieaanvrage'dae Veel gegevens zijn met gevaar voor om zeer onduidelijke redenen werd eigen leven door korrespondenten !!!!!~~~ afgewezen. in de. betrokken landen over de grens gesmokkeld. WAT NIET WEET WAT N1ET .DEÈRT ts Voor zowel mensen die aktief zijn te bestellen bij WlSE tel. 020in het ttweederde wereldwerk' als 234160 Oz. Peteretraat 1 A'dam. 1 voor lokale aktivieten is het boek van groot belan.g vanwege de vele feiten en de uitgebreide bibliogra. UJJ~JJJJ~~'~11 Een interview met medewerkers fie. van WISE komt iL AFVAL.no 14 ) DQORTHlJSDELACOURT.DEIIORAHPICK&DANlEL Citaat:"Dit boek laat duidelijk NOIIDQUIST zien dat de nukleaire RWOORDEN DOOR AMOR\'& HUNTER WVINS& industrie niet bestaat VeK> om energie voor de arFRANXBARNABY men te produceren, maar WISE win~ten voor de rijken".
\;I
EEN GIDS OVER NUKLEAIRE AK'.l'IVITEITEIl IN DE DERDE WERELD
of bij WISE Czaar Peterstraat 1
fier
OVfJ;}IlA/l.. "'AfJElt,. EeN l)o-'~ NIICHT Llfoor OPE/( t>E.l7i'\D. ~ 17l,/Alt~El.SI ~R"'U," "'L.~ I1ENSEIJ Qlel' ol"Plö#l. r>f: WO~
V'-IJ
t-'Go'EII Tli O/toHE/J V~/II iET1="ItE TlJf)EIJ .•••• P""T NIET W"''''T I<\)I< I IN all HUU,;;- Sfl.ANtfT 1-1Cltr.....
WI
11
"eE
8
J>e ~'WJ:: VNJ DEU MtI,Sf'oO' 'UN . _ -nIS" '.!J ,..6t \/6,tVT 'f1lU/Ii K K6t» cI;NTMc.G l~ 1JOC)t''''''A~ ~l" ~M"'·
""41"-'"
,i4IN!JVle ",rts 6tt,r.,w .",I\b ïc<J.l ~. /C.fiqm;~ ~_l.l). EIJ pAA"OOot uAS IE" COk NO& '1.!J1J 844.vOf'" I(Wvr~Akt_·····
IN e8I IJ V$:t~ Met W AN*"E WE6 NAAIl. f(Ç(' uE(l.ic.
7.E
r:~~;;;;:;;~:~~~~\olET
~ 1'/~ Pil IIOP"~ INF..IlJ"ATIE /ol!) &i~t.V IT NET 1li ~IJ f
Jull-o
€N
21EIJ TJE S~F""6rc:
VAN
~
"L LlbloUl.
'E f"~IE/C lCOl'f'l" Pilo( 'A~e atlbt/~ ~wD ,,(lOlt. /;./. t.jer-,6 N'er I'fE6({ "'MA VW... ..
STAAr AI. ,'" lilT J1EV/t-tJfl:IJ/~~ -rE uA. cHT'!AJ•.••
•
""';'';';'''::''''''''''''''__J/,rl.-_'''•
~
.:/>E DIREKTEUR /..GGT AAN DEi HAND Sc.Ht=1'I1I VIT WI\T ER v~N 'P/M EN 2ij N I1/iPt1JIZS VeRWIt~û r ",,{(Di.
f.t:.N vAN ~E STEE NQI/EJJ$ St:.lfiJN T I:ÁN UI( 7/i: HEBBeN I
HOI2/1E.EUf!ifO
ttM'RSC.HEUIe TJE S
REkTEUR E:/?Vt:N SNoo!>lIllten
TROUWENS
.
Ot:i OE i
!
WAT
HEEF '/)/-
eEN ~I\REi 13'-1" (~rlfjN /')I;t[N.!
9 flA €€IJ KoRT
""MP-.
SASISJ)~1"10
HOfLA.• .!
K""Tl~ D'ftR.LEtr
MStvm;v Zé Her Ü~K MtT ~ .DIR.~(JII. -rE 1I1IP~
IPEN.
r>MJ HAJ)I)',v
-u:
HU N MAAp-. IJlEr MOt1&J IJJj5MAkf:.v ~Kr j.4fl
EEN
s~~A
Bf{I~1<
WAS....
L!.lK.BAM HEi:Pr I~fl~ o.VEN Mt?MAA:TS 1'l>cJ1 IJDC1 &O!.6€f'lEESa GOI.DMIJN OP6E-
88.b
V06~
2..!)lJ
~ bUI/(
IN
wEr LfIGa:Nl>E VAr••••
Hof!
/O{~
vE.
6Mr Mer flit Pit
1'« IN DE tJ,EN]J€ -'\FVAl
10
URANIUM .
LEZING VAN ROGER MOODY OP HET KONGRES 'KERNENERGIE ONTMANTELD' 9 OKTOBER 1982.
brandstoffen. En terwul het niet onuttputteljJk val') ziohzelf is,·
wordt wel gezegd dat uranium de
nemen: alle informa,tie over ura,..,.
van de handel in uranium wordt
nium wordt geklaeei!ioeerd ale gehelm, uranium-transakties worden uitgevoerd door een staatsorgaan NUJCO, en we w~ten njet hoeveel van de p~oduktle van de grootste uranlumm~n ~ de wereld wordt gebr~ikt voor de produktie van de
gekontroleerdt door veiligheids regels van de internationale in~ stellingen, wordt geen enkele uraniummljn aan een veiligheidskontroIe onderworpen. Daarom was het mogel~k dat twee jaar geleden twee ton van de z.g. 'yellow cake' werd
ZUl.dafrikaap.ae bom. Deze mijn. is
vermist bjj eèn uraniummJjn ion Cen-
unieke mogeljjkheid heeft om te in Namibt~, bezet door Z-Afrlka. traal Queensland in Australiti, Roger M:oody heeft een stud.ie ge- llbroeoen". Inderdaat is er een Wat we wel wet~n is dat deze mijn zeer waarschijnlijk gestolen. 'Voer maakt over de gevolg~n van uraniumnuoleaire reaktor in de Centraal de helft van van de Britse uraniumlde maatschapplj die de urani..__ H~ m~nbouw op milieu en mensen. Afr.ikaanse Republiek die eens is import dekt. Wat we niet weten is . ~ gebruikt door de Pygmee~n en die hoeveel er opgeslagen is en waar al honderden jaren spljJtbaar ura- het is opgeslagen. We weten niet MIJNBOUW Wist je dat URANIUM~ één van de nium kweekt. hoeveel er in de verrljkingsfabria• zwaarste natuurlUke elementen, Yana~ het einde van de dertiger ken van het leger terechtkomt noch wordt gevonden in de kiel van de Jaren wordt uranium beschouwd .al.s weten we hoeveel er terechtkomt in meest lUXU€llZP. jachten val') CbIb een uni.ek veranderbaaP elemant datUCN-Almelo of in Capenhurst in . Méditerr.ané? Of dat het zit in meer energie kan leveren dan be- Engeland. We weten niet hoeveel het radioaktieve glazuur van som- nQdi.gd is voor het de),ven en ver- er verrjjkt wordt in de Sovjet Unie. . . mig eardewp-rk? Wi.st je dat het rijken, zelfs meer energie dan de In theorie is het meer dan waarVERRIJKING YiLLOW Jettarlijk over a] jn zit 9 natuur nodig had om het te vormen.schijulijk, gegeven de gesloten CAKE Er ~ijn plannen om uranium t~ ont- V~wege de buitengewone arrogantie struktuur van de uraniumhandel op trekken uit ~eewater en uit bruin-d~e afkomstjg is van de zelfde we-dit moment dat 'yellow oake' uit kool. Het is een bijprodllkt van ko~tenschappers die onmiddellijke op- b.v. de Namibisohe ~nen van Z-Aperm~nen, fosfaatID~nen en goudm~. volgers ~~n van Einstein met zijn !rika verrijkt wordt in Rusland nen. Ontdekt als spl~tbaar materi-wet tot behoud van massa (maasa= er worden brandstostaven van g~_ aal in 1938 is het al gedurende energie) is het ongelofelijk dat maakt in Engeland, waarna het in niet minder dan 200 jaar bekend deze mythe, nog steeds opgeld een V.S. of in een Duitse Kernin de vorm van pe~blend,:,. En in- ~oet .. Je kán tl:ewoonwe~ niet meer centrale, waarna het als plutonid~r.daad vanwege z~n rad~oaktieve ~nergle erg~ns Uit kr~gen dan er- um in een bom eindigt die op de elgenschappen doodde de stof vele ~n gestopt 2S. mUnwerkers in Duitsland. Pekblende is een zwart zwavelhoudend teerprodukt waar radium, ura.l'lium en polonium ui tonttrokken klumen worden. Madam Curie verkreeg ~a d~um uit pekblende. j-:et meest verbazingwAkkende van alles is echt~r dat u~anium letterlijk niet van deze wereld ia. TerWijl de zon explodeerde (als die dat deed), ; IDiljard jaar geleden, was uranium al 1 miljard jaar oud als element~ Als je naar de Navajo'R gaat, nf meer precies 3000 jaar geleden naar liet Dinay-volk van NieuwMexico, zij wist~n dát de ~ra~ium o~der hun jachtgronden en hun begraafplaatsen ~en unieke kracht ultstraalde. Als je naar de Aboriginals in het noorden van Austra~ lië .gaat vertellen z1j je van de Gaval Jung, enorme mieren, d1.e on-' der de grond leve~ .en uranium bij Door een dambreuk van de UNC-uraniumijn in Church Rock ( Nieuw-Mexico) zich dragen. J\ls Je hen met rust stroomde 450 milioen liter radioaktief besmet afval in de Rio Puerco rivier. laat gaat alles goed, maar als je hen verstoort dan breken ze loe De vraag ls hoe dezA schijnbaar mensen van Moskou ~ordtgegooid. en vernietigen de wereld. onbl"llangrijke konstatering ls weg- Maar dit zjJn marginale doch inteHet z.ou ho:el erg gemakkeJ:jjk z:ljn gemofleld. Ik denk dat het erg ressante gegevens over de verbin- exploiteert is het leen administraom dl t metaal t€ romantiseren en moeil1jk in te schatten is hoe dit ding tussen· de militaire en civie- tieve onduidelijkheid'. te typeren als een onuitputtel~ke de toekomstige kernfysica zal be~ Ie inzet van uranium. Grote nadruk is in de laatste paar energiebron. invl~eden. Als, zoals ons wordt verteld door jaar gelegd door drie westerse Ik hen het eens met No~don Moss Wat gebeurde tijdens de laatste de lndustie, de helft van de ura- machten Auetraliä, Canada en de V.S in ~~n bo~k 'The polities of ura- wereldoorlog?(Speciaal met de Ame- niumproduktie wordt gebruikt d1- op de kontrole van de eindproduknillm' als hi,i zegt: KERNENERGIE = rikaanse, Engelse en Canadese we- rekt voor wapena en kernbrandstof ten die gemaakt '+lorde.n van de uraURANIUMENERGIE. Die energie is tenschappers die de eerste atoom- voor onderzeeärs, wordt in het nium die uit eigen bodem komt. Maar niet geproduceerd door een 'kernre_bommen ontwikkelden. Bommen die lioht van de hernieuwde koude oor_bl.ijkens allerlei gegevens zijn zjj aktor maar erjn. ---een eindelo7.e energiebron sohenen log duidalljk dat de helft van de nauwelUks gelneresseerd in kontroMaar laten we de~ondanks bewust te garanderen). 500 000 ton wereldproduktie direktIe. Zij zijn in tegendeel uitsIui~ zijn van dát gommige geofysici. Twee van de eerste drie bommen wordt gebruikt voor oorlogsdoel- tand geInteresseerd in het feit uranium Bupergeofysische eige:nwaren.:pluton~umbommen. Maar de einden. De helft van het opgesla- dat de mijnen zoveel mogeljjk produschappen willen toedragen. Want bom dJ.€ op Hl.rishim.a was gegooid gen uranium wordt dus ook voor oeren en verhandelen en geven de tegeljjkertijd met aJ. de nucleaire was een URANIUM-bom. De belangoorlogsdoeleinden gebruikt. Rosa- mijnen alle faciliteiten om de ex-propaganda wordt het idee verr~kste !e:wachtingen van de oorlie B~rthel veronderstelt dat 90% ploitat1e te bevorderen. spreid dat urarÜUill zeer versch~.l- Ic:gsexp2r~menten wa.rem op het ge- van de V.B.-uranium. wordt gebruik Vanwege ~ redenen heb ik de verlend ls met al de andere fossiele b2ed van uranium en ~iet op het voor de produktie van de bom.· M.i. binding .tussen militair en civiel gebied van plutonium. wat betreft is dit enigszins overdreven, maar gebruik van uranium aan het begin het gehru.ik van urani,um 9.1s een we weten zeker dat dat 40% van de van nDjn verhaal vermeld: explosief.' wereld-urani1xm-produktie is op-Ten eerste omdat in de verbinding We zouden kunnen vergeten, en ik gekocht door de V.S. elektricitussen kernreaktoren en het gebruik den dat het gemakkelijk ia voor tei tsm.aatsohappijen. Het grootste en de produktie van ke.rnwapens wjJ sommige nucleaire propagandisten, deel van de overbl~vende 60~ zeer onwetend z~n over de rol van de~e verge~tachtigheid te verkan verkocht en ingekooht worden uranium in dit verband. ste1'ken~ dat de wapenfabrikage óp de .plek van produktie, de z.g. -Ten tweede omdat de uraniwnmijnv€rloopt via de uraniUm-sektor 'vrlje-markt-uranium'. Het wordt bouw ~ praat over bommen,. zjJ en n!E!·via de plutonium-sektor, meest opgeslagen. Hoeveel van de zouden er de voorkeur aan geven althans voor meer dan de helft. z.g vr~e markt "uranium en hoeveel als wij over uranium zouden spreNatnurl~k was men bang dat dit van delgebruika-uranium'wordt toe- ken als 'slechts een ander metaal' aan het licht zou komen en uit gepast in de militaire sektor? We al is het dan een heel merkwaardig angRt voor potte~kers die de des_weten het gewoonweg niet. Het doet metaal. truktieve kracht van 1tranium zou- er trouwens niet toe of het 90% o~ -~en derde: stel.dat er een nUkleden aantonen hield men de zaak 9%, overeind blljft het beslissende aire ontwapening gerealiseerd werd wel 15 jaar stil voor, lllen erachter feit dat de handel in handen is zoals iedereen in deze zaal onge,kwam dat het geb~tuik van uranium van zowel parti~liere mjjnbouwon- twijfeld hoopt en wel op zeer gr?verkocht kon worden aan een gro.. dernemingen als van overheidsbu·· te schaal, dan is het denkbaar en ter publiek door zijn konstruktie- reaus, speciaal Euratom oftewel. uitvoerbaar dat het uranium dat nu ve aepekten ~an te tonen. Hieruit .de London Suppliere Group en het gebruikt wordt in militaire opslagontsproot het ' atoms for peace'internationale atoombureau. plaatsen, in kernkoppen en in onwrogr~a, of meer akkuraat de British Nuclear Fuels, Nufcore in derzeeb?ten vrijkomt. Dit vrijkomen'operatie brinta" omdat president Z-Afr.ika, 'het departement van :E6n.er.de uran~um .zal dan radikaal de beEisenhower direkt na zUn .ontbijt gie in de V.S zijn sleohts 3 zeer sch~kbaarheid van uranium voor z.g. met 'wheaties' voor de radio het machtige instellingen die uranium "vreedzamen doeleinden veranderen. 'atoms for peace programma pre,- lçopen voor h~ eigen kernr!aktoren Met andere· woorden: de markt zal senteerde. Echter wat op hetzelt- ·en uiteindelijk VOOr milita~r gedan overstroomd worden met de enor~ de neerkomt en vanwege dezelfàe bruik. Echter aan de andere kant me uraniumproduktie die nu voor . politieke redenen was de produk- ver~delt een partikuliere onder- militaire doeleinden wordt gsbru~kt tie van uranium voor wapens en nem1ng Newexco in Californi§ niet voor reaktors nooit gescheiden minder dan een ~-1 van het in de rest van deze lezing wordt van elkaar. het westen gebru te uranium. atged~t in AFVAL 14 Laten we Zuid-Afrika als voorbeeld Hoewel de overgrote meerderheid vertall.ng: Hans de Jonge I
11 nige tijd geleden zijn een aantal mensen bij elkaar gaan
1tten om een weekend te organiseren voor de basisgroepenweging en mensen die zich kunnen vinden in de strijd zoals ie tot nu toe is gevoerd. Vervolgens hebben deze mensen .alle
sisgroepen aangeschreven om te weten te komen of het ldee voor een weekend leeft' en zo ja. waarover gepraat moet worden
DISKUSSIE WEEkEND
um) zou toenemen,dan 20U de lekkage
van neutronen snel minderen, en de reaktiviteit in de kern weer snel stij gen. Indien het plotseling gebeurt heft het tegenwerkende effekten ruim-
Een samenvatting van de reakties volgt hieronder. Het werd al gauw duidelijk dat half december te vroeg zou MEPPEL:- .weekend zinnig sehoots op. Uiteindelijk kan dit zijn. In eerste instantie werd het opgeschort tot ~a~f febru-belangrijk dat er een landelijk goed georganiseer 38.000 MJ thermische{=warmte) en arLEr werd gedacht aan een broch~re ter voorbere'd,"~ op punt bl ijft. 22.000 MJ mechanische energie betekehet weekend;. in ieder geval aan d's~uss'~stukken.Het IS ~e -plaatslijke akties vinden zij belangrijker en nen. -vinden massale akties link (verwijzing naar ME). bedoeling dat deze ruimschoots op t,jd z'jn vooor de bas,sGekombin6erde effekten groepen om het te kunnen bespreken. In die brochure zullen ver . .. . slagen worden opgenomen van de massale akties die na Amelis- BREDA:- ""n stru~tuur IS voor hen ver weg.Z1J w,llen wel Het láatst genoemde on<,tevalsmechanis,.,.erd gevoerd zijn(Petten,Ka1kar en Amelisweerd). lnformat,e: . '" .. me treed zowel bij de le als de 2e Globaal kwamen er uit de reakties 2 punten voor diskussie -massale akt,es z~en z~J z'tt~n(In Breda z'Jn geen mechanismen op.Kortom de Mega-Joules objekten voor pr'kakt,es) BIJvoorbeeld het bouwen naar voren: vliegen de pan tlit{74.000 MJ therl) lange termijn-$trategie van ~en atoomdorp. . .. misch en -49.000 KJ mechanischl . 2) konkrete akties - akt,es over de grens ziJn be1angr'Jk.Voor Breda Volgens het ontwerp zal I
------------..------- -_ ------------- -- ------------------ ----
I
Hamm~
Fl?G.
DODEWAARD &TIHANGE DQDEWAA1/IJ WACHT INGRIJPENDE REPARATIE
(plagiaat van Utr.Nieuwsbl Overleeft de kerncentrale Dodewaard van de NV GKN de grote reparatie, die voor de eerste drie maanden van 1983 is gepland? Of kan het ding eigenlijk niet meer worden gemaakt en moet-ie dan maar worden dichtgemetseld? Wie die vragen stelt aan aan de GKN-direkteur ir. R. van Erpers Royaards krijgt natuurl ijk het geruststellende antWoord, dat het weliswaar een moeilijke operatie is, maar dat die zeker zal slagen. Zou hij een ander antwoord kunnen geven? Wie zijn oor elders te luisteren legt hoort grote twijfel. Ziet zich verwezen naar de Ouitse kernreaktor Gundremmingen, die na 10 jaar redelijk gunstige bedrijfsresultaten wegens een ,onherstelbaar defektmoest worden stilgelegd. Dodewaard is bijna 14 jaar oud en heeft meer dan 100 000 uur gedraaid.
12
persbericht van nijmeegse basisgroepen tegen 'k.ef'lnenergie
ERNST KERNONGELUK VERZWEGEN EN ONTKEND ! (omstand."spamftet) Mensen uit de Nijmeegse anti-kernenergiebeweging hebben gedurende enige tijd het Belgies co ~!!~·~N~i~jwme,g.e.n~... Op dit moment heeft de Nijmeegse anti-kernenergie-bewebezet. ging het belgies consulaat hier in Nijmegen bezet. Zij hebben dit gedaan om ,Waarom ? uiten over het on!;]eluk at op 5 november er een ongeluk gebeurd is in de kernis in de tweede ker rale in Tihange aan de Maas, vlakbij luik en Maasvlakbij Luik. Verde erop dat door he iese en de nederlandse overheid hebben de ernst centrale 1.n Tih ongeluk v.erzwegen.De feiten zijn: en -daarmee ook. liter radio-aktief besmet water is in de Maas za 1 toenemen. baar.Al eerde ter radio-aktief besmet water wordt nog in de zorgdheid hie sd. zijn diverse is dat er ook nog: ze eisen kenb lang een radio-aktieve gifwolk uit de centradicht gaat. men. r het toegezegde onderzoek af te wachten de Het ongeluk b na enkele dagen alweer in bedrijf is genomen. steem.Daarbij ebleken dat de belgiese kerncentrale of de overter weggelopen. t over meetapparatuur beschikken om de radio-akkerncentra 1e en z it in het water en in de lucht te meten.Ous hoeGelukkig is het le r precies ontsnapt is en nog zal ontsnappen zulwijten is aan een nooit w bru' al ont aa t geko • een gescheurde pakking, drie maand le, e wanner de centrale op volle toeren mp geworden net zoals in Harris-
De kernreaktor Dodewaard is van een an der type dan die van Borssele: het is een kleine (58 megawatt) 'kokend wa'1""lIl11lllliil heeft de overheid niets gedaan terreaktor ' • Dat wil zeggen, dat in • k te maken wat er nou precies aan het reaktorvat, waarin a16 splijtstofelementen staan opgesteld water aan de kook wordt gebracht: met de stoom daarvan wordt rechtstreeks een turbine aangedreven. Het water dat in het reaktorvat stroomt is 10'n 15OC~C kouder dan het water dat in het reaktorvat staat. Al meteen, in maart 1970 moe'st de reaktor stilgelegd worden wegens proro blemen met de aansluitingen op het reaHorvat; de meest kwetsbare pun... ijkhei en kernenergie in ten in dit soort centrales. oe lekkages bleven voortduren en de repaerd mensen ~ebben om 14.00 uur op 29 novemraties werden steeds moeil ijker door ber~ etting uitgevoerd. Een gedeelte van hen ging de oplopende straling en de moeilijnaar binnen en anderen deelden buiten pamfletten uit. ke bereikbaarheid van de aansluitinTijdens de duur van de bezetting zijn de verantwoordelijgen op het vat. Zelfs in het GKNke personen en instanties gebeld.Opnieuw bleek dat de jaarverslag '71 werd toegegeven dat Belgiese autodteiten de ernst van dit ongeval en de bij de bouw van reaktorvaten onvolrisiko's voor het drinkwater bagataliseren.De Nederlanddoende rekening is gehouden met inse overheid was niet te bereiken. spektie! Na ruim een uur werd de bezetting opgeheven. De aktievoerHet gaat bij de nu noodzakelijke sters/ders zullen doorgaan met aktie tegen Tihange 2, te- Bel- naar de volgende personen om je verontJ1Usting en reparatie weer om een aansluiting gen het Belgies kernenergie-programma en tegen kernener- kbJaadheid te l-aten bUjken: op het vat, waarin haarscheurtjes gie in het algemeen en eisen dat de ernst van de situa* De eigenaars van de centroZe, INTERCOM 09-3225J.17230 zijn gekonstateerd. Ditmaal 1s het de tie erkend en openbaar gemaakt wo~dt en dat daar, konse.. De verantworde t ijke voor het opnieuv in gebr>uik nevoedingwaterinlaat. waaraan al eerder kwenties uit getrokken worden: T1hange ~ moet dlcht en men: Jean-Mafle Dehous, de pPe.8ident executieve du is gerepareerd, maar die niet kan wor- de gevaarlijke ontwikkeling van kernenrgle moet stopgeReggion WaZZone, 09-322511.7295. den dichtgelast zoals vroeger met een zet worden. '* Het Min-sterie van VoZksgezondheid afdeling 8troUng: pijp is gedaan. Deze pijp moet echter REAK1'IES NAIfR DODb"WAARD GMT DICHT de BPuin~ 09-3225641037 in zijn geheel worden vervangen. (hoe POSTBUS 1367 NIJMEGEN • NEDERLAND Bel je eigen krant en verantüX>on1elijke pe1"8onen in Nemoeten de in de bodem van het reaktor~ derZand, om ze op hun verantwoordelijkheid ,te wijzen. vat zittende pijpen worden vervangen?) Deze bovenste pijp vervangen is een uiterst moeil ijke operatie onder zeer moeilijke omstandigheden omdat maar een deel van de spl ijtstostaven uit het reaktovat gehaa 1d kan worden omdat er geen opslag in het basin voor is. Het is dus niet alleen moeilijk maar ook gevaar1 ijk vanwege de enorme straling en het risiko dat de koeling uitvalt. Er is dus ook een kort geding vanwege de grote bezorgdheid beU de landelijke Anti-Kernenergie Beweging tegen de GKN omdat volgens de AKB mensen aan te hoge doses straling zullen worden blootgesteld. Oe GKN zal zich ook nie kunnen houden aan de Kernenergiewet. Ir. Van Erpers Royaards geeft toe dat er vervelende dingen kunnen gebeuren, maar zegt ook dat "mislukking is uit- L----------------""":'~-_._7""":-:~""":''':''"~~ ~::7::'::':_::~:':':::_::::_=:_:':':'':':~::J gesloten". tie over haarscheurtjes te ,hebben verHet maakt de zaak er niet eenvoudiger oplsag in velsen die erop wijzen dat Er zal op een bij de KEMA in Arnhem strekt, denkt dat het niet alleen om op" maar het is niet onmogelijk". de opslag ook voor hoog-radioaktief mate... opgesteld model worden geoefend om de deze voedingswaterinlaat gaat en niet De hele operatie kost volgens de diriaal geschikt gaat worden gemaakt. operatie op een zo snel mogelijke maalleen om temperatuurschommelingen, rekteur tussen de 3 en 5 milioen gulnier en met de minste risiko's uit te den. Volgens de milieubewegin1 is dat OP 16 JANUARI 15 ER EEN LANDELIJK OVERmaar om verbrossing van het Volgens staal voeren. Het laswerk zal zo veel mogedoor ook de radioaktieve straling. net voldoende voor de aanscha van de LEG IN DE RA5A IN UTR EC Hl 0M 12 •00• lijk met op afstand bedienbare lasappaonderdelen. Het stilleggen van de cenratuur worden uitgevoerd. Zo veel 1110- hem is ook de inzetreaktor van de \loetrale is er niet bijgerekend. Op dit overleg komen aktieideeen aan de' gelijk dus er zullen ook mensen in een dingswaterinlaat ; rondlopende leiorde.Bijv. een demonstratie houden bij nauwe ruimte van 40 cm moeten lassen. ding met gaten waardoor het voedingsOe GKN en de KEMA weten al twee jaar Dodewaard of bij de KEMA sn/of prikaktie.? Van Erpers Royaards wijt het probleem water naar de bodem van het vat wordt van deze haarscheurtjes.Al een half ~aar vande haarscheurtjes aantemperatuursgestuwd aan vervanging toe. Dat zou ziJ·n ze bezig te oefenen voor deze uitzonbetekenen dat er ook werk in het vat schommelingen. De inlaat bestaat uit zou moeten gebeuren terwijl het grootderlijke reperatie.Sail1ant detail is twee verschillende staalsoorten-de ene ste deel van de staven noo aanwezig echter dat wel iswaar de reperatie dmv zet sneller uit dan de andere-hierdoor zou zijn! Een nog veel moeilijker opevQlledig gemec:"aniseerde apparatuur Wordt zouden de haarscheurtjes ontstaan; ratie. Ir. Van Erpers Royaards met de uitgevoerd; er toch nog mensen nodig zijn De nieuwe inlaat bestaat slechts uit vraag gekonfronteerd sluit ook de 11ll?om deze apparatuur te installeren.Het is één enkele staalsoort. gel ijkheid niet uit dat ook deze le1'" bovendien de vraag waar het afval van deze Theo van Waas. de veilighe.idsfunktioding in het vat zal moeten worden verrepaeratie heengaat.Waarschijnlijk naar naris die in het begin van de jaren vangen."Jk denk het niet. maar we heb" Velsen.Maar het gaat hler om hoog~radiozeventig door GKN werd ontslagen onder ben al een nieuwe klaarliggen, want we aktief materiaal dit verklaart waarschijnverdenking van de Volkskrant informahebben er jaren geleden al op gerekend. lijk ook de geruchten rond de interim-
"1111I.
__":""..
__
