Afscheid Cees Kleinman

20 112 al2 01  s pe ci1  2 tw er pe n 01on tru 98ct-2ief urns19 erteco ovac dred oflad va hokb

Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!

Afscheid Cees Kleinman

inhoud

special 2012

4-22

24-31

32-47

Cees volgens (oud-) redactiegenoten

Interview Cees Kleinman

De Ceeslezing

Dat Cees Kleinman een grote invloed

Aan de vooravond van zijn afscheid als

De ontwikkelingen die Cement van 1998

heeft gehad op Cement is wel duidelijk.

hoogleraar in Eindhoven én als

tot 2012 doormaakte onder het

Maar welke persoonlijke ervaringen

hoofdredacteur van Cement, blikt Cees

hoofdredacteurschap van Cees Kleinman

hebben de (oud)redactiegenoten eigen-

Kleinman tevreden, maar toch ook met

worden nog eens per jaar gememoreerd

lijk van hem?

enige weemoed terug op een leven in de

in de Ceeslezing. Deze is tevens

bouw.

uitgesproken op 2 februari 2012 in het Auditorium van de TU Eindhoven.

4  Een kerel als hoofdredacteur

10  Chilopoda cesius clainmanius

Pieter Spits

Wil Roelofsen

5  Moordgozer

11  Vermiste Nederlandse hoogleraar na uren teruggevonden

Werner Dees

André Burger

6  Construeren in kleur 12  Kleurrijke bruggenbouwer

Henk Dielesen

Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!

Namens Cement

2

Jacqueline van Rijn

7  De klokkenluider van klimmen 13  Naast al dat betonwerk

Henk Wapperom

Anja van den Bogaart

8  “Dat gaat ze geen fok aan!” Ron Kerp

14  Richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement

9  Vernieuwend, nieuwsgierig en redelijk assertief

Martin van der Vliet

Jan Vollebregt

16  “Jags, dat is mijn maat” Hans Köhne

2012

Cees

Voorwoord Cees, bedank wah keël!  Na veertien jaar neemt prof.ir. Cees Kleinman afscheid als hoofdredacteur van Cement, hét vakblad van en voor constructeurs. Onder zijn leiding zijn 115 prachtige edities van Cement verschenen, met zeer uiteenlopende thema’s. Eén, voor het constructievak zeer bepalend, thema ontbrak echter nog: Cees zelf. Met het verschijnen van deze Cees is het plaatje compleet. Cees startte als hoofdredacteur in februari 1998. Op dat moment was hij nog directeur-grootaandeelhouder van de Holding Grabowsky & Poort. Ook was hij sinds 1993 hoogleraar Constructief Ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven. Hij was daarmee de ideale kandidaat om de zittende hoofdredacteur Toon Glerum op te volgen. Cement was net begonnen aan zijn 50e jaargang en eigenlijk wel toe aan een grondige opknapbeurt. Het oude, zwartwitte vak-

17  De prettige scepticus

blad, werd onder Cees’ leiding in verscheidene stappen omge-

Fred van Geest

vormd tot een full color, bijna glossy magazine. De inhoud bleef tegelijk ijzersterk.

18  Een filosofisch moment tussen een kleine 100 pagina’s techniek

Cement werd tevens hét platform waarop constructeurs met

Paul Lagendijk

technische onderwerpen die de gemoederen bezighielden,

elkaar konden discussiëren. Daarbij waren het niet zozeer de maar veel meer de gevolgen van de moeilijke marktpositie van

19  Een zware taak

de beroepsgroep. Door de stelselmatige onderwaardering van

René Braam

het werk van de constructeur, kwam de constructieve veiligheid meer dan eens in de knel. Cees deinsde er niet voor terug de rol

20  Geen beroerd persoon

van klokkenluider op zich te nemen. Bekend is de discussie over

René Sterken

tandopleggingen die hij aanzwengelde. Daarbij kon hij rijkelijk putten uit eigen ervaringen, omdat hij als deskundige vaak hulp

21  Een vakblad zonder papier is als bouwen zonder cement

moest bieden bij bouwtechnische problemen.

Æbele Kluwer

nummer geeft immers een omvangrijke impressie van ‘veertien

Uiteraard komt ook deze ‘tandpijn’ aan bod in deze Cees. Het jaar Cees’, met onder meer persoonlijke bijdragen van redactie-

22  “Geestelijk gestoord”

genoten en een weergave van de Ceeslezing. Een duidelijke rode

Jacques Linssen

draad daarbij is zijn vakkundige en enthousiaste invulling aan het hoofdredacteurschap. Cees laat een florerend vakblad achter. Net als wij heeft ook hij

Ceesonline Wilt u meer lezen over en van Cees Kleinman, ga dan naar www.ceesonline.nl

Cees

er alle vertrouwen in dat Cement een mooie toekomst tegemoet gaat, onder leiding van zijn opvolger Dick Hordijk. Cees, veel leesplezier!

Cement

2012

3

Pieter Spits

1 Cees Kleinman in gesprek met Jo Eyck bij het Hedge House te Wijlre in december 2001

Een kerel als hoofdredacteur

1

Hoe kom je als tijdschrift Cement aan

gebeld en gevraagd of hij met

ding worden met meer abonnees.

ervaren als een enthousiasmerend

een nieuwe hoofdredacteur? Dat is

ingang van 1998 hoofdredacteur van

Full color moest haalbaar zijn en die

man, vol ideeën, altijd op zoek naar

een kwestie van zoeken naar iemand

Cement wilde worden. Het was even

nietjes in de rug, dat ging niet langer.

nieuwe zaken. Dat hij ook aan de

die affiniteit heeft met beton, gevoel

stil, waarna zijn antwoord begon

Cement kreeg een nieuwe opzet met

Technische Universiteit Eindhoven

voor het blad en iemand met gezag

met een stevige vloek, gevolgd door

de driedeling ontwerp, constructie

zo lang is doorgegaan, tekent hem.

in de betonwereld. Verder moet hij

“daar vraag je me wat”. Doorpratend

en onderzoek en de thematische

Zijn kundigheid is groot: een con-

– tot nu toe waren het altijd mannen

hoorde ik dat hij er wel voor voelde.

benadering werd verder uitgediept.

structeur met inzicht. Maar, het

– niet te oud zijn en als het even kan

Hij vroeg bedenktijd om te zien of hij

Het eerste blad in deze stijl werd

belangrijkste, een sympathiek man

een onafhankelijke positie hebben.

er voldoende tijd voor kon vrijma-

gepresenteerd op het 50-jarige jubi-

met wie je goed kunt samenwerken

Dus werkzaam bij de overheid of in

ken, want zei Cees: “Als ik het doe, wil

leumfeest in Utrecht in 1998. Het

en die voor Cement van grote waar-

het onderwijs. Begin 1997 begon het

ik het goed doen”. Eind mei kwam

was een switch waar wij als redactie

de is geweest.

zoeken naar een nieuwe hoofdre-

zijn positieve beslissing. Vanaf sep-

voor gingen. Onder leiding van Cees

dacteur en al snel kwam Cees Klein-

tember bezocht hij de redactieverga-

gebeurde er veel. Het was hard wer-

man in beeld. Hij werd lid van de

deringen.

ken. Redactievergaderingen waren pittig en prettig. Steevast zei Cees

redactieraad en we betrokken hem onder meer bij een rondetafelge-

Toen Cees eenmaal het heft in han-

aan het eind: “het was mij weer zeer

sprek over de toekomst van Cement.

den had, veranderde er veel. In zijn

aangenaam”.

Het tijdschrift sprak hem als trouwe

beleving moest Cement worden

lezer aan. We kregen vaker contact

opgestuwd in de vaart der volkeren

Cees is veertien jaar hoofdredacteur

en op zeker moment heb ik Cees

en een aantrekkelijk blad van stan-

gebleven, tot eind 2011. Ik heb hem

4

☒

2012

Cees

Werner Dees

Moordgozer Onze kennismaking was in septem-

– reeds in gebruik toen ik in Maas-

zelfs, alarmerend was. Je weet wat

ber 1997 op de eerste redactieverga-

tricht kwam, maar pas in 1981 gepu-

construeren is!

dering die jij meemaakte, hoewel wij

bliceerd - en het Arabisch wiel boven

al vanaf 1979 van elkaars bestaan in

de statenzaal in het gouvernement

Ook de hoofdconstructeur en vooral

Maastricht afwisten. Jij was directeur

– door zijn vele dakvormen overigens

de door zijn afwezigheid optredende

van Grabowsky & Poort, ik hoofd

meer bekend als het spoorwegonge-

schadegevallen konden op jouw

Bouw- en Woningtoezicht. Doordat

val. Het knappe bij de Maasparking

warme belangstelling rekenen.

ik alleen bij ernstige constructieve

is de wijze waarop je de oude

Publiceren van bouwschade zal altijd

problemen, waarbij doorgaans het

stadsmuur hebt geconserveerd,

moeilijk blijven. Uit mijn SBR-tijd

werk was stilgelegd, werd betrokken,

alsmede de omgekeerde bouw-

dateert nog een schadeformulier dat

en dergelijke incidenten bij jouw

volgorde. Overigens zijn de Maas-

uiteindelijk is meegestuurd met

bureau niet voorkwamen, hebben

parking en het kantorencomplex in

Cement 1982/12. Of er ooit veel zijn

wij elkaar in Maastricht nooit ont-

Essen jouw enige publicaties in

teruggestuurd is mij niet bekend.

moet. Ook was je niet in de gelegen-

Cement voordat je hoofdredacteur

Voor Kring Zuid heeft Peter de Jong

heid de lezingen bij te wonen die

werd. Het online archief levert

een avond verzorgd over een aantal

door Kring Zuid van de Betonvereni-

daarna 71 resultaten, waarbij de

door Bureau Hageman behandelde

ging werden georganiseerd.

verkregen kennis uit eigen onder-

bouwschaden, die in 1992 in vier

zoek over tandconstructies, kanaal-

afleveringen in Cement zijn gepubli-

Uit die periode zijn mij twee werken

platen en staalvezelwapening

ceerd. Met ‘De tikkende tijdbom

Sagel in drie afleveringen van

van jou bijgebleven: de Maasparking

indrukwekkend en, voor een deel

onder de bouw’ van Vambersky en

Cement in 1997 hebben we het dan wel gehad met gepubliceerde schadegevallen die niet direct de dagbladpers haalden. Er moet toch meer mogelijk zijn? Dat is echt iets voor jou om daar straks in te duiken! Maar nu eerst het feessie voor Ceessie. A propos, Cees, waar ging jouw intreerede ook al weer over? Jammer dat je de column van Bertus Steigerpijp voor het bekistingsnummer (2002/3) niet hebt doorgezet. Dan had ik nu een requiem voor hem kunnen schrijven. Cees, het ga je goed. Je noemde mij bij mijn afscheid als eindredacteur van Cement een moordgozer. Dat is wederzijds!

Cees

2012

☒

5

Henk Dielesen

Construeren in kleur In 1949 besloot de Nederlandse

den zijn. Een deel van de redactie en

Cementindustrie een tijdschrift uit te

vooral de hoofdredacteur kwam uit

geven waarin de rol van beton als

de constructieve omgeving. Ter

constructief en esthetisch bouwma-

ondersteuning kreeg de redactie een

teriaal de plaats kreeg die het ver-

redactieraad, met vertegenwoordi-

diende. Het was kort na de Tweede

gers uit de gehele branche.

Wereldoorlog, er moest gebouwd worden en er was een grote behoef-

De hoofdredacteur zette de koers

te aan kennis. Het blad kreeg de

uit. In de eerste decennia veel reken-

inspirerende titel Cement. Een beetje

werk, de sigma’s en delta’s waren

grijs misschien, maar het maakte wel

niet te tellen. Geen kleinigheid voor

direct duidelijk welk van de samen-

de zetter in het precomputertijd-

stellende onderdelen van beton voor

perk. Maar rekenwerk was belangrijk,

samenhang zorgde. De Nederlandse

daar was veel vraag naar. Deze

materiaal was voor spectaculaire

een beroepsuitgever. Tot die tijd was

Cementindustrie nam direct een wijs

inhoud bepaalde ook het uiterlijk

bouwwerken. De komst van Cees

het uitgeven een van de taken bin-

besluit. De redactie van het blad

van het blad, veel tekst, veel tabellen

Kleinman bracht verandering. Een

nen de communicatieactiviteiten

diende te worden gevormd door

en grafieken, goed verzorgd alle-

hoofdredacteur voor wie inhoud én

van de industrie. In dat proces heb-

specialisten, waarvan er slechts een

maal, maar geen visueel spannend

vorm belangrijk waren.

ben Cees Kleinman en uitgeverij

paar in dienst van de industrie zou-

tijdschrift. Terwijl beton toch het

Æneas het tijdschrift van grijs rekenKleinman gaf de vormenwereld van

blad gebracht tot een inspirerend

beton een plaats in het tijdschrift.

analoog en digitaal vakblad dat op

Sprak met vertegenwoordigers uit

kleurrijke wijze het hele palet van

aanpalende vakgebieden en pro-

het materiaal beton, van constructief

beerde hun belevingswereld Cement

tot vormgeving, tot zijn recht doet

binnen te trekken. De vormgeving

komen.

☒

van het blad kreeg zijn warme belangstelling. Ondanks enige bezwaren van diehards uit de rekenwereld kreeg Cement een moderner gezicht waarin beton zijn kleurenpracht volop kon tonen. Echter zonder dat de constructieve aspecten van het materiaal ondergesneeuwd raakten. Rekenen kon met de computer, de constructeur moest echter wel in staat zijn om berekeningen te doorzien. Niet alles hoefde meer te worden voorgerekend. Een aantal jaren geleden herschikte de Nederlandse Cementindustrie haar werkterreinen en werd het uitgeven van Cement ondergebracht bij

6

2012

Cees

Henk Wapperom

De klokkenluider van Klimmen Veertien jaren was jij hoofdredacteur

waren de uitingsvormen. Inhoudelijk

Als redactie combineerden we een

tanden’. Mijn actie om het chapeau-

van Cement en ik heb je al die jaren

zouden we thematisch gaan werken.

vergadering bij Grabowsky & Poort

tje ‘Proevenserie legt fout in voor-

met genoegen én van zeer nabij

50 jaar Cement in het Educatorium in

in Scheveningen met een bezoekje

schriften bloot’ boven het tweede

meegemaakt. Onze eerste kennisma-

Utrecht eind dat jaar werd een

aan het museum Beelden aan Zee en

artikel te zetten, leidde tot wat

king dateert van een rondetafel met

memorabel feestje.

een excursie naar de bouwplaats van

onenigheid met VC20. Het was de

het TGV-station in Luik met een

eerste keer dat ik je zag als een klok-

stakeholders in juni 1997 over de toekomst van het blad. En vanaf

Ter voorbereiding op een thema-

bespreking in Klimmen. Na een bij-

kenluider die de wereld voor allerlei

februari 1998 was je onze hoofdre-

nummer over ‘meervoudig ruimtege-

eenkomst met adverteerders bij

misstanden wilde behoeden. Het

dacteur. Met een etentje in Wasse-

bruik’ klommen we met betrokkenen

ENCI leidde je ons rond door jouw

Cementrum was vervolgens voor jou

naar namen we afscheid van je voor-

naar de bovenste etage van het

Maastricht. Korter geleden herinner

neutraal terrein en perfect geschikt

ganger, Toon Glerum. En toen aan de

ministerie van VROM. En om de ban-

ik me een bezoek aan een tentoon-

voor een interview over ‘Bos en Lom-

slag! We zaten in het 50e levensjaar

den met de Belgische contactgroep

stelling van Oscar Niemeyer in het

mer’ met Zembla. De laatste jaren

van Cement en er moest hoognodig

aan te halen gingen we naar Leuven

Glaspaleis in Heerlen. Na afloop gaf

bracht het onderwerp ‘brandwe-

iets gebeuren. Ik herinner me een

voor een gezamenlijk overleg. Hila-

je een privé-rondleiding door jouw

rendheid van kanaalplaten’ de ton-

dagje brainstormen met construc-

risch was jouw bekentenis dat je

huis aan de Schutteheiweg.

gen menigmaal los. Het duurde tot

teurs en architecten in Oisterwijk.

thuis in Klimmen bij het achteruitrij-

Het resultaat was de veelbesproken

den te laat doorkreeg dat je koffertje

Heel intensief hebben we samenge-

elkaar in de ogen durfden te kijken.

driedeling. Full color en rechte rug

nog achter je auto op straat stond!

werkt aan de serie ‘Nokken met die

Wij besloten tot publicatie.

de Betondag 2011 eer alle actoren

Veel ups en ook enkele downs hebben we samen meegemaakt. Toen jouw Conny ernstig ziek werd en nadien ook kwam te overlijden, was je zichtbaar aangedaan. Bijzonder was haar afscheidsdienst in het kerkje aan het Vrijthof. Het was er afgeladen vol en jij stond heel trots naast haar kist. Nu nemen wíj afscheid van elkaar, wat mij betreft enkel in professionele zin. Als ik binnenkort op mijn racefiets weer door het Zuid-Limburgse landschap toer, bel ik zeker nog eens aan!

Cees

2012

☒

7

Ron Kerp

“Dat gaat ze geen fok aan!” Je leidde de redactievergaderingen

Cees, het ga je goed. Mocht je een

van Cement op ongedwongen en

keer in Den Haag zijn, schroom dan

relaxte wijze en gaf iedereen vol-

niet me te bellen. Met veel plezier wil

doende ruimte zijn of haar zegje te

ik je kennis laten maken met de

doen over de nieuwe thema’s voor

Indonesische restaurants waar Den

de uitgaven, de conceptartikelen,

Haag zo beroemd om is.

☒

het aangeleverde fotomateriaal enz. Daarna vatte je het bondig samen en

Hartelijke groet,

gaf je mening over het te volgen tra-

Ron

ject. Menigmaal na een rommelige, stroef lopende vergadering (waarbij je je na afloop afvraagt wat er nu is besproken en besloten) denk ik terug aan jouw heldere manier van vergaderingen leiden.

Na een periode van ruim veertien

op je werkzaamheden als prof en

jaar neem jij als hoofdredacteur van

vooral gelet op de serie ‘Nokken met

Cement afscheid. Tja, waar denk ik

die tanden!’ en jouw ideeën over

aan bij het horen van de naam ‘Cees-

kanaalplaatvloeren en brand heb je

sie’ Kleinman? Als eerste mijn peri-

ze toch ‘een poepie’ laten ruiken. Een

ode als coördinator bij de CUR te

opmerking die je regelmatig maakte

Gouda. Medio jaren ‘90 expandeerde

in het gesprek was: “Dat gaat ze geen

CUR nogal met het opstarten en uit-

fok aan!”, met klemtoon op ‘fok’ en

voeren van niet-betongebonden

dat met dat ‘Limburgse’ accent van

programma’s. Als coördinator kregen

je. Wat hadden Marco en ik hierover

we van ‘betonmensen’ meerdere

een lol in de auto op de terugreis

keren de opmerking dat zij zich niet

naar Gouda!

meer zo konden vinden in het reilen en zeilen van de CUR. Gevolg hier-

Het tweede dat te binnen schiet is

van was dat CUR-Beton werd opge-

jouw voorliefde voor het koken en

start. Coördinatoren gingen toon-

zeker ook het nuttigen van lekker

aangevende personen interviewen,

eten. Een hobby die ik met je deel.

waarin mede aan ze werd gevraagd

Alleen jij bent daar veel verder in dan

welke koers CUR-Beton zou moeten

ik. In jullie kookclub koken jij en je

inslaan. Jouw naam stond op mijn

kennissen tot in de kleine uurtjes en

lijstje. In die periode was je net aan-

genieten jullie van zelfgemaakte

gesteld als de nieuwe professor op

gerechten. Naar zo’n clubje ben ik

de TU Eindhoven. Samen met collega

nog op zoek. Ik heb nog een recept

Marco Ywema togen we richting

voor een overheerlijke appeltaart,

Eindhoven. Ik kan me van dat inter-

waarmee ik al bijna 40 jaar de sier

view nog herinneren dat je je irri-

maak bij vrienden, maar zeker ook

teerde aan de personen die kantte-

vriendinnen. Dus als je geïnteres-

keningen plaatsten bij jouw benoe-

seerd bent, stuur ik hem graag naar

ming als nieuwe prof. Terugkijkend

je toe!

8

2012

Cees

Jan Vollebregt

Vernieuwend, nieuwsgierig en redelijk assertief monumentaal pandje aan het dorpsplein. Vol trots toonde jij de vondst in de fundering, die voor de zichtbaarheid met een glasplaat was afgedekt. De tweede maal was minder gelukkig vanwege het overlijden van jouw vrouw. De kerk was stampvol. Wij stonden aan de zijkant. Toen jij met je familie binnenkwam, zagen wij ondanks het verdriet toch een glimlach van herkenning op jouw gezicht toen jij onze aanwezigheid opmerkte en dit bevestigde met een armzwaai. Jij bent nieuwsgierig als een wetenschapper. Toen ik eens in de redactievergadering vertelde over de drie beroemde problemen, die lange tijd een belangrijke rol in de Griekse meetkunde hebben gespeeld - te Toen jij indertijd bij de eerste redac-

ander aan het blad Cement gaan ver-

Jij bent de Hollander die zich in

weten: de kwadratuur van de cirkel,

tievergaderingen kwam was het wel

anderen. Het vakblad moest ook

Limburg vestigde. Zoals jij zelf zei

het in drieën verdelen van een hoek

even wennen. Ik had toch al enige

door architecten worden gelezen.

wist je letterlijk van toeten noch

en de verdubbeling van de kubus -

ervaring, maar jouw manier van

Daarom meer kleur, een rechte rug

blazen. Door je vrouw kwam jij in

wilde jij het boekje lenen, waarin ik

optreden was nogal anders dan die

met tekst en een speciaal kader voor

aanraking met de Limburgse

dat gelezen had. De eerstvolgende

van je bedachtzame voorgangers.

architecten. Jij had een dummy met

gewoonten. En weldra blies jij je

vergadering kwam je met de bena-

Iedere vergadering begon jij met een

knipsels uit architectenbladen in

deuntje mee in de plaatselijke fan-

derde oplossing van het tweede pro-

grap. Jij kon er zelf om bulderen van

elkaar geknutseld en toonde dat aan

fare. Ik meen dat het de grote

bleem. De eis was echter de oplos-

het lachen. Jij bracht vlaaien of koe-

de redactie. Na enige tijd bezinken

hoorn was. Op een van de redactie-

sing alleen met passer en lineaal te

ken mee uit Limburg. Ook bracht jij

ontstond er toch een blad voor con-

vergaderingen liet je een pamflet

bewerkstelligen…

eens rond de Kersttijd stenen

structeurs waar meerdere aspecten,

zien van een door jou georgani-

sneeuwpopjes mee. Een ervan staat

die invloed hebben op het construc-

seerd fanfareconcours.

nog steeds bij mij in de kast en mijn

tieve ontwerpproces, werden belicht.

kleinkinderen spelen er mee.

Van het ontwerp van de architect tot

Wij hebben tweemaal een bezoek

“Help jezelf, want een ander doet het

en met de uitvoering door de aan-

gebracht aan jouw woonplaats Klim-

niet.”

Jij bent vernieuwend. Na enige ver-

nemer. Een paar jaar geleden is zelfs

men. De eerste keer was dat voor

gaderingen kwam jij met nieuwe

het tot dan toe geliefde A4-formaat

een redactievergadering in jouw

Hartelijke groet en nog een plezie-

suggesties. Je wilde het een en

veranderd in een ‘designformaat’.

kantoor aldaar. Een gerestaureerd

rige tijd toegewenst.

Cees

Jij bent ook redelijk assertief. Een gevleugelde uitspraak van jou was:

2012

☒

9

Wil Roelofsen

Chilopoda cesius clainmanius

Duizendpoten (Chilopoda) zijn een

er aan de Amsterdam University of

deelhouder van een groot gerenom-

te de Chilopoda cesius clainmanus

klasse van geleedpotigen behorende

Applied Sciences een diepteonder-

meerd ingenieursbureau, werkte op

vooral uit als hoofdredacteur van het

tot de duizendpotigen of veelpoti-

zoek gaande naar een onlangs bij de

kantoren in Europa, Afrika, Azië en

constructeurvakblad Cement.

gen (Myriapoda), waartoe ook de

TU Eindhoven aangetroffen zeld-

de Caraïben, is voorstander van de

miljoenpoten behoren. Er zijn onge-

zaam flexibel en energiek exemplaar,

Education permanente, hield zich op

Het meest gedenkwaardige wat de

veer 3000 soorten, waarvan er in

waarvan de wetenschap dacht dat

met Computerkunde, Elementenme-

Chilopoda cesius clainmanus in deze

Nederland 44 verschillende zijn

dit soort enige eeuwen geleden was

thode, Earthquake Engineering, als-

laatste genoemde functie op zijn

waargenomen (37 daarvan

uitgestorven, namelijk de Chilopoda

mede Financial Accounting en Stra-

conto heeft staan, moet het optre-

inheems), waaronder de bekende

cesius clainmanus.

tegic Management. Hij doceerde aan

den zijn geweest als het hoofd van

de Academie van Bouwkunst, was

de cementrele minstrelen.

Roodbruin gekleurde gewone duizendpoot (Lithobius forficatus).

Het betreffende exemplaar studeer-

hoogleraar Constructief Ontwerpen

de civiele techniek aan de TU Delft,

aan de TU/e en startte een adviesbu-

Cees, ouwe rrrrrrrrrrakker, het ga je

Naast de hierboven beschreven in

was assistent hoogleraar Betoncon-

reau inzake projectinitialisatie en

goed!

Nederland voorkomende soorten is

structies, was directeur, grootaan-

bouwproblematiek. Daarnaast munt-

10

2012

☒

Cees

André Burger

Vermiste Nederlandse hoogleraar na uren teruggevonden gesteld dat hij geen geld, geen papieren, geen telefoon en geen creditcard had en tevens geen idee had in welk hotel er op hem werd gewacht. Wat te doen? Hij besloot een taxi te nemen naar het duurste hotel van de stad, het Intercontinental aan het welbekende Taximplein. Hij liet de portier de taxi betalen. Hij besloot op kosten van het hotel het thuisfront te bellen, die hem na enig speurwerk konden vertellen in welk hotel hij zou overnachten en hij nam contact op met het betreffende hotel. De rest van het gezelschap was echter net met de bus vertrokken naar de haven. Het hotel belde de reisgids in de bus met de boodschap dat er ene Professor Kleinman wachtte om opgehaald te worden in het Intercontinental. En juist op dat moment Op 1 oktober 2003 is in de loop van

te brengen aan het oude stadsdeel

veiligheid, in de bus waren achterge-

reed de bus het Taximplein op. Min-

de middag een reisgezelschap van

met de Aya Sophia en de Blauwe

bleven: zijn reisbagage, zijn porte-

der dan een minuut na zijn telefoon-

de Cement & Beton Stichting,

Moskee. De club viel daar uiteen en

feuille met reispapieren, zijn porte-

tje werd een verbaasde, maar verder

bestaande uit ongeveer 25 hoge

in kleine groepjes of individueel wer-

monnee (je weet immers maar nooit

ongedeerde Cees Kleinman door de

vertegenwoordigers vanuit de

den de hoogtepunten van de Byzan-

met die zakkenrollers) en zijn mobie-

uitgelaten groep begroet. Na het

betontechnische wetenschap en het

tijnse cultuur bezocht. Na een uurtje

le telefoon. Het tijdschema werd

voldoen van de door het hotel

Nederlands betonbouwbedrijfsleven,

zou per touringcar verder gereisd

krap, dus de bus vertrok zonder Cees

gemaakte kosten kon de gelukkige

na een voorspoedige vlucht geland

worden naar het hotel, waar men

Kleinman. Helemaal gerust was men

Kleinman zich weer aansluiten bij

op het vliegveld van Istanbul. Doel

zich kon prepareren voor het diner.

niet, want ‘Hoe zou hij ooit nog kun-

zijn reisgezelschap.

nen aansluiten bij de rest?’. De stem-

van de missie was een bezoek aan het GAP project in het verre Anatolië,

De meute was al gauw weer com-

ming was een beetje gelaten. De ver-

Zo doet een verstrooide Professor

met als gepland hoogtepunt een

pleet, met uitzondering van de zeer-

miste wist niet eens in welk hotel de

dat dus als hij verloren is geraakt in

bezoek aan de enorme Atatürkdam

geleerde heer Professor Cees Klein-

club zou overnachten, want daar let

een wereldstad: hij gaat gewoon

in de bovenloop van de Eufraat.

man. Er werd een kwartiertje

je niet op als je georganiseerd reist.

naar het meest luxueuze hotel en regelt zijn zaakjes. Dus mocht je Cees

gewacht… Dat werd een halfuurtje, Aangezien het gezelschap ruim op

maar zelfs daarna nog altijd geen

De vermiste Cees had ondertussen

ooit kwijt zijn: zoek hem niet in een

tijd was voor het diner ’s avonds op

spoor van Professor Kleinman.

zijn toeristische bezoek afgesloten

stal in Bethlehem, maar zoek op de

een eilandje in de Bosporus werd

Ondertussen was door enig speur-

en tot zijn verbazing ontdekt dat de

meest comfortabele plaats in de

besloten een kort toeristisch bezoek

werk gebleken dat, uit oogpunt van

bus vertrokken was. Hij had ook vast-

buurt en gij zult hem vinden.

Cees

2012

☒

11

1 De cover van Cement 1999/1, maar dan zonder koffievlek

Jacqueline van Rijn

Kleurrijke bruggenbouwer 1

De tijd dat Cement voor mij een

nummer ben ik verschillende keren

dagelijkse bezigheid was, ligt al weer

bij de nieuwe drukker in Eindhoven

ruim elf jaar achter me. In de vijf jaar

op bezoek geweest om de puntjes

dat ik deel uitmaakte van de redactie

op de i te krijgen. Het was voor

voelde ik mij met mijn landbouw-

iedereen wennen, maar het num-

achtergrond vaak als Alice in Won-

mer mocht gezien worden. Ik heb

derland. Toch heb ik van de ervarin-

het altijd bewaard, compleet met de

gen met de voor mij vreemde bouw-

koffievlek, die er waarschijnlijk bij

wereld veel opgestoken: ik heb er tot

de eerstvolgende redactievergade-

op de dag van vandaag profijt van!

ring op gekomen is. Want op de redactievergaderingen in het

Cees Kleinman heb ik zo’n tweeën-

Cementrum was altijd koffie in over-

half jaar meegemaakt als hoofdre-

vloede aanwezig. Als Cees na een

dacteur. Ik heb hem zien komen en

lange rit in zijn Jaguar arriveerde,

dat bracht de nodige verandering.

lustte hij wel een bak met “veel melk

“Kan het zonder aan de inhoud te

graag”. Omdat we alleen poedermelk

tornen niet kleuriger en aantrekkelij-

hadden, liet ik altijd een flink ‘slag-

ker?”, vroeg Cees zich af. Na enkele

schip’ afzinken in zijn kopje. Op de

gesprekken met de uitgever had hij

redactievergaderingen bedachten

het voor elkaar. Het blad voor en

we de thema’s voor de volgende

door constructeurs zou na 50 jaar in

nummers.

kleur verschijnen. Ook de redactieformule ging op de schop. In elk

Cees zat altijd vol ideeën. Een kleur-

nummer kwam een thema centraal

rijk mens, die ook graag mensen met

te staan en de artikelen werden

elkaar in contact bracht. Zo bracht

ondergebracht in drie vaste rubrie-

hij me op een van de vergaderingen

ken: Architectuur & Ontwerp, Con-

via zijn mobieltje in contact met

structie & Uitvoering en Onderzoek

Euromastdirecteur Jacqueline van

& Technologie.

Rijn, een naamgenote van mij. Kleurrijk Cement, Cees Kleinman legde er de

In januari 1999 verscheen het eerste

basis voor. Maar deze twee woorden

nummer met als thema ‘Grote

typeren ook de mens Cees Kleinman,

woongebouwen’. Als ‘trekker’ van dit

een kleurrijke bruggenbouwer.

12

☒

2012

Cees

Anja van den Bogaart

Naast al dat betonwerk Zomaar ineens zat ik daar tussen de redactieleden van het vakblad Cement. De een wist nog meer van cement en beton dan de ander en zeker meer dan ik. Gelukkig ging het niet altijd alleen maar over de inhoud. Qua bureauredactie en vormgeving lag er voldoende werk om actief mee te kunnen werken aan het mooie, hooggewaardeerde vakblad Cement. Dat het niet alleen maar technisch was, bleek wel uit een van de vergaderingen waarin je uitgebreid verslag deed van je wekelijkse trip naar de bakker: elke zaterdagmorgen wandelde je naar de bakker, waar je vers brood kocht. Daarnaast kocht je elke week een exemplaar van de Story en de Privé. Verbaasde blikken alom, maar je uitleg verklaarde alles: “Ik moet toch weten wat mijn studenten bezighoudt, zo naast hun studie en al dat betonwerk. Door deze andere vakbladen te lezen, blijf ik op de hoogte van wat er allemaal speelt tussen tvfilm- en sporthelden.“ Logisch toch…? In het kort geven deze twee beschrijMaar niet alleen studenten wisten je

vingen een duidelijk beeld van wie je

te vinden. Toen alle paniek rond Bos

bent: een professional die hoog aan-

en Lommer uitbrak, richtten de

geschreven staat in bouwend Neder-

media zich al snel op jou. Een came-

land en tegelijkertijd een professor

raploeg van het programma Zembla

die hoog aangeschreven staat bij zijn

kwam zelfs in het Cementrum langs

studenten. Hoeveel mensen kunnen

om jou op beeld vast te leggen,

je dat nazeggen?

zodat je via de televisie heel Nederland kon laten weten hoe jij erover

Voor nu en in de toekomst wens ik je

dacht.

heel veel geluk en gezondheid.

Cees

☒

2012

13

C U R B o uw & I nfra

Aa nb eve ling

Aanbeveling Richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement

1

Beschrijving De samenstelling en productie van Cement is een veelomvattend, tijdrovend en complex proces. De praktijk leert dat de rol van de hoofdredacteur in dit proces van doorslaggevende invloed is. Om de kwaliteit van Cement duurzaam te borgen heeft het bestuur van CUR Bouw & Infra daarom besloten aanbevelingen op te stellen voor de hoofdredactie. De grondslag voor deze aanbevelingen wordt gevormd door de wijze waarop prof.ir. C.S. Kleinman het hoofdredacteurschap van Cement de afgelopen 14 jaar heeft ingevuld.

2

Onderwerp en toepassingsgebied Deze CUR-Aanbeveling bevat richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement en is van toepassing op het vakblad zoals dit is te vinden op www.cementonline.nl.

3

Krachttermen Tijdens de redactievergaderingen is het gebruik van krachttermen toegestaan, in het bijzonder indien dit het werk betreft van architecten die er blijk van hebben gegeven niets (maar dan ook niets) te hebben begrepen van een constructief verantwoorde toepassing van beton.

Toelichting: In de afgelopen 14 jaar is wetenschappelijk aangetoond dat het gebruik van krachttermen een stimulerende werking heeft op de inzet van redactieleden en auteurs. Hierdoor worden de artikelen niet alleen krachtiger, maar ook constructiever.

4

Eigenschappen Kenmerkende eigenschappen van een goede hoofdredacteur zijn integriteit en zelfspot. Deze eigenschappen maken de maandelijkse redactievergaderingen tot een welkome afwisseling van het reguliere vergaderwerk.

5

Grondstofkeuze Artikelen waarin het materiaal cement als hoofdgrondstof ontbreekt zijn niet toegestaan, met dien verstande dat hiervan mag worden afgeweken indien de hoofdredacteur de mening is toegedaan dat de cementindustrie in het betreffende geval oogkleppen op heeft.

6

Dimensionering en toetsing Het is de taak van de hoofdredacteur om rekening te houden met de psychische, fysieke en emotionele draagkracht van de lezer. Indien hierover geen nadere gegevens bekend zijn mag de omvang van

Cement worden afgeleid uit:

14

2012

Cees

C U R B o uw & I nfra

Aa nb eve ling

pcem = ∑ [ qd · 0,5 µl / µa ] + N€ waarin:

pcem

is het totaal aantal pagina’s;



qd

is de diepgang van het betreffende artikel, op een schaal van 1 tot 10;



µl

is het gemiddelde IQ van de lezer van het betreffende artikel;



µa

is het geschatte IQ van de auteur van het betreffende artikel;



N€

is het aantal advertentiepagina’s.

De definitieve toetsing van zowel omvang als diepgang van Cement vindt plaats door de hoofdredacteur, die daarvan kort verslag doet in een bemoedigend, inspirerend en voor ieder begrijpelijk voorwoord aan het begin van elke uitgave.

7

Vakmanschap

7.1

Auteurs De inhoudelijke artikelen mogen slechts worden geschreven door auteurs, waarvan de deskundigheid voldoende is aangetoond. Indien hierover ook maar enige twijfel bestaat, dient onmiddellijk, in ieder geval voorafgaand aan definitieve publicatie, het oordeel te worden ingewonnen van de hoofdredacteur. Dit oordeel dient onverwijld te worden opgevolgd. Lezers

7.2

Naast technisch-inhoudelijke artikelen dient Cement regelmatig artikelen te bevatten van opvoedkundige aard. Hierin dient de lezer op vaderlijke, doch krachtige toon te worden aangesproken op zijn of haar professionaliteit en gedrag.

Toelichting: Voorbeelden van bedoelde oproepen zijn: • Een pleidooi voor de invoering van het rode boekje voor constructies: Berekeningen en schema’s aller constructeurs, verenigt u! [1] • Absolute voorwaarden voor de profilering van de constructeur zijn lef, inventiviteit en de wil om grenzen te verleggen. [2] • Voor schadegevallen, constructiefouten, instortingen en zettingsschades geldt dat alle betrokkenen volkomen openheid van zaken dienen te geven, opdat de lezers tijdig kennis kunnen nemen van de gemaakte fouten en hiermee verdere instortingen kunnen voorkomen.1) [3]

8

Literatuur

1.  Kleinman, C.S., Het rode boekje voor constructies. Cement 2007/4.



2.  Kleinman, C.S., Constructeur: word wakker! Cement 2004/1.



3.  Wapperom, H., interview in Cement 2011/8.

Martin van der Vliet Gouda, januari 2012

Cees

2012

15

“Jags, dat is mijn maat”

oef staalvezelbeton B TUe, met Hans Köhne, Cement&BetonCentrum Denken doe je in termen van groot en

bouwen en betonkernactivering voor

Wat wij delen is dat we niet afhanke-

Wat dat betreft, Cees, waardeer ik je

breed, ruimtelijk en concreet. In het

thermisch actieve gebouwen. De

lijk willen zijn van protocollen. We

bijzonder. Je geeft niet gauw op,

doen ben je doortastend, daadkrach-

Cementedities met deze thema’s zijn

hebben een idee, een visioen, gelo-

maar als het nodig is ben je flexibel

tig en royaal. Leven doe je met gevoel,

overigens in bredere kring verspreid,

ven daarin en willen dat bereiken.

genoeg om het op één na beste te

vanuit een groot hart en met warme

ten gunste van de merkbekendheid

Dat doel is niet gericht op persoon-

bereiken. Jouw gevoel voor humor

belangstelling. Leren wil je blijven

van het blad. Ondanks mijn beperkte

lijk voordeel, het goede doel is

is daarbij van grote waarde. Het

doen, lerend leven. In geen enkel

bijdrage aan de redactie, hebben we

gericht op vooruitgang van techniek

geluid van je gulle lach gemengd

opzicht klein of benepen. Cees, je bent

elkaar persoonlijk goed aangevoeld

ten dienste van mens en maatschap-

met enige zelfspot is ongelooflijk

een groot man.

en aangevuld en zijn bondgenoten

pij. Formaliteiten, financiën of per-

stimulerend. Onvergetelijk voor mij

geworden. Op een bijna samenzweer-

soonlijke belangen van anderen kun-

blijft de bezwijkproef voor publiek,

Onder jouw hoofdredacteurschap heb

derige manier zijn we begonnen aan

nen soms hinderlijk in de weg zitten.

als onderdeel van het proefproject

ik, in vergelijking met de jaren daar-

het proefproject staalvezelbeton, met

Dan verzinnen we een list om toch

staalvezelbeton in juni 2010. Het

voor, weinig bijgedragen aan het

de TU Eindhoven en vele partners uit

het doel te bereiken. Zo gemotiveerd

was een geweldige show, jij als

redactionele werk. Mijn rol was voor-

het bedrijfsleven. Jij was daarin de

de realisatie van een doel nastreven

spreekstalmeester die de verbluf-

namelijk een ander geluid te laten

wetenschappelijk verantwoordelijke

is niet zonder risico. Daar mag je niet

fende prestaties van het staalvezel-

horen, soms een dwarse koers op de

bij de TU/e en ik de initiator en coördi-

blind of doof voor zijn. En daar zit

beton verduidelijkte met de uit-

constructeursvisie voor te stellen. Met

nator aan de bouwindustriezijde. Jij

nou dat heerlijke spanningsveld om

drukking: “Deze belasting is dus ver-

als doel Cement in te bedden in de

deed wat ik vroeg en ik deed wat jij

enerzijds zo ver mogelijk te willen

gelijkbaar met vijf Jaguars. Sommi-

bredere marketingcommunicatie van

zei, zo ongeveer was de verhouding.

komen en anderzijds de risico’s te

gen meten in kN, ik in Jaguars, dat is

het Cement&BetonCentrum. Enkele

Dat was op intuïtie, zonder formele

beperken. Je moet toch altijd oog

mijn maat.” Cees, je bent een groot

thema’s die niet jouw eerste belang-

afspraak en het werkte fantastisch.

houden voor alternatieven. Gedre-

man.

stelling hadden zijn er zodoende toch

Zo’n perfecte match zal er niet snel

venheid mag niet ontaarden in hals-

in gekomen. Bijvoorbeeld duurzaam

nog eens zijn.

starrigheid.

16

2012

☒

Hans Köhne

Cees

Fred van Geest

Cees Kleinman, de prettige scepticus! Wanneer afscheid nemen aan de orde is, komt bij mij altijd de vraag naar boven: Hoe zal ik me iemand herinneren? En dat is nu ook bij jou aan de orde. Om je gerust te stellen, dat zijn geen vervelende herinneringen. Kritisch, analytisch, humoristisch en de zaken lekker relativeren. Ik herinner me uitspraken als: “Het managen van een bureau deed je er vroeger toch even bij?”. Dus helemaal geen managementlaag of bureaucratie! Ook het open staan voor andere constructiematerialen, dus niet de enge hokjesgeest van weleer, is verfrissend en soms ook wel lekker recalcitrant. Als ontwerper heb je een open oog voor vormgeving. Of het nu hoogbouw of metrostations betreft, beide uitersten hebben je belangsteling. Kortom, het was bijzonder prettig samenwerken, waarbij jouw eigenschappen als het scherp van geest blijven en het kritisch beschouwen van zaken mij tot voorbeeld hebben gediend, evenals de manier waarop je voor de waarheid kiest in zaken waar grote belangen spelen. Ik wens jou en diegenen die je dierbaar zijn, alle goeds en gezondheid toe in de komende fase.

Cees

☒

2012

17

Paul Lagendijk

Een filosofisch moment tussen een kleine 100 pagina’s techniek

Ik werd gevraagd of ik in circa 400

ook daarbuiten) zorgen voor nieu-

te analyseren en de resultaten daar-

woorden mijn beeld van Cees Klein-

we ideeën die het beeld van

van het liefst direct met de buiten-

man wilde schetsen in zijn rol als

Cement hebben bepaald: geen ver-

wereld wil delen in Cement, ook als

hoofdredacteur van Cement. Zowaar

nieuwing om de vernieuwing zelf,

die resultaten niet iedereen vrolijk

geen eenvoudige opgave. Ik lees

maar er een duidelijke visie bij heb-

stemmen. Ik herinner me nog dat ik

altijd met veel plezier en bewonde-

ben. In de periode die ik heb mee-

Cees toevallig tegenkwam op 31

ring Cees’ redactionele inleiding in

gemaakt werd Cement gedragen

december 2010 in Valkenburg. In de

Cement, die ongeveer dezelfde

door de driehoek Cees Kleinman,

winterse kou vertelde hij zeker een

omvang heeft. Vaak dacht ik bij het

Henk Wapperom en Jacques Lins-

half uur lang over zijn worsteling

lezen met enige jaloezie: “Ik wou dat

sen. De goede interactie tussen die

hoe met zijn inmiddels vergaarde

ik zo kon schrijven”. Een filosofisch

drie mannen vond ik goed om te

kennis over het voortijdige bezwij-

moment tussen een kleine 100

zien. Maar zijn inbreng werkte ook

ken van kanaalplaatvloeren bij

pagina’s techniek, met een gezonde

voor de andere redactieleden sti-

brand om te gaan. Met veel moeite

dosis cynisme. Dit beeld heb ik van

mulerend. Er was in die redactiever-

wist hij zich echter te beheersen om

zowel zijn teksten als zijn persoon.

gaderingen veel ruimte om te

zijn bevindingen niet eerder dan in

brainstormen waarbij de inbreng

Cement 2011/5 te publiceren.

Als lid van de redactie heb ik Cees

van iedereen als belangrijk werd

Zodoende kon de prefab-industrie in

ook van dichterbij mee mogen

gezien. Het creëren van een derge-

dezelfde editie tenminste ook haar

maken. Ik ken hem niet door en

lijke sfeer is een compliment aan de

kijk op de zaak geven. Ik hoop dat

door en misschien zit ik er wel hele-

redactie, maar zeker ook aan de

Cees bij het verder ontwikkelen van

maal naast. Maar de redactieverga-

voorzitter.

het inzicht in de brandwerendheid van kanaalplaatvloeren ook na zijn

deringen met Cees als voorzitter

18

waren in elk geval nooit saai. Inte-

Cees is iemand die op basis van

afscheid op de hem kenmerkende

gendeel! Zijn creatieve geest en zijn

gezond verstand en eenvoudige

kritische wijze blijft mee discussië-

kennis van zijn vakgebied (maar

rekenmodellen een probleem weet

ren.

2012

☒

Cees

René Braam

Een zware taak

Terugkijken op veertien jaar hoofdre-

sche noten gekraakt. Streng maar

werp van discussie geweest en zal

toch goed tot uitdrukking komen in

dacteurschap van Cees is lastig als je

rechtvaardig. In verscheidene interes-

dat ook blijven. De omslag van

de gedrukte versie. Online moet ook

zelf pas vanaf februari 2008 zitting

sante thema’s was Cees spraakma-

gedrukte naar digitale informatie is

niet leiden tot haastwerk. Er moet

hebt in de redactie. Dat betekent ech-

kend. Denk maar terug aan de tanden

niet aan de redactie voorbijgegaan.

ruimte blijven voor voldoende toet-

ter niet dat vier jaren niet representa-

en nokken, of de kanaalplaatvloeren

De lezer heeft kennis kunnen maken

sing en overpeinzing. Kortom, de

tief kunnen zijn. Als ik kijk naar hoofd-

bij brand. Hij beschouwde het doel

met grote stappen, zoals het digitaal

artikelen worden gewaardeerd en

redacteurschap dan heb ik de volgen-

van Cement om de lezer tijdig en com-

archief en de artikelen die alleen nog

dat moet zo blijven. De lezer staat

de indruk gekregen: de hoofdredac-

pleet te informeren. De ervaringen

online aangeboden worden. Dat

centraal.

teur stuurt op hoofdzaken, zet de lij-

van Cees uit de praktijk, het onderwijs

laatste is mede een gevolg van de

nen uit en verzand niet in details, heeft

en het onderzoek maakten dat de

populariteit van het tijdschrift. Het

Terugkijkend op vier jaar redactie-

een vooruitziende blik en een gevoel

lezer een compleet overzicht kreeg

aanbod aan artikelen is te groot en

vergaderingen met Cees heb ik

voor wat leeft in de bouwwereld. De

aangereikt. Die aanpak kenmerkt de

te divers om allemaal in de gedrukte

geleerd dat de hoofdredacteur de

verdere technische invulling en con-

persoon Cees, die als onderzoeker

uitgave mee te nemen. Het bedrijfs-

spin in het web is. Lijnen naar de toe-

trole van de artikelen zelf, dat is aan de

sprak van ‘meten is weten’, maar die

leven publiceert, zo blijkt, graag in

komst uitzetten, clustering rond the-

auteurs en de eindredactie. Die opzet

zeker ook de uitkomsten uit de prak-

Cement. Dat mag de hoofdredacteur

ma’s en flexibiliteit. Want niets is

is de voorbije jaren aangehouden en

tijk en het onderwijs vertaalde naar

als een compliment beschouwen.

zeker en veranderingen volgen

naar bleek was er altijd een ruime

bruikbare informatie voor de lezer of

Maar, wordt straks alles alleen nog

elkaar snel op. Een zware taak voor

voorraad aan thema’s.

toehoorder.

maar digitaal? Cees heeft daar zijn

een hoofdredacteur. Een hele presta-

bedenkingen over. Het tijdschrift

tie om veertien jaar die strijd met

Flexibiliteit van de redactie werd wel

De vorm waarin informatie wordt

moet aansprekend en mooi zijn, met

volle overgave en toewijding aan te

eens gevraagd. Soms werden kriti-

aangeboden is regelmatig onder-

veel zorg aan illustraties, die vooral

zijn gegaan.

Cees

2012

☒

19

René Sterken

Geen beroerd persoon Na veertien jaren hoofdredacteur te zijn geweest van het fantastische vakblad Cement ga je ons verlaten en de voorzittershamer overgeven aan Dick Hordijk. Hoewel ik uiteraard blij ben met jouw opvolger Dick, blijf ik toch met een fikse kater zitten door het feit dat jij ons vaarwel gaat zeggen. Ik zal je uitleggen waarom. Toen ik zes jaar geleden voor het eerst een oriënterende redactievergadering bij mocht wonen, waarbij de toenmalige redactie en ikzelf aan elkaar konden ruiken, was jouw nuchtere en ontwapenende eindconclusie: geen beroerd persoon, valt niet tegen, laten we het maar proberen. In het begin dacht ik wel eens, heeft hij die vergadering wel onder controle. Regelmatig zwabberde het alle kanten op. Later realiseerde ik me dat die ruimte nodig was om voor bepaalde onderwerpen tot goed afgewogen conclusies te komen. En wat in de ene vergadering niet aan de orde kwam, was de volgende keer wel aan de beurt.

maar ook vastberaden en standvas-

leiding hebben we toch maar mooi

tig je onderzoeken uitvoert en je

een fiks aantal prachtnummers afge-

Belangrijker vind ik het dat ik altijd

mening ventileert. Eigenwijze men-

leverd. Je bleef altijd jezelf en dat is

met veel plezier heb deelgenomen

sen zijn óf geniaal, óf ze zijn oerstom.

maar goed ook, er zijn al anderen

aan de redactievergaderingen. Niet

Helaas behoren de meeste tot de

genoeg.

in de laatste plaats door jouw bezie-

tweede categorie. Maar Cees, ik kan

Cees, bedankt voor de fijne en inspi-

lende, enthousiaste en inspirerende

je geruststellen, jij behoort tot de

rerende samenwerking en ik wens je

leiding. Met name jouw gevoel voor

eerste categorie.

het allerbeste voor de toekomst.

zelfspot, vind ik bijzonder. Bij jou

Ook bij het zoeken naar de juiste

Hartelijke groet,

geldt het motto: ‘Een dag niet gela-

balans tussen techniek en commer-

René

chen is een dag niet geleefd’ en als er

cie voor ons vakblad wist jij altijd de

geen tijd en ruimte is voor de nar

juiste koers te varen. Door jouw gro-

dan gaat het niet goed in het leven.

te netwerk hadden we veel ingan-

Daar staat tegenover dat je op je

gen voor informatie of auteurs voor

vakgebied zeer deskundig, serieus

onze artikelen. Onder jouw bevlogen

☒

humor, doorspekt met cynisme en

20

2012

Cees

Æbele Kluwer

Een vakblad zonder papier is als bouwen zonder cement Ik maakte pas vrij kort geleden

mij als nieuwe uitgever gekeken.

ziet Cees nieuwe dingen vaker als

En belangrijker misschien nog wel

kennis met Cees. Begin 2007 om

‘Was ik niet te commercieel, zou ik

een kans. Daarmee was het ijs snel

zijn de eerste stapjes richting een

precies te zijn. Ik was de nieuwe

‘hun’ blad niet verkwanselen voor

gebroken. In de afgelopen jaren heb-

multimediaal kennisplatform door

‘commerciële’ uitgever van het blad

eigen gewin?’ en meer van dat soort

ben we samen met Cees en het

het uitbouwen van de website en

waar hij hoofdredacteur van was.

overwegingen hoorden daarbij.

Cement&BetonCentrum een groot

het aanbieden van het online archief.

aantal veranderingen bij het vakblad

Hoewel Cees nog wel eens iets heeft

Het uitgeven van een blad als Cement is een hele eer. Het is een

Maar niet bij Cees, die heb ik leren

doorgevoerd. Zo hebben we bij het

geroepen over een cd-rommetje,

degelijke titel, met een uitstekende

kennen als degelijk maar zeker niet

60-jarig jubileum het blad eens gere-

volgt hij de ontwikkelingen online

reputatie. Het was ook een zeer

traditioneel. Hij zag de komst van

styled en de redactionele formule

met grote belangstelling. “Mag ik

traditionele titel. Door sommigen

een commerciële uitgever als een

aangepast.

niet nog wat langer blijven?”, was

werd er met de nodige argwaan naar

kans. Zoals ik al snel kon vaststellen,

zijn reactie bij een presentatie over te toekomst van digitale kennisproducten. Dat had wat mij betreft gerust gemogen. Eén wens van Cees is helaas nooit in vervulling gegaan. Een nummer van het vakblad Cement met als thema ‘Bouwen zonder cement’. Misschien kunnen we daar online nog wat mee!

Cees

2012

☒

21

Jacques Linssen

“Geestelijk gestoord”

Het bleek onvermijdelijk: Cees Klein-

interessant en belangrijk. Maar ook

heid nam, als ze op de TU weer eens

lijk, beetje saai vakblad naar een

man stopt als hoofdredacteur van

geanimeerd en plezierig. Dankzij Cees.

het belang van het constructievak niet

eigentijds, haast glossy magazine met

Cement. Aan dit gegeven hebben we

Altijd in voor een grap of een leuke

onderkenden, of als iedereen BIM de

commerciële levensvatbaarheid. Cees

al geruime tijd kunnen wennen, want

kwinkslag. Altijd creatieve ideeën ook.

hemel inprees. “Geestelijk gestoord”,

had als geen ander door dat commer-

al in 2009 kondigde dit afscheid zich

Hoewel die niet altijd zijn verwezen-

noemde Cees het. Per vergadering wel

cie en nieuwe media in deze tijd zo

aan. Maar dat bleek te vroeg. Onder

lijkt. Een nummer over metro’s over de

een paar keer.

enorm belangrijk zijn. Het waren juist

meer omdat er niet snel een geschikte

hele wereld, een nummer over bou-

opvolger beschikbaar was. Maar was

wen zonder cement. Ze zijn het sta-

Uiteraard heeft Cees inhoudelijk

in het hoofdredacteurschap. Eigenlijk

dat wel de echte reden? Was het niet

dium van idee nooit gepasseerd. Dat

behoorlijk zijn stempel weten te druk-

wilde hij dan ook helemaal niet stop-

veel bepalender dat Cees zelf hele-

geldt ook voor misschien wel zijn

ken op het vakblad met kwesties als

pen.

maal niet wilde stoppen? En dat

grootste wens: een fusie tussen

nokken, staalvezelbeton en kanaal-

bovendien de uitgever en de redactie

Bouwen met Staal en Cement tot één

plaatvloeren. Maar ook de creatieve en

Maar helaas is zijn afscheid onvermij-

ook helemaal niet wilden dat hij zou

gezaghebbend blad voor de construc-

commerciële kant van de zaak verloor

delijk. Om nog maar eens een cliché

stoppen? Want bij het opstellen van

teur.

hij nooit uit het oog. Integendeel.

aan te halen: je moet stoppen op het

Altijd meedenkend over nieuwe vor-

hoogtepunt. Cees wilde voorkomen

een profiel voor nieuwe hoofdredac-

deze aspecten die Cees zo aantrokken

teur bleek er eigenlijk maar één

Als Cees het ergens niet mee eens was

men van kennisoverdracht, nieuwe

dat er ook maar enige indruk zou ont-

geschikte kandidaat: Cees Kleinman.

liet hij het weten ook. Als bouwers niet

manieren van geld verdienen, nieuwe

staan dat hij te lang is doorgegaan. En dat siert hem.

bereid waren geld te steken in onder-

media. Niet voor niets heeft het vak-

Redactievergaderingen onder zijn lei-

zoek bijvoorbeeld. Of als de prefab-

blad zich onder zijn leiding weten om

ding waren groots. Inhoudelijk zeer

industrie te weinig verantwoordelijk-

te vormen van een degelijk, inhoude-

22

2012

Cees bedankt!

☒

Cees

Binnenkort verkrijgbaar… NUMM MMER NU ER 86 86 EBRUA FFEBR UARI RI201 20122

Dick Hordijk

“Je weet ook vaak op een heel bijzondere wijze zak en duidelijk te maken. Zo is er het verhaal dat jij, toen er nog het systeem van tijds chrijven was, had bedach t om zwangerschapsverlof in te vullen.” Frans Luijten

“Wat hij ook doet hij doe t het op zijn ‘Kleinmans’. Hij weet er altijd een bep aalde draai aan te geven, zodanig dat het absoluu t afwijkt van de standaa rd of van wat je zou verwach ten.” Siebe de Boer

“Toen Dick Hordijk vertelde dat ik hem kwam assisteren met prefab beto n liep Cees op me af en drukte vrijwel te pletter tege n zijn borst onder het roepen van welkom, wel kom, welkom. ”

Meer informatie en gratis

De nieuwe KOersief van studievereniging KOers TU/e). (Constructief Ontwerpen, In dit themanummer ‘De eciale constructieve campus’ sp id van aandacht aan het afsche j was prof.ir. Cees Kleinman. Hi raar van 1993 tot 2012 hoogle aan de Constructief Ontwerpen TU Eindhoven.

bestellen: www.KOersT

Ue.nl

De constructieve campus

interview

Eeuwig jong, én eigenwijs

Cees Kleinman 24

2012

Cees

1

1 Cees Kleinman in het Van Musschenbroeck Laboratorium  foto: Peter de Koning / PDK Foto

Zijn allervroegste herinneringen ademen “die heerlijke geur van cement”. Op de bouwplaats met een pet op achter de steenwagen lopen, sjouwen, opperen, specie maken: dat oerbeeld van bouwen zal hem altijd bijblijven. Aan de vooravond van zijn afscheid als hoogleraar in Eindhoven én als hoofdredacteur van Cement, blikt Cees Kleinman tevreden, maar toch ook met enige weemoed terug op een leven in de bouw.

Op de middelbare school gaan alle vakken goed, maar de meeste aanleg heeft Kleinman voor de exacte richting. Omdat zijn vader een aannemingsbedrijf heeft, ligt een vervolgstudie in de bouwtechniek voor de hand. Even twijfelt hij over een carrière als chirurg, maar na het zien van een nogal bloederige film van een hartoperatie is hij in elk geval genezen. Eenmaal in Delft moet hij nog kiezen tussen Bouwkunde en Civiele techniek. “Ik heb even bij Bouwkunde gekeken, maar vond het daar maar een archaïsch zooitje: een beetje knutselen en gelul over kleuren, de spanning van een lijn,… Ik dacht: ‘Ik wil een vak leren, inhoudelijk bezig zijn’. Civiele techniek was daarom voor mij een perfecte opleiding, het paste bij me en ik kon er alle kanten mee op: de ontwerpkant, maar ook de theoretische kant, zowel theoretisch/experimenteel als theoretisch/ constructief.” Hij studeert uiteindelijk af in de richting theoretisch/constructief. “Dat waren heel veel kromme d’s, Fourieranalyse, mathematische methode, trillingen. Het accent lag vooral op mechanica en wiskunde en de toepassing daarvan.”

CV an naam  prof.ir. Cees Kleinm leeftijd  66 jaar techniek opleiding  TU Delft, Civiele sky en werkgevers  AIA, Grabow an inm Kle , ven Poort, TU Eindho Holding

Foto foto: Peter de Koning / PDK

interview

“Het werk dat je maakt en goed vakmanschap daarbij, zijn de allerbeste acquisiteurs” Assistent van Haas ‘Jong’ en ‘eigenwijs’ zijn twee kwaliteiten die maken dat hij opvalt. Docenten valt hij in de rede als hij vindt dat ze het fout doen. Regelmatig moet hij van een hoogleraar “dan maar naar voren komen als je het zo goed weet!” Dat laat hij zich geen twee keer zeggen! “De laatste bij wie ik dat flikte, was professor Haas, de hoogleraar Beton. Hij stond op een gegeven ogenblik verschrikkelijk te haspelen, waarop ik zijn schrijfsels op het bord verbeterde. Na afloop van het college vroeg hij me naar zijn ‘kabinet’ te komen. Ik dacht: ‘Nu krijg ik wat te horen!’ Hij wilde me echter als zijn assistent hebben. Ik was zeer verrast, maar hapte gretig toe. Ik was net 21 geworden en mijn vader had zijn belofte gestand gedaan mijn studie slechts tot die leeftijd te betalen. Ik kon het geld dus goed gebruiken en had nu ineens een royaal inkomen tijdens de rest van mijn studie.” Haas heeft een zwak voor Kleinman en regelt de nodige tijdelijke werkplekken voor hem. Tijdens de eerstvolgende zomervakantie komt hij zo voor een klus van twee maanden in ZuidLimburg terecht, waar hij en passant zijn latere vrouw ontmoet. Haas heeft nog meer, wat kleinere klussen voor hem in het zuiden. Kleinman klaart ze vaak in een weekend, voordat hij weer naar Delft terugkeert. Een zomer later doet

2

26

2012

hij als 22-jarige een opdracht van twee maanden in Heerlen bij AIA, architecten-/ingenieursassociatie A.W. Groenendijk. “Ik had een prima relatie met Haas, die tot zijn dood in stand is gebleven. Hij heeft me een enorme liefde voor het vak bijgebracht. Het gaat niet alleen om het vergaren van kennis om het vak uit te oefenen, maar ook om het genieten van de schoonheid van wat je met dat vak kunt doen.” Als assistent schrijft hij voor Haas enkele collegedictaten. Ook komen er nu en dan mensen uit het buitenland, die hij helpt met bijvoorbeeld hyparschalen. Verder bezoekt hij af en toe een congres. “Daar zat ik dan met mijn 22 jaar, aan tafel tussen, in mijn ogen, de groten der aarde. Ik keek aanvankelijk enorm op tegen al die intelligentsia, maar ze waren natuurlijk ook maar gewoon mensen. Bij hen vergeleken was ik nog een ‘pikkie’. Sociaal-maatschappelijk was ik een ei van wat heb ik jou daar, die van de hele wereld nog niets snapte, maar wel van het vak.”

Directeur Het contract met AIA voorziet erin dat hij na zijn studie bij het bureau mag terugkeren. Als het in 1968 zover is, werkt hij er ook korte tijd als constructeur. Tevens treedt hij vrijwel direct in het huwelijk. Een jaar later moet hij bij de SRO-A in Breda de officiersopleiding volgen. Nadat hij weer is afgezwaaid, wordt hij bij AIA meteen directeur van de constructieafdeling en adjunct-directeur van de holding. “Ik heb er nooit bij stilgestaan dat een directeursfunctie op zo’n jonge leeftijd iets bijzonders was. Ja, ik was verantwoordelijk voor het ontwerp, maar ik rekende en tekende het ook zelf. De tekenkamer maakte er vervolgens wel weer iets fatsoenlijks van. Ook kwam ik op de bouw; leiding geven was eigenlijk hetzelfde als wat een projectmanager deed.” Kleinman ontwerpt onder meer het staaloverslagbedrijf Lommaert in Born en ondergrondse parkeergarages in Heerlen en onder het Vrijthof te Maastricht. Dan wordt AIA in 1971 overgenomen door de Heidemij. “Het salaris dat ik bij AIA als directeur én 26-jarige inmiddels verdiende, paste niet in de salarisschalen van de Heidemij. De directeur Personeelszaken vertelde me daarom dat hij noodgedwongen mijn salaris minimaal een jaar of tien moest bevriezen!” Dan polst professor Haas hem voor een directeursfunctie bij het vermaarde ingenieursbureau Grabowsky en Poort. “Dat bureau was in het vakgebied toch wel een van de allerbeste van Neder-

Cees

2 Het Pieter van Musschenbroeck Labo­ ratorium waar Kleinman menig onderzoek uit­ voert en begeleidt 3 Statenzaal in het Pro­vincie­huis in Maastricht met Arabisch wiel als plafond  foto: Loraine Bodewes / Novum

3

land. Haas was er commissaris en had me aanbevolen bij Harold Grabowsky. Ik was amper 27, maar had toch al de nodige jaren werkervaring. Ik hoefde al met al niet lang te twijfelen.”

Grabowsky en Poort Zes vestigingen en ruim 100 personeelsleden heeft Grabowsky en Poort in 1972, wanneer Kleinman directeur wordt van de vestiging Maastricht. “Het was feitelijk een opvolgingskwestie. De drie eigenaren – Harold Grabowsky, Johan Poort en Jan van den Berg – hadden ieder een derde van de aandelen, maar waren vijftigers. Voor de continuïteit van het bedrijf zochten ze jonge, enthousiaste mensen. Mensen die hen later konden opvolgen.” Er is in het zuiden veel werk voor de industrie, onder meer Melchior, DSM, ENCI en de papierfabriek van KNP. “Werken voor de industrie ging heel veel op urenbasis. De prijs voor een

Cees

2012

adviseur is dan helemaal niet zo belangrijk. Kennis, kunde en op tijd klaar, zijn veel belangrijker dan welk honorarium dan ook.” Vanuit Maastricht stuurt hij tevens een bureau in Düsseldorf aan, met uitsluitend projecten voor de Duitse markt. “We hebben bijvoorbeeld het hoofdkantoor van de Rheinisch/Westfälische Elektrizitätswerke (RWE) in Essen ontworpen (foto 2). Verder deden we samen met de beroemde professor Zerna, die onze partner was, allerlei projecten.” ‘Thuis’ in Maastricht werkt hij aan het Boschstraatplan: grootschalige binnenstedelijke woningbouw. Voor de Europese woningbouwmarkt transformeert hij samen met architect Rinus Goud en Gerd Cleuren, een collega-architect uit Aken, het Finse Dominosysteem tot het CS-systeem: een demontabel systeem van stalen dragers en prefab betonnen platen in cassettevorm. CS staat daarbij voor Cornelis Sacharias, zijn voornamen.

27

interview 4 Artist Imprtession van de Nieuwe Euromast 5 Uitvoering van het hoofdkantoor van de Rheinisch/ Westfälische Elektrizitäts­werke (RWE) in Essen 6 De ‘nokkenkwestie’ zorgt voor veel opschudding in de constructeurswereld

Directeur-eigenaar In 1975 wordt Kleinman directeur van de holding Grabowsky en Poort. Twee jaar later krijgt hij de kans zich in de holding in te kopen. Hij is dan 32 jaar oud. “Ik kreeg na wat onderhandelen een kwart van het bedrijf aangeboden. Hugo Snoek, een andere jonge directeur, kreeg ook een kwart en het aandeel van Johan Poort werd vergroot tot de helft.” Veel geld om de aandelen te kunnen kopen, hebben ze echter niet. “Een vriend van mij kon gelukkig een financiering regelen, maar vervolgens was het wel hard werken! Het duurde wel een jaar of tien voordat we van die financiering verlost waren. We waren nu wel directeur-eigenaar, maar moesten ons he-le-maal uit de naad werken om het hoofd boven water te kunnen houden. Ik deed alles zelf: mensen aannemen, projecten verwerven, constructeur én projectleider spelen, soms zelfs lichtdrukker zijn.” Technici aansturen vindt hij overigens helemaal niet moeilijk. “Technici houden allemaal van hun vak. Een beton- of staaltekenaar of- constructeur: ze zijn zelf zó bevlogen. Als je maar een goede praatpaal voor ze bent of waardering voor ze hebt, dan gaan ze voor je door het vuur.” Ook het projecten verwerven valt mee. “Als je goed werk aflevert, krijg je vanzelf een goede relatie met ontwikkelaars, architecten en aannemers, met opdrachtgevers. Het werk dat je maakt en goed vakmanschap daarbij, zijn de allerbeste acquisiteurs.” Binnen de holding krijgt hij Zuid-Nederland als aandachtsgebied. Daar komen al gauw Duitsland en later ook België bij. Eens per maand vergaderen de directieleden plenair. “Management vergde maar een klein deel van onze aandacht; we waren eigenlijk altijd technisch-inhoudelijk bezig.” Om zich financieel-economisch staande te kunnen houden, volgt hij de nodige studies en opleidingen in dat vakgebied. Het maakt hem sterker in de onderhandelingen met banken, zeker op de momenten als het economisch wat minder voor de wind gaat. Toch zijn dit de periodes waarin hij zich het minst op zijn

4

28

5

gemak voelt. “Elke keer als er een crisis was, dan kwam dat in de bouw dubbel zo hard aan. Dan was ik gedwongen om van mensen in de organisatie afscheid te nemen. Ik liep dan met maagpijn rond en kon nauwelijks de slaap vatten. Wel sprak ik altijd met de betrokkenen af dat ik hen als eerste weer in dienst zou nemen, zodra de bouw zou aantrekken.”

Multidisciplinair Industriebouw, infrabouw, woningbouw en utiliteitsbouw: Grabowsky en Poort werkt voor alle sectoren in de markt. “In de infrasector werden aanvankelijk vrijwel alle grote kunstwerken door Rijkswaterstaat of de provinciale waterstaten ontworpen. Als particulier bureau kwam je daar niet tussen. In Duitsland mochten we gelukkig wel een paar voorgespannen bruggen doen en vanuit die expertise zijn we ook in de bruggenwereld in Nederland terechtgekomen. En spoorweginfrastructuur werd aanvankelijk uitsluitend door NS zelf gedaan. Toen dit bureau werd opgesplitst, hebben wij het vrijgekomen deel (Articon, red.) gekocht en zaten we opeens ook daar middenin.” Eind jaren tachtig krijgt hij de verantwoordelijkheid voor een groot spoorwegproject in Indonesië. “Het was een opdracht voor de Nederlandse overheid. Op Sumatra en Java moesten we 1000 km railinfra, met daarin zo’n 600 bruggen en viaducten, geschikt maken voor de toekomst. De infrastructuur moest zowel worden verbouwd en versterkt als nieuw gebouwd. De opdracht omvatte grondmechanisch, hydrologisch en constructief onderzoek. Voor het nemen van bodemmonsters hadden we een trein ingericht als sondeerwagen.” Van alle disciplines voelt Kleinman zich echter het meest aangetrokken tot de utiliteitsbouw. “Het mooie in de utiliteitsbouw is de samenwerking en de integratie met een heleboel andere disciplines. In de utiliteitsbouw wordt er veel meer van je ontwerpkennis geëist. Het is niet zo dat je exact ontwerpt wat er later zal worden gebouwd; nee, je ontwikkelt een stel varianten en kijkt vervolgens welke variant het beste bij de visie en de filosofie past van wat de architect wil uitstralen.

2012

Cees

6

Voor het provinciehuis in Maastricht zat ik samen met de architect soms zaterdagen en zondagen te schetsen, net zolang tot we zeiden: ‘Nu hebben we hem, dit is wat het zijn moet’. En dat we gelijk kregen blijkt wel uit het feit dat in het Cementrum in ’s-Hertogenbosch (hoofdkantoor ENCI en Mebin, red.) jarenlang een foto van de statenzaal van het provinciehuis als een soort blikvanger voor de mogelijkheden van beton werd tentoongesteld (foto 3). Dat Arabische wiel in zichtbeton als plafond was schitterend!”

Arcadis Het bureau intussen groeit verder. Vanuit de afdeling Planeconomie doet Milieu zijn intrede. Daarna worden enkele E+Wbedrijven gekocht en ten slotte volgt projectmanagementbureau Starke Diekstra. “We konden nu totaalprojecten aan en waren niet meer alleen afhankelijk van het spelen van constructeur. Soms waren we zelfs gedelegeerd opdrachtgever.” In 1997, een kwart eeuw nadat hij bij Grabowsky en Poort is begonnen, speelt wederom de discussie over de continuïteit. “Het bedrijf aan een aantal medewerkers verkopen was nu echter niet meer realistisch, want met inmiddels 1000 mensen waren we 10 x zo groot als 25 jaar daarvoor.” Het is de periode dat iedereen zich voorbereidt op ‘Europa’. Grote Franse aannemers tonen interesse, op zoek naar versterking van de marktpositie. Ook de Heidemij komt langs. “Bij hen hadden we het goede gevoel dat we zo ook het beste bureau van Europa konden worden. We waren wel internationaal actief, maar niet in alle disciplines in dezelfde mate. We zagen het ook als een sprong voorwaarts.” Kleinman blijft nog een jaar verbonden als adviseur van de directie – door het concurrentiebeding dat hij meekrijgt kan hij toch niet anders – en maakt de naamsverandering tot Arcadis mee. Na twee jaar is hij weer ‘vrij man’.

Cees

Cement Medio 1997 nodigt Cement-redacteur Pieter Spits hem uit voor een rondetafelbijeenkomst over de toekomst van het vakblad. Het vakblad bevindt zich dan aan de vooravond van het 50-jarig bestaan. Kleinman is bij Cement een tamelijk onbekende. “Ik lees Cement al sinds 1967. Mijn eerste publicatie dateert van 1981: de ondergrondse parkeergarage aan de OLV Wal in omgekeerde bouwvolgorde, in Maastricht. Kort daarna schreef ik over de bouw van het hoofdkantoor van RWE te Essen en in een internationaal vaktijdschrift publiceerde ik over grondparameters in Indonesië. Maar verder publiceerde ik niet zoveel; daar had ik helemaal geen tijd voor. Bovendien zat ik niet in het ‘wereldje’, omdat ik ‘helemaal in Zuid-Limburg’ woonde. Ik heb weleens deel uitgemaakt van een Stupré-commissie, maar als er een keer een vergadering was voor Betonvereniging, CUR of Stupré, dan was dat altijd in Amsterdam of Rotterdam. Nodigde ik hen vervolgens naar het zuiden, dan was Eindhoven al ver. Ik vond het verder goed zo.” Spits vraagt hem dan toch als hoofdredacteur. “Ik heb eerst even de kat uit de boom gekeken en enkele redactievergaderingen bijgewoond. Maar die term – ‘redactievergadering’ – klopte helemaal niet met de inhoud: er werd niet vooruitgeblikt naar de artikelen die moesten komen, maar slechts besproken wat er was gepubliceerd. Ik vond het desondanks een uitdaging dat Cement een beetje om te bouwen. Ik zie me nog zitten met allemaal uit elkaar gescheurde, oude Cementen om daar een dummy themanummer van te maken. Harde of slappe kaft, nietjes of rechte rug, de discussies die we hebben gehad. In het begin was het toch wel een verandering, ook voor de overige redactieleden. We hebben open en constructief het blad omgevormd tot wat het nu is. Dat is de verdienste van iedereen die aan tafel zat.” Menig actueel thema wordt behandeld, zoals de ‘nokkenkwestie’ en de brandwerendheid van kanaalplaten. Ook constructieve veiligheid ontbreekt niet op de agenda. “Ik vind het wel

2012

29

interview

“Er zijn mensen die aan de lopende band publiceren, maar die nog geen fietsenhok hebben gebouwd” jammer dat we nooit echt in thema’s de bouwfouten aan de orde hebben kunnen stellen. We kregen nooit medewerking: het lag onder de rechter of er was nog geen uitspraak. De werkgroep ‘Leren van instortingen’ heeft alleen maar de bekende gevallen onderzocht, terwijl we juist over al die andere, onbekendere zaken zouden hebben moeten rapporteren.”

Onderwijs Al vrijwel vanaf het begin van zijn loopbaan bemoeit Cees Kleinman zich ook met het onderwijs. Vanaf 1972 doceert hij Technische Wetenschappen aan de Academie van Bouwkunst in Maastricht. Als professor Dick Dicke in 1990 afzwaait aan de TU Delft, wil Rinus Goud, de toenmalige decaan van de faculteit Bouwkunde hem als diens opvolger. Voor de tweede maal in zijn leven bezoekt hij het faculteitsgebouw, om te concluderen dat daar niets is veranderd. “Ik overlegde even met mijn partners Hugo en Johan. Omdat we nog middenin de strijd naar voren zaten, heb ik het verzoek afgeslagen.” Twee jaar later echter wordt hij benaderd voor de leerstoel Constructief Ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde van de TU

Eindhoven, een 0,5 fte functie. Hij aarzelt opnieuw. Inmiddels zijn Dick van Dijk en Herbert de Vries als partner toegetreden en bevindt Grabowsky en Poort zich in een wat rustiger vaarwater. “We hebben wat geschoven met aandachtsgebieden. Ik zou me voor het bedrijf meer met de ontwikkeling van het vak gaan bezighouden en strategieën ontwikkelen. Voor de dagelijkse gang van zaken werden vestigingsdirecteuren aangesteld. Zo kreeg ik de handen vrij voor de leerstoel.” Voor de vorm moet hij nog wel solliciteren. “Op gesprek bij de benoemingscommissie liet ik al mijn publicaties zien: drie in totaal! Dat vond men toch wel wat weinig. Daarop zei ik: ‘Als jullie willen zien wat ik zoal kan, laten we dan maar een bus huren en op excursie gaan langs alles wat ik heb gemaakt!’ Ik vind dat er veel te veel de focus wordt gelegd op publiceren. Alsof dat gelijk staat aan kennis. Er zijn mensen die aan de lopende band publiceren, maar die nog geen fietsenhok hebben gebouwd!” Hij wordt aangesteld en tegelijk met zijn benoeming in Eindhoven neemt hij afscheid van de Academie van Bouwkunst in Maastricht. Onderwijs en onderzoek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hij geniet ervan: “Bezig zijn met studenten, dingen uitzoeken, kleine stapjes voorwaarts zetten, afstudeerders en promovendi begeleiden die een stuk van het vak leren en van wie ikzelf ook wat leer. Eigenlijk is dat de ideale mix om op hoog niveau het vak uit te oefenen! Het is fantastisch om dingen uit te zoeken, nieuwe wegen te ontdekken. Ook wegen

8

30

2012

8 Het proefproject staalvezelbeton in het buitenlaboratorium van de TU Eindhoven 9 Kleinman signaleert als eerste de proble­ matiek van kanaalplaatvloeren bij brand

die doodlopen. Je leert meer van doodlopende wegen dan van wegen die slagen. Met studenten kun je bovendien meer dan met werknemers. In de praktijk moet een product op een bepaald ogenblik klaar zijn en geen minuut later. In de universitaire wereld doet dat minder ter zake. Je hoeft het niet te maken en er mag ook best iets anders uitkomen dan waar je oorspronkelijk vanuit bent gegaan. De student moet eigenlijk iets uitzoeken wat je zelf nog niet weet. Studenten hebben bovendien ideeën die nog niet kapot zijn gemaakt met het stempel: ‘We doen het altijd zo’.”

Hoogbouw Speciale interesse heeft hij in hoogbouw. Daarop rust in Nederland lange tijd een taboe. Dat verandert als in 1992 in Rotterdam het gebouw de Delftse Poort wordt opgeleverd. Grabowsky en Poort tekent samen met Aronsohn voor het constructief ontwerp. Tien jaar later probeert hij, helaas zonder resultaat, in Rotterdam een superhoogbouw van maar liefst 392 m van de grond te krijgen (foto 4). “Om een hoogbouw haalbaar te maken is allereerst de verhouding brutonetto vloeroppervlak essentieel. Het tweede aspect is bezonning: wat is de invloed van de toren op zijn omgeving? Het derde facet ten slotte is de wind.” Het is de periode dat hij zich samen met collega-hoogleraar Jaap Wisse op de windtunnel stort. “We onderzochten niet alleen de invloed van de wind op het gebouw, maar ook de windhinder op maaiveld.” Hoe hoger de gebouwen, des te groter de rol van de dynamica. “Bij middelhoge bouw kun je de invloed van de wind verdisconteren door een bepaalde toeslag op te nemen. Bij superhoogbouw moet je een complete dynamische berekening maken om de eerste, tweede of derde harmonische trilling en de respons ervan op de dynamische belasting te bepalen.” Cement besteedt een speciaal themanummer aan dynamica. “Momenteel wil iedereen maar superlicht bouwen, zelfs zonder beton. Sommige architecten zeggen: ‘Beton is iets van de Romeinen’. Bouwen moet lichter dan licht, met alle gevolgen voor geluid en trillingen van dien. Allerlei trucs worden bedacht om dat alles weer te verhelpen, maar de meest eenvoudige oplossing is de keuze voor een iets zwaardere constructie! In mijn ogen is beton voor milieu, warmte, klimaatbeheersing, trillingen, comfort, hét ideale materiaal. En je kunt het ook nog eens in elke gewenste vorm gieten.”

Constructeursblad Kleinman heeft het 14 jaar uitgehouden als hoofdredacteur. “Ik heb hele goede herinneringen aan alle redactievergaderingen, aan alle strijd achter de schermen om iets gedaan te krijgen. Ik kan me niet herinneren dat we ooit woorden hebben gehad. Het is altijd in goede harmonie gegaan, terwijl

Cees

9

er bij de uitgever (cementindustrie, later Æneas, red.) toch heel wat veranderde. We hebben gedaan gekregen dat de uitgever aan tafel kwam en we een gezamenlijk beleid konden voeren, dat we in full color gingen en voorkanten hebben ontworpen, nieuwe stijlen hebben gecreëerd, en dat is allemaal in harmonie gegaan.” Dieptepunt in die periode is alleen het overlijden van zijn vrouw, nu zes jaar geleden. “Zij heeft me al die jaren uit de wind gehouden, ervoor gezorgd dat ik kon doen wat ik heb gedaan.” Tijdens de redactievergadering van 13 januari 2012 zal Cees Kleinman zijn taak als hoofdredacteur van Cement overdragen aan Dick Hordijk. “Dick moet beginnen met veel luisteren en kennis nemen van de gevoelens van de verschillende redactieleden. Als hij dat goed doet, kan hij gemakkelijker een eigen beleid formuleren en de redactie daarin meekrijgen.” Er staat veel te gebeuren. Hoe maak je evenwicht tussen een papieren vakblad met voldragen artikelen dat periodiek op de deurmat valt en een website die korter op het nieuws zit? “Die afweging vind ik heel moeilijk, want kort bij het nieuws zitten gaat volgens mij toch ook ten koste van de kwaliteit. Je schrijft een artikel namelijk niet zomaar even op basis van een gebeurtenis. Dergelijke ‘snelle’ artikelen zullen geen lang leven beschoren zijn.

“Je leert meer van doodlopende wegen dan van wegen die slagen” Cement is geen modeblad, het is een blad waaruit je kennis kunt halen over een groot scala aan onderwerpen. We kunnen nu digitaal het hele archief raadplegen, een groot pluspunt ten opzichte van voorheen. Maar het hoeft voor mij geen Cobouw te worden. Niet de snelheid is maatgevend, maar de gedegenheid van de informatie. Dat gegeven is bij Dick absoluut in goede handen. Uiteindelijk hoop ik dat het mijn opvolger wél zal lukken mijn ultieme droom waar te maken: een echt constructeursblad voor Nederland, materiaalonafhankelijk.” ☒ Henk Wapperom

2012

31

lezing

De Ceeslezing Uitgesproken op 2 februari 2012 in het Auditorium van de Technische Universiteit Eindhoven Cees Kleinman is constructeur, in hart en nieren. Elk vraagstuk benadert hij bedachtzaam, ieders deskundigheid raadpleegt hij met open vizier en behandelt hij met respect. En de oplossingen die hij aandraagt, zijn stuk voor stuk praktisch en evenwichtig onderbouwd. Een constructeur opereert vaak in de schaduw. Het zijn de architect en de aannemer die de waardering oogsten als het goed gaat; de constructeur komt pas weer in beeld als er iets mis is. De constructeur is de spin in het web en als geen ander in het bouwproces in staat om vanuit de constructie de verbinding te leggen met en tussen de andere disciplines en partijen: de opdrachtgever, architect, aannemer, geotechnicus, toeleverancier enz. Om die constructeur ook eens in de schijnwerpers te zetten, riepen redactie en uitgever van het vakblad Cement de Cementlezing in het leven. Ooit moet Cees Kleinman de blauwdruk voor de Cementlezing hebben uitgesproken. Omdat de weergave daarvan in geen enkel archief meer was terug te vinden, wil de redactie deze op de volgende bladzijden in onze collectieve herinnering brengen.

Pieter Spits Hans Köhne Henk Wapperom René Sterken Dirk Martens Æbele Kluwer René Braam Paul Lagendijk Jacques Linssen

32

2012

Cees

Pieter Spits

1998

en ik kan hem het nodige docu-

keert. De omvorming tot Arcadis is

mentatiemateriaal leveren, dankzij

actueel. Eind mei 1997, komt het

mijn eerdere kennismaking met de

voor ons verlossende telefoontje. Ik

gebouwen van Perret. Nog altijd

ben niet op kantoor, waarop Cees

denk ik dat Auguste Perret een

tegen de secretaresse zegt: “Zeg

katalyserende factor is geweest om

maar tegen die jongen van Spits

Cees en Cement bij elkaar te bren-

dat ik het doe”.

gen. Cees komt en met hem waait een In 1997 zoekt Cement een nieuwe

siteit Eindhoven. We hebben het

Het verzoek om hoofdredacteur te

nieuwe wind door het Cementhuis.

hoofdredacteur. Al snel hebben we

over tal van zaken omtrent Cement,

worden houdt hij in beraad, omdat

We houden lezersraadplegingen

Cees Kleinman op het oog. Ons

maar ook over de betonarchitect/

in die tijd het ingenieursbureau

over een nieuwe koers. Cees komt

kennismakingsgesprek heeft plaats

aannemer Auguste Perret. Cees

Grabowsky & Poort, waarvan hij

tot de slotsom: “Het moet anders”.

in zijn kamer in het oude faculteits-

organiseert die zomer een excursie

directeur en grootaandeelhouder

Cement krijgt een rechte rug (niet

gebouw van de Technische Univer-

naar onder meer werken van Perret

was, in een veranderingsproces ver-

langer nietjes) en gaat in full color, maar natuurlijk blijft de kwaliteit van de inhoud gewaarborgd. En bij het 50-jarig bestaan van Cement eind 1998 ligt er een blauwdruk voor een ander blad. Alle begrotingsperikelen en andere zorgen van de uitgever ten spijt, het nieuwe Cement is geboren. De driedeling qua inhoud is doorgevoerd: Architectuur & Vormgeving, Constructie & Uitvoering en Onderzoek & Technologie. We zijn zeer trots. Cees blijkt een inspirerende en vernieuwende hoofdredacteur te zijn.

Cees

2012

☒

33

lezing

Hans Köhne

1999 Het eerste themanummer nieuwe stijl, ‘Grote woongebouwen’, staat meteen als een huis en binnen no time zijn redactie en vormgever aan elkaar gewend. De redactie bedenkt alvast een flinke lijst met thema’s en die lijst wordt met de jaren alleen maar langer. De meest actuele thema’s krijgen uiteraard voorrang. Zo is kort daarvoor het nieuwe materiaal zelfverdichtend beton op de Nederlandse markt geïntroduceerd. De eerste grootschalige toepassing van ZVB - de renovatie van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag - vormt de hoofdmoot van een themanummer over ‘Schoon beton’. Een andere mijlpaal dat jaar is het

huiskamer van de lezers binnenrijdt,

eerste themanummer met de HSL

is in de ogen van Cees Kleinman de

tussen Amsterdam en Brussel als

mooiste foto die ooit de cover van

onderwerp. Het is een onderwerp

Cement heeft gesierd. En vele lezers

waaraan ook de Belgen driftig mee-

zijn het met hem eens.

schrijven. De coverfoto, een Thalys die schijnbaar met hoge snelheid de

Een nieuw fenomeen is verder ‘Renovatie en herbestemming’, een thema dat vandaag de dag algemeen wordt gezien als de belangrijkste bouwopgave voor de toekomst. En ook ‘Meervoudig ruimtegebruik’, het thema waarmee het eerste jaar in full color wordt afgesloten, is actueler dan ooit. Om het thema voor te bereiden, organiseren we op de bovenste verdieping van het Ministerie van VROM op een zwoele septemberavond onder leiding van Cees een rondetafeldiscussie.

34

☒

2012

Cees

Henk Wapperom

2000

Het jaar 2000 is een bijzonder jaar.

gen het Europees Kampioenschap

als Arcadis de verworven ontwerp-

jaar langer aan het afstuderen te

Cement luidt het nieuwe millen-

Voetbal. En we bouwen die stadi-

kennis van de Amsterdam Arena in

houden met een stadion voor de

nium in met een special waarin

ons niet alleen in eigen land, nee,

het Olympisch stadion van Tunesië.

superboeren van De Graafschap.

diverse kopstukken uit de ontwerp-

we bouwen ze over de gehele

en uitvoeringswereld hun visie

wereld!

Zelf is Cees in zijn eigen achtertuin

Bij ENCI gebruiken we dit thema-

in Zuid-Limburg een soort van

nummer om in de eigen cementor-

voor de 21e eeuw met betrekking tot beton mogen uitdragen. Verder

Collega-redactielid Jan Vollebregt

gedelegeerd opdrachtgever voor

ganisatie promotie voor onszelf te

schrijven we over hybride con-

exporteert met de HBG bijvoor-

het nieuwe Parkstadion van Roda

maken. Vele collega’s vragen een

structies en (on)gewoon schoon

beeld de kennis die hij had opge-

JC. En natuurlijk doet zijn vestiging

gratis exemplaar van Cement aan in

prefab-beton. Maar de topper dat

daan bij het Gelredome (het

van Arcadis in Maastricht hiervoor

de hoop daarbij een kans te maken

jaar is natuurlijk de special over

‘schuifveld’) naar de Arena auf

het nodige advieswerk. Verder weet

op een vrijkaartje voor een van de

‘Multifunctionele stadions’. Want

Schalke en Cees’ voormalige werk-

Cees een van zijn studenten aan de

wedstrijden van Oranje. Daarin moe-

we organiseren samen met de Bel-

gever Grabowsky & Poort verwerkt

TU Eindhoven, Ronald Wenting, een

ten we hen helaas teleurstellen.

Cees

2012

☒

35

lezing

René Sterken

2001 In nummer Cement 2001/2 beste-

Een multidisciplinaire aanpak is

den we aandacht aan superhoog-

onontbeerlijk bij het ontwerp van

bouw met prachtige projecten in

hoogbouw en dat komt ook tot uit-

binnen- en buitenland. Nu is super-

drukking in dit nummer. Er zijn arti-

hoogbouw betrekkelijk: van hoog-

kelen over trends, architectuur, con-

ten van 400 tot 800 m in het buiten-

structie, materiaalkeuze, funderin-

land zakken we af naar 100 tot 150

gen, bouwfysica, trillingen, windkli-

m in Nederland en komen we ver-

maat en uitvoering. Kortom een

volgens weer met beide benen op

supernummer over hoogbouw.

☒

de grond. Ondanks dat Cees gekscherend opmerkt: “Dit nummer heeft wel een hoog ‘wie-heeft-de-hoogstegehalte’!”, is hij zeer content met dit nummer. Cees heeft een zwak voor hoogbouw. Hier krijgt de constructeur de hoofdrol die hij verdient. De toren moet namelijk wel overeind blijven en, ook al gaan de architecten op hun hoofd staan, de constructie is primair aanwezig.

36

2012

Cees

Pieter Spits

2002

ring voor het werk van de studenten en hun begeleiders/docenten. Zoveel moois mogen we niet links laten liggen. We maken het dikste nummer van Cement onder leiding van Cees Kleinman ooit! Als het nummer verschijnt, komt André Burger naar me toe en zegt: “Dit is een collector’s item”. Hij heeft groot gelijk en nog altijd koester ik warme gevoelens voor de special over musea. Voor dat nummer gingen Cees en ik samen naar het Hedge House in Wijlre, een prachtig betonnen gebouw van architect Wiel Arets, gebouwd voor een particuliere verzamelaar. Zelfs het kippenhok is van beton! Warm aanbevolen daar heen

Cees

In 2002 schrijven we geschiedenis.

te beleven. Studenten van de TU/e

te gaan. Ik help u graag op weg en

‘Musea’ blijkt een grenzeloos

hebben ontwerpen moeten maken

dat geldt ook voor het museum

onderwerp, niet alleen in de secto-

voor een museum op het Java-

Oranjewoud bij Heerenveen en het

ren Ontwerp & Constructie met tal

eiland in Amsterdam. En ook in

Museum aan de Stroom in Antwer-

van nieuwe musea, waarvoor con-

Delft speelt een dergelijke opgave:

pen.

structieve hoogstandjes waren

het ontwerp van een museum in

Geniet van zoveel schoonheid.

bedacht, maar ook in de hoek

de duinen van Scheveningen. Ik

Beton biedt zoveel meer! Vraag dat

Onderzoek & Technologie valt veel

krijg gaandeweg grote bewonde-

maar aan Cees Kleinman.

2012

☒

37

lezing

Henk Wapperom

2003

Het jaar 2003 begint met het thema ‘Overbruggen’. Was dit een verwijzing naar de vroegpensionering van collega Pieter Spits later dat jaar? De onderwerpen ‘HSL’ en ‘Betuweroute’ komen voorbij, beide zeer grote werken en halverwege in uitvoering. We bouwen in het water en aan waterbouw. Er is ‘vermaak in beton’. Kortom: we produceren volop. Ogenschijnlijk is er dus niets aan de hand. Maar om nu te zeggen dat het bouwen allemaal vlekkeloos gaat? Al in 1997 was in Cement de alarmerende artikelenserie ‘De tikkende tijdbom in de bouw’ verschenen. Daarmee (al) hadden we de maatschappij wakker willen schudden, maar dat was (nog) niet gelukt. Er waren incidenten voor nodig. En die kwamen. In korte tijd worden we geconfronteerd met

laten. Patio Sevilla is de druppel die

weer op te eisen: de constructeur

instortingen; we kunnen het rijtje

de emmer deed overlopen.

moet wakker worden! We organiseren een rondetafeldis-

inmiddels moeiteloos opdreunen: het parkeerdek van Van der Valk in

De beroepsgroep heeft al die tijd

cussie met publiek en tot in Turkije

Tiel, de toneeltoren van de

lijdzaam toegezien hoe dit alles

aan toe heb ik met Cees voorover-

Schouwburg in Hoorn, beide

gebeurde. Onder invloed van de

leg hierover. Aansluitend publice-

gelukkig nog zonder slachtoffers.

marktwerking was de constructeur

ren we een verslag in Cement en er

Dan komen er in Maastricht echter

de regie over het bouwproces

zullen nog vele publicaties over dit

enkele balkons naar beneden,

kwijtgeraakt. Met alle gevolgen van

onderwerp volgen.

waarbij twee mensen het leven

dien. Hoog tijd om die hoofdrol

38

2012

☒

Cees

Dirk Martens

2004 Dat ‘Stapelbouw’ het thema vormde

2004 was deze techniek voldoende

van Cement 2004/5 is heel bijzonder

volwassen geworden om te worden

en dat is helemaal te danken aan het

toegepast in tal van vernieuwende

ruimdenkend vermogen van Cees

concepten. Bakstenen konden wor-

Kleinman. In deze periode was ik lid

den opgehangen. Maar ja, hiervoor

van de redactieraad van Cement en

was toch nog wat beton nodig. Een

meermaals heb ik discussies meege-

symbiose van metselwerk en beton

maakt over of het al dan niet verant-

was en is geen bedreiging, maar wel

woord was om artikelen over metsel-

een kans voor beide materialen. En

werk toe te laten in een vakblad dat

dat had de visionair Cees Kleinman

toch uitsluitend beton moest pro-

reeds in 2004 in de gaten.

☒

moten. Cees zag dit evenwel anders en vond (en vindt nog steeds) dat Cement een vakblad is voor de ontwerpende constructeur, waarbij het over de grenzen heen kijken heel leerrijk kan zijn en als katalysator kan fungeren voor creativiteit. 2004 was trouwens het jaar waarin we in Amsterdam de 13e IB2MaC mochten organiseren, de wereldconferentie voor metselwerk. Deze gelegenheid bood ons de kans aan de wereld te laten zien dat Nederland een voorloper is voor de ontwikkeling van nieuwe metselwerktechnieken. Prefabricage van geveldelen en creatief omgaan met metselwerkpatronen en kleuren waren de thema’s die een nieuwe wind lieten waaien in de baksteenarchitectuur, waarmee een opwaardering van de oude binnensteden werd gerealiseerd. Deze tendens is sindsdien overgewaaid naar de utiliteitsbouw, waar de duurzaamheidaspecten en esthetische kwaliteiten van metselwerk ook worden gewaardeerd. Lijmwerk is een techniek die in Nederland is ontwikkeld en die een langzame groei heeft gekend. In

Cees

2012

39

lezing

Henk Wapperom

2005 Cement was en is hét vakblad voor

de constructie een brug te slaan naar

en door de constructeur. Die con-

de andere belangrijke disciplines in

structeur was evenwel de eerste vijf-

het bouwproces. ‘Zekerheid, bestaat

tig jaren – geheel conform zijn ima-

dat wel?’, is de titel van Robs lezing.

go – nooit zichtbaar in het blad. De

Tegen de achtergrond van alle

Delftse hoogleraar en waterbouw-

‘Einstürzende Neubauten’ een tref-

kundig constructeur Charles Vos, die

fende titel! We leggen met dit initia-

maar liefst 50 keer een column

tief een verbinding tussen onderwijs

schrijft, gebruikt hiervoor zelfs een

en beroepspraktijk; tussen stude-

pseudoniem: de Verdichter.

rende en praktiserende constructeurs.

Zijn opvolger als columnist is Rob Nijsse, en het past in het tijdsbeeld

Een traditie is geboren: voortaan

om hem wél zichtbaar te maken. Als

hebben we elk jaar een nieuwe

hij na 25 bijdragen aangeeft te willen

columnist en deze besluit zijn tijde-

stoppen, willen we dat momentum

lijke betrekking telkens met een

benutten om mét Rob de hele

lezing. Na Rob Nijsse komen achter-

beroepsgroep in het zonnetje te zet-

eenvolgens Joop Paul (‘Beleving!’),

ten.

Jan Versteegen (‘Interactie gevraagd’), Remko Wiltjer (‘Slim en

De TU Eindhoven vormt in maart

simpel’) en Hans Ramler (‘Communi-

2005 het decor voor de eerste

ceren is ook een vak’). Hun columns

Cementlezing uit de geschiedenis.

worden zeer gewaardeerd en de ver-

Cees Kleinman introduceert Rob

slaglegging in Cement van hun

Nijsse als de constructief ontwerper

lezing is in de beginjaren van inter-

die als geen ander in staat is vanuit

net een topper qua downloads.

40

☒

2012

Cees

Æbele Kluwer

2006

Medio 2006 stelt Henk Dielesen aan mij de vraag of Æneas geïnteresseerd is in het verzorgen van de uitgaven van wat dan nog ENCI Media heet. Dat zijn wij zeker, dus samen met Henk werk ik vervolgens hard aan een uitgeefovereenkomst. Hierbij wordt de uitgave van Cement een gezamenlijke onderneming van het nog op te richten Cement&BetonCentrum en uitgeverij Æneas.  Vanaf 2007 moet de externe hoofdredacteur dus met twee partijen rekening houden. Het Cement&BetonCentrum is eigenaar en bewaakt in die hoedanigheid de kwaliteit van de inhoud. Æneas is de uitgever en krijgt de opdracht op het marketingbudget van ENCI was geweest, om te turnen naar een rendabele uitgave. Daarnaast moet hoognodig de formule worden vernieuwd, om zo ook jongere lezers

Bob de Ruiter

Cement, dat 58 jaar een kostenpost

aan ons te binden. Gelukkig krijgen we van zowel het

goed aangeschreven vakblad

Gelukkig zijn Cees en ik het meestal

de historie het boekjaar met winst

Cement&BetonCentrum als van de

Cement niet verkwanselen voor

eens en juicht Cees modernisering

heeft afgesloten. We werden daarbij

hoofdredacteur het vertrouwen om

financieel gewin op de korte ter-

en verandering van harte toe. Mits

natuurlijk wel geholpen door de

een aantal noodzakelijke verande-

mijn? Hoe wordt de redactionele

er maar geen concessies worden

conjunctuur, maar het kon toch

ringen door te voeren. Op de eerste

onafhankelijkheid gewaarborgd? En

gedaan aan de kwaliteit of aan rare

maar gezegd zijn.

redactieraadsvergadering waarbij ik

als er in vredesnaam toch maar

fratsen zoals BIM. Bij de eerstvol-

aanwezig ben, word ik wel enigszins

nooit advertorials in het blad zullen

gende redactieraadsvergadering

met argusogen aangekeken. Zal ik,

worden opgenomen!

meldt de hoofdredacteur met trots

de commerciële uitgever, het zo

Cees

☒

dat Cement in 2007 voor het eerst in

2012

41

lezing

René Sterken

2007 In 2007 maakt de redactie de balans

Cees is altijd een hoeder geweest van

op van hoe het staat met de construc-

de constructieve veiligheid, niet in de

tieve veiligheid tien jaar na de artike-

laatste plaats door zijn vele uitgevoer-

lenserie ‘De tikkende tijdbom onder

de schade-expertises en second opini-

de bouw’. Het resultaat stemt ons niet

ons. Zijn conclusies zijn vaak eenvou-

vrolijk, maar Cement 2007/4 heeft

dig en helder: er lopen nog teveel

teur bij de dokter’. Deze film loopt

volg op ‘The Untouchables’. Hierin

zeker bijgedragen tot verdere bewust-

prutsers rond die hun verantwoorde-

echter slecht af met een eindscene bij

speelt federal agent Cees de bescher-

wording en aanzet tot actie. Zo pleit

lijkheid niet nemen.

een grafsteen met het opschrift: ‘Hier

mer van de constructieve veiligheid

rust in onvrede een ingenieur die

die het opneemt tegen onnozele

boekje’, waarin de constructie door

Misschien is het een goed idee als

kwaliteit wilde leveren en aan alle

opdrachtgevers, nietsnutten van pro-

het hele bouwproces vanaf de ont-

Cees zijn loopbaan voortzet als filmac-

kanten werd tegengewerkt’. Nee, dan

jectmanagers, laffe adviseurs en onbe-

werpfase duidelijk en toegankelijk

teur. Hij kan dan de hoofdrol vervullen

past toch beter de hoofdrol in de

trouwbare aannemers. In deze rol zien

wordt gedocumenteerd.

in het drama ‘Er komt een construc-

actiefilm ‘The Constructables’, als ver-

wij Cees schitteren en triomferen.

Cees voor de invoering van een ‘Rood

42

2012

☒

Cees

Hans Köhne

2008

In de zestigste jaargang wordt

Opvallend in dit jubileumjaar is ver-

nen gebouw dat nochtans binnen

Amalgama een pleidooi om de con-

gebroken met de traditie van

der het themanummer ‘Glascon-

een halve dag bezwijkt omdat de

structeur een sexier imago te bezor-

bescheidenheid die techneuten zo

structies’, in maart 2008. Het ijzer-

brandweer het gebouw niet durft

gen. Allerlei ludieke acties moeten

kenmerkt. Voor het eerst wordt er in

sterke auteursnetwerk, dat ons door-

binnengaan.

elk nummer namelijk ook aandacht

gaans goede betongerelateerde arti-

besteed aan de, nog in leven zijnde,

kelen schenkt, staat ditmaal garant

De aanstaande verjaardag wordt

gedenkwaardige bijeenkomst met

mensen die het vakblad in al die

voor een zeer hoogwaardig en trans-

aangegrepen om het blad ingrijpend

een unieke ode aan het beton.

jaren hebben gemaakt tot wat het

parant product. Slechts een enkeling

te restylen. Door het formaat iets

vandaag is. In de artikelenserie ‘60

fronst de wenkbrauwen bij zoveel

groter te maken komt er meer ruimte

jaar Cement: mensenwerk’ komen

aandacht voor dit verder toch bran-

voor beeld. Ook krijgt het digitale

coryfeeën uit de betonwereld langs

chevreemde materiaal, al bestaat

smaldeel meer gewicht. Het jaar ein-

als Bruggeling, Scherpbier, Van Loe-

glas in essentie voornamelijk uit sili-

digt op 17 december met een bij-

nen, Veraart en Blaauwendraad. De

caten die ook onmisbaar zijn in de

zonder evenement: de viering van 60

serie vormt de opmaat tot de hui-

cementmineralen.

jaar Cement in het voormalige zend-

☒

station Radio Kootwijk, een monu-

dige, veelgelezen en hooggewaardeerde, op zwarte bladzijden vorm-

Evenzo opvallend feit was de brand

ment van gewapend beton. Met

gegeven interviewserie.

op 13 mei bij de faculteit Bouwkun-

Cees Kleinman als ceremoniemees-

de van de TU Delft, een echt beton-

ter houdt ‘mistery guest’ professor

Cees

daarvoor zorgen. Dichter des vaderlands, Driek van Wissen, besluit de

2012

43

lezing

René Braam

2009 In 2009 verschijnt het themanum-

Cees pakt de uitdaging aan en blijft

mer ‘Tandconstructies’. Het is de apo-

in 2007 met vervolgartikelen de

theose van een spraakmakende arti-

trom roeren. In 2008 komt de discus-

kelenserie die zijn oorsprong vindt in

sie met de praktijk goed op gang.

2006. Cees heeft in de praktijk scha-

Constructeurs en onderzoekers

des waargenomen en wil er het fijne

komen met eigen analyses en alter-

van weten.

natieven. Het is een vruchtbare interactie die het inzicht in het gedrag

Het gaat om het detailleren van

van de tanden, neuzen en nokken

wapening in de tand van een ligger.

vergroot.

Eind 2006, in Cement 2009/7, publiceert Cees de resultaten van proeven

Het onderwerp wordt afgesloten

uitgevoerd aan de TU/e, op nokken

met het eerder genoemde thema-

en neuzen van liggers. Dat waren

nummer ‘Tandconstructies’. In vijf

proeven op ware grootte, schaal 1:1.

bijdragen van verschillende auteurs

De geometrie van de wapening is

krijgt de lezer artikelen uit de prak-

ontleend aan de vormen die Cees in

tijk, het onderzoekslaboratorium en

de constructiepraktijk is tegengeko-

de voorschriftenwereld aangereikt.

men. En die in een aantal gevallen

In een uitgebreid rekenvoorbeeld

hebben geleid tot schades. De proef-

wordt precies aangegeven hoe het

resultaten zijn soms dan ook alarme-

moet. De taak van Cees zit er op; de

rend. Een aantal constructies voldoet

artikelen zijn verschenen, het

duidelijk niet. Hier blijkt dat in de

inzicht is verkregen en het is nu ver-

praktijk niet alle neuzen één kant op

der aan de praktijk om er naar te

staan als het gaat om het gezond

handelen.

☒

wapenen van tanden. Maar, waarom voldoet de ene wapeningsvorm wel en de andere niet? Dat is de grote vraag. En kunnen we met eenvoudige modellen aangeven hoe het moet? Dat alles als handreiking naar de praktijk.

44

2012

Cees

Hans Köhne

2010

Het Cement&BetonCentrum ziet in

In feite wordt hier de kiem gelegd

Kleinman wordt aangezocht als

waarmee aanvankelijk was gerekend.

staalvezelbeton mogelijkheden voor

voor het innovatieproject ‘Staalvezel-

wetenschappelijk coördinator en in

De verzamelde bouwpers bericht

nieuwe marktposities van beton. Om

beton’, dat de betonbranche vervol-

Cement wordt regelmatig over de

uitvoerig over de bevindingen. In

de markt te benaderen ‘benut’ het

gens enkele jaren zal bezighouden.

vele proefnemingen op het casco

Cement 2010/6 worden alvast de eer-

C&BC uiteraard het vakblad Cement.

Uiteindelijk resulteert het initiatief

gepubliceerd.

ste resultaten gepubliceerd. Een

In april 2007 al wordt samen met de

zelfs in een heus demonstratiepro-

Betonvereniging een studiedag

ject op ware grootte, waaraan vele

Op 18 juni 2010 wordt misschien wel

en een themanummer doen uitvoe-

georganiseerd over vezelbeton,

marktpartijen met gesloten beurs

voor het eerst in de wereldgeschie-

rig verslag.

waarvan alle lezingen in Cement ver-

deelnemen. Op het terrein van de

denis een uitsluitend met staalvezels

schijnen. Bij die gelegenheid wordt

TU/e wordt een driebeukig woning-

gewapende, zelfdragende betonnen

ook de nieuwe CUR-Aanbeveling 111

bouwcasco gerealiseerd van ter

verdiepingsvloer tot bezwijken

‘Staalvezelbeton bedrijfsvloeren op

plaatse gestort staalvezelbeton,

gebracht. De vloer blijkt veel meer

palen’ ten doop gehouden.

inclusief de nodige balkons. Cees

belasting te kunnen dragen dan

Cees

nieuwe studiedag op 19 april 2011

2012

☒

45

lezing

Paul Lagendijk

2011 Ook in 2011 komen weer diverse

In de tweede helft van 2010 had

Al direct wordt het de constructieve

nummer een antwoord. Er wordt

theoretische thema’s voorbij, zoals

Cees aan de TU/e al zijn conclusies

wereld duidelijk dat, met het ver-

vervolgonderzoek aangekondigd en

het hiervoor genoemde onderzoek

getrokken over het achterliggende

schijnen van Cement 2010/5, het ver-

er worden rondetafelgesprekken

naar de toepassing van staalvezelbe-

mechanisme hiervan en deze

eiste definitieve inzicht in het gedrag

gepland, met als uiteindelijke doel te

ton en diverse grote projecten, zoals

gedeeld met de prefab-industrie.

van deze vloer bij brand er nog niet

komen tot door alle partijen gedra-

de Westrandweg bij Amsterdam en

Zodoende gaf hij de sector de gele-

is. Voor de dagelijkse ontwerpprak-

gen ontwerpmaatregelen.

JuBi in Den Haag. Toch is er maar één

genheid hierop te reageren en te

tijk roepen de publicaties te veel vra-

thema dat bij werkelijk alle redactie-

anticiperen. Na lang aandringen

gen op, zoals ook blijkt uit de inge-

Ik heb zo’n vermoeden dat Cees, ook

vergaderingen op de agenda staat

kunnen in Cement 2010/5 niet alleen

zonden brief die in Cement 2011/8

na zijn afscheid als hoofdredacteur

en de gemoederen doet verhitten:

de bevindingen van Cees, maar ook

wordt geplaatst. Als reactie op de

van Cement, zal blijven stimuleren in

het gedrag van kanaalplaatvloeren

de reacties van de prefab-industrie

ingezonden brief publiceert de pre-

de zoektocht naar dat inzicht!

bij brand.

worden geplaatst.

fab-industrie in hetzelfde Cement-

46

2012

☒

Cees

Jacques Linssen

2012 Al in 2009 doet de vraag zich voor:

op. Een greep uit de eisen: onafhan-

daging, maar bedankt voor de eer.

‘Wat doen we ná het tijdperk Cees?’.

kelijk, actief in praktijk en onderwijs,

Reden: tijdgebrek. Het blijkt niet

Want dat Cees een keer gaat stop-

ervaring, kennis, netwerk, een

eenvoudig een goed alternatief te

pen is duidelijk. Begin 2010 wordt hij

gezicht voor de markt, gevoel voor

vinden en we besluiten wat meer tijd

65 en zal ook zijn betrekking aan de

commercie, gezaghebbend, creatief,

te nemen. Gelukkig is Cees bereid

TU/e eindigen, zo is de verwachting.

affiniteit met moderne media. Wel-

langer aan te blijven. Niets liever, zo

We staan dus voor de niet eenvou-

licht een haast onmogelijke combi-

lijkt het haast. Ook zijn verbintenis

dige taak een geschikte opvolger te

natie.

aan de TU/e wordt verlengd.

vinden. Als eerste wordt Dick Hordijk

Het feit dat verschillende hooglera-

Uiteraard stel je bij het zoeken naar

gepolst, een goede bekende van

ren op het punt staan afscheid te

een nieuwe hoofdredacteur criteria

Cees. Dick ziet het als een leuke uit-

nemen vereenvoudigt de zoektocht niet. Er worden gesprekken gevoerd met de vakgroepvoorzitters van Constructief Ontwerpen van Civiele Techniek van de TU Delft en Bouwkunde van de TU/e. Zij staan er positief tegenover om een mogelijk hoofdredacteurschap mee te nemen als criterium bij de werving van een nieuwe hoogleraar. Maar nog voordat er nieuwe hoogleraren bekend zijn, wordt Dick Hordijk nog één keer benaderd. Na enige bedenktijd zegt Dick toe, mede dankzij de overtuigingskracht van Cees. In Dick hebben we een uitstekende opvolger gevonden. Ook Cees is zeer gelukkig met zijn toezegging.

Cees

2012

☒

47

20 112 al2 01  s pe ci1  2 tw er pe n 01on tru 98ct-2ief urns19 erteco ovac dred oflad va hokb

Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!

Afscheid Cees Kleinman