Agressie: invloed attitude en werkomgeving op handelen begeleiders Congres Het Hietveld November 2012 Drs. M.H. Knotter
Introductie • Gedragskundige bij DTZC. • Promotie-onderzoek bij de UvA: forensische orthopedagogiek. • Onderzoeksteam: Prof., dr. G.J.J.M. Stams, dr. X.M.H. Moonen, dr. I.B. Wissink
Agressie?
Agressie?
Agressie?
Agressie?
Agressie?
Agressie?
Agressie?
Sport verbroedert?
Agressie? Aggression is behavior which threatens or actually results in injury to the physical, psychological, or sociological integrity of a person, object, or environment (Ursin & Olff, 1995). The intention to harm another living being (Baron & Richardson, 1994).
Two kinds of aggression with different goals: Hostile Aggression (reactive, impulsive, affective) Instrumental Aggression (proactive)(Ramirez & Andreu, 2006). Aggression is a complex phenomenon, typically involving two or more people and their ongoing interactions with each other and their environments (Megargee, 2011).
Wat is nou agressie? • Agressie is een complex gedragsfenomeen, die meerdere definities kent. • Tevens is het afhankelijk van de observant of gedrag als agressie wordt herkent, met name als er sprake is van verbale agressie, dreiging of kwetsen van de psychologische integriteit van een persoon. • De intentie van de agressor kan verschillen van de waarneming van de observant (wel of niet dreigend bedoeld).
Is dit agressie?
Meisje ik ben boos! #1 - Comedy At Work http://www.youtube.com/watch?v=96uOaG5xKQ&feature=relmfu
Waarom focus op agressie? Naast complex fenomeen in sociale gedragswetenschappen ook en vooral: • Stressvol aspect in het werk van begeleiders. • Relatie begeleider- cliënt onder druk. • Privacy en vrijheid cliënt onder druk. • Behandelperspectief cliënt onder druk.
Komt vaak voor • In 2 jaar tijd, 73 % van de ondervraagde werknemers is regelmatig uitgescholden/ beledigd, 65% is wel eens of vaker bedreigd of geïntimideerd en 63 % werd wel eens of vaker geslagen, geschopt of heeft een kopstoot gekregen (Onderzoek arbeidsinspectie (2008) gebaseerd op 700 inspecties in 137 VB-instellingen, nieuwe inspectieronde was op 1 april 2012 bij ongeveer 160 locaties, rapport nog niet gepubliceerd!).
• Onderzoeksresultaten van nov. 2011-nov. 2012 (Knotter) tonen aan dat begeleiders (n= 450) van 7 verschillende organisaties in Nederland (zowel VB als LVB) dagelijks in aanraking komen met verbale agressie en minstens 1 keer per week met fysieke agressie.
Agressie is risicovol. ANALYSE VAN ARBEIDSONGEVALLEN DOOR MENSELIJKE AGRESSIE, rapport RPS Advies B.V. in opdracht van RIVM CEV/ Ministerie van Sociale Zaken, juli 2011
• Gemiddeld per jaar tussen 6 tot 13 slachtoffers. • 54 % slachtoffers werkzaam in sector “gezondheid en welzijn”. • Met 22 % is men in de functie groeps-, cliënt, activiteitenbegeleider het vaakst slachtoffer van menselijke agressie. • Waarbij gedurende het verzorgen van een cliënt met een verstandelijke beperking de meeste slachtoffers vallen (41%). • Meeste slachtoffers vallen gedurende: dagelijkse/ normale activiteiten (44%), ingrijpen bij agressie (23%), corrigeren ongewenst gedrag (15%), onbekend (17 %). • 44 % observeerde abnormaal gedrag voor interactie, 27 % niets, 29% onbekend.
Reden voor nader onderzoek Prevalentiecijfers zijn hoog in VB en LVB zorg. Agressie wordt gerelateerd aan arbeidsverzuim en verloop (Ten Wolde & Koorenhof, 2006). Risico op slachtoffers in deze sector is hoog. Agressie kan zorgen voor vastgelopen situaties, waarbij de kwaliteit van leven danig is verminderd.
Aandacht voor de rol van de begeleider. • Behandeling LVB-ers verloopt vaak via begeleider (Didden & Moonen, 2007). • Dynamisch patroon van interactie tussen gedrag begeleider en LVB cliënt met agressief gedrag: Begeleider kan agressie in stand houden of versterken door korte termijn oplossingen als fixeren en afzonderen (o.a.Hastings & Remington, 1994).
Beheersen of behandelen? LVB-ers rapporteren agressie, frustratie, pijn en stress na fysieke interventies van begeleiders bij agressie (Fish & Culshaw, 2005).
Veiligheidsmaatregelen zijn noodzakelijk bij gevaarlijke situaties, maar niet de oplossing voor de langere termijn! Focus zou volgens de LVB-ers moeten liggen op preventie en het bouwen aan een kwalitatief goede relatie tussen begeleidercliënt (Fish & Culshaw, 2005).
Gedrag begeleider Centraal staat het begrip ‘intention’: The motivation necessary to engage in a particular behaviour. Theory of Planned Behaviour (Ajzen,1991)
The Theory of Planned Behavior Ajzen, 1991 Attitude Aggression Subjective Norm Perceived Behavioural control
Intention
Behaviour of staff
Attitude Agressie Gerard Jansen, 2005
• Positief: Agressie is communicatie of zelfbescherming.
• Negatief: Agressie is kwetsend, bedreigend en inbreukmakend.
Invloed attitude op gedrag Uit eerdere onderzoeken blijkt dat de “attributie” van oorzaken het gedrag begeleiders kan beïnvloeden (o.a. Wanless & Jahoda, 2002), bijvoorbeeld bij het wel of niet bieden van hulp. Een negatieve attitude t.o.v. agressie van een begeleider zorgt voor het frequenter toepassen van middelen of maatregelen (o.a. Bowers et al., 2007 & Knotter et al., 2008).
Relatie attitude-gedrag • Mina Murat, uit de besloten groep, NCRV Dokument, De Horizon, gesloten jeugdzorg. http://www.youtube.com/results?search_query=mina+murat+gaat+los&oq=mina+murat&aq=1& aqi=g2&aql=&gs_sm=1&gs_upl=1270l5117l0l6844l13l13l0l1l1l0l106l948l11.1l12l0
Attitude van een team Uit onderzoek (Knotter et al., 2008) blijkt dat de attitude ten aanzien van agressie van een geheel team een grotere invloed heeft op het handelen van begeleiders dan een attitude van een individuele begeleider.
Team cultuur? • Subjective norm: “The subjective norm can be described as the perception of general social pressures from important others to perform or not to perform a given behavior (Ajzen, 1991).”
Team cultuur? Is dit bepalend voor ons handelen? ’A group of staff working regularly together typically develops ways of dealing with incidents of such behaviour, so that all are clear about their roles’ (Hastings and Remington (1994)).
Invloed omgeving Cliënt kenmerken en omgeving kenmerken invloed op handelen begeleiders (o.a. Emerson et al. 2000, Knotter et al., 2008; Willems et al., 2010): Lichaamsgewicht cliënten Leeftijd cliënten Mate van verstandelijke beperking Diagnose autisme Teamsamenstelling (geslacht, leeftijd, werkerv.) Teamattitude/ teamcultuur Manier van leiding geven Steun van professionals Organisatiebeleid/ visie
Invloed omgeving Kenmerken fysieke omgeving invloed op gedrag: eigen kamer, daglicht, sanitair, ventilatie & verwarming, internet, eigen meubels
. Oude ziekenhuizen versus nieuwbouw (Emerson et (Van der Aalst e.a. TNO, 2010)
al., 2000).
De introductie van de comfortroom in de GGZ (Fruwink et al., 2008): “ een troostkamer voor patiënt om bij toenemende onrust tot rust te komen”.
Invloed omgeving
• Invloed plaats en ruimte op frequentie agressie (Prof. H. Nijman)
Hoe zo autonoom? Een negatieve attitude ten aanzien van agressie, waar een begeleider niet altijd van bewust is, heeft invloed op zijn handelen (Inzet M of M). Daarbij blijkt dat de omgeving waarbinnen het contact tussen de begeleider en de LVB-er plaats vindt ook een grote rol speelt: Naast de fysieke werkomgeving en kenmerken van de cliënten, heeft het team waarbinnen de begeleider werkt een bepalende invloed op het gedrag van een begeleider.
Interventies bij agressie Interventies gericht aan begeleiders moeten zich: a. richten op het gehele team b. oog hebben voor de context c. richten op vergroten kennis & vaardigheden
Bron: BTSG, “project gedrag en omgeving” in de ouderenzorg, 1994
Invloed teamattitude Is er een relatie te vinden tussen teamattitude t.a.v. agressie en teamklimaat ?(Anderson & West, 1994; 1996; 1998) Onderzoek nov.2011-nov. 2012 bij 7 organisaties in Nederland: Vitree, Pluryn, Ambiq, Aveleijn, ‘s Heerenloo, Philadelphia en DTZC 421 begeleiders uit 66 teams hebben deelgenomen aan het onderzoek,aantal niet definitief, onderzoek loopt nog door!
Teamklimaat • Klimaat: “Gemiddelde atmosferische en meteorologische gesteldheid in een bepaald gebied; Bv. mediterraan klimaat, landklimaat”. • Verschillende typen: leefklimaat, pedagogisch klimaat, therapeutisch klimaat • Teamklimaat: “Gedeelde waarnemingen over beleid, werkzaamheden, procedures en veiligheid”, waarmee teamleden zich kunnen identificeren”.
Teamklimaat (Team Climate Inventory:Anderson & West, 1994) Four-factor model of work group innovation
• Participative safety: democratische besluitvorming en veiligheidsgevoel voor uitproberen nieuwe dingen.
• Support for innovation: hoeveelheid praktische steun voor innovatie in het team.
• Vision: zijn de doelen duidelijk omschreven, worden ze gedeeld/ gewaardeerd en uitgevoerd door alle teamleden?
• Task orientation: Bereidheid team om de hoogste standaarden te bereiken, incl. evaluaties en monitoren.
Resultaten teamklimaat? Er is geen relatie gevonden tussen een positief teamklimaat en een positieve teamattitude en ook niet andersom; een negatief teamklimaat leidt niet tot een negatieve teamattitude. Dit betekent dat het klimaat van een team geen inzicht geeft hoe die bepalende invloed van die teamattitude ten aanzien van agressie nou precies werkt!
Relatie team met andere deskundigen? • Zou er een relatie kunnen bestaan tussen teamattitude ten aanzien van agressie en de waardering van het team over de geboden steun van andere deskundigen?
“ In services isolated from managerial support, staff have to depend on their contacts with their immediate colleagues and tend to move away from administrative and organizational support. Hence, the personal characteristics of and interactions between staff and the relationship between the staff group and their immediate manager become more important” (Blair and Collins, 1992).
Resultaten relatie andere deskundigen? We kunnen stellen dat deze relatie invloed heeft op de teamattitude ten aanzien van agressie! Want: Hoe positiever het team de relatie met andere deskundigen waardeert hoe minder negatief de teamattitude ten aanzien van agressie wordt!
Resultaten relatie andere deskundigen? • a positive attitude towards external professionals reflects a valued and supportive contact, which is associated with a positive psychological wellbeing of staff members (Rose et al., 2006).
Conclusie: • Negatieve attitude t.a.v. agressie zorgt voor frequenter inzetten M of M • Negatieve teamattitude bepalend voor het handelen van een begeleider • Relatie andere deskundigen van invloed op de negatieve teamattitude ten aanzien van agressie en op het welbevinden van begeleiders. • Aandacht voor invloed omgeving!
Bedankt voor de aandacht! Contact:
[email protected]
