rt: r. l ^
:r': --1 (/.. ,a: *-*: .-{1 i: ^..-rl r.{l r) {r'rl , ' lt -
,l)
lr
t{; .r..-i..
:{i
i1ï
I t tt E rD rNG Wanneerop 2r septemberr989 het in de meimaandvan dat jaar opgerichteVeteranen Platformin aanwezigheid van prins Bernhardaan de samenlevingwordt gepresenteerd, prins voorheteerstaanals.veteraan vanOranje.Overdie benaming spreekik alsvoozitterde krijgikvanaanwezige autoriteitennogalwatkritieken somsafkeuring,maarnietvande prins. gebeurtenis Na afloopvandievoorkrijgsmachweteranen uiterstbelangrijke laathrjmrjweten zeerverguldte zijn met die aanduiding,omdat -zo zeg!hij- ,k tenslotte deeluitmaakvande ueteronenwereld;ikhoorbijjullieenvoelmijdaarthuisenikwilzolangikkan daaruaninwoordendoad blijkgeuenenjíj magmijdaorouer aanspreken alsveteraan tot ueteraon. Tot aanzijndood heefthij in veteranentaal volle overtuiging,vaak in eenvoudige daarnaargehandelden dan is het vanzijnsterfdagaandeverbondenheid ondenkbaar om b'rjde herdenking tussende prinsen de krijgsmachtveteranen voorbijte gaan. komtvanafr988elkevijfdemeiwelheelduidelijkin de schijnwerpers Dieverbondenheid te het in omvangtoenemende staan,wanneerde prinsin Wageningen, de Stadder Bevrijding, jaarlijkse afneemt.Enallengsontstaanin Wageningen veteranendefilé als parade-inspecteur manifestaties lsWageningen nietalleenStadder Bevrijdingmetde vankrijgsmachtveteranen. prinsalsereburger,maarveelmeerStadderVeteranen. Endoordejaren heengroeit5 mei in van dankbaarheid Wageningenuit tot onvervreemdbare expressies voor herkregenvrijheid, waaryoorvelen zich naar besteweten en kunnen,onder vaak moeilijkeomstandigheden trebbeningezet. Tegelijkertijdwil die vijf<íemei in Wageningenvoorbeeldzijn voor een toekomst,waarin krijgsmachtveteranen door de samenlevingworden gewaardeerden als vanzelfsprekend geëerd.De kwalificatie Veteranen Stadder behoortm.i. bij Wageningen en die statusdoetop geenenkelewijze afbreukaan anderestedenin onsland,waarookveteranen samenkomen en presenteren. zichal dan nietmeteendefiléaande samenleving
-.
Mijn bijdrageaandezeherdenkinggaatoverdié veteraanvanOranje,die doorzijn doodwel uit onsgezichtsveld verdween, maarin veteranenland in gedachtennogsteedsvoortleeft;nog heeldicht bij ons is, met nameop zijn sterfdag.lk leg getuigenisaf van mijn persoonlijke ervaringenen ontmoetingenmet de prins en geef u mijn beeld inzake zijn rol in de geschiedenis vande veteranen, welkík eindzoo5in eenboekwerksamenvatte. De rol van de prins in veteranenland heeft nietsvan doen met persoonsverheerlijking of anderszins; dat is mij volstrektvreemd.Het is eenveteranenstem uit hetverledendie oproept saamhorig, solidair en vooral trots te zijn te behoren tot de grote schare krijgsmachtveteranen. Om daarvan ook blijk te geven,dag in dag uit; en dan niet alleenmetalskentekendeveteranenspeld op de revers,maardaarovertelkensweer getuigenis af te leggen. Onmisbare schakelste zijn tussen samenlevingen krijgsmacht; daarbijklanken kleurgevend aan hun onderlinge relaties en aflrankelijkhedenals grondvlak voor maatschappelijke erkenning van veteranen. Hèt is een groot voorrechtdeze bijdrage nog te kunnendoen met zoveelvrienden en bekendenonder mijn gehoor.Maar tegelijkertijdmis ik dierbareleeftijd-en tijdgenotendie in mijnterugblikmarkante functiesen takenvervulden. Velenvanhen zijn niet meerin levenen daaromis deze inleiding tevens een postume dankbetuiging hen. aan
H ERoEN C ovMrssre Nan oNAL E Kr NG (WOll) opgetrokkenis, makenvezet en Wanneerde kruitdampvande TweedeWereldoorlog krijgsmachtveteranen de balans op van gebrachteoffers aan doden, gewonden en beschadigden naarlichaamen/ofgeest.Zij die mochtenoverlevenmakende bevrijdingvan het koninkrijkmeeen starteneennieuwefasein hun levenmet dankbareherinneringen aan hun omgekomenmakkersuit die bangeoorlogs-en bezettingsjaren. Dodenherdenking en vieringbevr'ljding makenderhalve hun deeluitvan veteraanbestaan en zijnonvervreemdbare elementenen vooralmaatgevende hoogtijdagen in veteranenland. Dit is na WO ll nog geenszins hetgevalin de samenleving en vanuitde overheidzijndaarin geen directe aanzettentot enige verbeteringte verwachten.Het eerste naoorlogse kabinet-Schermenhorn achtnamelijkhet eindevanWO ll wel herdenkingswaard en besluit voortaan5 mei aante merkenals een nationalefeestdag,maarwenstzich niette bemoeien met de nagedachtenis aan de afgelopenwereldbranden dus ook niet aan slachtoffers. Dat jaren bemoeil'rjkt de identiteitvande bevolkingmet oorlogsslachtoffers en het zal nog duren voordatin de samenleving sprakeis vaneenherdenkingsbesef en -bewustzijn Oud-vezetsstrijders en krijgsmachweteranen komenwel in actieenzij doendat met hulpvan particuliereorganisaties. Het voormaligvenet richt met de Haagseafdelingde Commissie (CNH)op meteeneersteherdenking Nationale Herdenking bij hetvoorlopig monumentop de Dam in Amsterdamop 4 mei 1946voor alle in Nederlandgevallenvezetsstrijders. Mede dankzijinzetvande in ry47opgerichteNederlandse BondvanOud-strijders(NBOS)worden in komendejaren ook andereoorlogsslachtoffers herdacht.Vanaf4 mei r953 vindt dan tenslotteeen nationaleherdenkingplaatster nagedachtenis aan de in de jaren ry4o-1g45 omgekomen burgersen militairen, óókvangeallieerde zijde,envoorwatbetreftIndiëtot aan (endusnietoverde periodet'rjdens deJapanse capitulatie de inzetvande krijgsmacht aldaar ná r5 augustus r945).
+
Bijoud-lndiëgangers veroozaaktdit de nodigecommotieen zijnemenzelfactie.Hetin r95r door Indiëveteranen opgerichteVeteranenLegioenNederland(VLN)en lid van de Weád VeteranenFederatie(WF) organiseert vanaf r95z herdenkingen voor in Indië gevallen miÍitairen. Dievindenookplaatsin Amsterdam bij hetinmiddels in r956opgerichte definitieve Nationaal Monument op de Dam; de eerste jaren op 27 december (datum Soevereiniteitsoverdracht) en vanaf 1959 op of omstreeksro mei en alsdanvoor alle omgekomenmilitairenna WO ll. Beideherdenkingen gaan in ry73 een fusie aan met samenvoeging van uiwoerende organisaties tot het ComitéNationaleHerdenking met het VLNals kern.Het CNHzaltot eind ry87werl
Bor.rD vAN MpEN BRoEDERS Vieringvan laatquaorganisatie de bevr'ljding en uitvoering langop zichwachten. Op lokaalen regionaalniveauvindenwel activiteitenen actiesplaats,maar het ontbreektnog lang aan nationaleevenementen. van het CNHvindtin Amsterdam Doortoedoen voorhet eerstop 5 plaatsmet de eerstvolgende mei r975eennationalebevrijdingsherdenking nationale viering in Den Haagop 5 mei r98o.Wederomdoor inzetvan het CNH wordt in r98r het Comite NationaleVieringBevrijding(CNVB)opgerichtdat, evenalshet CNH, tot eind r987 blijft functioneren met elk jaar een nationale bevrijdingsherdenking in een andere provinciehoofdstad. PrinsBernhardis ook bij die ontwikkelingdaadwerkelijk betrokkenen met namevanuitde RaadvanAdviesvanhetVLN,alwaarik alsbeoogdvoozitterVLNen reeds bestuurslid vande beideherdenkingscomités de prinsfrequentontmoeten met hemvrijwel alle veteranenzaken bespreek. 7o ontstaat in de loopderjarentussenonseenvertrouwensband die meeris dan alleende functionelerelatietussenvoozitterRaadvanAdviesenvoozitterVLN.Alsbewijsdaarvanisde prinsop ro mei 1gg2eregastbij mijn afscheidals bondsvoozitter. Onze eerste kennismakingdateert uit Engelandwanneerik in 1945als OM,V-er (oorlogsvrijwi ||iger)in opleidi ng aande prins -word voorgesteldb'rjeen van zijn bezoeken aan Britseopleidingscentra. Op zijnvezoek maak ik hem deelgenoot van mrjn vezetsverleden wat betreft het veilig onderbrengen vanonzeJoodselandgenoten en speciaalhun kinderen.Dat contactblijft tijdens mrjn actieve loopbaan in de krijgsmacht bestaan; vooral tijdens plaatsingen bij Generale Staf en de Legerraad, waaryan de prinsalsIGKq.q.deel uitmaakt.
fn oktoberryT6verlaatik de actievediensten op de valreepvanzijn vertrekals IGKbiedtde prins op de Zwaluwenbergenkele diensWerlatende opper- en vlagofiiciereneen afscheidsdiner aan. En al gauw sprekenwij overvraagstukken van herdenkingen viering bevrijding;de rol daarinvan krijgsmachtveteranen en uiteraardook overdoelstelÍingen van hetVLNen devraagvan de prinsof ikdaarineenbestuursfunctie ambieer. lkvertelhemdat ik afsvrijwilligergekozen hebvooreenfunctie in decharitatievewereld, maardatikgraagbereid ben m'ljin te zettenvoorwelzijnen welbevinden van krijgsmachtveteranen, waaraandoor de overheidweinigof geenaandachtwordtbesteed. Kennisen ervaringinzakemensvraagstukken krijgik volopbij de Nederlandse Hartstichting en internationalePR-en voorlichtingsactiviteiten brengenmtj voorjaarr983 weerterug in lndiëdat ik alsuitgezonden beroepsmilitair eindr95overliet.Bijtoevalontmoetik in Jakarta enkelebestuursleden vanhetVeteranen Legioen (VLRI), Republiek Indonesia evenals hetVLN lid van de WVF.Er is sprakevan een ongedwongen en vriendschappelijke ontmoetingmet vroegere tegenstanders en die informelekennismaking zal de basisleggenvoorde formele ontmoetingmet het VLRItijdenshet in augustusr995 afgelegdestaatsbezoek, waaraaneen veteranendelegatie vanhetVPtoegevoegd is. En met rijke ervaringen opgedanekennisinzakemensvraagstukken ben ik adequaat toegerustom in maart1984toe te tredentot het bestuurVLN(inmiddelsgefuseerd met de NBOSen thansonderde benamingBondvanWapenbroeders). Vanafdat tijdstipbegintvoor nÍij een wel heel bijzonderelevensfase, waarin krijgsmachweteranen, herdenkingen en vieringenbevrijdingcentraalstaanen waarinprins Bernhardeen markanterol vervultdie tussenons uitgroeittot een hechteveteranenband, ingebedin wedezijdseen respectvolle affiniteitenvriendschap.
7
H Er EERsTE Wac ENtNGsEDEpllÉ en als aanloop Vanafmijn entreein het bestuurNBOS/VLN in ik de organisatie vertegenwoordig naarhetvoozitterschap, vrijwelalle verbandenwaarmeecontactwordt onderhouden en een daarvan is het 'NationaalComité Herdenking Capitulaties1945 Wageningen'en gemakshalveverder Op 5 mei r975wordt in genoemdhet ComitéWageningen. nationale een het eerst Wageningen voor in de gehoudenmet een bijeenkomst bevr'rjdingsherdenking kranslegging door Hogeschool en Landbouw aula van de (het5 prinsBernhard bij het bevrijdingsmonument ereburger keer t Me i p l e i n )d, o o r h e m i n r9 5 r o n th u l d .Die her denking jaarlijksterugenter zekerstellingvan wordtin het continuiteit particuliere Wageningen het Comité r98o voorjaar van opgericht als samenspel tussen oud-vezetsstr'rjders, In 1984treed ik namenshetVLNtoe tot en de gemeenteWageningen. krijgsmachtveteranen Bergeren ik en naarbestewetenzijnop dit momentoud-penningmeester hetcomitébestuur uit die beginjaren. nogde enigein levenzijndebestuursleden eendefilégehouden, alleen Op bevrijdingsdag 5 meir985wordtvoorheteerstin Wageningen -bestaande land. De die deelnamen aande bevrijdingvan ons oorlogsveteranen uit Canadese (oud is rste Legerkorps) Kitching CheÊstaf Canadese b.d. CanadeseGeneraal-majoor r. paradecom mandantmet H.K.H. prinsesMargrietals parade'inspecteu in de Tijdensde bevrijdingsherdenking 5 meir987onthultkoninginBeatrixeengedenkraam (n.a.v. na in r94o 1945). Na is vele en afloop daarvan er Markt de evacuaties Kerk Grote op de jaren van politieke onderbrekingweer een militair defilé met het staatshoofdals parade-inspecteu r.
8
Voorheteerstin degeschiedenis vanonslandpresenteert de krijgsmacht zichin hetopenbaar metin haarmiddeneengroepoorlogsveteranen ondermijncommando, allendeelnemers aan de bevrijdingvan hetkoninkrijk. OnderdegastenbevindtzichprinsBernhard en naafloopvan jarendoenwij dat metonzeveteranen; het defilé hoor ik hem nog tegen mij zeggen: "Dekomende jij zorgtdaaruoor : enje kuntdaarbijop míjtekenen;' fn datzeffdeiaarwijzigtde regeringonaangekondigd en ookzonderinschakelingvanvezeten krijgsmachtveteranen wel hun herdenkingsformule die zij sinds ry46 jaarlijksen tot volle tevredenheid mochtenuitoefenen. Wanneer bovendien diezelfde mannenenvrouwen worden uitgesloten vandeelname aande nieuweherdenkingsopzet van4 mei r988in Amsterdam, is dat het seinvooreeneigenveteranenpresentatie. Enhet is buitenkijf dat zowelhetCanadese veteranendefilé r985 als het militairedefilé ry87 daarbijeen uitdagenderol spelen.Het ComitéWageningenvezoekt mij eind r987 maatregelen te treffenom op 5 mei r988 als aanvuflingop zijn herdenkingsprogramma een defiléte organiseren van geallieerde en Nederlandse oorlogsveteranen die aande bevrijding vanhet koninkrijkdeelnamen. Aldusis de stad Wageningenop 5 mei 1988gastvrouwvan de eerstenationaleontmoetingvan bevrijders diede dagdaarvoorop de vierdemeiin Amsterdam nietwelkomwaren!Na afloop van het defilé mengt de prins zich in het defilantenopvangcentrum Junushoffonder de jaren bevrijdersen vertrouwtmrj toe sinds niet zo gelukkigen dankbaarte zijn met dit jaar. eerbetoon en alweeruit te ziennaarhetvolgende Dejaren 8o en 90 van de vorigeeeuwgevenin ons landals het wareeen opstanding van krijgsmachWeteranen tezien,die uit hetnietsin hetvollelichtvandeschijnwerpers komenen dat dankzijhun eigeninitiatieven. Die concentreren zich in eersteinstantieop de eigen veteranenwereld tot bundelingvan krachten,dan op de militaire wereld als hun oorspronkelijk tehuisenvervolgens op regeringen parlement, voorhettot levenbrengenvan eenveteranenbeleid. Entenslottealsafrondingom krijgsmachtveteranen in de samenleving hunverdiende plaatste gevenmetalskernmaatschappelijke erkenning. Eenterreinwaarniet deveteraan, maarde bevolking in woorden daadactiezaldienente nemen.
9
EN PnrFoRM VETERAN Vanaf 5 mei 1988 voltrekt zich in Wageningenals onderdeel van de jaarlijkse een nationalepresentatie van veteranenmet hun krijgsmachten bevrijdingsherdenkingen oud-bevrijders aande samenleving die z'ljnweergain de geschiedenis vanonslandnietkent. In 1989wordt het VeteranenPlatform(VP)opgerichten vormt in de komendejaren de verbindingsfunctie tussenhet ComitéWageningenmet de in aantalgroeiendeen aan het veteranenorganisaties. Eveneens in r989komtMinistervanDefensie defilédeelnemende Ter met daarinmaatregelen voor erkenning,waarderingen Beekmet de eersteveteranennota, behoeften, voozieningin materiële en immateriële alsmedevastlegging vaninschakeling en ranen. samenwerking tussenoverheiden krijgsmachwete hetVPeenOpenDagVeteranen gehouden, Op ro meir99owordtop initiatiefvan diede basis legtvoor 'krijgsmacht-veteranendagen'; tot op de dagvanvandaagniet meerwegte denken jaarlijkseevenementenbij de krijgsmachtdelen Marine, Landmacht,Luchtmachten In novemberr99r wordt door inzetvan het VP de StichtingDienstverlening Marechaussee. (Vi) in Doorn, Veteranenopgerichtdie later opgaat in het huidige Veteraneninstituut veteranencentrum bij uitnemendheid.De prins beleeftals oud-bevelhebber, oud-lGK, parade-inspecteur en vooral als krijgsmachweteraan voozitter RvA-Wapenbroeders, alle ontwikkelingenalsof -zo zegÍ hij vaak- ik ze zelf heb bedacht."f k zouze nooithebbenwillen missen, wanthet zijn onmisbarc en ondeelbare elementen uanmijnleuen; ze horenbíj mij, evenals ik behoortot dieveteranenwereld." In dit kaderis eenterugbliknaarhet jaar ryy voor prinsen veteranenwereld van bijzondere metde RaadvanAdvieslaathij mijwetenop 5 meir99r in Tijdenseenbijeenkomst betekenis. nog één keerin het openbaarin uniformte verschijnen Wageningen en -zovoegthij daaraan toe-.danneemik in Wageningen op mijn manierafscheid vande krijgsmacht temiddenvan jij goede mijn matenvandestijdsen zorg!.voor een entourage
10
zullendiedagnietsnel Comitéen defilanten vergeten. Wanneer ik als Parade het defiléaande prinsmeld, Commandant weet ik niets anders te zeggen dan: Hoogheld, hetlegioen komter weer "Koninklijke oonen begroetu uandaagalszíjnbevelvoerend uetetaan." lk denk dat dit het bestetypeert hoe onze verhoudingenwaren; het beste zijn rol in het defilémarkeert,maarbovenal onmiskenbaar weergeeft dat het Wageningse defiléonvervangbaar is en nog minderte verplaatsen is naar een ander evenement of locatiein Nederland. Endan stapik automatisch de problematiek vande Nederlandse Veteranendag binnenen die ga ik in mijnterugbliknietuit dewegen dan nietalleenomdatdezedagdeverjaardag vande prins als signatuurdraagt.Het is veel meer -zoalsik dat noem- een pokerspeltussende Haagsepolitieken het Wageningsparticulierinitiatiefmet als inzetkomendeNederlandse Veteranendagenin relaties met bestaandeWageningsebevrijdingsdagenen daarbij voormaligveaet, krijgsmachtveteranen en geallieerdeoud-bevrijders als direct betrokken toeschouwers, waaronderook prinsBernhard. Voordejubileumherdenking5 meir995is eenaantalledenvandeTweede Kameruitgenodigd om op diedagin Wageningen aanfestiviteiten deelte nemenen kenniste nemenvande echte veteranensfeer. Om deelgenoot te zijn met allendie in dankbareherinnering een ogenblik stilstaanbij herkregenvrijheiddie met grote offersgepaardging en geengezin,familieof ander feefoerbandonberoerdliet. Reedsop de dag zelf laten zij m'lj weten dat er een veteranend agzoumoetenkomen,docheerstin de herfstvan1996wordt in de TweedeKamer eenmotieingediendvoorhet houdenvanveteranendagen alsdank-je-wel-uitingen voorhen.
11
Het duurt tot juni zoor (dus vier en een half jaar later!)wanneereen publicatiein het veteranenblad Checkpointhet onderwerpdag der veteranenweer in de belangstelling terugbrengten het parlementde vrijwelvergetenmotievan 1996weernieuwleveninblaast. DeTweedeKamerspreektzich unaniemuit om bijzondereaandachtte schenkenaanjonge generatiesveteranendie in hun diensttijd,hetzijals dienstplichtigen, dan wel als vrijwillig één van de kerntakenvan de recentelijk dienenden,betrokkenwaren b'lj vredesmissies, gereorganiseerde krijgsmacht. Hetgebeurenin Wageningen op 5 mei heeftvolgensparlementariërs alleente makenmet de hoofdzakelijkde oude(re) bevrijdingvan het koninkrijk en betreft oorlogsveteranen, categorieën veteranen,die binnenaÊienbaretijd toch zullenverdwijnen.Die politiekevisie wanthetjaarlijksgebeuren stoeltin genendeleop realiteiten datwordthenook meegedeeld, is in de loopderjaren uitgegroeidvan bevrijdersmanifestatie op 5 mei in Wageningen tot de geallieerde enige stad in Nederlandwaar alle oud'vezetsdeelnemers, oud'bevrijders en krijgsmachtveteranen welkomzijn,omdatnergensandersaanhenaandachtwordtbesteed.
12
PnrrusBEnNHARDs LAATsTE oEpllÉ Enkeledagenvóórziingzsteverjaardag ontvangtde prinsop paleisSoestdijk uit handenvan de Staatssecretaris van Defensie(StasDef) in aanwezigheid van enketeautoriteitende veteranenspeld en ik hebeenuitnodigingonwangenaanwezig te zijn.De bewindsman doet mededeling dat de doorhemeindzoozingestelde ad hoccommissie inmiddelsadviesheeft uitgebracht om jaarlijksop z9 juni veteranendagen te houdenen dat hij daarmeeinstemt. Nadereinvullingzal geschieden door een breedopgezetnationaalcomitémet de IGK/ldV (lnspecteurder Veteranen)als vicevoozitter,terwijl defensieambtelijkeondersteuning verzorgl.Tegenover de StasDefmerk ik op dat dit een defensiezaak lijkt te worden,hetgeen betrokkenebeaamtmet als reactie"dat de samenleuing daartoenognietin stoot is,maordefensie wel!"lk krijggelegenheid om de prinsmijn bezorgdheid overdieontwikkeling te latenweten, omdathetdenkbaar en zelfsverwachtbaar is dat de beoogdeNederlandse (nog veteranendag steeds zonder een uitgesprokenwens of wil van de bevolking)kenmerkenu"n defensieveteranendagen draagtof zal(kunnen)gaandragenen in confliazal kunnenkomen met bestaande veteranenactiviteiten en zeerzekermet Wageningen! Die bezorgdheid wordt realiteitwanneerik kennisneem vande definitieve aanbevelingen vande ad hoccommissie. Daarinleesik o.a.datveteranendagen de veteranen de ruimtemoetbiedenzichin de richting van de samenleving te presenteren, teneindeop die manier bijdragente leverenaan kennisvermeerdering ter verkrijgingvan een grote(re)bekendheidmet en waarderingvoor hen. Dat het particuliereveteranendefiléin Wageningenreeds vanaf 1988 een allerwege gerespecteerde en gewaardeerde veteranenpresentatie aande samenleving is,vindt blijkbaar nochbij commissie nochbij regeringen parlementeniggehoor,terwijlbovendien oi g..n enkelewijzeenigeveteranenactiviteit zouwordengedoubleerd! Gevolghiervanis dat er een onnodigspanningsveld wordtopgeroepen tussentweenationaleevenèmenten die qua aard en karakterverschillen; elk met een anderdoel en dus met een geheeleigenen specifieke identiteit,alsook metgeheeleigennodenen behoeften.
13
mij op rz februari zoo4 Naaraanleidingvan onzeontmoetingoppaleisSoestijknodigtStasDef problematiek onderwerp rondom de uit voor een onderhoud met als belangrijkste HieroverzegftStasDef(en ik citeeruit zijn briefvan z3 april en Veteranendag. Wageningen vanveteranen metdiedagnietinhoudt dat zoo4alsverslagvan het besprokene)dat'betrokkenheid in hetzonnetjezetten,want datzullenanderen moeten enzichzelf doen!' zij eenrol speleninvormgeuing gehouden Nederlandse van Veteranendagen kan ik vanopzeten uiwoering Kennisnemende dandat die nietsporenmet dezepolitiekeuitspraak. toch nietsandersconstateren de Wageningen 5 mei zoo4geeftalsparade-inspecteur prins te zien getooid met de groene baret van de commando'sen dit zalde laatstekeerzijn dat de prins als gast van het ComitéWageningenen als veteraan klank en kleur geeft aan het Wagenings Eendefilédat meeris dan presentatie veteranendefilé. van veteranen en krijgsmacht in onderlinge meeris dan uitingvan dankbaarheid verbondenheid; voor herkregenvrijheidin vredeen veiligheid;meeris dan eennationalererinievanallekrijgsmachtveteranen van oorlogs' en vredesmissies.Het is bovenal uitgegroeid tot levend symbool van nationale rondomde veteraan, en saamhorigheid verbondenheid zijn krijgsmachten voorzolanghet nog kansamenmet geallieerdeoud-bevrijdersaan wie tenslotte ons koninkrijkde bevrijdingte dankenheeft.Vrij kort na laatde prinswetendat hrj op 5 mei 2oo5voor het laatstin Wageningen dezebevrijdingsdag parade-inspecteur is en ookgeenopvolgerheeft.Bovendien wordengeruchtensteedssterker tijd wordt beëindigdten faveurevande aanWageningen binnenafzienbare dat.defensiesteun NederlandseVeteranendagen.
1+
15
vANPn lnsB EnnHARD HE rovE RL UDEN í zoo4is eengrootverliesvoorde koninklijke HetoverlijdenvanprinsBernhardop r decembe en de Stadder krijgsmachWeteranen familie,onsvolken wel heelin het bijzondervoorvezet, ziiop z3 nemen Dooperkerk deJoh.de herdenkingsbijeenkomst-in In eenspeciale Bevrijding. decemberafscheidvan de prins en nog lang zullen aanwezigende indruhvekkende is WillemAlexander bij zichdragen.Kroonprins herinnering alseenpersoonlijke herdenking bereidop 5 mei zoo5 de plaatsvan zijn overledengrootvaderop het defileerpodiumin te nodemissenen en collegaveteraan hunoud-bevelhebber nemen;nietteminzullendefilanten zullenalshommageaanhemin noggroteregetaleaanhetkomendedefilédeelnemen. oPI r aprilzoo5 doodvancollegaJohnMaasalsvoorzitterComitéWageningen De plotselinge het comité. van slaat diepe wonden in zijn gezin, familie en vriendenkring hetComité derVlisis bereidtijdelijkhetvoozitterschapvan Oud-comitévoozittercollegaVan Wageningenop zich te nemenen aanvaardtde uiterstmoeilijkeopdrachtde aanstaande beviildingsherdenking 5 mei tot een goed einde te brengen.Maar wat minstenseven belangrijkis dat hij de eerstestappenzaldienente zettenin de richtingvaneenbij te stellen Wageni ngse herdenkingsformuIe met o.a. een aangepastveteranendefi|é. 5 mei 2oo5 wordt in de veteranengeschiedenis laatste de voorlopig als vastgelegd ders bevrij geal I i rd e ou d' ee veteranenpresentatie met en de krijgsmachtonder de vigeurvan het Comité Wageningen.In een groots defilé met Kroonprins het uniform van Willem Alexander in op het defileerpodiumondergaat Brigade-generaal die uitpuiltvantienduizenden de stadderVeteranen, en uit het heleland,de warmegevoelens bezoekers vandefilantenals dankvoorverkregen genegenheid vriendschap, betrokkenheiden vooralgaswrijheid.
r6
En het is niet zo verwonderlijkdat defilantenzich afvragenen dit ook laten weten óf er zijn,waaropzij elkaarweer mogelijkheden kunnenontmoeten en/ofgelegenheden en danhet jaren in Wageningen. liefstop dezelfdewijzealsin afgelopen Opzeten programvande eerste NederlandseVeteranendag ervarenz'rjvoorshandsniet als een zodaniggebeurenen zo juni zoo5 zich vanuit optiek van krjjgsmachtveteranen voltrekt z9 met slechtsweinig vande bevolking. HetComitéNederlandse belangstelling envooralgemisaanhetdank-je-wel is ontvankelijkvoor kritiekenen verklaartzich bereid wijzigingenaan te Veteranendag om eendefilégehoorte geven,wantdiewillen brengenen daarbijaande roepvanveteranen hoedanookzichergensmanifesteren omdatzij Wageningen missen! In oktoberzoo5draagtcollegaVander Vlisde leidingvan hetComitéWageningen overaan oud-lGK/-ldV DeVeer,tevensbestuurslid van het ComitéNederlandse Veteranendag. Zulks confronteert betrokkene wel keuzes te moeten maken tussen heziening van de met een beperktveteranendefilé herdenkingsformule en het meehelpen 5 meiWageningen met o.a. een defilé dat in principeniet Veteranendagen uitbouwenvan Nederlandse is aanenigebeperking. onderhevig ln mijnterugblikwijd ik geenverdereaandacht aanNederlandse Veteranendagen andersdan de constateringdat in toenemendemate gemeentebesturen veelal met de steun van veteranenorganisaties op of omstreeksz9 juni lokale en/of regionaleveteranendagen organiseren.Dat stemt m.i. tot grote voldoening,omdat die dagen als kern de - maatschappelijke erkenningvan veteranen dragenen de plaatselijke bevolkinghaareigen krijgsmachtveteranen en waardering betuigt, een dank dank-je-wel van medeburgers. Enhet spreektwel voor zich dat ik vanafdezeplaatswensen verwachting uitspreekdat binnen vanNederlandse Veteranendagen afzienbare tijd de kerngedachte allerwegewordtgedragen nationale dooreentastbareenvoelbare uitingvandank,waardering en betrokkenheid vande samenleving met haarkrijgsmachweteranen. E e n v o l kd a t zo zi j n ve te ra n e n vo o rhetvoetlichtbr engtenzichster km aalcenzic hook s ter k houdtvoorhunwelzijnenwelbevinden is eenvolkdat leeften dat bouwtaanzijntoekomsten rekenen magdaarbijonvoorwaardelijk op zijnkrijgsmachtveteranen, ,,
DEroEKoMsrvAN HETDEntÉ. Na dezeomwegweerterug naar mijn primaireaandachtbij dezeherdenkinggerichtop medeals postumehommageaan prins ontstaan,ontplooiingen toekomstvanWageningen jaarlijkse gezienzijn inbrengen inzetin bevr'rjdingsherdenkingen vanafr975!lk Bernhard, geen mijn hier in ligt, omdat nieuwsverteldat veteranenhart Wageningen denk dat ik u krijgsmachtveteranen voor het eerst in onze nationale geschiedenisde kans en de gelegenheid gebodenwerd om vanuitde Stadder Bevrijdingzichzelf te presenteren en te profileren.Het zal dan ook niemandverwonderen dat ik mij steedsheb ingezetvoor mogelijk hetWageningse defilé; ofwellichtin gewijzigde ofaangepaste vorm, voortzettingvan georganiseerd maardanwelalselementvandejaarlijkse5 meiherdenking, doorhetComité Wageningen.En over een gewijzigdeen/of aangepastevorm valt te denken aan een gezienhun militair dat ook plaatsbiedtaanoud-lndië'enoud-Koreagangers veteranendefilé gevolg gerelateerd van Tweede de Wereldoorlog;zij zijn aan dan wel als direct optreden En het is de wegvanalle levendat er op zekermomenteeneind tenslotteoorlogsveteranen. van alle oud-vezetsdeelnemers, krijgsmachtveteranen komt aan de defilédeelname en bevrijders,maarik acht het onjuistdaar nu al vanuitte gaan en als het warevoorschotte toekomst. nemenop eentochonzekere lk realiseermij terdegedat dit geschetste toekomstbeeldde afgelopenjaren zich op een herdenkingen van het nieuweNCHCeen anderewijzeheeftvoltrokkenen dat voorgenomen gewijzigd meiWageningen fundamenteel te zienzal geven.Dat richt structureelen vooral 5 doorkrijgsmachtveteranen, zichonderandereen metnameop deelname althanshetselectief van na WO ll van deelnameaan het defilé.Datstemttot uitsluitenvan krijgsmachweteranen (kunnen) veranderen in dewetenschap dattijdenen situaties en datde mensin al overdenken is invloeden niet ofgevolgendaarvan,die altijdstrokenmet zijn schakeringen onderhevig aan eigenopvatting,visiedan wel overtuiging.Datvraagtniet alleenom loyaliteit,maardwingt m.i. tegelijkertijdtot kritisch en oprecht nadenkenover wat een ieder in die gegeven te doenstaat. ontwikkelingen
r8
jarenwerdenWageningen In de afgelopen Veteranendagen t.a.v. en de Nederlandse krijgsmachtveteranen vaak ten onrechte aangemerktalssoortgelijkeevenementen. lk heb daaroverreedseerdergesproken, maar Wageningenen de Nederlandse Veteranendagen zijn-quaaarden karakteri Ilendenationale tweefundamenteel versch gebeurtenissen. Een ieder kenmerktzich do o r e e n a n d e r d o e l , d o e l ste l l i n gen doelgroepmet eengeheeleigenidentiteit per en een tehuis waar zonderenigeuitzondering definitieallekrijgsmachweteranen huneigenrol kunnenvervullen en zelfsmoetenkunnenvervullen en danookwelkomzijn. Indië-,NieuwGuinea-en Koreagangers hebbenin het nabijeverledenals Oud-militairen menigmaalmoeteneryarendat de overheidzich niet om hen bekommerde oorlogsveteraan en henalshetwarebuitende deurhield.Laatdatin hunlaatstelevensjaren nognietweereens gebeurendoor hen deelnemingaan het Wageningse veteranendefilé te ontzeggenonder hanteringvan het pseudomottodat er voor hen toch plaatsis in het Haagsedefilé op de Nederlandse Veteranendag. Dieoproepof boodschap kan niemandonberoerdlaten,zeker niet op deze sterfclagherdenking als blijk van gemeenschappelijke gevoelensvan rondomprinsen krijgsmachweteranen betrokkenheid ensaamhorigheid vanalleleeftijden en n en vredesmissies. afkomstigvanalle oorlogstonele Het is vandaageen wel heel bijzonderedag in uw en in mijn leven,waaropeen ieder persoonlijken wij ook gezamenlijk plek in gedachtenteruggaanmet op dezehistorische onvergetelijke herinneringen aande ereburgervan de Stadder Bevrijding, aande koninkl'ijke gast en markanteparade-inspecteur het van Comité Wageningen,aan de nationale voorvechtervan verzeten krijgsmachweteraan en aande Veteraan vanOranje. 19
SlorwooRD lk heb het als een eer beschouwd hedenmiddag de sterfdagvanZ.K.HBernhard,Prinsder Nederlanden te mogenge- en herdenken en ik verbinddaaraanmijnwensen verlangen dat Wageningen magblijvenvoortleven; nietalleenalsStadder Bevrijding,maarook alsStadder Veteranen. Mogelijkof wellichtbinnenaftienbare tijd weeralsvanoudsmet in haarmidden een koninklijkegastop de bevrijdingsherdenkingen vanvijf mei.Mijn opa,naamgenoot, zou mrj op dit momenthebbenkunnenbijvallenmet zijn en ook mijn lijfspreuk:"Zijdiegeloven, haastenniet." Met eentoespelingop het aloudeen bekendeGeuzenlied is hetlanddatGoddeHeere 'Gelukkig kent'sluitik mijn bijdrageaandezeherdenkingsbijeenkomst af met-naarmagik aannemen, onsallergeloofen overtuigingz"Gelukkig is hetlanddatzíjnveteranen eerten waardeert.,, Dankvooruwaandacht en mijn respecten aanu allen.
TedMeines Luitenant-generaal derArtillerieb.d. Oud-oorlogsvrijwil ligeren -l ndiëganger Oud-bondsvoozitterWapenbroeders Oud-paradecommandant Wageni ngen Erevoozitter VeteranenPlatform
20
5taddergevrijding
wagenrngen
