Afvalbakken in de openbare ruimte Leidraad voor vormgeving, plaatsing, lediging en onderhoud
NederlandSchoon
Afvalbakken in de openbare ruimte Leidraad voor vormgeving, plaatsing, lediging en onderhoud Waarom gooien mensen hun afval soms op straat en niet in de afvalbak? Overheden en particuliere beheerders van de openbare ruimte pijnigen zich de hersens over het terugdringen van zwerfafval. Ze proberen door het plaatsen van afvalbakken de grote hoeveelheden zwerfafval te voorkomen en terug te dringen. Ze hanteren vaak een eigen aanpak die gebaseerd is op ervaring, gevoel en logisch denken. Soms hebben ze succes, maar vaak lijken de bakken niet te helpen. Beheerders konden tot voor kort ook niet terugvallen op eenduidige richtlijnen voor het plaatsen, vormgeven, ledigen en onderhouden van afvalbakken.
De publicatie ‘Afvalbakken in de openbare ruimte; leidraad voor vormgeving, plaatsing, lediging en onderhoud’ geeft die richtlijnen wel en helpt een beheerder om snel en praktisch een effectief beleid ten aanzien van afvalbakken te formuleren. En… dat levert resultaten op, want het is aangetoond dat een goed afvalbakkenbeleid de hoeveelheid zwerfafval tot 50% doet afnemen. Afvalbakken en gedrag
‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ is een gezamenlijk project van Stichting Nederland Schoon, CROW en NVRD en is gebaseerd op gedegen onderzoek. De centrale vraag was hoe afvalbakken een bijdrage kunnen leveren aan de vermindering van zwerfafval. Daarvoor is (inter)nationale literatuur onderzocht, zijn proeven met afvalbakken uitgevoerd en is bestudeerd hoe het gedrag van mensen ten aanzien van afvalbakken werkt en is te beïnvloeden1. Gedragsverandering kan worden gerealiseerd door de combinatie van een
mensgerichte en een omgevingsgerichte aanpak. De mensgerichte aanpak verandert de houding en normen ten aanzien van zwerfafval en vergroot de kennis en bewustwording van het probleem. Bij Nederland Schoon loopt een groot aantal van dit type campagnes. De omgevingsgerichte aanpak wijst mensen op de mogelijkheden van positief gedrag, maakt dat makkelijker of leuker en maakt mensen ook extra bewust van de effecten van hun gedrag. Ook deze strategie wordt door Nederland Schoon en andere organisaties toegepast. In ‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ staat de omgevingsgerichte aanpak centraal en wordt gedragsverandering bewerkstelligd door de optimale plaatsing en vormgeving van afvalbakken. De publicatie gaat ook in op de succesfactoren voor lediging en onderhoud. Want, als een afvalbak niet tijdig leeg wordt gemaakt of niet goed wordt onderhouden, dan zal het publiek de bak alsnog mijden.
Opzet publicatie
De publicatie geeft u richtlijnen voor vormgeving, plaatsing, lediging en onderhoud van afvalbakken in de openbare ruimte. Voor de lezer die direct een beeld wil krijgen van afvalbakken op een specifieke locatie, biedt de publicatie circa dertig uitgewerkte cases, van winkelcentra tot stranden. U hoeft dan alleen maar de richtlijnen en aanbevelingen te volgen. Wilt u de keuzes en maatregelen zelf bepalen, dan kunt u het geboden stappenplan of model volgen. Wilt u de keuzes ook doorgronden en motiveren, dan biedt de geboden achtergrondinformatie over vormgeving en plaatsing uitkomst. Deze folder beschrijft deze onderwerpen en mogelijkheden in het kort. Achtereenvolgens komen vormgeving en plaatsing, het model, de cases en lediging en onderhoud aan bod.
Er zijn daarom ook vier strategieën om door vormgeving en plaatsing van afvalbakken dat gedrag te veranderen: > maak afvalbakken vindbaar en herkenbaar (vindbaarheid) > maak het gebruik makkelijker (gebruiksgemak) > maak het gebruik aantrekkelijker (aantrekkelijkheid) > maak mensen ter plekke bewust van hun gedrag (bewustwording) In de publicatie wordt voor iedere strategie een pakket aan maatregelen gegeven. De manier waarop de vier strategieën kunnen worden toegepast en gecombineerd, hangt echter sterk af van het type locatie waar afvalbakken worden overwogen. Elke type locatie is immers anders, bijvoorbeeld voor wat betreft omvang, uitstraling en type gebruikers. De publicatie biedt dan ook richtlijnen om het type locatie vast te stellen. Model
Vormgeving en plaatsing
In dit onderdeel van het boekwerk wordt uitgelegd, dat de keuzes ten aanzien van vormgeving en plaatsing worden ingegeven door de combinatie van het gedrag van mensen en de kenmerken van de betreffende locatie. Er zijn vier redenen waarom, in principe goedwillende mensen, hun afval soms op de grond gooien. De afvalbakken worden over het hoofd gezien, het is teveel moeite of gedoe, het is niet leuk of prettig om te doen, of men denkt er even niet bij na.
Een model ondersteunt de gebruiker bij het maken van de juiste keuzes. We onderscheiden drie stappen, te weten: > Stel de locatie vast. Een locatie is een afgeperkt gebied waar afvalbakken voorzien zijn. Bijvoorbeeld een winkelstraat, een stationsplein, een parkeerplaats, een bedrijventerrein of een recreatiegebied. > Maak een keuze per locatiekenmerk. Het model geeft een toelichting op de keuzemogelijkheden. Het onderscheidt bijvoorbeeld groot- en kleinschalige
locaties en locaties met eenmalige of regelmatige gebruikers. > De maatregelen. Het model geeft voor elke strategie (vindbaarheid, gebruiksgemak, aantrekkelijkheid en bewustwording) een locatie gebonden set van maatregelen. Door deze stappen te doorlopen krijgt u een set richtlijnen en maatregelen waarmee u uw afvalbakken infrastructuur op de gekozen locatie kunt gaan inrichten. Verder geeft de publicatie ook aanwijzingen voor de keuzes ten aanzien van de puur technische constructie van afvalbakken.
afvalbakken kunnen de bezoeker immers doen afzien van gebruik. Naast handige tips worden er op twee niveaus kwaliteitseisen aan de lediging meegegeven. Ze worden omschreven en controleerbaar gemaakt2. Voor wat betreft het onderhoud biedt de publicatie een set aan ‘gouden regels’ en een overzichtelijk stappenplan. ‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ sluit af met aanwijzingen die specifiek gericht zijn op het verbeteren van de arbeidsomstandigheden bij het ledigen en onderhouden van afvalbakken. Voor wie
De publicatie werkt deze stappen vervolgens uit voor bijna dertig veelvoorkomende locaties. U hoeft daarvoor het model dus niet te doorlopen, want de te nemen maatregelen worden voor die locaties keurig op een rijtje gezet. De maatregelen, die samenhangen met de vier strategieën, worden aangevuld met tips. Want hoe uitgedacht het model ook is, er zijn altijd omstandigheden die er niet in te passen zijn en die ingegeven worden door plaatselijke kennis, ervaring en logisch denken.
‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ is geschreven voor beheerders van openbare ruimten en andere professioneel betrokkenen. Voor nieuwe situaties biedt het instrumenten om een optimale vormgeving en plaatsing van afvalbakken te bereiken. Voor bestaande situaties biedt de publicatie informatie over analyse en aanpassingen, waardoor het effect van afvalbakken zal toenemen. ‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ is een op de praktijk gerichte publicatie met een gedegen wetenschappelijke basis. Het boek geeft richting aan het beleid en dat kan leiden tot een drastische vermindering van het zwerfafval.
Lediging en onderhoud
Bestellen
‘Afvalbakken in de openbare ruimte’ besteedt ook aandacht aan de beheercyclus van afvalbakken, en dan vooral aan de onderdelen lediging en onderhoud. Volle, vieze, bekladde of beschadigde
Deze publicatie is voor € 50,- bij CROW te bestellen, onder vermelding van het publicatienummer 209: via website www.crow.nl/shop, per fax: (0318) 621112 per post: postbus 37, 6710 BA Ede.
Cases
De vier V’s Nederland Schoon voert campagnes tegen zwerfafval. Ook doen we onderzoek, adviseren we gemeenten, en zetten we projecten op rond zwerfafvalbestrijding. Daarbij gaan we uit van de vier V’s: 1 VOORLICHTING over de afbreekbaarheid, de kosten en de moeite van het opruimen; 2 VOORZIENINGEN onder andere over meer afvalbakken, groter, zichtbaarder en tijdig geleegd 3 VERANTWOORDELIJKHEID niet afschuiven, maar aannemen en oppakken 4 VERBALISEREN elkaar weer aanspreken op ongewenst gedrag, maar ook gewoon boetes door de politie.
kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte Galvanistraat 1 • 6716 AE Ede Postbus 37 • 6710 BA Ede Telefoon 0318 69 53 00 • Fax 0318 62 11 12 E-mail
[email protected] Website www.crow.nl
CROW CROW is het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. Deze not-for-profitorganisatie organisatie ontwikkelt, verspreidt en beheert praktisch toepasbare kennis voor beleidsvorming, planning, ontwerp, aanleg, beheer en onderhoud. Dit gebeurt in samenwerking met alle belanghebbende partijen waaronder Rijk, provincies, gemeenten, adviesbureaus, uitvoerende bouwbedrijven in de grond- ,water-, en wegenbouw, toeleveranciers en vervoer. De kennis, veelal in de vorm van richtlijnen, aanbevelingen en systematieken, vindt haar weg naar de doelgroepen via websites, publicaties, cursussen en congressen. NVRD De NVRD, vereniging voor afval- en reinigingsmanagement, is dé vereniging voor bedrijven, gemeenten en organisaties, die zich professioneel bezighouden met het afvalbeheer en de reiniging van openbare ruimten, inclusief gladheidbestrijding, ongediertebestrijding en het rioolbeheer. Het doel van de NVRD is het bevorderen van doelmatig management van afvalbeheers- en reinigingstaken voor deze partijen. Met als belangrijkste voorwaarden dat dit geschiedt binnen de in Nederland geldende milieudoelstellingen, met een transparant kostenbeeld en evenwicht tussen milieu, kosten en serviceniveau. Niet voor niets luidt het mission statement van de vereniging ‘Maatschappelijk betrokken, bedrijfsmatig presteren. De ware winst is een schoon leefmilieu’.
NederlandSchoon Stichting Nederland Schoon Bezuidenhoutseweg 12 • 2594 AV Den Haag Postbus 11736 • 2502 AS Den Haag Telefoon 0900 555 555 6 E-mail
[email protected] Website www.nederlandschoon.nl
Kroonpark 2 • Arnhem Postbus 1218 • 6801 BE Arnhem Telefoon 026 37 71 333 Fax 026 44 50 155 E-mail
[email protected] Website www.nvrd.nl
1. Het onderzoek werd uitgevoerd door respectievelijk ARCADIS en door de Capaciteitsgroep. Mens-Techniek Interactie van de Faculteit Technologie Management van de Technische Universiteit Eindhoven. 2. Uit de RAW-Systematiek van CROW.
Nederland Schoon Nederland Schoon houdt zich bezig met de preventie en bestrijding van zwerfafval. De Stichting werd in 1991 opgericht door het bedrijfsleven, de overheid, NVRD en belangenorganisaties als de ANWB. Nederland Schoon brengt de waarde van een schoon woon- en leefmilieu naar voren. Hinder door zwerfafval wordt voorkomen door te werken aan betere openbare voorzieningen, het stimuleren van effectieve controles en het bevorderen van sancties tegen overtreders. En vooral door het informeren en positief beïnvloeden van de veroorzakers van zwerfafval. Nederland Schoon wil gedragsverandering bereiken door te werken met een combinatie van instrumenten op het gebied van Voorlichting, Voorzieningen, (eigen) Verantwoordelijkheid en Verbaliseren (de vier V’s). Nederland Schoon voert namens het bedrijfsleven het deelconvenant Zwerfafval uit. In het kader van het Convenant Verpakkingen III hebben de overheid (VROM), de gemeenten (VNG) en het bedrijfsleven (SVM.PACT, MKB Nederland en het VNO-NCW) afgesproken nadrukkelijk aandacht te geven aan het vraagstuk zwerfafval. In het deelconvenant Zwerfafval hebben de partijen heldere en meetbare afspraken opgenomen over de preventie en vermindering van zwerfafval in de komende jaren.
