De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie - Dr. Marike Lancel Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen
Agressie en dwangtoepassing leren van elkaar
13-02-2013
De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie
Inhoud: Slapeloosheid (insomnie) Prevalentie in psychiatrie Belang van behandeling Slapeloosheid - risicofactor voor agressie?
Prevalentie in forensische psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen
Insomnie criteria
(DSM-IV)
Klachten over slaap (> 1 maand): problemen met inslapen (> 30 minuten) problemen met doorslapen (WASO > 30 minuten) niet uitgerust wakker worden Deze veroorzaken significant lijden of beperkingen in functioneren overdag
Meest gestelde diagnoses bij Insomnie patiënten Ohayon, Sleep Med Rev. 2002
Primaire Insomnia (16%) Psychiatrische stoornissen (44%) Andere stoornissen (11%) Andere slaapstoornissen (5%) Geen DSM-IV diagnose (24%)
Insomnie is zeer algemeen bij Stemmingsstoornissen 40-80% Angststoornissen
Schizofrenie 30-80% Alcoholisme 36-72% …………………………………
Insomnie in psychiatrie onderbehandeld, ondermeer
door aanname dat behandeling van primaire psychiatrische stoornis volstaat risico’s slaapmedicatie
Argumenten om slaapstoornissen bij psychiatrische patiënten wel te behandelen zijn ondermeer: Directe verlichting slapeloosheid ‘s nachts en gevolgen overdag Slaapstoornis wordt vaak chronisch
Slaapstoornis vergroot kans op ontwikkeling psychiatrische stoornis
Incidentie (%) over 3,5 jaren 20
15
Geen Insomnia (N=739) Wel Insomnia (N=240)
10
Breslau e.a. Biol Psychiat, 1996
5
0 Depressie
Angst
Alcohol
Drug
Insomnie is een risicofactor voor psychiatrische stoornissen
Argumenten om slaapstoornissen bij psychiatrische patiënten wel te behandelen zijn ondermeer: Verlichting slapeloosheid ‘s nachts en gevolgen overdag Slaapstoornis wordt vaak chronisch Slaapstoornis vergroot kans op ontwikkeling psychiatrische stoornis Chronische slapeloosheid vergroot de kans op relapse Behandeling slapeloosheid kan respons op psychofarmaca positief beïnvloeden
Co-therapie Fluoxetine en Eszopiclone Fava e.a., Biol Psychiat 2006
Response (50% HAM-D17 afname)
*
60
• 545 MDD patiënten • Fluoxetine 20-40 mg - Placebo - Eszopiclone 3mg
Remissie (HAM-D17≤7) 50
*
50
40
40
Flu + Plac
30
% 30
Flu + Eszo
% 20
20 10
10
0
0 Week 4
Week 8
Week 4
Week 8
Niet-medicamenteuze behandeling: Cognitieve gedragstherapie voor insomnie Componenten: Informatie over slaaphygiëne Stimuluscontrole Slaaprestrictie Cognitieve therapie Relaxatie
Co-therapie Escitalopram en CBTI Manber e.a., Sleep 2008
Remissie (ISI≤7)
Remissie (HAM-D17≤7)
• 30 MDD patiënten • 12 weken Escitalopram 5-20mg -CBT-plac (7 sessies) -CBTI (7 sessies)
70 60 50 40 % 30
Cita + Plac Cita + CBTI
20 10 0 Insomnia
MDD
Insomnie is geassocieerd met functionele beperkingen en afname kwaliteit van leven Insomnie is meer dan symptoom van een psychiatrische stoornis Het kan invloed hebben op ontwikkeling en verloop van een psychiatrische stoornis en respons op psychofarmaca Belang van behandeling
Forensische Psychiatrie Patiënten: agressief/gewelddadig delict, psychopathologie, tbs, …. Doel: beschermen maatschappij door reductie recidiverisico Behandeling: dynamische risico factoren
Risicotaxatie instrumenten: middelenafhankelijkheid, psychiatrische symptomatologie, vijandigheid, coping,… SLAAPPROBLEMEN???
Slapeloosheid: een dynamische risicofactor voor (reactieve) agressie?
Correlatie onderzoeken Slaapdeprivatie onderzoeken
Slaapdeprivatie:
• toename neiging anderen schuld te geven • afname bereidheid schuld op zich te nemen • toename agressieve uitingen - Kahn-Greene e.a. 2006 -
Slapeloosheid: een dynamische risicofactor voor (reactieve) agressie?
Correlatie onderzoeken Slaapdeprivatie onderzoeken Effecten van behandeling insomnie op agressief gedrag
Behandeling van slaapproblemen Gevalsbeschrijving (Pakyurek e.a. 2002): Opname psychiatrischje kliniek 2 jongens (6 en 8 jaar) i.v.m. agressief en gewelddadig gedrag
Diagnose OSAS Adenotonsillectomie verminderde aantal en ernst agressieve incidenten
Pakyurek et al., 2002
Prevalentie van slaapproblemen en relatie met agressie in forensisch psychiatrische patiënten J. Kamphuis, M. Spreen & M. Lancel Patiënten of FPC Mesdag en FPK Assen Methoden: Vragenlijsten Slaap Diagnose Lijst (SDL) Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) Agressie Vragenlijst (AVL)
e.g. ‘Als iemand mij slaat sla ik terug’ ‘Ik heb wel eens iemand die ik ken bedreigd’ 1=helemaal mee oneens, 5=helemaal mee eens
Barrat Impulsiveness Scale (BIS-11) e.g. ‘Ik doe dingen zonder na te denken’ ‘Ik geef meer geld uit dan ik verdien’ 1=zelden/nooit, 4=bijna altijd/altijd
Semi-gestructureerd interview Medische dossiers
Participanten 113 / 205 benaderde patiënten (55.1%) Leeftijd 36.6 ± 10.2 jaar Merendeels mannen (97.3%) 92.7% justitiële maatregel 93.7% gewelddadig delict(en)
Psychiatrische stoornissen As-I: Primaire diagnose Aanwezig
64.5% 96.5%
bijv. schizophrenie, ASS, ADHD, pedofilie, middelenafhankelijkheid
As-II: Primaire diagnose Aanwezig Antisociale trekken / ps
35.5% 82.7% 60.0%
Resultaten - SDL 29.1% heeft een chronische slaapstoornis
Resultaten - PSQI 49.1% slaapt slecht Veel slechte slapers hebben chronische slaapstoornis (SDL) 48.1% vs. 10.7% bij goede slapers
Mogelijke oorzaken: Suboptimale slaaphygiëne (Comorbide) psychiatrische stoornis Medicatie effecten Negatieve conditionering t.a.v. bed en slaap Traumatische ervaringen in jeugd
Samenvatting 50% slaapt slecht, 30% lijdt aan een chronische slaapstoornis, met name insomnie. Antisociale trekken/ ps is geassocieerd met slechte slaapkwaliteit. Slechte slaapkwaliteit en chronische slapeloosheid zijn beide significant geassocieerd met hogere agressiviteit en impulsiviteit. Diagnose en behandeling van slaapproblemen mogelijk zeer belangrijk onderdeel van forensisch psychiatrische behandeling. Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Diagnostiek Behandeling Onderzoek
Diagnostiek: informatie over somatische en psychiatrische aandoeningen, medicatie, … intakegesprek over geschiedenis slaapproblemen, … vragenlijsten
2 weken slaap-waak dagboek 2 weken registratie van lichamelijke activiteit (inschatting slaappatroon) Polysomnografie (ambulant, klinisch), Multiple Sleep Latency Test, Dim Light Melatonine onset, ….
Multi Disciplinair Overleg (psychiater, psycholoog, neuroloog, laborant) Diagnose en beleid (psychofarmaca, CBTI, chronotherapie, …
- Bedankt voor uw aandacht Dr. Marike Lancel
[email protected] www.sein.nl/ggzdrenthe
