5-2-2016
Aaltjes Wat zijn aaltjes Schadelijke voor AK Schadebeelden
AALTJES BEHEERSING 2016 ÉN VERDER…..
Ken de vijand! Verwarring Bemonstering
Aanvalsstrategie Gewasrotatie Groenbemesters Maatregelen
Wat zijn Nematoden (aaltjes) “Eigenlijk is een aaltje een simpele buis met een lange darm die loopt vanaf de bek tot aan de staart. Spieren en zenuwen lopen parallel aan de darm”
Wat zijn Nematoden (aaltjes) Het zijn er veel!!!!
Één handjevol grond 1000-en aaltjes Meer dan 25.000 soorten beschreven ‘beste’ schatting 100.000 – 10.000.000
1
5-2-2016
Wat zijn Nematoden (aaltjes) En ze zijn overal en eten (bijna) alles!
Wat zijn Nematoden (aaltjes) “Waar een plant kan groeien, kan een aaltje deze aanvallen” • Meest aaltjes vallen de plant ondergronds aan • Schade wereldwijd ca. € 80 mld per jaar 12% opbrengstderving per jaar wereldwijd • Ongeveer 0,5 mld ton voedsel
• Klimaatverandering zorgt voor toename aaltjes • Wereldwijde verspreiding door handel
Wat zijn Nematoden (aaltjes)
Schadelijke voor de akkerbouw
Hoe ontstaat schade bij de plant Wondjes door aanprikken dienen als invalspoorten voor andere ziekteverwekkers Overdracht van virussen (TRV) Droogte, slechte bemesting
(wit) bietencysteaaltje Vrijlevend wortelaaltje
2
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw
M.Chitwoodi Maiswortelknobbel-aaltje
Stengelaaltje
Wortellesieaaltje
Schadelijke voor de akkerbouw Cystenaaltjes
Schadelijke voor de akkerbouw Cystenaaltjes
Aardapelcysten aaltjes Globodera spp. G.Rostochiensis / geel aardappelcystenaaltje G.Palida / wit aardappelcystenaaltje
Aardapelcysten aaltjes Globodera spp. G.Rostochiensis / geel aardappelcystenaaltje G.Palida / wit aardappelcystenaaltje
Bietencysten aaltjes Heterodera spp. H.Schatchtii / wit bietencysteaaltje H.Betae / geel bietencysteaaltje
Bietencysten aaltjes Heterodera spp. H.Schatchtii / wit bietencysteaaltje H.Betae / geel bietencysteaaltje
3
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw Bietencystenaaltjes Herkennen Bietencysteaaltje • Slechte opkomst • +/- 15 juni cyste zichtbaar op wortel • Baardvormig wortels
Schadelijke voor de akkerbouw Bietencystenaaltjes Herkennen Bietencysteaaltje
• Geel verkleuring bieten
Schadelijke voor de akkerbouw Bietencystenaaltjes
Schadelijke voor de akkerbouw Vrijlevende wortelaaltjes
Eigenschappen Bietencysteaaltje • Actief vanaf 8⁰ Celcius
Paratrichodorus teres
• 2 – 4 generaties per jaar • Waardplanten: suiker- en voederbieten, kroten, spinazie, alle koolsoorten, koolzaad, gele mosterd (behalve resistente rassen) + Onkruiden!
Paratrichodours pachydermus
Trichodorus primitivus Trichodorus similis Rotylenchus Longidorus
• Opbrengstdervingen (droogte + tarra)
4
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw Vrijlevende wortelaaltjes Komen vooral voor op zand en zavelgronden maar ook op klei Gewasschade • Opkomst problemen • Opbrengstderving • Kwaliteitsproblemen • Overbrenger van tabaksratelvirus Zijn zeer mobiel in de bodem Schade vooral in koud en nat voorjaar
Schadelijke voor de akkerbouw Vrijlevende wortelaaltjes Onregelmatige plekken in het veld met zwakke en gezonde planten Gewas kan zich gedeeltelijk herstellen Vaak in combinatie met lage Ph
Schadelijke voor de akkerbouw Vrijlevende wortelaaltjes Uien
Onregelmatige plekken in het veld met zwakke en gezonde planten
Zijwaarts weggroeien en afgestompte wortelpunten Bossige groei
Schadelijke voor de akkerbouw Vrijlevende wortelaaltjes Vertakte wortelen door aantasting met trichodorus Slechte structuur kent het zelfde beeld, maar vaak op 1 lijn Vertakkingen kunnen heel extreem zijn.
Vertakking van de penwortel en zijwortels groeien min of meer horizontaal
5
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw Wortelknobbelaaltjes Meloidogyne Chitwoodi / Mais wortelknobbelaaltje Meloidogyne Hapla Meloidogyne Naasi Meloidogyne Fallax
Schadelijke voor de akkerbouw Wortelknobbelaaltjes • Lichte grond van zand tot klei 20% • 3 generaties per seizoen • Geen opbrengst schade, WEL kwaliteit! • Zeer veel waardplanten, waaronder onkruiden! • Quarantaine status
Schadelijke voor de akkerbouw Wortelknobbelaaltjes Wortelknobbelaaltjes
Maatregelen tegen M.Chitwoodi 1. Bemonsteren 2. Hygiëne & controle plant- en pootgoed 3. Bij besmetting: GEEN uitgangsmatriaal telen! 4. Bouwplan aanpassen, waardplant vermijden 5. Goede onkruidbestrijding 6. Korte teelten kiezen / later zaaien- of planten 7. Juiste groenbemester Nemat/zwaardherik 8. Granulaten toepassen
6
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw Wortellesieaaltjes Praylenchus penetrans (Pp)
Schadelijke voor de akkerbouw Wortellesieaaltjes Pratylenchus penetrans • Tast veel verschillende gewassen aan • Op licht, zanderige gronden meer schade, met name bij lage pH’s • Besmetting geeft opbrengstschade • Aantastingsniveau is slecht te voorspellen vanuit grondbemonstering • Keuze voor gewas rotatie is beperkt…
Schadelijke voor de akkerbouw Wortellesieaaltjes • Pp geeft lokaal aantasting van wortels > vertraagde loofontwikkeling > lagere oogst • Meeste zichtbare problemen bij droogte en/of schrale gewassen qua bemesting
Schadelijke voor de akkerbouw Wortellesieaaltjes Beheersing Wortellesieaaltjes • Weet wat er in de grond zit; • Wissel af tussen goede waardplanten en slechte waardplanten • Gebruik waar mogelijk zwarte braak, afrikaantjes of japanse haver • Kies voor minder gevoelige aardappelrassen of gebruik waar mogelijk granulaat
7
5-2-2016
Schadelijke voor de akkerbouw Stengelaaltjes
Schadelijke voor de akkerbouw Stengelaaltje Zeer snelle vermeerdering / populatieopbouw • • • • •
Ditylenchus dispaci Ditylenchus destructor
Actief vanaf 1-2°C Ei afzet vanaf 5°C Tot 500 eitjes per vrouwtje Bij 15°C levenscylcus van 3 weken Vooral op gronden boven 20% afslibbaar
Bij lage besmetting (soms zelfs niet aantoonbaar) toch grote schade mogelijk Moeilijk om besmetting kwijt te raken Overleeft tot 30 jaar in de grond
Schadelijke voor de akkerbouw Stengelaaltje
Schadelijke voor de akkerbouw Stengelaaltje
Waardplantgeschiktheid en schadegevoeligheid van akkerbouwgewassen voor Ditylencus dipsaci (stengelaaltje) Gewas
waardplant geschiktheid vermeerderend
aardappel suikerbiet rode biet spinazie ui prei maïs w/z. tarwe w/z. gerst rogge haver triticale luzerne w/z. koolzaad erwt slaboon veld/tuinboon peen knolselderij witte klaver Engels raaigras Italiaans raaigras dahlia gladiool lelie tulp
matig niet niet niet sterk weinig matig weinig niet matig matig niet sterk weinig sterk matig sterk matig matig matig weinig weinig niet niet niet sterk
gevoeligheid voor schade matig (15 - 33%) matig (15 - 33%) matig (15 - 33%) matig (15 - 33%) sterk ( > 33%) weinig (5 – 15%) matig (15 - 33%) niet niet matig (15 - 33%) matig (15 - 33%) niet sterk ( > 33%) weinig (5 – 15%) matig (15 – 33%) weinig (5 – 15%) matig (15 – 33%) matig (15 - 33%) sterk ( > 33%) sterk ( > 33%) niet niet niet weinig (5 – 15%) niet sterk ( > 33%)
Veel gewassen zijn waardplant!
8
5-2-2016
Overzicht Schadelijkste aaltjes voor de akkerbouw Cystenaaltjes Vrijlevende aaltjes
Wit bietencysteaaltje Trichodorus similis Trichodorus primitivus
Wortelknobbelaaljtes
M. Chitwoodi M. Fallax M. Hapla
Wortellesieaaltjes Stengelaaltjes
Pratylenchus penetrans Ditylenchus dispaci
Ken de vijand! Verwarring Bemonstering
Ken uw vijand! Welke “vijanden” kennen we? 1. Structuur schade? 2. Calcium gebrek? 3. Droogte schade?
Ken uw vijand! Tabaksratervirus Overdraagbaar door vrijlevend aaltje Heb ik een gevoelig aardappel ras? Is het trichodoride aaltje besmet met TRV virus?
4. Te lage pH 5. Bemesting gebrek 6. Aaltjes
Bemonsteren!!!
TRV
Calcium gebrek
9
5-2-2016
Ken uw vijand! Bodemanalyse
Ken uw vijand! Wanneer een monster nemen?
Hoe een analyse te interpreteren • Wanneer (jaar, tijd in het jaar) • Hoe intensief, aantal monsters per hectare • Met of zonder incubatie • Bodemvochtigheid tijdens monstername
Ken uw vijand!
Ken uw vijand!
Verloop van het aantal aaltjes in de winterperiode
Aaltjes beheersing 2016 én verder.. Bedrijfsspecifiek plan Geen bedrijf of perceel is hetzelfde!
10
5-2-2016
Aanvalsstrategie
Aanvalsstratiegie Gewasrotatie Groenbemesters Maatregelen
Aanvalsstrategie 1)Aanwezige aaltjes zijn bekend 2)Bouwplan is bekend 3)Wat is de beste gewasrotatie? 3)Welke groenbemester(s) zijn het best geschikt?
1.
Aanwezigheid aaltjes?
2.
Welke gewassen teelt u?
3.
Welke groenbemesters pas ik in?
4.
Voordeel bij later zaaien?
5.
Is GBM/granulaat afdoende?
Aanvalsstrategie Druk op een vakje voor meer achtergrond informatie
www.aaltjesschema.nl
11
5-2-2016
Aanvalsstrategie
Aanvalsstrategie
Aanvalsstrategie
Aanvalsstrategie
Terralife mengsels • BetaMaxx TR • Solarigo TR • Landsberger gemenge Wat is het doel van de groenbemester?
Wat doet het aanwezige aaltjes? Seizoen/Weer bepaald overheersende soort
Tillage Rammenas Alexandrijnse klaver Erwten Facelia Niger Japanse Haver Zomerwikken Vlas Boekweit Facelia Wikke Italiaans raaigras Engels raaigras
Terralife mengsels • BetaMaxx TR • Solarigo TR • Landsberger gemenge
12
5-2-2016
Aanvalsstrategie Inpassen granulaten
Aanvalsstrategie Wat u gewend was met Vydate…………….. • Aardappelen • Waspeen
Nemater
Aanvalsstrategie Wat u gewend was met Vydate……….. In de grond • Verminderd het uitkomen van eitjes • Verlamming/beweging • Desoriëntatie • Remt binnendringen wortel
Aanvalsstrategie Wat kunt u met Nemathorin? • Werking op; • • • •
G.Rostochiensis en G.Pallida Wortelknobbelaaltjes (Meloidogyne spp) Wortellesieaaltjes (Pratylenchus PP) Vrijlevende wortelaaltjes (Trichodorus spp)
• Nevenwerking op luizen
In de plant • Remt de ontwikkeling van vrouwtjes • Remt binnendringen van wortel • Luizenwerking
13
5-2-2016
Aanvalsstrategie
Aanvalsstrategie
Wat kan u met Nemathorin?
Wat u zich nu nog afvraagt?
Pootaardappelen, consumptieaardappelen, zetmeelaardappelen 7,5 kg in de rij | 30 kg volvelds
Hoe bescherm ik mijn (was)peen en overige gewassen?
Onbedekte teelt van lelies
Aanvalsstrategie Nemathorin: Niet toepassen in cons. rassen met een vroegheidscijfer 8 en hoger Andere gewassen als Niet overdoseren; bij bepaalde rassen kans op fyto aardappelen Niet toegelaten en niet toepassen in bieten, uien, en peen! Kans op fyto, uitval van planten en
Hoe bescherm ik mijn (was)peen en overige gewassen?
residu
14
5-2-2016
Aanvalsstrategie aaltjesbeheersing
Aanvalsstrategie Wat kan ik in (was)peen en overige gewassen? Advies toepassing Nemater Hoog geconcentreerde samenstelling van werkende kruiden Granulaat: 40 kg inconcentraten de rij bij zaai op basis van water Vloeibaar 10 ltr preventief Werking kort na opkomst Werende werking wortelknobbelaaltjes, maiswortelknobbelaaltjes, stengelaaltjes Wortelstimulerende werking Gewasverzorgende bestandsdelen
Resultaat afhankelijk van aanwezigheid bodemvocht
Stap 1
Bemonsteren!
In welk perceel zitten welke aaltjes
Stap 2
Samenstellen bouwplan
Bepalen Ideale gewas rotatie
Stap 3
Geschikte groenbemesters
Plaatsen in gewasrotatie
Stap 4
Overige maatregelen
Later zaaien
Stap 5
GBM toepassen
Nemater Mocap Nemathorin Vydate
Steek je kop niet in het zand, maar de monsterboor! AALTJES BEHEERSING 2016 ÉN VERDER…..
15
