Activiteitenverslag 2009 Samenvatting in het Nederlands

Activiteitenverslag 2009 Samenvatting in het Nederlands Dit document omvat de Nederlandse versie van enkele belangrijke pagina’s van het Laborelec Activiteitenverslag 2009: • het voorwoord van de voorzitter en van de directeur • de intro’s op de verschillende hoofdstukken Het volledige Laborelec Activiteitenverslag 2009 is enkel beschikbaar in het Engels. U ontvangt het op eenvoudig verzoek bij [email protected] of telefonisch via +32 2 382 06 09. Ce document existe également en français. This document is also available in English. Das vorliegende Dokument ist auch in Deutsch vorhanden.

Marc De Witte, Voorzitter van de Raad van Bestuur van Laborelec

Bart Boesmans, Directeur van Laborelec

Boodschap van Bart Boesmans en Marc De Witte Expertise en open innovatie creëren waarde voor de klant Beste lezer, Voor het vijfde jaar op rij ziet

Expertise en diensten genieten wereldwijd groeiende interesse

Laborelec zijn omzet aanzienlijk

Het afgelopen jaar realiseerde Laborelec een omzet van 47,2 miljoen euro, een stijging van maar liefst 17 % in vergelijking met 2008. Dit resultaat is vooral te danken aan twee belangrijke trends op de internationale markt.

toenemen. Dit prachtige resultaat is

vooral

te

danken

aan

de

toegenomen internationale vraag naar onze expertise en diensten. In deze economisch turbulente tijden bewijst deze evolutie eens te meer dat onze dienstverlening echt waarde creëert.

Ten eerste wordt technische expertise steeds schaarser, ook bij de producenten (OEM). In een dergelijke context is de multidisciplinaire competentie van Laborelec van grote waarde voor elektriciteitscentrales, netbeheerders en eindverbruikers. Hierdoor konden we meerdere SLA’s (service level agreements) afsluiten, waarin we de klanten de beschikbaarheid van onze knowhow garanderen. Ten tweede dwingen de economische uitdagingen alle industriële sectoren om kosten te besparen. Onze dienstverlening staat onze klanten daarin bij. De studies naar levensduurverlenging, bijvoorbeeld, maximaliseren de return on investment (ROI) van de bestaande uitrusting. Energieaudits helpen dan weer kosten te minimaliseren door de energie-efficiëntie

2 • LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING

te verbeteren. En door de beschikbaarheid van productiemiddelen te optimaliseren, garanderen we een minimum aan inkomstenverlies. Kortom, onze dienstverlening creëert toegevoegde waarde. Dat erkennen klanten van over de hele wereld. Om de huidige en toekomstige kwaliteit van onze diensten te verzekeren, blijven we investeren in diepgaand onderzoek en ontwikkeling (O&O). Innovatie is altijd een belangrijke drijvende kracht geweest achter onze activiteiten. En ze wordt steeds belangrijker, zeker met de toenemende veranderingen in de energiewereld. De sector staat voor verschillende belangrijke uitdagingen, zoals de reductie van de ecologische voetafdruk van de elektriciteitsproductie en het eindverbruik. Dat opent meteen ook de deuren voor vele nieuwe bedrijfsopportuniteiten. O&O garandeert klanten operationele uitmuntendheid Als technisch onderzoeks- en competentiecentrum voor elektriciteit werken we continu onze knowhow van de bestaande energietechnologieën bij. Zo helpen we onze klanten om operationele uitmuntendheid te bereiken.

Alle capaciteit om energie te produceren, is nodig om aan de vraag te voldoen. Onvoorziene uitvallen worden dan ook steeds duurder. Dankzij ons onderzoek kunnen we operatoren helpen om de beschikbaarheid van hun centrale te maximaliseren. Onze vroegere inspanningen op dat vlak hebben alvast uitstekende resultaten opgeleverd. Voorbeelden daarvan zijn de oprichting van het Diagnostic Centre en de ontwikkeling van online tools om centrales van op afstand te monitoren. Door de prestaties van centrales continu op te volgen, kunnen onze experts tijdig degradatiemechanismen detecteren en de gepaste proactieve ingrepen adviseren. Ook Intelligent Alarm Management (IAM) is een waardevolle dienst die we ontwikkelden op basis van eigen onderzoek. IAM maakt het eenvoudiger voor een operator van een elektriciteitscentrale om de juiste beslissingen te nemen. Door doordacht te snoeien in het aantal alarmsignalen, krijgt de operator opnieuw controle over zijn centrale.

Meer aandacht voor samenwerking en exploratief onderzoek Naast bestaande technologieën, concentreert Laborelec zich ook op exploratief onderzoek. We gaan altijd actief op zoek naar het werkelijke potentieel en het risico van nieuwe technologieën. En dat met als doel om ze te optimaliseren voor gebruik op grote schaal. Het afgelopen jaar startte Laborelec dan ook een groot aantal onderzoeksprogramma’s in innovatieve domeinen. We beschikken over de uitrusting en de multidisciplinaire kennis om onderzoek in eigen huis uit te voeren. Maar dat houdt ons niet tegen om de krachten te bundelen met externe partners. Zo was de samenwerking met de International Polar Foundation bij de bouw van het Prinses Elisabeth Onderzoeksstation in Antarctica een mooi voorbeeld van een succesvol partnerschap rond innovatie. Het leidde tot de ontwikkeling van ’s werelds eerste operationele intelligente microgrid. In 2009 bundelde Laborelec ook de krachten met tal van GDF SUEZ onderzoekscentra. En dat in zeven onderzoeksprojecten van de Groep. Samen onderzoeken we bijvoorbeeld ontzilting, de opvang en opslag van CO2 (CCS) en de duurzame transportmiddelen van de toekomst.

Daarnaast versterkten we onze samenwerking buiten de GDF SUEZ Groep. Momenteel werken we samen met gerenommeerde onderzoekscentra en industriële bedrijven in tal van Europese en nationale onderzoeksprogramma’s. Woorden omzetten in daden Door onze O&O-activiteiten te versterken en verder open te trekken, kunnen we onze groeiambities voortzetten. Zo houden we onze knowhow up-to-date en komen we met nieuwe diensten die waarde creëren voor onze klanten. We promoten onze duurzame energieoplossingen niet alleen bij onze klanten, we implementeren ze ook in onze eigen dagelijkse activiteiten. Zo hebben we een duurzaam mobiliteitsplan uitgerold voor onze medewerkers en zijn we gestart met renovatiewerken voor een beter energiemanagement in onze Belgische kantoren. En er staan nog initiatieven op stapel. Met andere woorden, we nemen onze voorbeeldfunctie op.

LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING •

3

Hoofdstuk 1: Bedrijfsprofiel Laborelec is een vooraanstaand onderzoeks- en competentiecentrum voor elektriciteit. Het werd opgericht in 1962 om de Belgische elektriciteitsindustrie bij te staan met onderzoek, ontwikkeling en gespecialiseerde diensten. Vandaag is Laborelec onderdeel van de GDF SUEZ Groep, een wereldleider op vlak van energie. Tot de aandeelhouders behoren ook de Belgische distributienetbeheerders. Laborelec is functioneel afhankelijk van de Directie Onderzoek en Innovatie (DRI) van de GDF SUEZ Groep. DRI telt tien onderzoekslabo’s waar 1 300 specialisten werken in alle technische domeinen van de Groep. Laborelec is actief over de hele wereld en boekt ongeveer 25 % van zijn omzet bij klanten buiten de GDF SUEZ Groep. Het hoofdkantoor is gelegen in Brussel en er is ook een vestiging in Nederland. In 2009 stelde Laborelec 250 mensen te werk en realiseerde een jaaromzet van ongeveer 47 miljoen euro.

Duurzame en winstgevende activiteiten in Nederland In slechts vier jaar tijd is Laborelec Nederland uitgegroeid tot een duurzame en winstgevende business unit. Momenteel werken er zes voltijdse ingenieurs. Onze experts voeren opdrachten uit voor de meest uiteenlopende klanten, waaronder de Nederlandse netwerkoperatoren, de Nederlandse overheid en gerenommeerde ondernemingen zoals Philips. Onze dienstverlening gaat van energieaudits tot elektrotechnische projecten en zelfs opleidingen. Onze experts ontwikkelden en organiseerden bijvoorbeeld een vierdaagse cursus over Power Quality voor de Nederlandse federatie van installateurs van elektrische apparatuur.

4 • LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING

Activiteiten over de hele wereld Laborelec is een internationale specialist in elektriciteitstechnologieën. We zijn actief over de hele wereld. In 2009, voerden we projecten uit in Europa, het Midden-Oosten, Noord- en Zuid-Amerika, Azië en zelfs in Antarctica. We hebben momenteel twee vestigingen. Het hoofdkwartier is gelegen in Linkebeek, België; de tweede vestiging is in het Nederlandse Maastricht. In 2009, heeft Laborelec besloten om ook een kantoor te openen in Duitsland in een joint venture met Wüppertal Stadtwerke. De Duitse vestiging zal in de loop van 2010 opstarten.

Svalbard

Severnaya Zemlya

New Siberian Islands Greenland Novaja Zemlja

Queen Elizabeth Islands

Wrangel Island

United States

Sweden

Iceland

Oslo

United Kingdom Canada

Germany

Tropic of Cancer

International date line Equator

Cook Islands

Tropic of Capricorn

Puerto Rico

Argentina

Canberra

Basseterre

Copenhagen

Latvia Lithuania Vilnius Russia

South Georgia

Roseau

Dominica

Castries

Barbados

Bridgetown Saint Vincent and the Grenadines St. George's Grenada

South Orkney Islands South Shetland islands

Trinidad and Tobago Port of Spain

Russia

Minsk

Wellington

Kerguelen Islands

London

Antarctica

Guyana

New Zealand

Riga

Netherlands Berlin Poland Belarus Amsterdam Warsaw Belgium Germany Kiev Czech Republic Brussels Prague Ukraine Luxembourg Slovakia Paris Liechtenstein Vienna Bratislava Budapest Switzerland Vaduz Austria Moldova Hungary Ljubljana Bern France Romania Slovenia Zagreb Croatia Podgorica Bucharest Monaco San Marino Sarajevo 8 Andorra 10 Belgrade Sofia Bulgaria 9 Rome 7 Vatican City Spain Skopje Italy Tirana Ankara Portugal Albania Madrid Greece Turkey Lisbon Ireland

Falkland Islands

St. John's

Kingstown

Caracas

Sweden

Dublin

Saint Kitts and Nevis

Mbabane

South Africa

United Kingdom

Saint Lucia

Venezuela

Ulan Bator

Bulgaria

Montevideo

Denmark

Antigua and Barbuda

Colombia

Kazakhstan

Lesotho Swaziland Maseru

Uruguay

Buenos Aires

Dominican Republic San Juan

Astana

Ukraine Romania

Pretoria

Santiago

Chile

Santo Domingo

Moscow

Mongolia Azerbaijan Bishkek Uzbekistan Georgia Tbilisi Kyrgyzstan Baku Tashkent Beijing North Korea Ankara Armenia Washington, D.C. Portugal 1. Saint Vincent and the Grenadines Dushanbe Turkmenistan Pyongyang Greece United States Turkey Yerevan Tajikistan Seoul Ashgabat 2. Saint Lucia Cyprus Tunis South Korea Tokyo Kabul Algiers Malta Nicosia Syria International date line 3. Saint Kitts and Nevis Tehran Tunisia Rabat Lebanon Beirut Damascus Iraq The Bermuda Islands Afghanistan Islamabad Japan China Baghdad Iran 4. Antigua and Barbuda IsraelJerusalem Amman Tripoli Morocco Kuwait 5. Dominica Jordan Cairo Kuwait City Nepal Bhutan Pakistan Algeria Thimphu New Delhi Bahrain 6. Grenada Libya Kathmandu The Bahamas Egypt West Manama Doha Qatar Nassau Bangladesh Tropic of Cancer Bank Riyadh Abu Dhabi Muscat Western Sahara Havana Mexico Dominican Dhaka Hanoi Puerto Rico Saudi India Cuba Republic Taiwan Mexico City Mauritania Myanmar Laos Oman Saipan Arabia Belize Jamaica 3 4 Naypyidaw Burkina Faso Vientiane Senegal Nouakchott Belmopan Kingston Northern Mariana Islands Khartoum Eritrea Haiti 2 5 Thailand Guatemala Honduras Cape Verde Dakar Gambia Mali Niamey Niger Chad Manila Philippines United Arab Tegucigalpa Guatemala City Yemen Asmara Praia Vietnam 1 Sudan Bangkok Bamako Guam Barbados Banjul San Salvador Ouagadougou Togo Phnom Penh Nicaragua Emirates Caracas 6 Djibouti Djibouti N'Djamena Bissau Marshall Islands El Salvador Managua Guinea-Bissau Guinea Ghana Trinidad and Tobago Nigeria Cambodia San JosÈ Addis Ababa Conakry Sri Lanka Panama City Abuja Central African Yamoussoukro 14 Venezuela Freetown Costa Rica Panama Ethiopia Suriname Palikir Majuro Porto-Novo Melekeok Sierra Leone Monrovia Brunei Republic Georgetown Paramaribo Sri Jayawardenapura Kuala Lumpur Bogot· Bandar Seri Begawan Federated States of Accra LomÈ Cameroon Bangui Palau Maldives Somalia Malabo French Guiana Guyana Uganda Malaysia YaoundÈ Colombia Liberia Micronesia Yaren Kiribati 12 Kampala Mogadishu Singapore Equator S„o TomÈ Libreville Quito Galapagos Islands Rwanda Kenya South Tarawa Nairobi CÙ te d'Ivoire 13 Gabon Papua New Guinea Congo Nauru Ecuador Victoria 11 Kigali Bujumbura Brazzaville Burundi Kinshasa Indonesia Seychelles Solomon Islands Tuvalu Jakarta Timor-Leste Tanzania Dodoma Port Moresby Funafuti Honiara Luanda Brazil Peru Dili Comoros Lima Angola Moroni Samoa Malawi Apia Zambia Lilongwe BrasÌlia Vanuatu Bolivia Fiji 11. Democratic Republic of the Congo Lusaka Madagascar La Paz Port Vila Suva Harare 12. Equatorial Guinea Mauritius Namibia Zimbabwe Nuku'alofa Antananarivo 13. S„o TomÈ and PrÌncipe Port Louis Paraguay Botswana Mozambique Tonga New Caledonia Gaborone 14. Benin Windhoek AsunciÛn Australia Maputo Tropic of Capricorn Easter Island

The Hawaiian Islands

Port-au-Prince

Tallinn

Poland Belarus

Italy

Spain

Haiti

Russia

Helsinki

Estonia Latvia Lithuania

Austria

France

Ottawa

Cuba

Stockholm

Denmark Ireland

Aleutian Islands

0

Finland

Norway

Morocco

Algiers

Algeria

Tunis

Tunisia

Athens

Malta

Valletta

Cyprus

International date line

Antarctica

Nicosia

Laborelec’s activiteiten worden meer en meer internationaal.

LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING •

5

Hoofdstuk 2: Onze activiteiten De activiteiten van Laborelec dekken verschillende technische domeinen in de wereld van elektriciteit. Tot onze klanten behoren elektriciteitscentrales, netbeheerders en industriële bedrijven in zeer uiteenlopende sectoren. Elk van deze spelers stelt specifieke eisen en staat voor verschillende uitdagingen. Of het nu gaat om power quality, levensduurverlenging, rationeel energiegebruik, emissiereductie of een ander aspect van elektriciteit: Laborelec heeft experts in elk domein. Onze diensten zijn gebaseerd op meer dan veertig jaar praktijkervaring, tal van interne onderzoeksprogramma’s en een nauwe samenwerking met internationale experts. Ook in 2009 leverden we opnieuw tal van diensten aan elk type klant en voerden we verschillende O&O-projecten uit.

1.Elektriciteitsproductie Optimalisering van elk aspect van de elektriciteitsproductie Laborelec biedt advies en operationele ondersteuning bij elke fase van de elektriciteitsproductie. Onze expertise dekt ook de volledige brandstofmix, van steenkool, aardgas en alle soorten hernieuwbare energie tot nucleaire technologieën. Elektriciteitscentrales wereldwijd staan voor de enorme uitdaging om de kosten te beperken en tegelijkertijd hun beschikbaarheid en betrouwbaarheid te maximaliseren. Onze experts helpen om deze uitdaging tot een goed einde te brengen. Zo kon de elektriciteitscentrale van Glow in Thailand in 2009 de periode tussen twee revisies verlengen dankzij het advies van onze experts. En dat bracht aanzienlijke kostenbesparingen met zich mee. Daarnaast zijn elektriciteitsproducenten ook begaan met hun ecologische voetafdruk. Onze scheikundigen, emissiespecialisten en technische experts staan centrales bij om hun impact op het milieu te verminderen. Chemische audits, de ontwikkeling van het Predictive Emission Monitoring System en onze levenscyclusanalyse voor elektriciteitsproductie zijn slechts enkele voorbeelden van wat we op dat vlak hebben bereikt in 2009. Ons huidig dienstenaanbod speelt in op elk van de uitdagingen waar de elektriciteitsproductie vandaag voor staat. En dankzij onze O&O-programma’s zoals Abmet en Anastasia zijn we ook klaar voor de uitdagingen van morgen.

6 • LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING

2. Transmissie en distributie Van aardingsadvies tot netaansluitingsstudies Laborelec biedt een brede waaier van diensten om de betrouwbaarheid van de elektriciteitsnetten op verschillende niveaus te garanderen. Zo gaven we aardingsadvies aan Infrabel en voerden we haalbaarheidsstudies uit voor de aansluiting van warmtepompen op het Nederlandse elektriciteitsnet. Onze jarenlange praktijkervaring en onze evenwichtige onderzoeksprogramma’s vormen de centrale pijlers van ons dienstenaanbod. Dankzij deze activiteiten kunnen we alle technische uitdagingen in de sector aan.

3. Eindverbruik Een lagere total cost of ownership voor energie Laborelec helpt eindverbruikers om de total cost of ownership van hun energie te reduceren. Dat doen we voor verschillende sectoren, van energie-intensieve industrieën tot tertiaire organisaties. Tijdens energieaudits, power quality studies, condition monitoring op transformatoren, enz. graven onze experts net dat beetje dieper. De Energy Scans die we uitvoerden op de verschillende sites van Mars Pet Food, bijvoorbeeld, brachten tal van blijvende kostenbesparingen aan het licht. In onze O&O-programma’s zoeken we continu naar nieuwe en beloftevolle kostenefficiënte energietechnologieën. Zo kunnen we dankzij onze testsite voor ledverlichting de meest geschikte ledtechnologieën voor openbare verlichting selecteren.

LABORELEC Activiteitenverslag 2009: SAMENVATTING •

7

From innovation to operational assistance Laborelec

Laborelec Nederland

Rodestraat 125 1630 Linkebeek België

Amerikalaan 35 6199 AE Maastricht-Airport Nederland

T. +32 2 382 02 11 F. +32 2 382 02 41

T. +31 43 36 75 203

e-mail: [email protected] www.laborelec.com

e-mail: [email protected]