ABN AMRO Wereldweken 2004
ABN AMRO Groeiquotiënt:
Groeien over Grenzen
Het begint met ambitie
Colofon Deze studie is uitgevoerd in opdracht van de afdeling Segment Zakelijke Relaties van ABN AMRO. De publicatie is samengesteld door ABN AMRO Sector Research. Auteurs Jeroen Groothuis Renate Sweerts
Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO Sector Research vergaarde informatie, die op zorgvuldige wijze is verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden.
Copyright ABN AMRO Oktober 2004 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan.
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Highlights Voor succesvol internationaal zakendoen is de persoon achter de ondernemer van groot belang. Desondanks is tot op heden slechts beperkt aandacht besteed aan de rol die de persoon achter de ondernemer speelt bij het bepalen of succesvol internationaal zaken kan worden gedaan. ABN AMRO heeft TNS NIPO een onderzoek laten uitvoeren naar welke zakelijke en persoonlijke criteria de groeipotentie van ondernemers bepalen bij internationaal zakendoen. Op basis van dit onderzoek introduceert ABN AMRO het Groeiquotiënt (GQ). • Het GQ is een indicator die aangeeft in welke mate een ondernemer internationaal succesvol kan groeien. Het GQ wordt vastgesteld op basis van persoonlijke en zakelijke criteria. • De groeipotentie van het MKB gaat verder dan alleen zakelijke groei: door internationaal actief te worden kunnen ondernemers ook persoonlijk een grote ontwikkeling doormaken. • In welke mate een ondernemer succesvol is en kan groeien door internationaal zakendoen wordt sterk bepaald door de persoonlijkheid van de ondernemer. • De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers zijn vooral persoonlijk van aard. Mannelijke ondernemers troeven hun vrouwelijke tegenpool af op diverse gebieden: mannen zijn onder andere innovatiever, creatiever, ambitieuzer en hebben een grotere internationale oriëntatie. • Van alle bedrijfstakken scoort de zakelijke dienstverlening het hoogste GQ. Dit komt onder andere doordat ondernemers in de zakelijke dienstverlening een hogere prestatiedrang hebben, innovatiever zijn en meer over zichzelf leren door hun ervaring met andere culturen dan ondernemers uit andere sectoren. • Het MKB geldt al jaren als de motor van de economie. Om deze te laten draaien is het belangrijk dat ondernemers zich bewust zijn van hun GQ.
1
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Inhoudsopgave
1
Inleiding
5
2
Het MKB en internationaal zakendoen
7
3
Groeien door internationaal zakendoen
11
4
GQ: internationale groei-indicator
13
5
Slotbeschouwing
20
3
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
1 Inleiding De kansen die internationaal zakendoen biedt aan ondernemers in het Middenen Kleinbedrijf (MKB) is een onderwerp dat zich in een warme belangstelling mag verheugen. Hierbij gaat de aandacht over het algemeen vooral uit naar de zakelijke groei die gerealiseerd kan worden. Tot op heden is relatief weinig aandacht besteed aan de vraag welke rol de persoon achter de ondernemer speelt bij het bepalen of succesvol internationaal zaken kan worden gedaan. Dit is opvallend omdat de persoon achter de ondernemer veelal bepalend is voor de mate van succes bij internationaal ondernemen. Het thema van de ABN AMRO Wereldweken 2004 is ‘Ondernemers groeien over grenzen’. Hierbij gaat het over groeien en grenzen passeren: persoonlijk én zakelijk. ABN AMRO heeft laten onderzoeken welke zakelijke en persoonlijke criteria de groeipotentie van ondernemers bepalen bij succesvol internationaal zakendoen. Op basis van dit onderzoek introduceert ABN AMRO het Groeiquotiënt (GQ). Het Groeiquotiënt is een indicator voor potentiële succesvolle groei, zakelijk én persoonlijk, als gevolg van internationaal ondernemen. Het Groeiquotiënt is vergelijkbaar met het alom bekende IQ, dat aangeeft hoe iemand scoort op een intelligentietest. Voor het GQ geldt: hoe hoger de score, hoe groter de groei die een ondernemer kan doormaken door internationaal zakendoen. In hoofdstuk 2 wordt een beknopt overzicht gegeven van het MKB en de verschillende facetten van internationaal zakendoen. Hoofdstuk 3 gaat in op de zakelijke groei én de persoonlijke groei die een ondernemer kan realiseren door internationaal actief te worden. In hoofdstuk 4 wordt uitgelegd hoe de GQ tot stand is gekomen en vervolgens wordt ingegaan op de uitkomsten van het onderzoek.
5
A BN A M RO
GROE I E N
6
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
2 Het MKB en internationaal zakendoen In dit hoofdstuk zal worden ingegaan op het MKB in Nederland en de verschillende facetten van internationaal zakendoen. Het MKB MKB
Onder het MKB wordt hier verstaan alle actieve ondernemingen uit het particuliere bedrijfsleven met minder dan 100 werknemers. In Nederland gaat het hierbij om meer dan 500.000 ondernemingen, die in 2003 goed waren voor meer dan de helft van de totale omzet van het particuliere bedrijfsleven.
Levensader economie
Het MKB vormt een belangrijke levensader van de Nederlandse economie. De sector zorgt voor de meeste werkgelegenheid en staat daarnaast bekend als zeer innovatief. Hoewel het aantal MKB-ers dat innoveert de afgelopen jaren daalt, komt nog steeds meer dan de helft van alle innovaties in het bedrijfsleven voort uit het MKB. Verschillende MKB-sectoren zijn traditioneel sterk op de binnenlandse markt gericht en exporteren ligt niet in de aard van de activiteiten van deze sectoren, zoals kappers en notarissen. De oriëntatie van het MKB op de binnenlandse markt betekent niet dat er geen mogelijkheden bestaan om de internationale activiteiten uit te breiden.
Tabel 1: overzicht MKB per 1 januari 2004 Sector
Aantal ondernemingen
Aandeel in MKB-export
Arbeidsproductiviteit per werknemer
Industrie
42.000
30%
EUR 50.212
Bouw
65.000
1%
EUR 45.038
Groothandel
56.000
21%
EUR 60.676
Detailhandel
80.000
1%
EUR 33.240
Horeca
34.000
0%
EUR 33.010
Autosector
23.000
2%
EUR 52.780
Transport en communicatie
27.000
12%
EUR 75.656
Zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening Totaal particulier bedrijfsleven
181.000 508.000
18% 15% 100%
EUR 50.071 EUR 57.344
Bron: EIM, bewerking ABN AMRO
Grote verschillen
De sectoren laten onderling grote verschillen zien tussen het belang van de
sectoren
verschillende afzetmarkten. Terwijl in de bouw en de zakelijke dienstverlening het grootste deel van de afzet wordt gerealiseerd door leveringen aan andere Nederlandse bedrijven, wordt door de industrie en de transport- en communicatiesector een aanzienlijk deel van de afzet behaald uit export.
7
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Internationaal zakendoen Op dit moment is eenderde van de ondernemingen in het MKB internationaal actief. Onder de noemer internationaal zakendoen vallen importeren en exporteren door ondernemingen en het doen van investeringen in het buitenland. Internationaal zakendoen biedt ondernemingen uitstekende mogelijkheden om te groeien. De verschillende facetten van internationaal zakendoen worden hieronder behandeld. Export Het belang van export voor de Nederlandse economie is zeer groot. Echter,
Belang export groot
ondanks het feit dat Nederland een exportkampioen is, blijft het aantal exporterende ondernemingen in het MKB achter. In 2003 exporteerde slechts 13% van de MKB-ondernemingen met meer dan één werknemer. Ter vergelijking: bijna de helft van het Nederlandse grootbedrijf exporteert. De waarde van de geëxporteerde afzet van het Nederlandse MKB bedroeg in 2003 ongeveer EUR 66 miljard. In het bijzonder de industrie en de groothandel doen aan export: deze twee sectoren zijn samen goed voor iets meer dan de helft van de export door het MKB. De exportoriëntatie van het MKB verschilt sterk met die van het grootbedrijf.
Exportoriëntatie MKB
Het MKB is vooral gericht op de Europese Unie (meer dan 85% van de export), waarbinnen in het bijzonder Duitsland, België en Luxemburg (55% van de export) van groot belang zijn. De export door het grootbedrijf is veel meer wereldwijd georiënteerd: ruim 26% wordt buiten de EU afgezet. Import Ongeveer een kwart van de ondernemingen in het MKB importeert. Evenals bij export zijn de belangrijkste landen waarmee zaken worden gedaan Duitsland, België en Luxemburg. Opvallend genoeg is uit onderzoek gebleken dat meer dan de helft van de importen bestaat uit goederen en diensten die ook in Nederland kunnen worden voortgebracht. Deze goederen of diensten worden geïmporteerd omdat het eenvoudigweg goedkoper is. Uit onderzoek van het EIM is gebleken dat een groot deel van de door het MKB geïmporteerde goederen bestemd is voor verbruik in het productieproces van producerende sectoren. Het gaat hierbij dus vooral om grondstoffen en halffabrikaten.
8
Import MKB
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Investeren Investeringen
Naast importeren en exporteren kunnen internationale activiteiten worden ondernomen door direct te investeren in het buitenland. Hierbij kan bijvoorbeeld sprake zijn van verplaatsing van de productie naar het buitenland, omdat het daar goedkoper is. Ook kan gedacht worden aan overnames van buitenlandse bedrijven of het investeren in samenwerkingsverbanden met buitenlandse partners.
Uitbreiding EU
De recente uitbreiding van de Europese Unie is een ontwikkeling die in dit kader aanzienlijke impact zal hebben op het MKB. De industrie zal bijvoorbeeld veel concurrentie ondervinden van Oost-Europese bedrijven die concurrerend zijn op arbeidskosten, terwijl verplaatsing van productie-eenheden vanuit Nederland naar goedkopere landen onvermijdelijk lijkt. Verwachte ontwikkelingen in internationaal zakendoen door het MKB
Export MKB neemt toe
In de komende jaren zal het MKB over de grenzen blijven groeien. De exportafzet zal naar verwachting de komende jaren toenemen met circa 4% per jaar. Sectoren die hiervan het meest profiteren zijn de industrie en de groothandel. Ook de recente uitbreiding van de EU biedt voor het MKB kansen om de internationale activiteiten uit te breiden. Kortom, voor de ondernemers in het MKB zijn er de komende jaren volop mogelijkheden om te groeien over grenzen.
9
A BN A M RO
GROE I E N
10
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
3 Groeien door internationaal zakendoen Ondernemers zit groei in de genen. Internationaal zakendoen biedt ondernemers uitgelezen kansen om te groeien. Zo kan een onderneming groeien door bijvoorbeeld te exporteren, importeren of investeringen in het buitenland te doen. Daarnaast kunnen ondernemers door internationaal actief te zijn ook figuurlijk groeien. Contacten met buitenlandse afnemers, concurrenten en andere culturen zorgen voor persoonlijke ontwikkeling waardoor ondernemers ook kunnen groeien als mens. Zakelijke groei Volop internationale
Internationaal zakendoen biedt ondernemers volop kansen om te groeien. En
groeimogelijkheden
de internationale groeimogelijkheden zijn er voldoende voor het MKB. Dit blijkt wel als alleen al gekeken wordt naar de export, één van de meest in het oog springende facetten van internationaal zakendoen. Het percentage exporterende bedrijven in het MKB schommelt al vele jaren tussen de 13 en 15. Dit percentage is behoorlijk laag, zeker in vergelijking met andere landen met een open economie. Uit het rapport ‘Export: Ruimte voor het MKB’, dat ABN AMRO in 2003 publiceerde, bleek al dat er voor het Nederlandse MKB nog een aanzienlijk exportpotentieel bestaat. Ook zijn er nog veel uitbreidingsmogelijkheden in de landen waar het MKB naartoe exporteert.
Wegvallen Europese
Door het economische klimaat in Nederland van de afgelopen jaren worden
binnengrenzen
ondernemers in toenemende mate gedwongen hun vizier op het buitenland te richten. Het wegvallen van de Europese binnengrenzen maakt het voor Nederlandse ondernemers bovendien makkelijker en dus aantrekkelijker zaken te doen met het buitenland. Internationaal zakendoen helpt ondernemers bovendien hun positie op de thuismarkt te versterken, maar ook om toekomstige concurrentie te pareren.
Randvoorwaarden
Om succesvol internationaal zaken te kunnen doen, dient aan een aantal randvoorwaarden te zijn voldaan. Belangrijke criteria zijn onder meer een goed informatienetwerk (bijvoorbeeld via exportbevorderende instanties), een bank met internationale expertise, goed opgeleide medewerkers en een product dat geschikt is voor de buitenlandse markt. Persoonlijke groei
Belang van persoon
Voor groei van de onderneming blijkt keer op keer dat de persoon achter de
achter de ondernemer
ondernemer de belangrijkste bepalende factor is. Afgezien van de zakelijke groei die een onderneming kan doormaken, kan ook de ondernemer als mens groeien als gevolg van internationaal zakendoen. Deze persoonlijke groei is weliswaar niet eenvoudig te kwantificeren, maar daarom zeker niet minder belangrijk dan de zakelijke groei.
11
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Uiteraard kunnen ondernemers persoonlijk groeien door zakelijk actief te zijn op
Persoonlijke groeikan-
de binnenlandse markt. Echter, net zoals internationaal zakendoen ondernemers
sen door internationaal
meer kansen biedt om zakelijk te groeien, zo biedt internationaal zakendoen
zakendoen
ondernemers meer kansen om persoonlijk te groeien dan bij een focus op de Nederlandse markt. Internationaal zakendoen brengt ondernemers niet alleen in contact met nieuwe markten, producten en technieken, maar ook met andere culturen. Elk land heeft zo zijn eigen gebruiken en gewoontes. Internationaal zakendoen vraagt dan ook flexibiliteit en inlevingsvermogen van ondernemers. Ondernemers die succesvol internationaal actief zijn, zullen goed in staat moeten zijn om met verschillende culturen en gebruiken om te gaan. Door ervaringen met buitenlandse afnemers en concurrenten, nieuwe landen, talen, gebruiken en omgangsvormen verbreedt internationaal zakendoen de horizon van ondernemers. Dit draagt vervolgens weer bij aan de persoonlijke groei van de ondernemers. In welke mate ondernemers succesvol zijn en persoonlijk groeien door
Persoonlijkheid onder-
internationaal zakendoen wordt sterk bepaald door de persoonlijkheid van de
nemer bepalend voor
ondernemer. Van ondernemers die openstaan voor verandering, flexibel zijn, lef
groeipotentie
en ambitie hebben, interesse hebben in andere culturen, wordt aangenomen dat ze een grotere persoonlijke groei kunnen doormaken dan ondernemers die deze eigenschappen niet of in mindere mate hebben.
12
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
4 GQ: internationale groei-indicator Het GQ geldt als indicator voor succesvolle internationale groei, zowel zakelijk als persoonlijk. In dit hoofdstuk zal worden ingegaan op de samenstelling van het GQ en de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. Nadere analyse van de onderzoeksresultaten geeft daarnaast inzicht in de persoonskenmerken van ondernemers met een hoog GQ. Het Groeiquotiënt Definitie Groeiquotiënt
Definitie van het GQ: ‘Het GQ is een indicator die aangeeft in welke mate een ondernemer internationaal succesvol kan groeien. Het GQ wordt vastgesteld op basis van zowel persoonlijke als zakelijke criteria.’
Het GQ is dus een indicator voor potentieel succesvolle groei, zowel persoonlijk als zakelijk, als gevolg van internationaal ondernemen. Het geeft het groeipotentieel aan van een ondernemer: deze hoeft namelijk niet al internationaal actief te zijn om een hoge GQ te kunnen halen. Daar staat tegenover dat verwacht mag worden dat ondernemers die al succesvol internationaal ondernemen een hogere GQ halen.
“Het gemiddelde GQ onder ondernemers in het MKB bedraagt 86”
Tabel 2: De criteria waaruit de GQ is opgebouwd Criteria Betrokkenheid ondernemer
Inlevingsvermogen
Houding management
Kunnen delegeren
Internationale oriëntatie
Ambitie
Kwaliteit medewerkers
Communicatieve vaardigheid
Zelfreflectie
Creativiteit
Brede interesse
Adaptief vermogen
Gebruik ICT
Flexibiliteit
Innovatief vermogen
Collegialiteit
Initiatiefrijk
Commerciële drive
Bron: TNS-NIPO, bewerking ABN AMRO
13
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Samenstelling GQ Om het GQ te kunnen bepalen is een aantal stappen gezet. Hier volgt een
Samenstelling
beschrijving van de stappen die genomen zijn en een onderbouwing van de
Groeiquotiënt
samenstelling van het GQ. • Allereerst is een zogenaamde succesvariabele vastgesteld. Deze samengestelde succesvariabele is vastgesteld aan de hand van drie vragen (ontwikkeling omzet, ontwikkeling internationale activiteiten en aandeel internationale activiteiten in totale omzet). Bij de samenstelling van de succesvariabele hebben de drie onderliggende vragen evenveel gewicht gekregen. • Een hoge score op deze succesvariabele houdt in: groei in omzet, groei in internationale activiteiten en hoog aandeel internationale activiteiten in de totale omzet. • Vervolgens is gekeken in hoeverre deze succesvariabele samenhangt met een aantal verklarende persoonlijke en zakelijke criteria. Hierbij is gebruikt gemaakt van een correlatie-analyse. • De criteria die een hoge samenhang vertonen met de succesvariabele zijn meegenomen in het GQ. Deze criteria, zakelijk en persoonlijk, zijn weergegeven in tabel 2. Criteria waarvan bleek dat ze geen correlatie vertoonden met de succesvariabele zijn verder buiten beschouwing gelaten. • De mate van samenhang met de succesvariabele bepaalt vervolgens het gewicht dat een criterium krijgt in het GQ.
“Van alle bedrijfstakken scoort de zakelijke dienstverlening het hoogste GQ”
Uiteindelijk bestaat het GQ voor 57% uit zakelijke criteria en voor 43% uit persoonlijke criteria. • Het uiteindelijke GQ is een optelling van de scores op een reeks persoonlijke en zakelijke vragen. Hierbij bepaalt de mate van samenhang met de succesvariabele het gewicht van een vraag. • De schaal is zodanig ingedeeld dat de GQ loopt van 0 tot 165. De score op deze schaal is het GQ. De gekozen schaal is afgekeken van het welbekende concept van het IQ, dat aangeeft hoe je scoort op een intelligentietest. In dit onderzoek geldt dat hoe hoger het GQ is, hoe groter de groei die een ondernemer kan doormaken door internationaal actief te worden. Beschrijving onderzoek In opdracht van ABN AMRO heeft TNS NIPO een onderzoek uitgevoerd onder ruim 400 ondernemers in het MKB, met 5 tot 100 werknemers. De MKB ondernemers zijn telefonisch ondervraagd over uiteenlopende zakelijke en persoonlijke criteria. Het doel hiervan was vast te stellen welke criteria bepalend zijn voor succesvolle internationale groei en vervolgens aan de hand hiervan het GQ vast te stellen. Een belangrijk gegeven is dat de mening van de MKB-ondernemers over zichzelf als voornaamste input is gebruikt voor het onderzoek.
14
Onderzoek TNS-NIPO
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Figuur 1: Verdeling GQ naar ondernemers % 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 40-60
60-80
80-100
100-120
120-140
140-165 Bron: TNS-NIPO
Het GQ is vastgesteld aan de hand van 18 persoonlijke en zakelijke criteria (zie tabel 2). Hoe hoger het GQ, hoe meer de ondernemer kan groeien door internationaal zakendoen. De indeling van de GQ-scores is hier aangeduid met een kwalificatie voor de groeipotentie: Indeling GQ scores
• Een score tussen de 40 en 60:
laag
• Een score tussen de 60 en 80:
gemiddeld
• Een score tussen de 80 en 100:
redelijk hoog
• Een score tussen de 100 en 120:
hoog
• Een score boven de 120:
zeer hoog
Het gemiddelde GQ
Het gemiddelde GQ onder ondernemers in het MKB in Nederland ligt op 86. De
bedraagt 86
meerderheid van de ondernemers in het MKB heeft een GQ onder de 80, waarbij de grootste groep ondernemers (41%) een GQ heeft tussen de 60 en 80. Dat het gemiddelde GQ hierboven ligt, kan verklaard worden door de hoge scores die door een deel van de ondernemers op het GQ behaald worden.
Belang innovatie
Uit het onderzoek bleek duidelijk dat naarmate een ondernemer een hoger GQ scoort, het innovatief vermogen een grotere rol speelt. Ondernemers met een hoge GQ denken vaak na over het verbeteren van bestaande producten en processen en hebben vaak nieuwe ideeën. Bij innovaties in het MKB gaat het veelal om vernieuwingen of verbeteringen op het gebied van bestaande producten, diensten en interne bedrijfsprocessen, die erop gericht zijn toegevoegde waarde te behalen. Het belang van innovatie is groot. Het draagt bij aan het onderscheidend vermogen van een bedrijf, waardoor de concurrentiepositie kan worden behouden of versterkt.
15
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
GQ naar regio Wanneer gekeken wordt naar de uitkomsten per regio blijkt dat er geen significante
Regio is geen onder-
verschillen bestaan tussen de regio’s waarin ondernemers gevestigd zijn. De
scheidende factor
hoogste GQ-score wordt behaald in de drie grote steden. In de Regio Noord wordt ietwat lager gescoord, wat voornamelijk komt door een lagere score op innovatief vermogen en prestatiebeloning. Een opvallende waarneming is dat ondernemers in het Zuiden, meer dan in overige regio’s, buiten het werk graag tijd doorbrengen met collega’s. Figuur 2: Het gemiddelde GQ naar regio GQ 90 88 86 84 82 80
89
87
82
86
87
86
3 grote steden
Rest West
Noord
Oost
Zuid
Totaal
78 76 74 72
Bron: TNS-NIPO
GQ naar bedrijfstak Wanneer het GQ wordt opgesplitst naar bedrijfstak zijn aanzienlijke verschillen
Grote verschillen tussen
waar te nemen in gemiddelde scores. Ondernemers in de zakelijke dienstverlening
bedrijfstakken
en de groothandel hebben gemiddeld het hoogste GQ, respectievelijk 96 en 93.
Figuur 3: Het gemiddelde GQ naar bedrijfstak GQ 100 95 90 85 80 75 70 65
74
78
83
92
93
Transport
Groothandel
96
86
60 55 Bouw
DH/Horeca Industrie
Zakelijke Gemiddeld dienstverl. Bron: TNS-NIPO
16
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Zakelijke dienstverlening
Een verklaring hiervoor is dat ondernemers in de zakelijke dienstverlening een
scoort het hoogst
aanzienlijk grotere prestatiedrang hebben dan gemiddeld. Dit blijkt wel uit het feit dat veel bedrijven in deze bedrijfstak met een prestatiebonus werken. Bovendien is het management in de zakelijke dienstverlening meer dan gemiddeld betrokken bij plannen voor internationaal ondernemen. Een andere verklaring is dat ondernemers in de zakelijke dienstverlening gemiddeld genomen hoger opgeleid zijn dan ondernemers in de overige bedrijfstakken. Vergeleken met andere bedrijfstakken zijn ze ook het meest actief op internet. Bovendien zijn ze beduidend innovatiever en leren ze ook meer over zichzelf door hun ervaring met andere culturen. De groothandel scoort relatief hoog doordat management en werknemers in deze bedrijfstak erg goed in staat worden geacht internationaal zaken te doen. De lage score voor de bouw kan onder meer verklaard worden door de geringe internationale oriëntatie van MKB-ondernemers in deze branche. GQ naar geslacht
De hoogste GQ's
Hoewel er gemiddeld genomen geen verschil is tussen het GQ van mannen
alleen bij mannelijke
en vrouwen, komen de hoogste GQ’s (140+) vrijwel alleen maar bij mannelijke
ondernemers
ondernemers voor. Wat de score op de zakelijke criteria betreft (zoals de houding van het management en kwaliteit van de medewerkers), is er nauwelijks verschil waar te nemen. De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers liggen dan ook voornamelijk op het persoonlijke vlak.
Met name verschillen op
Mannelijke
persoonlijke vlak
genomen iets beter opgeleid dan vrouwelijke
ondernemers
zijn
gemiddeld
ondernemers. Ze hebben vaker nieuwe ideeën en lopen meer dan hun vrouwelijke tegenpool voorop
met
het
toepassen
van
nieuwe
producten/diensten. Verder zijn mannelijke ondernemers ambitieuzer en doen ze meer aan zelfreflectie. Mannelijke ondernemers maken beduidend meer gebruik van internet als informatieen dan
communicatiemiddel vrouwelijke
voor
ondernemers.
hun
werk
“Verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers liggen voornamelijk op het persoonlijke vlak”
Bovendien
zijn mannen meer internationaal georiënteerd: zo zijn ze beduidend meer geïnteresseerd in economische ontwikkelingen in het buitenland dan vrouwelijke ondernemers. Vrouwelijke ondernemers onderscheiden zich op hun beurt in positieve zin doordat ze communicatief vaardiger zijn dan mannen en beter kunnen delegeren. Bovendien zijn vrouwen (iets) flexibeler.
17
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Figuur 4: Meest opvallende scores op GQ-criteria naar man/vrouw* Adaptief vermogen Flexibiliteit man vrouw
Kunnen delegeren Ambitie Innovatief Zelfreflectie Inlevingsvermogen Creativiteit Internationale oriëntatie Gebruik ICT Communicatieve vaardigheid Collegialiteit 0
20
40
60
80
100
* De score op de x-as geeft het percentage mannen en vrouwen dat positief scoort op dit criterium. Bron: TNS-NIPO
Beschrijving typische ondernemer met hoog GQ Wat voor persoon is nou die typische ondernemer met een hoog GQ? De typische
Profiel typische hoog
hoog GQ-er is een ondernemer van het mannelijke geslacht die werkzaam is
GQ-er
in de zakelijke dienstverlening. Op zakelijk gebied is hij op meerdere terreinen internationaal actief en heeft gemiddeld iets meer werknemers in dienst dan ondernemers met een laag GQ. Hij heeft een hoge(re) opleiding genoten en heeft een eigen website die beschikbaar is in meerdere talen. Bovendien borrelt hij van de nieuwe ideeën voor producten, diensten of processen in zijn vakgebied en is haantje de voorste als het gaat om het toepassen ervan. Dit wil niet zeggen dat hij altijd alles naar zich toe trekt, integendeel, hij is
Innovatief, creatief, inter-
tegelijkertijd goed in staat om te delegeren. Zijn sociale vaardigheden zijn goed
nationale instelling,
ontwikkeld en hij communiceert makkelijk met mensen, ook uit andere culturen.
ambitieus, commercieel
Hij is ambitieus en schrikt er niet voor terug om zichzelf hoge commerciële doelstellingen op te leggen. Van zijn medewerkers verlangt hij ook die instelling en hij stimuleert die commerciële drive door een prestatiebonus voor zijn medewerkers te hanteren. Hij neemt geen afwachtende houding aan door de dingen op zich af te laten komen, maar gaat juist pro-actief op zoek naar kansen. Hij is geïnteresseerd in economische ontwikkelingen in het buitenland. Bovendien verdiept hij zich graag in andere culturen en hij leert meer over zichzelf door de ervaring die hij opdoet met andere culturen.
18
A BN A M RO
GROE I E N
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
Kwaliteit management
Een deel van de succespotentie van de hoog GQ-er hangt samen met de kwaliteiten van het management. De onderneming van de hoog GQ-er wordt gedragen door een zeer betrokken management, dat bereid is een flink aantal uren vrij te maken om internationale activiteiten te ontplooien. Internationaal ondernemen is dan ook opgenomen in de jaardoelstellingen van het bedrijf. Bovendien is het management bereid geld te investeren in plannen voor internationaal ondernemen en verblijft zelf dan ook regelmatig in het buitenland om zakelijke redenen.
Kwaliteit medewerkers
De ondernemer met een hoog GQ heeft zijn succespotentie ook te danken aan de kwaliteiten van de medewerkers. Zijn medewerkers zijn zeer goed in staat om internationaal zaken te doen. Zijn werknemers zijn zich bovendien bewust van de mogelijke cultuurverschillen die bij internationaal zakendoen naar boven kunnen komen.
Figuur 5: Score op criteria van hoog GQ-er versus gemiddelde GQ-er* Kunnen delegeren Flexibiliteit hoog GQ gemm. GQ
Adaptief vermogen Ambitie Creativiteit Zelfreflectie Innovatief Inlevingsvermogen Communicatieve vaardigheid Gebruik ICT Collegialiteit Internationale oriëntatie 0
20
40
60
80
100
* De score op de x-as geeft het percentage hoog en gemiddelde GQ-ers dat positief scoort op dit criterium. Bron: TNS-NIPO
19
A BN A M RO
GROE I E N
5 Slotbeschouwing In deze rapportage is verslag gedaan van het onderzoek naar de potentie van ondernemers in het MKB om zakelijk en persoonlijk te groeien door internationale activiteiten te ontplooien. Door onderzoek is vastgesteld welke persoonlijke en zakelijke criteria van belang zijn om succesvol internationaal te groeien. Hierbij is gekeken naar de samenhang tussen deze criteria en de vastgestelde succesvariabele. De uitkomsten van het onderzoek zijn uitgesplitst naar geslacht, bedrijfstak en regio. Eén van de opvallende onderzoeksresultaten is dat de hoogste GQ’s vrijwel uitsluitend door mannelijke ondernemers worden behaald. De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers liggen opvallend genoeg voornamelijk op het persoonlijke vlak. De mannelijke ondernemers scoren onder meer beter op innovativiteit, internationale oriëntatie en ambitie. Daarnaast bestaat het vermoeden, zonder de uitkomsten van het onderzoek ook maar enigszins ter discussie te willen stellen, dat mannen de gestelde vragen met meer branie hebben beantwoord dan vrouwen. Opvallend is dat het GQ per regio geen significante verschillen laat zien. De plaats van vestiging heeft dus niet of nauwelijks invloed op de persoonlijke en zakelijke groeipotentie van ondernemers. Bij de uitsplitsing van de GQ-scores naar bedrijfstakken laat de zakelijke dienstverlening het hoogste GQ zien. De ondernemers in deze sector laten over een breed front hogere scores zien op zowel persoonlijke als zakelijke criteria. Ondernemers in deze bedrijfstak zijn beter opgeleid, innovatiever en hebben een grotere prestatiedrang. Een interessante conclusie hier is dat MKB-ondernemers in de zakelijke dienstverlening zeer geschikt blijken om succesvol internationaal actief te worden. Gegeven het hoge GQ van de zakelijke dienstverleners in het MKB verdient het aanbeveling nader te onderzoeken hoe de internationale activiteiten in deze sector uitgebreid kunnen worden. Aangezien het om een groot aantal ondernemingen gaat, moet een behoorlijke groei gerealiseerd kunnen worden. Er is niet nader ingegaan op de mogelijkheid van ontwikkeling van de persoonlijke criteria, waardoor het GQ van veel ondernemers zich ongetwijfeld nog verder kan ontwikkelen. Dit is wellicht een interessante invalshoek voor een volgend onderzoek. Duidelijk is dat om succesvol internationaal zaken te doen aan een aantal randvoorwaarden dient te worden voldaan. Naast de zakelijke criteria is de persoonlijkheid van de ondernemer van doorslaggevend belang. Om de MKBmotor van de Nederlandse economie te laten draaien en te groeien over grenzen is het zeer belangrijk dat ondernemers zich bewust worden van hun GQ.
20
G ROE IQUO T I Ë N T : GRENZEN
OV E R
2004/10
