98. Het belang van een lage nachttempl.'ratllllr 92 Caelagyne xyrekcs. 93 Allstralische aardarchldeeen (4) S6 94 Valkuilen voar beg ilu1er~ (15)

5/98 -

TWEEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE NEDERLANDSE ORCHIDEEEN VERENIGING

92 93 94

S6 h

7 ~

r"'r<'n, hCJe dl • Ie d,lt' BiJ de' n'lorplo1.Jt Will. \\vattianunl W"t~e\.>f1 ,m "rchide 'n

4(1

On1e n hi lc 'n per m,lilnd (11) Bulbuph\'lIunl ph,l) ~l'n{lr~i s

96 98 98

Het be lang van een lage nachttempl.'ratllllr Caelagyne xyrekcs Alls tralische aardarchldeeen (4) Valkuilen voar begilU1er~ (15)

Epifyten

Vorstalarm

Stuif-es-in 42: I3ee~e bij bee~e beter dan alles ineens

Nederlandse Orchideeen Vereniging w~" ,,",'.dC'd il s .CQ m /

gas tcn / nov

Ereleden H.G. Km/lel1bi'rg leden van ve_rdjenst~ H.C """ F.:k; AtAM. PIIIII. L 'I.e d. Lm,ge-rnn Anlll~rm. H.W.E. 0011 (lruSS""; l' G. "lit/I",. Ho,.,/; /H 1'0,1; H.M. Kli'rk~lbt.rt,~Jr-tvm

HanXC'1I; 5. 5fruiksmfi ; A. Smit"·V{~l!ss.

Bestuur .\foorzitter: Y.D. Feike/11n,

Pr. Bernhardwc); l OA. 6H62 ZC Oos l .'rb~"k 026-.3 33~30:l

Secretaris: F.f.c. /\111/dcr, .L Ho stmstra. t 2, 8801 C I: Franeker 'teL / fux 0,17·395285 e· mail: [email protected] Lenf"n admil1istratie: L. Kristelijll, 1~3 1 WR Aabmeer,ll297·320707 £. v all Hultlle, I"'armclo 13,3655 JZ Eindho ven. 040·2525871 Tijdscl1d/t-'1Iallnt.:er: T. vtTn riCH Hcu vel, MunnikenllOf 19, 81 41 Gl. Heino 'IH 0572-39()R50 Fax 0572-390552 B,'stllll/,slid (Promo): f.G. de Graa! OagerJadw eg 32, 2141 VP Vijfhui1.l'n 023·55810 1Y Bestlwl'slirl: !v.A. v.d. Cillgel

Apollo, traM 4,

Petlllifl8"meester:

Red. clie

NA

Vfill der Cillgtl. Hnoiwcg IB5, 970:; EC f'atl'rswolde, 050·3091902. fax 050-3()920 II It Klaa..,;;::'clI, Kraycnhoffst ra at 2, J 222 R\V Hi lvers um

035-6832033, fax 035·683906-1

e-mai l: redn(n.@kno wllfl•. nl

P.t\. r 'W1 fbot7l1i'7 tbtrgf'H Internet rcLi.1ctl'ur

Brdamic"\(ln :; 3852 Ck. crmt' lo 0341·361-173

Realisatie Produktie_: DrllkkcrI] Kl lijmmilf:TX'

Zll iderhoofdstraat 70, 1361 i'P Krommcni l' Kopij: Bijd ra gl'n voor 'Orchidecen', te zendcn 2I(ln Redactie Orchidcccn, Hooiwcg 185,9765 EC Pate rswolde, resp. ,,()or 1 feb ru ari, 1
035-6832033, fax 03 5 -683906~

e-mail: fedno v@knowcl re.nl

Adverteuties: Voor advcrtcntil.'s wende men zich uitsl u i tend schriftE.'lijk tot d e heer 1. Vil n dell Hcuvl'i, lvfun nikcnhof 19, 8141 GL Heino, Advcrt entics inZl'rl den voor 16 febr., 13 april. Hju ni, 22 aug.. 19 okt. en 23 d~cember. COl1triuutie: ~\.'de rl <1nd 5c led en (met hu is-ge noot) f 55 ,­ pef kalenderja,n ; jeugdlcd en tot 2"1 ja(lr f 27,30. Bl'ta ling door s tor ting of ove rschrij\'ing naa r rek.nr. 19119 1 bij de l'ostbank of rd.nr. 45.W.09.376 bij ABN AMRO b e.ide t,n,\-", ~' OV LcdE.'nadministratic te Aais meec. Buitt2niands(' led en, d ie het tijdschri ft (Jnt­ vungcn o p een Nede rland" adrt2:s; f 55,-. Buitcnlandse leden, die lid z ijn van ecn kring en het tijdschrift op hun huisndres wcnsen te ontVtlOgen: f 60", BuitcnJandsl-' leden. die gecn lid zijn van ('en kring f 70" ,

Ve rzending per luchtpos t f 80,-. Alle b"nk-kOsten (!.-os­

ten voor aisd 1rijv ing cn bijschr ij ving) \foor he t ewer­

make n vem de contributh..' vanu it het buiten iand

kOnlen voor rekenin g van he t desbetreffendc lid ,

Vt~rme l d daarn m op uw opd r<1cht 'ou r costs',

De Orchideevriend Belgic Secreta,;aat: ""allric(' CnsfelcYJI, O,sens traat 70, gOOO Cent

Cmztriiwtie: 500 Bfr door stortin.g of o\'('rschrijvln~ op n~k(lning 737-3110609-13 va n D(..' O rchidee-vriend, Bronstr""t 21. 9700 Milter

Belgische Orchideeen Wreniging Ze tcl: In 11111'[,;/. Fortlaan 16.2070 Zwijndr,'cht SecretarislprHH.: A.

Co/art,

Vuurk n lis laan 4, 26 10 ~'\nt \\le r p('n Unge/d: Orchika (OrchidK-iinklub Antwerpcn) 550 BFr, in],('grt'pcn tijd,;chrift Orch ik" (6 num mel'S). Orchika .. O rchideN'n 1kxi BFr. Bijdragcn te .Il:>rt
82 Orchideee.n 5/98

Vijf eeuwen orchi,leeen in beeld (deel 28) Van de derde Cubaanse kunste­ naar aan wie ik u voorstel weet ik buiten zijn werk eigenlijk niets. Hij exposeerde op de tentoon­ stelling die gedurende de Vierde internationale Orchideeen Work­ s hop in nov e mber 1997 in Orquidario SOl"Oa in Cuba werd gchouden. Hij deed dat samen met Jose Bocourt. Opvallend was dat zij n werk daar te koop hing. Het waren namelijk originele aquarellen en ze waren onge­ twijfeld voor wetenschappelijke doeleinden vervaardigd. Niet duidelijk was of er intussen kopieen va n waren gemaakt en erge ns in druk verschenen. Zoniet, dan doemt de vraag op waar de opbrengst van de teke­ ningen naar toe is gegaan. Immers de tekeningen waren zeker in diensttijd in Orqllidario Saroa ver\'aardigd. De tekenaar heb ik in zijn atelier in de tuin aan he t werk gezien en daarvan heb ik een foto gemaakt. Het karakter van zijn werk ver­ , ,0 schilt duidelijk van dat van de 1 I I • beide eerder beschreven kunste­ naars. Hij is veel meer een strikt wetenschappelijk kuns te naar dan een artiest. Dat wil evenwel nid zeggen dat zijn werk artis­ tieke kwaliteiten zo u ontberen. Zeker niet. Maar zijn werk is yooral en in de eerste plaa ts een .n:-is---------------' zo d uidelij k mogelijke weerga ve '-H-a-b:-e-rl-a-n-:-·a-b:-i-co-Ivan d e getekende plant zo nder enige toevoeging. Het gaat hier duidelijk om een zo realistisch mogelijke weergaye. Dat gebeurt zeer zorgvuldig en zander enige iHtistieke pretentie. Maar dat maakt deze eenvoudige tekeningen zeker wei boeiend voor de orchideeenliefhebber. Het is interessa nt om het werk van d eze drie kuns te naars te vergelijken en d e verschillen in opvatting waar te nem en. Wat mij betreft is het duidelijk wat ik met weLk doel zou kiezen als er wat te kiezen was. Van deze man heb ik twee afbeeldingen gekocht die ik bij mijn coLlectie bewaar. Van fose Bocourt kreeg ik een afbeelding die ik eveneens zal koeste ren als een aardig bezit. Van Duporte zo u ik wei iets aan ' de mUllr willen hangen, maar dan moet ik eerst w eer eens naar Cuba, want ik heb mijn kans voorbij laten gaan. Of het daar aait nog eens van komt weet ik niet. Ik sta illet te trappelen van ongeduld.

In het aards paradijs

Andre De Prins Het was 13 september 1997, vijf uur in de morgen. ormaal is dat het moment om nog een funk stuk naehtlUst af te werken, ware het niet dat....... Het \·v as die nacht opgeklaard. Gedurende de warme augustusmaand van dit jaa.r stond mijn stookolie­ ve rwarming op non-aetief; d us ook nog Ln september. De klMe lucht d eed de buitentempe ratuur fel dalen, w d a t ook binnen in de kas het kwik eell duik nam. En of het nu zomer of winter is, da g of nacht, mijn alarmthermostaat staat afgeregeld op +15 "C Daalt in de kas de temperatuur beneden die waarde, dan rinke lt een tamelij k luide bel in huis, zodat ik weet d a t er in mijn AP. gevaar dreigt voor mijn warmste bewoners. Dus op 13 september om vijf uur in d e prille ochtend vloog ik uit mijn bed, opgeschrikt door het onbarmhartig si naal va nuit mijn err!;, 0 meter van d e woning verwijderd. H t eerste wer is dan die bel doe n stoppen door d e s troom te ond er­ breken en dan met de noodzelkelijke kledij d vervvarmi.ngskctel gac n s tarten. lk mik op d ie minimumtempera tuu r voor mijn Pha laenc p issen en en kel p lanten die he t liever wat wanner heb ben. a tien minuten trachtte ik nog wat late na chtrust te ben utten. H et alarmsysteem heb ik bij het beg in van Inijn orchid ee~'nhobby ge'install erd. De thermos taa t is steeds afge­ s teld op +15 n . en verbonden d oor een geleidingsdraad met een b I bin nenshuis . De st:room wordt geleverd door een gewone pl at te zakb a tte rij an een zakla mp . Bij alarm kan binnenshuis d e stroomketen aan d e bel o nderb roken w o rden, zodat meteen het lawaai ophoudt. Het heeft absoluut gee n zin he t alarm op het s troomne t aan te slu iten, want als d e electricitei t uitvalt is het a larmsysteem geen uitgeknepen citroen waard . Daarom wendd ik een a lterna tieve stroo mvoof7ieni.ng aan. Men moe t d an wei enkel malen p er seizoen controleren of d e batterij nog in tact is, wa nt me t cen opgebruikte batterij is men ook geen zier geholpen. Sedert bijna 30 jaar ben ik in totaa l toch al een ach ttal keren tussenbe ide m oeten komen om de temperatuur op pl'il te brengen. Soms was de fotocel va n d e brander de oOl'zaa k. Andere defecten aan d e brander van de ket I zij n er ook geweest; de olie pomp die het liet afweten e.d. n dat gebeurt dan !iefst als het stenendik vriest. Dat brengt mij tot he t logische besluit dat ik ook vana f he t begin heb genomen; voorz ie d e kas van een nood - of hulp­ verwanning' A ls 's nachts in de winter in 't putte ke d e verwarmi ng uitva lt bij een buitentemperatu ill van -12 DC is het ondenkbaar om een verw armingsroo ntellI onmiddellijk uit zijn bed te bellen om ogenblikkelijk t ~ r p laatse te wilJen komen. Vergeet dat maar snel! Op zulke ogenblikken zit je met een d efecte verwa rmingsbran, de temperatuur in de serre za kt zoals cen broek zonder bretellen. He t is dan een gerust­ stellend gevoel te weten dat er een hulpmidd el is (voor die broek een ceintuur) . Dat kan een petrole um vuur~ e zijn, een electrisch straalkacheltje of wat dan ook. Vanaf eind e oktober s taat aan de ene zijde in mijn serre een ko lomkacheltje, in de vol ksmond een "d llv e l~ e" en aan d e andere ka nt mijn ketel~e van d centrale verwarming voor mijn serre. Ais het echt vriest d a n brandt het duvel~e als hulp ve rw armer, ook om de stook­ olie te sparen. Komt e.r bij een panne aan een va n d e twee een alarmsignaal binnen, dan is de andere bron er om de tempe­ ratuur op te voeren. Ook mijn ka ch e l~e is al eens uitgeva llen omdat in felle wind de s teenkolen te rap opgebrand waren. Ala rm en noodverwarming zijn geen overbodige luxe a ls we onze planten niet willen verliezen.

1I ik toch op de praktische weg zi.t d eze keer, wil ik graag nog een wenk geVen bij het goede artikel van Patrick Ma nnens over een plexiglas zaai ka s ~ e uit het augustu n Ul1lme r. Op pagina 26 staat daar uitgelegd en afgebeeld hoe de handschoenen in d e handopeninge n bevestigd zijn . Ik geef hier mijn versie over mijn eerste en nog steeds functioneel zaa ikas tje. Het is weliswaar geen plexiglas model. II<. heb een zaaikast van een soort spaanderplaat die aa n een kant mooi a fgewerkt is met een witte kunststoflaag zoa ls de schappen in een winkelin­ richting. De ka st is daardoor tame lijk zwaar, maar aan d e binnenzijde is d e mimte hagelbl a nk en g lad. Aile hoeken en verbindingen zijn me t siliconenkit ne ~es afgedicht. Hoe ik de g lazen doorkijkruit, die te vens dienst doet als opening voor in- en uitlade n van zaaibenodigheden, heb gemontee.rd is een p robleem dat apart kan word en bcsproken. Ik heb het vandaag over de handopeninge n en de rubberhandschoenen.

De sp aa nplaten wanden, ook e la e voorwand du , z.ijn vee r 1 cm d ik. Ik heb claar zeer nau w ke uJig d e ro nde openingen uitgezaagd e n gevijld zoda t d aar precie" en s tuk harde PVC-bills in elke opening paste, aan d e buitenzijde juist g l ijk met de bu itenkant en aa n d e binncnz.ijd e an d e zaa ibak 3 cm uitstek end in de kas ru iOl t . Daar de ho uten wa nd Dngt!­ veer 1 cm dik is, was e r veel oppe rvla kte om een per£ecte di ehtin g met s ili conen te ver zeke ren ~ D ard oor Li tte n d ie stu kken PV lTIuurvast in d ' voorwand. De doors n ,de van de wan d buizen is 16 em. Dailtaan bev stig ik mijn rubber handschoell en niet. een, ik heb grate plasticza kken van d e diepvI ies genomen en daarva n d e o nderkant weggeknipt, zodat ik een 500 rt plasticslang h b an 25 cm leng te. [k heb nu 2 stukken PV -buis geb rll Lkt van 5 cm lengte m aar me t een bllisopening v n 11 cm. En dan begint het l'l: onter n. Het ene uite.inde van de plastic slang wordt met en kel tev ige elasti eken 0 cr d e PV -buis, die aa n d e binnen ka nt van d E' voorzijde lli ts teekt, vast ge pa nnen. H e t andere. eind van d e slang wordt over het stuk van de k1einere PVC-buis aangebracht e n d aarove r wordt d e " pols" va n d e r ubb r hand sc hoen gespalu1en. Dat p ast na u wke ur.i g! Daa rover kom en nog e.en paar s tevige e las tlek n. Zo kan ik zonder mnei!e en ..::ee r gema kkelijk de hele ruimte van m ijn kastje be reik n met aile mog lijke bewegingsvrijheid. e rubberhandschoen n en de plastic 'lang zij n gemakkelijk te ntsmetten. De e las tieken die gebmi kt worden om d e p lastic en de ha ndschoenen op de PVC-bu izen te sparulen gaan maand n mee. De dikke wa nden van het zaaikas tje lev reI de bes te oplossing voor een stt;vige s te un rond de grote PV -buize.n. Na het gebruik trek ik d e binnenstc -ring m t de handschoenen crill opgevouwel1 ne~e' in d buitenste ring zodat a lles ve.i lig opg bo rgen zit in de voorwa nd . Daar mijn zwaardere COl structi e op twee spaanp laa ts teunen tegen de mum is bevestigd op we.rkhoog te, kan ik gemakkelij k en comfo rtabel op een stoel e rvoor zitte n met mijn knieen ond de bak. H et enige bijkomend euvel wat soms p roblem n chept tijdens het zaa.ien of verspenen is een jeukende neus of een bril die wat vooroVer za kt, maar dat zijn za ken d ie> met de constructie va n d e zaaibak niets te maken hebben . Voo r d e rest h oop ik da t aan toe koms tige bouwers of verbollwers van een zaaikastje missch ie n enkele nuttige tips gegeven werde n. Mijn "bak" doet het al 30 jaar. 011g

rv

Uit: Orchika, november 1997

83 Orchideeen 5/98

Het geslacht Coryanthes (3) Gunther

erlach (vertaling Nelis van der Cingcl)

Noot: Deel1 en 2 zijn v rschenen in de jaargang 1995. Door een fout bij de controle is niet opgemerkt dat het aangekondigde slotd el nooit is g publiceerd . Ook onze lezers hebben dat blijkbaar n iet opgemerkt. Dr. Gerladl maa kte ons bij toeval opmerkLaam op deze omissie. nze verontschllidigingen aan hem en aan nze lezers. Beter laat dan nooit. Vervolg soorteninventarisa tie Sectie LamelJunguis -Soorten met lamellen of wratten aan h t h pociljel: C olboroseo C Schweinfurth 1943 -Pe.ru- Sierlijke soort (lip ca 4,6 em hoog) m e t wil te tol purpcren, transparante bl men, een volledig bE'J 1aard hyp chie! en zijdelingse wratten aan h et m oehiel; moeiLijk in ultu ur. De bloemengeur van deze 500rt is nauwelijks waarneembaar. C. b01fi Ma nsfeld 1928 (= c. rutkisii Foldats) -Venezuela, Brazilje - De kl inb loemige soort (lip ca. 4,5 cm hoog) b z it een via , aan de rand behaard hypocbicl, h-vee tot drie gekerfde, dwarsstaande I mellen 1 een meestal rechtopstaande bloeiwijze. De z r zwakke gem bezit een component die aan kruidnagels doet denken. C bruchl1luelleri Reichenbach fil. 1877 (=C bll17gerothi Ro lfe, = C bll!follrilll1o and er) - Colombia, Venezuela - De groot te en z waar te van aIle soorten (lip ca. 12 cm hoog) bezit een loodrecht onde.rsteund hypochiel, dat de daaro nder liggende lame1len vol1edig verbergt. De zeer sterke bloemengeur is aangenaam frujtadlbg en herinnert aan frambozenbonbons. C ciliallillpoense G. Romero Carnevali 1989 -Venez uela­ onders heidt zich van d e zeer nauw venvante en variabele C lI1ao-l1l1 ll1ll. De bloemengeur vertoont overeenkomsten met de nauw verwante C. IIIllcral1tilll, maar heeft een aangenamere toon an n ld1e n. C. fieldi17gii Lindley 1848 -VenezL! la - De soorllijkt ook op C IiIIlC/'Illlthll, maa r i' duide lijk roter (lip ca. 11 ern hoog); ze bczit boven dien een veel vlakker hypochiel. Pruitige, maar ook muffe geurcompon enten bepalen de geur van deze soort. C. gerillcllillllil enghas 1993 -Bolivia- Een eenkleurig gele bloem met grote lamellen en aan de mg amenged rukt hypochiel kenmerk n de soort. De bloemengeur is muf en doet denken aan C. vllsqll/izii en C. Irifolillia. C. lefercm.iorul1l G. Gerlach, Senghas & Seeger 1990 ­ Bolivia- er onders heiding van de andere soorten bezit zij opstaancie rancien met onduidelijke wratten bezet aan het mesochiel en gl:vlekte, relatief grote bloemen (1ip ca. 7,4 cm hoog). De bloemengeu r is aangena3m fruitig. C. lcu cocorys Rolfe 1891 -Peru, olombia- Het witte, de lame lien volledig bedekkende hypochiel en het levendig k3fmijnrood gekleurde epichi I maken dE' soort onverwis­ seJbaar. De intensieve bloemengeur doet den ken aan bepaalde soorten kauwgom. C II1IlC/'Illltlz1l Hooke r 1836 -Peru, Colombia, Ven z llela, uyana's, · Bral.i lie, Trinidad en TobagoK.Elsses D ·d I· ·k I Corylll1lhes leucocon;s U1 e 1J e ame II en, meesta I

840rchide en 5/98

Cor!fllllilres I1li1cranl/1I7

T vld Hellvel

gevle.kte bloemE'n en een halfkogE'lvormig hypochiel karakte­ riser n deze meest verspreide oryanthes-soort, De gem is onm iske nbaar, fruitig met een duffe component. C pegioe G. Romero 1986 -Venezllela- Het diepingesneden hypodliel is uniek binnen d e soort, het i . diep kastanjebruin en staat in kleurig contrast met de helder oranjebruine, kastanjebruin gevlekte bloemen. Deze wond er chon kleine Coryanthes-soort (lip 5,6 cm haag) werd totnutoe sledl ts eenmaal gevonden en kon hela3s met behouden word n C Irifolilltll Schweinfurth 1944 -Peru- Een intens donkerrode haarvlek op het gele hypochiel ve rhindert elke verwi %eling met andere soorten. De bloemen zijn relatief klein (lip ca. -,3 em hoog) en wondermooi gekleurd - geen vlekken l Van\\'e . e d hogc eisen die ze ·telt aan de cultuur i z zelden in verzam e­ lingen te vinden. De naanl 'trifoliata' heeft bctrekk ing o p driebladige bulben, cen kcnmerk dat echtcr nie t t) 1isch is, want de meeste plantcn van C. Irijo/illtll bezitt n twcebJaderige bulben; de andere oorten kunnen in het algem en e\'ervee r -hoewel minder vaak- driebladige bulben vormell. De bloe­ mengeur is onaangenaam muf. C vm llcolincatll G. Gerlach 1989 -Peru- De soort onderscheidt zich door de karakteristieke kleurencombinatie, blee kgeel epi- en hy pochiel, wit of violet hypoc.hiel met violet kleurige haarkrans en d e zijdelingse wTattenlij ·ten aan het m so:::hiel. Dezc 500rt werd vroeger Of als C hoyi (Kennedy 1978) ~) f als C rodrig llesii (Dodson 1965) aangeduid. Nauwkeurige ondt';' r­ zoekingen wezen uit dat het zeUs niet eens om een nauwe verwant ging, maar om een nicuwe soort. De gem is fruitachtig fris.

C viemc G. Gerlach 1991 -Colombia, Peru- De eenkl u n witte bloemen met een duidelijk kraagvormig mesochielvlak doen de SOOrt ge·isoleerd staan. Ondertussen is er nag een nauw verwante, totnut e onbeschreven soort, die echter bleekgele bloemen heeft. De geur doet dcnken aan die van C Irijolilllll, C. VIlsqllczii en C. gerlllchilll1a en is onaangenaam mllf. Cultuur In vroeger tijden waren Coryanthes-planten vanwege hun problem 11 in de cultUllr zelden in verzamelingen vertegen­ woordigd. Veel ge·interesseerden gaven het reeds op en gaven het ge lacht het testimonium van duurzame onkw kbaarheid. Pas d inzichten gewonnCl1 uit diverse observaties van de biolog ie van het ge ' lacht van de laatste tijd maakten he t mogelijk, zij het met aanzienlijke kosten, de versch illende soorten duurzaam te kweken. Coryanthes-soorten hebben een zeer snelle groei, zaa ilingen kunnen reed s 2 jaar na het uitzaaien de eerste bloemcn leveren. In de natuur zal zo'n

groei zeker op grond van een mindere verzorging niet mogelijk zijn, maa r moe t men zich voor ogen houden, dat de planten door hun na tuurl ijke kwekers, de m ieren, worden be mest. Vanzelfsprekend moet men er bij het m t n op letten dat het zo utgehalt in het substraat niet toeneemt. Het substraat moet bovendien in zo'n conditie zijn dat het niet dichtslaat, niet nat blijft. Waa rnemingen in d e tropen lieten vele dode planten zien in verla ten mier nnesten, voornamelijk als gevolg van dich Ubben van het substraat. De snelle groei bepaaJt natuurlijk ook een korte leven duur; talrijke planten lopen gewoon niet meer uit. Daaru it kan de conclusie 'Norden gc trokken dat de soorten voortdurend mo ten worden vermeerderd, hoewel zonder meer leeftijden to t 1 jaar te bereiken zijn. Belangrijk is v~~r alles het tijdi g verpo ttcn, waarmee verziltin g en verdichting van het sub traat wordt voorkomen. De planten belonen dit m teen beter wortelg roei. Hier moe ten twee kweektechnieken wo rd en gep re n teerd die be ide succesrijk zijn bij de cultuur van Coryanth -soorten: In d e bota nische tuin van Heid Ib rg wo rdt door de heer Seeg r de grootste Qoit bijecngebrachte Coryanthes-verzameling ve.rzorgd. Daar worden de planten op cen subsh'aat opgebonden, da t uit grov stu kken cho rs of andere vo rmvaste materialen (bv. styropor) be. taa t. Del.e g mv stukken worden zo bij elkaar gebonden dat talrijke kleine tussenru imte ontstaan, die op hun beurt aa n d e plantcn microhabitats bieden waarin een hoge luchtvochti heid voor de wortelgroei ter beschikking is. De pl anten worden in een laag inlands mos op de klaarge­ ma kte 'sa ndwich' opgebonden. r wo rdt gemest met d in de handel gebruikelijke meststoff n en met visemulsie. De me tgilten worden dagelijks toegediend en wei in concentraties van 0,01%. Daarenboven worden de planten maandeLijks gedoopt in ve rdund mierenzuur dat op een pH-vvaarde van 3,5 is geb racht (dit komt overeen met 3 cm 3 geconcentreerd mi erenZ lll1f op 10 I. rege nwater) . Ook kan tege lijkertijd v isemllisie (6 cm3 op 10 I. water) to g voegd worden. De minimumtemperaturen bedrage.n '<; nach ts 1 °C, r sp. 25 uC overdag, maximumtemp raturen van 35 U bij voldo nde zonlichtinstraling worden zonder mecr verdragen en z ijn zelfs belangrijk voor goede groei. Bij te geringe luchtvochtigheid vertonen d e blade ren harmonika -groei. Uitk01l1st biedt m nna len per dag sproeien. Met aileen hoge luchtvochtigheid zijn de planten nu t gediend, eJ I110et voor voldoende beluchting en voortdurend ventilatie worden gezorgd. Dr. Klau Breuer uit Aschau kreeg zaden van talrijke Coryanthes­ soorten en verraste met grieze lig snel groe iende plantjes. Hij kweckt in een ten dele ea utomatiseerde kleine kas. Zijn recep t wordt hier voo r het eerst vermeldt: Het ubstra at bestaa t feitelijk uit turfmolm die voldoende verrijkt is met kalk (ca. 1 g koolzure kalk per liter turfmolm) en voo raf aan vull 1d van mest is voorz ien . Voor E'en betere luchtdoorlating van het sub straat worden tot 70% extra materialen als denn chors, vlokken pieps h uim of styroporveegsel toegevoegd. Het plantmateriaal w erkt als regel pH-s tabiliserend tu sse n pH 5,0 - 5,5 en bezit zodoende een uitstekende bufferwerking bij mestgi ften, die bij de Coryanthes-cultuur onmisbaar zijn. Een gelijkmatige vochtigheid van de kluit is het best te bereiken in €en plastic pot, die in elk geva l niet te klein gekozen moet worden. De tandplaats is licht zonnig. Op zonnige dagen wordt, bepaald door de sterkere beluchting een verlaging va n de luchtvochtigheid tot 60% verdragen, als de kluit daarbij tenminste niet uitdroogt. Gedurende d e nacht moet de lucht­ vochtighe id bij ge lijktijdige intens ieve luchtcirculati e tot 80 - 90'10 toenemen, zonder eve nwel d e bladoppervlakte blijvend nat te houden. De temperaturen komen overeen met de hiervoor genoemde.

Literatuur; Allen, P.H. 1950: Pollination in Car!/nllthe speciosa. Amer. Orch. Soc. bull. 19: 528-536 Crii er, H. 1865: A few otes on th Fe und ation of Orch ids and their Morphology. Jo urn. of the Li nn . Soc. L nd. Bot. VlIl; 127-135 Dodson, C H. 1965: Studies in rchid pollination - The g nus Coryanthes. A mer. Orch . Soc. Bull. 33: 680-687 Gerlach, G. vanaf 1987 Beitrag z ur attung Corya nthes. Die Orchidee erlach, . & Sch ill, R. 1993: Die Gattung Coryan thes Hook. (Orchidaceac) - Ein mo nographische B arbeiturw unter besond erer Beri.icksichtigung der Blutenduftstoffe. ropi he und ubtropische Pflanzenwelt 83; kademie del' Wissens haften u nd del' Literatur Main z. 205 pag. Gould, J. 1861: A monograph of the Trochilidae or family of hummingbirds. 5 banden in grootfolio . Hoehne, F.C 1942: Flora Brasilica 12, d d 6: 172-186; Platen 121-127. H oker, w.J. 1831: Coryall thes maculnta . Spotted-lipped Corya nthes. Bot. Mag. : Tab. 3102 Kenned y, G.C 197: OlTle members of the Genus Coryanthes Hook. Orhid Digest 42: 31-36 Rafinesquc, 1836: Flora Telluriana 2: 99vv Rafin que, 1836: Flora lI11 uriana 4: 41 Ruschi, . 1986: rqu ldeas do E tado do pirito Sa nto. Expressao e ultura, Rio de Janeiro. biz. 37-40, 191 Schleel1ter, R. 191 : ie Gatt ung oryan th . rcl1is 10: 67-82 Schnepf, E., Deichgraber, . & Barthlott, 'v . 1983: n th fi ne structure of the liquid p rodudng fl oral gland 0 the orchid, C01'!/allthes spccio.a. ordic, J. Bot. . (4): 479-491 Vel\ozo, J. 1825: Flora Fluminensis Vol. 9 Table 3. Rio de Janeiro. Vogel, S. 1963b: Das sexuelle AnlockLmgsp rizip dcr Catasetinen - lmd Stanhopeen - Bli.itc.n und die wahr Funktion ihr sogenannten Fllttergew~b s. - terr. Bol. Z. 110: 308- 37 Vogel, S. 1966: Parfu msa mmelnde Bi nen als Bestauber von Orchidaceen und Gloxinia. - s terr. Bot. Z. 11 (3/4): 302-36] Whitten, W.M., Young, A.M. and Williams, . 1. 1989: Flll1ction of gla ndular secretions in fragra nce Ilcction by male eugl ssine be (Apidae: Euglossini). Journal of Chemical Ecolog, 1 (4): 1285-1295 Dr. GUnther Gerlach Botanischer arten Mi.inchen- ymphenburg Menzinger Str. 65 - 80638 MLlnchen

85 Orchideeen 5/98

PESCATOREA DAYANA "SCHROEDERAE"

Australische orchideeen (3)

Wie Driessen

door Patrick Mannens

Het geslacht PesCiltorea is genoemd naar de Fransman M . P escatore. Er zijn zo'n 16-tal soorten Pescatorea beschreven. Q ua vindplaats situeren we de planten ergens tussen Midden­ en Zuid-Amerika. Zeg maar van Costa-Rica tot Ecuador. Ge woonlijk op hoogten varie re nd van 300 tot 1000 m, me t een voorke ur voor steeds vochtige zones. Men treft ze dan ook aan in zones waar vaak en langdurig zware bewolking optreedt. De plant is gekenmerkt door het totaal ontbreken van bulben en een vrij dunne bladstructuur, wat er op wijst dat er geen m oge lijkheid bestaat om vochtreserve op te slaan. De planten h ebb n \vat lichtgroen-gele bla deren, d iep ingevo uwen, me t enige lijnvo r m ige n erv e n. Vol groeid e p lanten v er tonen duidelijk w aa iervormen met bladl engten van zo'n 25 a 30 cm. De jongE' scb euten rich ten zich fors op en dru kken zo de oud ' re waaier ' tot hori7ontale posities. Van tu 'en de buitenste bladeren ontspruiten onderaan deze waaiers 15 tot 20 em lange bloem . tele n. Op elke bloem teel on ts pmit sledl l"s een, tot 8 cm in diameter, gro te w asachtige bloem . De stel en richten zieh n igszln op, alhoe wel ze te k . rt zijn om de bloemen tot boven Ie blad­ w afl ier uit te Ia ten steken . Toch staa n de bloemen gew oonlijk mooi z.ich tbaar in een ve rti c.aal vla k. Pcscatorm dayal/Il 'Schrocderae' heeft een creme witte blocm m et wat grocnige tippen van de sepalen en petalen, met daarop afstekend n lila-mauve lip. Die lip heeft ke nmerken dc ribben nfl b ij de ke o ) in de lengterich t.ing. Een volwassen plant kan per waaier 6 tot 8 bloem n produceren . De bloemen op enen zic.h nie t s teeds g lijkertijd, doeh w eI in cen periode van m aximum 1 maand. Per bloem houden ze zo'n lO-tal dagen. Voo ral te hoge luchtvochtig heid in de blo iperiodc kan leiden tot m et vlekken besmettc bloemen. Zelf bezi t ik reed s vele jaren een P. daya/la 'ScTzrocderae'. A, nvan kelij k had de plant het moeilijk. Ik \fond dan ook dat de p lcmt m e t gekw eekt worden in mandjes n dat lev erde g en Suce . op . To t ik te ns lo tte d e plant opp otte in een gmte po l m t gro ve sehors en de p la nt vervo Igens l O, - wat verge­ tPI1 - onderaan in de se rre werd gedump t. Wa t bLijkt? OatzcI fd c jaar had ik reeds bl )'1. Sindsd ien heb ik d e pla nt z lis a l moe t n bcheur n . Hij staat steevfls t nderaan in d e wa rme PhalaeTlop!;is-s rr , w aar ik haast alJe pla nten )p het oog kwe k. Wa t maa kt da t da gelijk , winter pn zomer, wo rdt g p roeid . P. dnyl7l!(l krijg t eigenlij k gem drupp el water van m ij. Maar hij staat weI dagcl ijks in d e dr up va11 he t boven­ hangende bl okkcnsnoer. Mesten d oe ik moge Lijk te weinig, d och in die d rll psitua tie is h et waa rschijnlij k en van de meest bemeste planten van d e serre. en collega liefhebber, clie met e venvee l "ucces d e plant kw eekt, i vrij gul met voeding voor zijn Pescatorea. Ik ga ervan uit d at de plant g raag redclijk wat eten krijgt. a een sch lL[- en ve rpotbeurt slaat hij weI eens d e bloei over; maar hoe lO U je zelf zijn, als ze je uit je comfortabele w n ing hitlen en je heel je h uishouden opni euw moet inrichten, je zou er ook niet om lachen zeker he.... ?

Bibliograjie:Thc Illu strated Encyclopedia oj ORCHIDS, bll Alex Pridgcol7. ISBN 0-7472-0635-x it O rchika, fcbrua d 1997

86 Orchideeen 5/98

MICRons: Onion Orchids Oit geslacht, in het e derlands betekent het vrij vertaald Ui-orchideeen, omva t 9 soorten. Hiervan groeien er 8 in Australie en 1 soort endemisch in ieuw-Zeeland. Van deze 8 soortcn komen er twee ook nog overzees voor in Japan, China en Maleisie. Van de soorten in Australic komen er drie ook in een tropisch klimaat VOOL De naam hebben ze te danken aan hun uiterlijk; ze lijken als tweedruppels water op een bieslookblaadje. Het leuke aan deze soorten is dat de bloemstengel ergens midden uit het holle blad te voorschijn komt. De bekendste soOrten zijn M. !/I/(folia en tV!. pa ruijlora. D ' kwe ek w ij ze van d eze ooorte n is precies hetzeLfde als va n Ptcrosh/lis. Het enige verschil is dat deze Ui-( rchicl eeen vaak op een' kalkh ouc1ende ondergro nd groe ien. Oit is na te ma ken door tussen de bark in de onderL
Orch-i-d ee tj e

TE KOOP:

Jaarga ngen 1955 tim 1992 tijd schrift Orchid en 20 boeken van verschillend e auteurs.

T. Swe tte r-tel: 023-5386711.

en, ingebonden,

IMPORTEREN..... hoe doe je dat ???

Oit artikel gee]} ongctwijfeld eell antwoord op het artikel in "Orclzideecn'" Nr. 4 van M w. Vclll wenkamp Recent heb ik voor onze kring een pilftijtje Chinese Cymbi­ diums uit Taiwan geimporteerd en mogelijk hebben andere Kringen die soortgelijke plannen hebben iets aa n onderstaande gegevens. 1Overtuig u da t uw buitenlandse leverancier betrouwbaar is en alles kan lever n wat LI wilt beste llen. Probeer of hij accoord gaat met betaling na aankomst V
•

beschikken de Plantenziektekun dige Dienst te waarschuwen ..WeLk kantoor d at is, word t op een desbetre£fend document (komt met de planten mee) aangegeven. TE'nslotte hieronder een totale bere ke­ ning van de zending die wij recent ontvingen:

Kostprijs 157 planten....... $ 476,19 (af Taiwan)

Luchtvracht ...................... $ 130,00

$ 606,19 a £1. 2,10= f1.1273,­ [n voer rechten ............................................... fl. 157,40 BTW......... ... ... ............... ... ......... ..... .................. .. ..... fl. 89,70 Inklaring etc. ................. ... ............................ .. ..... fl. 20,50

Kleine kosten-porto / telefoon / aa ntekencn

f1.1540,60 fl. 20,­ f1.1560,60

(Kostprijs per pla nt ca. fl . 10,-) Wilt U nog nad r informatie:

tel. 0521-341471) C ,J. Kennis - Kring

oord Nederland

Puzzel mee. Anagrammen

In onze eers te puzzel noe mde ik al zogenaamde anagrammen

of omkeringen.

Soms hoef je aileen maar letters om te zetten om een nieuwe

naam te krijgen. In de hier gevraagde geslachtsnamen hebben

d e naamgevers zo'n grapje uitgehaald . Het gnat dan a ls regel

om nauwverwante geslachten.

1. E n naam van 6 le tters vonnt ee n anagram van een Amerikaans g lacht, waarvan de naam (ooit door Lindley gegeven) in onbnlik is ge.raakt en vervangen door een algemeen bekende naam. Wdke naam van 6 letters wordt bedoeld? 2. Een naam van 7 1 tters vormt een anagram van een bekend Aziatisch geslacht. Welke? 3. en naam v<Jn 9 letters vormt eveneens een anagram, ditrnaal v<Jn een Afrikaans geslacht, maar dat kent zelf maa r 8 letters. Er is dus een letter toegevoegd. Welke naam is dat? Oplo si.nge n insturen voor 25 nove mber (1a n d redactie, Hooiweg 185,9765 G Paterswolde. Onder goed oplossers wordt een bon verloot ter waarde van f 35,-, te be. teden bij orchideeencentrum De Wilg, Bermweg 16b, 2911 C A, icuwerkerk a.d. IJssel (tel. 0180 3'l4568). Deze firm a stelde de bon voor dit doel beschikbaar. Over de uitslag kan ni et worden gecorrespondeerd. vde.

Omdnt de inleverdatum van de oplo sing van de vorige puzzle, wei e rg kort na verschijnen van "Orchideee.n" nr. 4 was gesteld mag u, indien u de oplossing van de eerste puzzle hebt gevonden, deze ook nog tot 25 november inleveren.

Rectificatie: Het artikel op blz.59 van Orchideeen nr.3 "Kweekaanwijzingen uit de 30-er j(1ren in verm. ' d. Indie", w erd aa ngeleverd door de hr. A. Kennis van Kring Noord Nederland. Onze exc uses voor het niet vermelden bij het artike!.

87 Orchideeen 5/ 98

Bij de voorplaat

OriontogiosslIl1l wyattialllll1l Wilson 1928

In 1928, het jaar dat Wilson de soort beschreef, kwam deze soort in d e schijnwerpers te staan: de firma Sander, uit St. Albans, Engeland kwam er mee naar een bijeenkomst van de Royal Horticultural Society in Londen. Het toeval bij het vin­ den van planten was toen groter dan nu: ds Paul Wyatt uit Bedford had een aantal planten van een vriend uit Peru gekregen, en daaruit ging deze tot dat moment onbekende soort bloeien. Wilson greep de gele­ genheid aan om de soort te beschrijven, maar deed dat op grond van dit bekroonde exemplaar. Of er een herbariumplant is, is niet bekend. De eerste Od t I It' A. Klaassen publica tie vond in 1928 in de Orchid Review 01/ og OS511111 ,vyn /a1ll/111 plaats. OdontogiosSllTn wyattianum heeft een sterk gelijkend broertje: Odon/ogiosslim harrya­ num, reeds in 1886 door Reichenbach beschreven. Odm. harryanulIl was op dat moment dus wei bekend, maar de vind­ plaats was verloren gegaan. Beide soorten waren toen ze.ldzaamhe­ den, diepe karakteristie­ ke beschrijvingen wer­ den niet gemaakt. Pas in 1973 werd Orilll. har­ ryanul ll h erontd ekt. Fowlie en Garay heb­ ben toen de gelegen­ heid aangegrepen van beide soorten de ken-

88 Orchideeen 5 / 98

Odontogiossllm

wyattimlfLlIl

merken naar voor te brengen en zo de verschiLlen nadrukkelijk te beschrijven. Odm. wyattiaml111 is de laatste jaren verschillende keren in Peru gevonden. Hij komt voor op alleenstaande bomen tussen de 1600-2200 meter in vod1tig nevelbos. A.Klaassen tekeningen uit: Odontoglossum, Bockemuhl1989

Water geven aan orchideeen

H .G. Kronenberg Motto: Water geven aan orchideeen: een doordenkgeval. Aile mogelijkheden die planten hebben om water op te nemen dienen door de kweker uitgebuit te worden om zijn planten goed te laten groeien. Als je water geeft aan een potplant dan wil je dat de plant water opneemt en de beschikking krijgt over dit water. Het klinkt allemaal zo eenvoudig. Ben potplant moet je wa ter geven anders verdroogt ze. Niet te veel, want dan bevat de potgrond te weinig lucht om het water op te kunnen nemen; niet te weinig, want dan groeit ze niet goed. Je geeft water op de pot of op de schotel onder de pot, omdat je weet dat de wortels van de plant in de pot groeien en wortels zijn bij uitstek de geschikte organen om water op te nemen.Maar heeft een potplant weinig wortds dan za l ze weinig water op kunnen nemen, ook al geef je precies d e juiste hoeveelheid water aan de pot. Maar nu water geven aan orchideeen. Bij orchideeen is het helemaal niet zo zeker dat ze (voldoende) wortels in hun pot hebben. De hoeveelheid wortels is bij orchideeen sterk afhankelijk van de soort en de verzorging, die de planten in een collectie krijgen. Sommige soorten maken veel en vrij

mak keUjk wortels (Cnit/eyn, Cym bidium), and ere maken veel moeilijker wor tels (OdOlltOglo ssul1l, Paphiopedilum). De hoeveelheid w or tds in een pot bepaalt daarna de gewenste watergift aan deze pot. Veel wortel klmnen cen mime watergift aan de pot aan, weinig wort daa rentegen niet en dez Lfde rllime wa terg ift le id t dan snel tot een te veel aan water in de pot, tot z uurs tofgebr k en stikken e.n d aa rna afsterven en w egrotten van d e toch a l schaarse wortels. Dan heb je een plant zander actieve worteJs in e n pot en hct water geven aan d e pot bij zo' n plant heeft weinig zin, omdat de plant , en kan z iet o m het gcgeven water op te nemen. Bij het verzorgE!l van een coUecbe z ullen er wei planten zijn m tee n go d wortelge tel, maar ook met een heel klein, maar nog actief wortelge te l en zelfs planten zonder een noemens­ w aardi g wortc.lges tel. Ideaa l is nu elke plant individlleel te keJ1nen en individll eel water te geven. Afgez ien va n het feit d at dit een heel werk is, is het niet uitvoerbaar, omdat je gewoon niet weet hoe het w ortelgestel van een bepaalde plant op en bepaa ld mome nt eruit zi t. Hoe nu te handelen? Ui tgangspunt is, dat de planten water moeten kunnen opnemen en dat d e nmmale weg va n water geven aan de po t beslist niet altijd tot het gewenste res ul taa t leid t. Dan schiet je te b innen, d at planten bel1alve doo r hun worte ls ook door hun bladeren water o p ktm nen nemen, bij "nonnale" planten zal d eze v < teropna me door de bladeren m aa r een kleine bijdrage leveren aan d e totale wateropname d oor d e planten, want ze hebben immers een goed wort ·Ig tel. Maar onder bijzondere omstandigh den - stel: geen regen, s terke verdamping, dauw ­ za l blij ke n dat d eze dauw in taa t LS zoveel Jan d e water­ voo rz iening van de planten bij te dragen, dat deze niet dood­ gaan en de drage periode weten door te komen. Veel orchideeen groe.ien op plae tsen, waa r zeer regelmatig regen valt, d e pla nten zijn zeer regelmatig nat en het is zeer waarsc hijnlijk dat z - soms - in b olangrijke mate in hun waterbehoefte voo rz icn door wate r op te n e m 11 met hun blade ren. D it ve rklaar t meteen waarom bepaalde soorten een zeer gebrekkig wo rtelgeste l kunnen hebben: ze hebben het nie t nodig am wate r opte n m -'n, alleen om z ich te verankeren. Zllike orchi­ d eeen gro ien d an nog vaak in gebieden met een hoge voch­ tigheid, w aa rd oor de ve rdamping door de planten laag is en waardoor d w ili ht wat moeizame blad-water-opname toch voldoende is om d e planten (goed) te lateJ1 groeien. Terug naar de collec tie orchideeen, waarvan we wetcn, dat e.r (v e.el) p lanten tu ssen (kunnen) zitten met vveinig of geen levende wortels in hun patten . Hoe geef je zo'n collectie nu water? Heel eenvoudig: die worden eIke ochtend ruim gebroesd e n, a l h t weer het toelaat, ook 's middags nog een kee r. De plantm die wortels hebben kunnen nu samen met die planten die ze niet (me ' ) hebben ove.r een zekere hoeveelhe id water beschikken. Ruim bro zen heeft het e ffect, dat nie t alleen de blad eren goed nat worden, doch er zal nog wat water doo r­ sijpelen naar de potten e n als daar aktieve wortels zijn zullen die zo oak nog wat water krijgen. En als bovendien d e lucht­ vochtigheid hoog gehouden wordt z ullen de plante n beslist niet verdrogen. Dit natbroezen voldoet bij veel soorten: Catt/eyn, Odon/oglossull1, Pnpitiopedihilll, Phalaellopsis om e r en aantal te noemen. He t voldoet ook goed bij epifytisch groe iendc planten; daarvan w ee t je zeker, dat je ze niet op de pot wate r moet geven! Het voldoet minder goed bij orchideee.n met dunne bladeren, zoals Cnlall/ize, Tllllllia , Pleiol1e, soorten waarbij makkelijk blad ver­ branding optreedt. Bij dit soort planten is voorzichtigheid geboden en broezen is ook minde r noodzakelijk o mdat ze mees tal een goed ontwikkeld wortelgestel hebben. En natuurlijk is de.ze methode effectiever bij planten die horizontale bladercn hebben. Effectiever b ij Pnphiopedil1l11l en Phalaenopsis dan bij

CYl1lbidium. Hoe ruim moet je broezen? a m d aa rover een goed oordeel te vormen bestaa t er een oud engels trucje. Als de en gels en (lang geleden) Paphiopedilul1l ~la nten oppotten (toen hee tten ze nog Cypripedilll11) w erd d e p ot gevuld met een erg d oorlatend ppotmengsel en dit oppotten werd afgemaakt door bove n o p de pot een Jaagje geha.kt, levend sphagnummos te leggen (te planten zo u wilt). Dit sphagnummos moet door heel frequ ent, heellicht te nevclen aan d e groei gebracht worden (14 dagen). Daa rna kan he t als indicator dienen of u de broesbehandeling correct (in voldoende mate, met voldoende frekw enti ) uitvoert. Hct mos mag nooit " wit" zien. Dan heeft hd mos te veeJ water moeten verdampen. roen mos duidt op een jui te of te ru ime watergift. am geen la st te hebben van en (te) mime watergift moet het oppotmengsel onder het sphagnum erg vvaterdoor­ latend e.n in feite ook weinig watervasthoudend te zijn. Eigenlij k dient h e t hoofdzakelijk o m de plant in de pot vast te ho uden. De watervasthoudende eigenschappen van ee n mengsel 7.ijn van minder be la ng, omdat de planten op een andere manier (grotendeels) in hun waterbehoeftc voorz ien. Veel materialen komen bij boven beschreven verzorgings­ t chniek als oppotmateriaal in aanm rking. Maar niet aile. AI ' h e t oppotmengse l helemaal geen water meer 'V asthoudt z ullen de \.veinige wortcis hele maal geen bijdrag aan d e watervoo rziening van d e planten kunnen levercn en dat is natuurlijk ook weer niet d e bedoeling. H et uitgebreide broezen vervangt grotendeels de, bijvoorbeeld, wekelijkse watergift. Maar de ~e moe t toch uit e>evoerd worden om d e eventueei aanwezige wo rte ls toch nog een goed ka ns op functioneren te geven. Hoe be langrijk d eze eenmaal-per­ week-watergift nog is hangt natuurlijk w eer af van hoe royaal men br est. Bij zeer ro 'aa l broezen ka n ze m.i. achterwege blijven; bij minder royaal broezen bLijft ze n noodzaak. Met d eze uit e>e.breide broestechniek, te controlere n door de groei va n levend s phagnummos op de potten, w ten we vrij zeker, d at planten een hoeveelh ·d water naar binnen krijg n. We z ijn van dit binnenkrijgen zekerder dan bij de techniek van water geven op d e po tten, omdat je niet goed weet hoe goed (en actief) het wortelgestel in d e pot is. Veel planten, vooral Miltoil in's, Odolltogiossul1'ls, Pnphiopedillll11S groeien I ht, omdat ze onvoJdoende wate r ter beschikking krijgeJ1. Het vervelende van orchiclee-· n is wei, d at ze zo slecht tonen dat ze te weinig wate r ter beschikking hebben. Pas in zeer ex tre me gevaUen z ullen orchid eeen slap gaan hangen of vervroegd blad la ten verdorre.n door watergebrek. Maa r d an moet de situatie al erg uit d e han d gelopen z ijn. Meestal zie je, vooral bij nie t zo erge gevallen van verdroging, a lleen !T1.aar n wat tragere groei. Een Wilt tragere groei kan zo veel oorzaken hebben: mests toftekort, luisaa ntasting, te la ge luchtvochtighe id, te hoge kastemperaturen, enz., enz. Een w aarschuwing: jonge scheut-en verzamelen onevenredig veel vocht als planten geb roesd worden. Ze blijven vaak te lang nat en gaan dan ro tten. Probeer ze bij he t broezen niet, of aIleen maar licht te raken zodal ze snel op kunnen d rogen (overigens nemen jonge bladeren makkelijk r water op d an oudere). Tenslotte: d e hele broes-wate rg ef-techniek leidt allee n tot goede reswtaten als de bladnatpe riode - de period dat d e bladeren he t er op liggende water kunnen opnemen ­ lang is. En deze is lang als d c lud1tvochtigheid hoog is. Een h oge luchtvochtigheid w erkt dam-om tweevo udig gunstig: op d e bladnatpe riode en o p d e lagere verdamping do or de planten.

89 Orchideeen 5/98

Onze orchideeen per maand (11) c.J. Verweij November Deze maand z ijn we echt in he t donkere jaargetij aangeland. Regen en wind, koude en mist zijn nu vrij normale weersom­ standigheden. In de natuur is de groei en bloei van de meeste planten tot stilstand gekomen. Juist omdat het buiten zo somber lijkt, is het aangenaam om binnen met onze orchideeen bezig te zijn. -ki il1W7 tbei1eersing Vanwege de lage buitentcmperatuur is het luchten met geo­ pende ramen of deuren op de meeste dagen niet meer mogelijk. Toch hebben onze planten voldoende frisse lueht nodig. We kunnen dit geven door een of mcer raamventilatoren in wer­ king te stellen. De lucht wordt dan naar buiten gez ogen waardoor er enige onderdruk ontstaat. Door de meestal onzichtbare kier~es en spleetjes vloeit de verse lucht naar binnen zonder een raam te hoeven openen. Dit gebeurt in de regel zo gedo­ seerd dat er geen sprake is van tocht. Ook is het gewenst om door middel van ventilatoren een lichte luchtverplaatsing in de kas te hebben. Nu er wordt verwarmd is het onze zorg om de relatieve voehtighcid zoveel mogelijk in de juiste verhouding met de binnentemperatuur te houden. Warme en (te) droge lueht kan een besmetting door spint of mijt en tevens knopval veroorzaken, terwijl (te) vochtige lucht in combinatie met lage temperatuur gunstig is voor schimmels en baeterien.

-verzorging Nu onze verzameling voor het merendeel bestaat uit in cultuur gezaaide en gekweekte orchideeen is de verzorging voor een groot gedeelte daarvan gericht op het groeien en bloe ien . We kunnen er echter niet omheen dat er in deze tijd van he t jaar gebrek aan daglicht is. Vooral jonge planten kunnen daarvan te lijden hebben. Evenals bij dieren zullen degene die in de jeugd achter blijven niet tot de sterkste exemplaren behoren. Voorheen was het de doorsnee liefhebber vrijwel niet doenlijk om voor voldoende aanvuJlend lieht te zorgen . De daarvoor geschikte lampen vvaren erg dum en hadden een zeer hoog stroomverbruik. De ontvvikkeling van de techniek is ons echter ook op dit punt tel' wille. Momenteel zijn er spaarlampen in de handel die een lichtopbrengst hebben van een gewone 150 watt-lamp, terwijl het strooffiverbruik maar 18 watt is. Heel handig daarbij zijn prikfittingen; dit zijn fittingen die op een willekeurig pW1t in een speciaal daarvoor bestemd snoer kunnen worden vastgeprikt, 20dat de verliehting op een voor de planten 20 gLinstig mogelijke plaats gekozen kan worden. De prijs van de lamp, bijvoorbeeld van het merk Philips, bedraagt circa f 50,-. Versehillende hobbyisten hebben al goede ervaring met deze lampen opgedaan .

-arellidee

VIlIl

de 177aand navemba

Omdat Aeral1gis bilaim bij mij meestal in november bloeit, kies ik haar als plan~e voor deze maand. Het is een uit tropisch Afrika afkomstig plan~e. De ongeveer 15 centimeter lange bladeren zijn glanzend donkergroen en aan het einde "gebiJo­ bed", d .w.z. dat zij aan het einde een ronde inham vertonen. Aan de twee of meer naar beneden gebogen bloemstengels komen verscheidene cremekleurige stervormige bloemen. Zij hebben een cirCil 10 centimeter lang spoor. Deze bloemen blijven

90 Orchideeen 5/ 98

weI een maand lang goed. Het plan~e is opgebonden op een stu k acaciasehors en hangt tussen Phalaenopsis-soorten. H e t wordt dus het gehele jaar door warm en vrij voehtig gehouden. Reg,.e lmatig dompelen in regenwater met wat organisch mest wordt a ls zeer gunstig en'aren. Onde.r deze omstandig heden zal Ae7'llngis biioba zeker ook op de vensterbank goed gedijen.

December In deze maand hoort men vaak sprekl.!n over de dankere dagen voor kerstmis. Tn onze Jiefhebberij hoeft het echter helemaal niet donker te zijn. Als w e d e voor onze orchideeen gLlnstige omstandigheden weten te scheppen, valt er in de kas of op de vensterbank ook in deze periode genoeg te beLeven. Vele planten groe ien en sommige blocien prachtig. -kli I1laa tbeizeersing Voor wat betreft het klimaat in de kas en op de vensterbank geldt voor deze maand in grote lijnen hetzel£de als in de maand november. Wanneer de verzorger zieh in d e kas prettig voelt zijn de leefomstandigh d en voor d "rchideeen meestal ook wei in orde. Men moet steeds bedenken dat benauwde of bedompte ILleht sleeht voor het welz ijn van de planten is.

-verzorgi17g De verzorging van de orchideeen vergt ook de7.e maand onze bijzondere aandacht. Het is van belang datve van elke plant weten welke leefomstandigheden L.ij verlan t Het water geven en mesten moet da arom heel selectief gebeuren. Rustende planten weinig of niets, maar groeiende naar behoefte. Voor aile orchideeen is vereist dat het giet- of dom­ pelwater niet te koud m ag zijn . Het moet minstens de omge­ vingstemperatuur van de planten hebben. Het eenvoudigst is om het te gebruiken water in de kas of bij de venste rb ank op te slaan. Oak ged urende de wintermaanden is het gewenst dat we onze planten regelmatig controleren op ziekten en plagen. De aangename temperatuur kan er voor zorgen dat insecten, luizen e.d. ook 's winters in de kas of op de vensterbank aetief kunnen z ijn.

-archidee van de 71{aand december Restrepia eiegans neem ik als orehidce voor de ze maand. Het is een mooi bossig plan~e afkomstig uit Venezuela. Op d e ongeveer 5 cm lange steeltjes staan eivormige vlezige blaadjes van dezel£de lengte. Aan d e achterzijde van elk blad groeit een dun bloemstengel~e, aan het einde waarvan een bloeme~e verschijnt. Het schitterende bloeme~e komt maar net boven het blad L1it. De bloembladen zijn vergroe id tot een circa 3 cm lange lip, een antenne en twee op zij staande dikke haren. De kleur van d e lip is g€'el en met roodbruine pLm~es bedekt, terwijl de antelU1e bruin is en een donkerrood afgerond einde heeft. Mijn plan~e bloeit meestal nog enkele keren per jaar. Doordat de vele bloeme~es niet tegelijk open gaan duurt de bloei meerdere weken. Restrepia elegans is op gebond en ap een stukje acaciaschors met een pluk varenwortel en hangt op een gematigde en enigszins beschaduwde plaats in de kas. Zij wordt het gehele jaar door vrij vochtig gehouden. Regelmatig dompelen in water met wat organisehe mest is blijkbaar heel gunstig. Dit plan~e Iijkt mij niet zo gesehikt om op de vensterbank te worden gekweekt.

l

~ "'"

B c'i

OIlCH/o",,<, .. .

.. '

NEDERLANDSE ORCHIDEEEN VERENIGING

? tijdschrift-manager

; . Munnikenhof 19 8141 GL Heino :;"

.~.')

TEKOOP

Oude jaargangen en losse nummers van het tijdschrift Orchideeen, voor zover nog voorradig Een complete jaargang tim 1992 losse nummers tim 1992 Een complete jaargang 1993, tim 1997 losse nummers 1993, tim 1997

f 15,­ f 2,50 f 25,­ f 5,-

Eveneens orchitheekbladen in zwart/wit en kleur

verkrij gbaar f 0,40 per stuk.

Op aanvraag krijgt u een lijst toegstuurd.

Bestell ingen uitsluitend schriftelijk bij de tijdschrift-manager.

~\lIh II~'II, ',,' "1..""1.",1111,11111"",,.,,(',111,11,, ",I"'"I"/tl"I,,'.h'"u,,,,j

i

:=

"1,, II;?

HIDEEEH­

~

~"!.

-

.:

~

~

[

~

~

Deze ~d v ertentie is te klein o m U mN ons orchideeen ·a"o rtiment kenni s te laten m aken. Kom dus d aarom le lf een.> bij ons kijken om II te overtui en von onze hoe veelheid en k-waJ itei t: Meer dan 1000 soorten en altijd wd i IS in blocil - V ' rzending pe r post is m ogelijk.

- 's Zondags geslo ten .

--~ ..

I

l3t'rmweg 16-8, 2911 CA . lie u w
r

~

c

-

~

~I"'I'II"'IIIII" '11"\11'1' "'" .'1'1,1"11"1'111" """I""I~' I,t II' "", '''''''"''''''ItII'''I~ Reinhart Orchideeen Westerveen 16 9751 HW Haren

tit

050 - 4062455

van 09.00 uur - 17.00 uur en op a[spraak

Tilland sia's Ie koop

or de- RijksSl raal weg

lu sse n H,l ren e n Glimmcn de. Viaduc!weg inslaal

en daarna de ecrste weg link s nec ml

Europa's Grootste Orchideeenparadijs s.t\1ib£ti:ilt~

~

4t

/}(!>

~

tel. (023) 529 00 88 fax (023) 528 50 22

ORCHIDEEEN WUBBEN Groot assortiment Orchideeen en Tillandia's.

Prijs/ijst schrifte/ijk aanvragen Openingstijden: maandag tim zaterdag van 9.00 u tot 12.30 u en van 13.30 u tot 18.00 u

nu ook zc ldzame

on s vinden ,ti s u

Cruqulusweg 9, Postbus 17. 2 100 AA Heemstede.

Botanische Orchideeen , de meesten uit zaad gekweekt en hybriden. • Oppotmaterialen • Diverse soorten meststoffen • Gewasbeschermingsmiddelen in kleinverpakking

kdere zaterclag open

k UIlI

ORCHIDACEAf.

Vraagt aall U Botanische Orchideeen te koop, het lief'st hele collecties.

Tolakkerweg 162

3739 JlI Hollandsche Hading

Telefoon 035 - 5771222 ~ Fax: 035 - 5772103

NIEUW IN HAREN (vlak bij Groningen)

DRENT'S

TUINSERVICE & ADVIESBUREAU

Vooral al u uw hele leven als hobby orchideeen heeft gekweekt

kan het een fijn idee zijn dat ze niet worden verhandeld,

maar een mooie plaats krijgen in onze lropische tuinen tussen

duizenden andere wilde orchideeen.

Een liefhebbers-assortiment met onder andere Dracula,

Masdevallia. Pleurothallis, Stelis en vele andere geslachten.

Ons bedrijf is hel hele jaar geopend ook op zondag.

InL Ooslcrringenweg 34, 8315 PV Luttelgeest, Tel. 0527-202875

Onnerweg 87, 9751 VC Haren (Gr.) Tel: 050 - 534 30 18

Botanische Orchideeen en Tillandsia's

Geopend aileen na telefonische afspraak.

••

PA UL O , RCHIDEEEN Import Export

(Voorheen: Collectie Barelldsen)

Het gehele jaar door geopend: woensdag van 1 tot 5 uUr, donderdag en vrijdag van 9 tot 12 uur, en van 1 tot 5 uu r. 1e en laatste zaterdag van de maand van 9 tot 12 uur en van 1 tot 5 uur.

Bezoek tijdens de Nationale Bloemenvaktentoonstelling onze

Tropische orchideeenshow en verkoopexpositie in eigen huis (

/~ /.\

'

! • l

• #Ii

"

. .•

J

'~

......... ..

r~,

~

." "

•• M'T

••

L \

Actueel Voor al UIY be richten v~~r het komende kwartaaJ. Als het maar met orchideeen te m aken beeft e n act uee l is, dus ('reen stan­ daardte ks t. Teks t v~~r d 'ze rubriek opg ' ­ ve n bij d e ni e u we secrctaris N V (dus nie t bij red~c ti ); per brief, f rekening te houdl'n Am s terdam

i(w. S. de Bree 02.'1.5339760

30/10 J. v. Heerde, 3x is sc heepsre.cht (de 3e niem e kas met top-orchideeen van Jan); 27/11 de altijd -p rijs-v e rlotrng Arnhem JAG. Rik se n 0317.314399 De Opbouw, Velpen.v g 13, Arnhem, 20:00 u 13 t / m 16/5 Ten toolls te lling Kring A rn he m, tro pisc h e kas Unifdf m Wageningen

Bijna kan van een traditie worden gesproken . Tijdens de Internationale Sioemen Vaktentoonstelling houdt Paul Orchideeen wederom zijn tropische orchideeenshow en verkoopexpositie. Entree is gratis en er wacht de bezoekers een heerl ijk kopje koffie. De openingstijden zijn tijdens deze show dond. 5, vrijd. 6, zat. 7 en zond. 8 november van 9 tot 17 uur. Nieuwe prijscourant verkrijgbaar. Postadres: Oosteinderweg 129-B 1432 AH Aalsmeer tel. 0297-327006, fax. 0297-344235 Kwekerij : Oosteinderweg 129-B Aalsmeer. Cura~ao Orchid Club 00.599.94617934

Govaard

Den Haag Th. Bentve lzen 01 5.2617522 Benoorde nhui s, Bisschopst r. 5 Den H aag Eindhoven 1990 J. d e Vri es 040.2216174 Het Kloos t r, Hoogstr. 6, Wail lre, 20:00 u 14/10 ...; 11/ 11 .. ,; 'J/12 ,.. 'I Cooi H .

ieuwenh ui s-Visscr 035.541 25 19 Bo t. tULn, ingang Ha rvardl aa n, Uithof! trecht, 1'J :30 u 22/10 !ezing; 17/12 ker "th obbymllrkt Haarlem C. H oogendij k 023.5289207

Hart van Brabant A. v/d Donk 0]3.5283454 Keu ri ngs Commissie O rch. (KeO) A. Janssen 04]2.451027 K rin g Ned . Orch. Pro ducenten (KNOP) H . Boo ts 072.571 9425 Masdevallia F. v. Kr ie ken 0596.572200 Mergelland PH.J . Engels 04.3.3621953 Midden Limburg C. Bru n enberg 0495.563089

Noord Brabant West L.A. Boogaa rt Olfi4.259fi61 Ma rktzicht, Ma rk t 50, Ette n­ L ' ur, 20:00 u 19/10 urinam e doo r R. N ;)b ibaks; 24 e n 25/10 te ntoons telling i.s .m. Gek le u rd e E elL, nger le Berge n op Zoom; 16111 dhr. or Kesse[s ove r Alpenp la nte n e n Europes " orch idee~; n ; 21/ 12 e in dejdars -kringavoll d;? 18 /1 Jo Jans, ~n Noordoo s t-B raba nt Ma rj o lijn ardozo 0412.472010 Dc Voeg, Springto u w 2, Best, 20:00 u /11,2 /2 curs usavond kwe ken in De Voeg te Bes t; 16/10 J. Pa p reisvers lag E~ llador; 7/ 11 excursie naM Bioemen vaktc iltoons telling n M Pau l; 20 / 11 o rchideeenve il ing va n e ll vo r kringleden; 18/ 11 s!oQvo n I en 111 , rkt; 15 /1 jaarvergader in g N oord-Holland oord c.j. Gu ichel aar­ Roozenda a l 072.5113497 Wijkcentrum Ri -d a m , Scheerder 1, Hoorn 17/ 10 p hln­ ten besprek in g door EB Wets; 21 /11 v e n­ sterbankkweek door dhr. Pijnake r; 19 / 12 overee nkoms tell en verschillen tusse ll P h a lae nopsis, l'aphi oped ilum e n Phrwgmipcd ium door K. Wubben, diale­ zing met 3 projectoren; 16 /1 w. 1. Essink over O phrys-soo rten van CypntS No o rd- en M id d enLimb urg . W ierin ga 077.472185- foees LZaa l Apollo: M, 3sbreesestr, 49 Bleric.k; 20:00 u 19/10

kringveiling; 16/ 11 voIgt; 21/12 Kcrstbij ecnkomst Noord Nederland H. deBoer-Koezen 0522.257531 Ons Dorp huis: B. Boermalaan 4, Paterswolde, 14:00 u 14 / 11: A. Vogel Serawak; 12/12: K. Eisses planten en insec­ ten; 16 / 1: . H ummel: wi ttl' schoonheid uit 7:\vart frika; 22, 24-26/5 /99 Tentoonstelling oord Iederland te Dwingelo/Wittelte, tuincen trum Boerhof, Honingvlaken 10 Noordwest-Veluwe Henk van Vugt

o 5.5428708 Het Poshuis, Munnikenweg 58, ' tl-larde, 20:00 u 16/10 sjagge rcwond (ruilen , kopen, erpotten); St/ m7 / 11 orch. promos how~e ism. vogclvereniging De KI urzanger te Ermelo; 20/11 dialezing door l . Pap en pI.lIltenbO?-sp reking Oost-Nederland G.J.l . Scharrenborg 0545.2720, 2 Ind ust ri str. 16, Hengelo, 14:00 LI ] 7 of 24/11 avondbijeenkomst, gewijzigd ' da tum! 7/11 ph ntenbespreking oor A. Klaa se.n; 12/12 orchide en uit Kenia en 1adagaska r; 23/1 Orchide.e.en uit de Franse Antill n door M. Lopes ardozo Praktijkwe.rkgroep Amateurs . Bruin 0229.571270 Ike Ie zat rdag va n de maand in de kassen van rchid. Bruin. Groot Ro tterdam via Sake uipers 0182.3954 17 in Pers. ka nt. 01 rgaard e Bl. v. er55 nlaan 49 R'd, m, 20:00 u. Bijeenkomst altijd twe dO? m,lclndag Vem de maand, in de p rsoneelskantine Di rg
--1999-­ 29-31 /1 Aachener Orch. Schau,

Sta dtgii rtnerei, Aachen

12-14/2 Nordbayerische Orch. Schau,

Blindenanstalt, Briegerstra ze 21,

ltirnberg- Langwasser 26-28/2 Orch. Schau, Fruchthalle, Kaiscrslautern 5-7/3 Orch. Schau Stadthilllc, Hallc-Sail le 16-18/4 MUl1chener Orcllideenm arkt 19-21/4 Chelsea Flower Show, Royal­ Hospital-Grounds, Chelsea Embankment, London, 28 / 4 - 215 16 th World rchid Conference Vancouver, British Columbiil, Canada (E-mail dja [email protected] ) 13 t/ m 16 / 5 Tentoonstelling Kring Arnhern, tropische his Unifa rm VVageningen 22,24-2615 Tentoonstelling oord Nederland te Dwingelo/Wittelte, tllin cen­ trum BoC'rhof, Honingvlakcn 10 3-5 / 9 Detlllolder Orchideellau · t illing, . ta LithaiJ E', Detmold 18,19/9 British Orchid ouncil Show, Llandudno, N orth \'\1al , England 24-2 / iedcrnhausener Orchideentilge, Nieciernhausen / T
Barockschlosz, Schvveizingen 31/3-2/ 4 Miillchener rchideenmarkt 19-21/5 G ra ze Orch. Schall, Botanischer Garten, Marb urg --2001-­

OV-tentoonste lling ORCHIAD (?) --2002--

Wereld Orchideeen Con ferentic, Shah Alam ity, Maleisie BERICHTEi (niet voor handelsdoeleinden) .. Vcrzoe k uw krin gbJaden, gegevens voor AC UEE L enz. cnz. toe te ze nden aa n de NIEU V secretari. • Advie bij aanvragen (CITES) invoer orch ., VO O( lover niet voor (semi-) h,lll­ delsdoeIeindcn· Deze kl.lnt II blijven rich­ ten aa n EG. vd Ho r t, Ribespad 23, 3852 GL Ermelo; 0341.5-3482, fax.563814 *HIER KA

OOK UVV BERICHT KOM E

Bezoek aan BOG A Orchid Fayre 1997, Newbury, Engeland

het eigenlijk snel beslist: toch nog maar l1aclr Enaeland voor een lang weekend . 0 0111 de BOGA Orchid Fayre in Newbury te be zoe ken en daar d e ongeveer 40'X, goedkopere, zeer gewenste orchideeen­ zaailingen te kope n die J and L \Toor mij mee zouden nemen . The B(ritish) O(rchid) G(rowers) O(rga­ njsation) houdt elke zomer een jaarmarkt (=fai.r). Ditmaal bij een buitenhotel een eindje buiten Newbury. Daar stond een grate tent opgesteld waarin zeker 20 -vormige verkoopopstellingen . Iedere dee lnemer krceg de beschikking over zo'n verkoopplaats. redereen die in Engeland iets voo rstelt op he t gebied van de liefhebber-orchideeenteeit s tond er, maar wat ee n bezae k chter zo interessant maakte waren de buiten­ landse inzendingen: J and L uit Amerika, Land R orchids uit ieuw Z e la nd, Vacherot lIit Frankrijk, Christians e n uit Denemarken en misschien nag we] ande re n, maar die heb ik dan gemist. Een zeer ruim, divers aanbod van zowe.l bl eiend e planten en jonge planten ais po~es met za, ilingen. Alles erg dULIr. Bijna gold : in ewbury is je pond maar een gulden waard l old dit misschien niet hele.maal voor d Fayre, in een bezoch t tuincen trum gold dal zeker. Een kleine Si reptocarplis was £ 4. ~0, cen Clelllatis £ 8- 0, om een paar voorbeelden te noemen. Er waren op de fa.ir ook benodigd heden voor de teelt te koop en nieuwe en tweedehands baeken (Ratcliffe) . Er was veel belangstelling voor deze fai r, zeker 100 auto's stonden er, die bovendien in een vrij hoog tempo wisselden. Mijn oordeel over deze Fayre: - een aanzienlijk grotere markt dan op onze JOV-dag - er werden gaede zaken gedaan - de diversiteit aan planten was zeer groot. Oak echte bijzonderheden, die nergens in Nederland te koop zijn. - zeker de moeite van een bezoek waard . iet am nu eens goedkoop uit te zijn. WeI om e lders nauwelijks of niet verkrijgbare planten te vinden Samenvattend in Michelingid termen: een "'object (=de m.oeite van een apart bezoek waard).

H.G.Kro nenberg Belgie Orchikil A. Collart 00323.8274811 TENTOONSTELUNGE e.d. Staat uw tentoonstelling / activitcit hier ill bij, of heeft u ieb gdezen 7 --1998-­ 20-22 / 11 Orch. tent. Ingolstildt / Donau 3 t/ m 7 / 11 Bloemenvaktentoonstelling te Aillsmeer (dus niet meer tim zondag!)

Onze vakantieplannen veranderden in 1997 verschillende keren. Eerst Engeland, toen ioorwegen en geen Engeland . Maar een tocht naar Engeland bl eef toch nag ergens in onze ach terhoofd e n hangen. Tben er dan ook een voordelige aanbieding van de Amerikaa nse orchi­ deeenfinna J and Lin mijn bus viel was

I11ternet De m.ees t actuele infonnatie vindt U op onze i.nternetsite: http://www.dedas.com/gasten/nov Redacte ur PA van Toorenenbergen, Braamlaan 5, 3852 CK Ermelo 0341.561473; fax 550328;

Bulbophyllum phalaenopsis

Door Corry Beringen Het orchideeen-gesiacht Bulboplzyllllrl1 omvat ongetwijfeld het grootste aantal SOOl·ten. De laatste schattingen liggen ongeveer in de orde van 2000. Deze planten zijn te vinden in aLie tropische en sub-tropische gebieden op aarde o.a. Afrika, Zuid-Amerika, Azie en Australie. Tussen die 2000 verschillende "gekke, maffe" Bulbophyllums bevindt zich Bulbophyllum phala enopsis. Gelukkig hoeven we daar niet helemaal voor mar Ven.yeggistan, nee gewoon een bezoekje aan de kas in de Hortus is voldoende.

RELDAIR

In 1996 goed "oor een speciaal persbericht, omdat het zo uitzonderlijk was dat L1eze plant biocide. Dit jaar (1997) was het weer zover, toe"allig tijdens de orci1ideeendagen, 1 en 2 maart, zodat mee r dan 1000 mense n dit schouwspel hebben kLlI~en z ien. Rare jongen (meisje) is de2e orcbidee, maar dat 'lind je bij Bulbophyllum weI meer. Phalaenopsis, omdat het blad vee I op de bladeren van de Pbalaenopsis lijkt, het is aileen veel leerachtiger. Ze doen eerder denken aan schoenzolen, maatje 100, aLleen geschikt voor reu zen. De bulben (die hebben ze weI) zijn in de Hortus 5 tot 6 em in doorsnede, dat komt omdat deze plant nog maar een baby is, als dit exemplaar groot is, dan kunnen de bulben d e grootte van een struisvogelei bereiken. Ze zijn al vlug een beetje rim pclig. De bloemen, in dit g val9, op heel korte steeltjes en omdat orchideeen over het algemeen goede imitato rs z ijn, is het nauwelijks te verb,12en dat deze plant net doet alsof hij een aasbloem is. Ook de geur is behoorLijk be rieglijk '1001' een orchid e. Mooi is d at, je ziet eruit als een aasbloem en je parfumeert jezeU met een luebt van muizen, die al een poosje het tijdeUjke voor het eeuwLge verwisscJd hebben. Snap je he t nog? Ik ncem aan dat de bes tuivers verrukl zijn, die merken de nep natuurlijk weer als het tc laat is en ze met een paar pollinien op hun kop of rug bij de volgende bloem d ezeLfde stommiteit u ithalen. Dat vind ik nou to je ts prachtigs bij orchideeen. Je wordt in de maling g nomen waar j' bij staat. De bloemen lijken een bee~ e op een doosjc, waarvan het dckseltje E'en klein stukje open ·taat. De bloeiwijze is een b tje gevlekt d onkerrood, barig met aan de achterkan t cen lichtgroen knie tje en ongeve r:; cm groot. De bloem is omgeven door lichtgToene schutblad eren. Omdat Bulbophyllum in zoveel gebieden en klimaten voorkomt is er geen duidelijke geblUiks­ aanwijzing voorhanden. We moeten he t dus maar st lien me t het v Igende waa rvan d e res ultaten g tuige n dat her w erk t. Gematigd kweken, op een blok en g regeld sproei n . N u en dan een bectje m est. N iet zo heel veellicht en zeker geen zon licht. M ocht je ooit aan .<:o'n plant kunnen ko men en hij gaat bloeien, dan tij dens de bloei goed luchten, anders is he t al vlug, hij eruit of ik eruit. Succes.

EEN HOOGWAARDIG MIST-SYSTEEM VOOR EEN AANTRE'K KELIJ'KE PRIJS

Aile rechten voorbehouden. N iets uit deze uit­ gave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar g aakt, in enige vorm of 0 e nige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotocopiee.n, opnamen, of en ige andere manier, zonder voora fgaande schr iltelijke toestem­ ming van de auteur of redactic

Informatie bij RELDAIR bv, Druten (0487-517565)

Redactie nnch uitgever aanvaarden aansprake­ lijkhej d voor schad e tengevolge van enige fout die, ondanks aile aan tekst of aibeelding beste­ de zorg, in deze uitgave ZOll kunnen voorkomen.

In de pen gekJommen

eacht medelid, Even een onderonsje. Wat vind u van anze vcreniging, van ans verenigingsblad? Zelf ben ik er eigenlijk best tevreden over: leuke kringbijeenkomsten, regelmahg tentoonstellingen, een keer per jaar een NOV-dag, een blad op luxe papier met mooie foto's en goede artikclen. u ja, ik lees niet elk artikel, maar iedereen kiest het zijne eruit denk ik. So what? Toch hoor ik regelmatig andere geluiden en dar heeft mij aan het den ken gezet. en veel gehoorde klacht is dat ons ledenaantal afneemt. Een andere klacht die ik regelmatig hoor is dat men

het orchideecnblad niet zo interessant vindt, het spreekt som­

mige mensen niet zo aan. Is er rede voor klachten? Oat het

ledenaantal afneemt is af te lezen in exacte cijfers. Alhoewel,

1300 led en is nu ook weer niet niets. Denkt u zich eens even

in: 1300 leden, da t zijn dus 1300 bronnen voor nieuwe ideeen

om onze hobby te promoten' En die klacht berreffende ons

blad?

Of dat terecht is of niet, we moe ten er eigenlijk weI op inspelen.

De klant is koning en om een produ t goed te verkopen za l

men tegemo t m ten komen aan de wensen va n de klant.

Maar WAT moet er d an veranderen? Als ik de ze vraag aan

personen met commentaa r op ons blad s tel, komt er geen, of

geen duid elijk antwoord . En dat vind ik niet helemaal eerlijk.

Commentaar leveren is gemakkelijk genoeg, maar positieve

ideeen, daar moet men over nadenken en ik ben bang dat een

aantal mensen onder OrL'i dat tc i.nspaJU1end vind t. Januner hoor'

1300 leden, 1300 bronnen voar nieuwe ideeen.....

WTE DUI~T? Het orchideeenblad is ook UW blad! Wat denkt

u ervan om met z'n allen eens t gaan brainstormen? laat

ieder z'n ideeen, slecht, middelmatig of goed, eens op papier

zetten, wie weet wat voor bruikbaar materiaal daar uit komt!

Hier alvast een paar geda chten:

We moeten er van uit gaan om "voor elk wat wils" in het blad

te hebben. Dat kan zijn:

-iets PRACTISCH; zoals plantbeschrijvingen, verzorgingstips, insektenbestljding, tips over materialen en tedulische snufjes en een vragenrubriek -iets ACTUEElS; zoals recente ontdekkingen van planten, ontwikkelingen o p het gebied van natuurb eschermin g, tentoonsteiLlngen in binnen- en buitenland die op de agenda staan en verslagen h ierover als ze plaatsgevonden hebben -iets ONTSPAl I DS; zoals puzzels, prijsvragen, an ekdotes en amusante ve rhalen, een korte stri p of cartoon, interviews met foto's van hobbyisten en af en toe een kvv eker, beschrij­ vingen van !let reil en en zeilen van orchideeenver nigingen in andere landen -iets CUlTUREElS; wa t voor ral speelt en speelde de orchidee (of een bepaald soort orchidee) in de cultllur van Euro pa of landen va n herkoms t? De lay-out zo u misschien wat speelser kllnnen, met hier en daar (hllmoristische) pentekeningen. De diverse artikelen duidelijk indelen in vaste rubrieken met een goed herkenbare, pakkend e " kopu.

Het is belangrijk dat de ledcn zich nauw betrokken voelen bij de OVen het tij9schrift. N u zegt m en: " 'Orchideeen', het tijdschrift van de NOV". Het zo u beter zijn als men zo u zeggen: " 'Orchideeen', het brad van onze Vereniging". Men zo u meer binding moe ten voelen met de verenigin g en het tijdschrift. Het zou de leden meer moeten aa nspreken. Dit kan m.i. alleen maar door te onderzoeken (d .m.v. een enqueteformulier?) wat de wensen van de led en z ijn, hier op in te spelen en zo mogelijk de ledcn meer direct in alles te betrekken. Een ande r belangrijk punt is om elkaar te waarderen, naar elkaar te lui steren, elkaar serieus te nemen en elk lid van evenveel wililrde t zien. We moe ten niet te veel overtui gd zijn van ons eigen kunnen, maar open staan voor ervaringen en meni ngen van de ander; beginner of meer gevorderde, amateur of kwekcr, we kunnen altijd va n elkaar leren en als we onze kennis a£meten aan de wonderen van d e natuur zullen we ons bescheiden opstellen. Wat u van dit schrijfsel denken moet? [s het slecht, middel­ matig of goed? lk wee t het niet, maar laat het oordeel aa n u over. Bet is slechts en brainstorm-aantekening en bedoeld als een paging tot opbouw van onze vereniging en ons blad . Orchiale groeten va n Macoda P. Orchidce

Orch-i-deetje OPEN DAGEN bij Paul Orchideeen in Aalsmeer Van dond . 5 t/ m zondag 8 november s taan de kassen weer

open en is er een fraaie tropisci1e show, als mede een verkoop­

expositie te bewonderen . In tota al groeien er 870 soorten in

dit Aalsmeerse bedrijf.

Entree gratis.

Groepen graag van tevoren aanmelden.

Paul Orchideeen is geves tigd aan de Oos tei nderweg 129 B in

Aalsmeer. Tel: 0297-327006, fax: 0297-344235.

91 Orchideeen 5/98

Het belang van een lage nach ttemperatuur.

H.G. Kronenberg In elke teelthandleiding is te vinden, dat het aanbeveling verdient een wat lagere nachttempera tuur dan de dagtempe­ ratuur aan te houden bij het kweken van orchideeen. Deze algemene aanwijzing zal zeker correct zijn en aebaseerd Lijn op nu bijna 200 jaar teeltervaring. Bij het aanhouden van een dagdijks temperatuursrithme wilen de planten zeker beter groeien. Maar waarom? Want het is helemaa l nie t zo dat de gewenste kwcektempera­ turen een afgeleide zijn Vim de natuurlijke omgevingstempe­ raturen die meestal - maar niet altijd - zo'n rithme vertonen. Oat zijn de kweektemperaturen beslist niet. Er moet d us een andere reden zijn. Aanvankelijk dacht ik dat het schadelijk (=minder gunstig) voor de planten zou zijn als te hoge nacht­ temperaturen aangehouden zouden worden. Zo in de trant van: s'nachts vinden geen assimilatorische processen plaats, maar weI afbraakprocessen. Deze procesen zijn temperatuurs­ atnankelijk en hoge nachttemperaturen zouden tot versnelde afbraak van overdag geassimileerde producten leiden. Ik denk echter niet dat dit de oorzaak is van de wens van de planten om wat lagere nachttemperaturen te krijgen. De afbraak van suil<ers leidt tot de aanmaak van ingewikkelder koolhydraten, eiwitten en vetten, die zeker van belang zijn voo r de groei en ontwikkeling van de planten. Er moet een andere verklaring gezocht worden. En dan grijp ik terug op een kortelings verschenen bijdrage in "Orchideeen" (Ontboezeming) waarin op het bijzondere belang van hoge luchtvochtigheden gewezen werd. Welnu: lagere nachttemperaturen leiden tot hogere luchtvochti heden,omdat lucht bij lagere temperaturen minder waterdamp kan bevatten, zoals onderstaand voorbceld laat zien: Relatieve Verdampingsnoodzaak Temperatuur in °C luchtvoch­ (atmosferische tigheid zuigkracht) 5 22 dag 70 16 nacht 100 0

16 dag 11 nacht

70 100

3,42

0

Bovenstaand voorbeeld toont hoe groat de atmosferische zuigkracht is waaraan de planten blootstaan. En hoeveel minder deze zuigkracht wordt bij wat lagere (nacht)temperaturen (bij dezelfde hoeveelheid vocht in de lucht). De planten verlangen in feite geen periode (nacht) met lagere temperatmen, ze verlangen cen periode met hogere Illcht­ vochtigheden. Gewoon on"! hun huidmondjes vaker en langer open te kunnen houden om CO2 op te nemen. Zo kan, zij het langs een andere weg, het nadelig effect van vrij hoge nachttemperature n in de kas in de maanden ]lUU, ]uli en Augustus verklaard worden. Dan blijft luchtvochtigheid in de kas, ook s'nachts, te laag voor tenminste nacht-C0 2­ opname en de planten groeien slecht, tewijl ze toch al niet goed groeien omdat Le op nacht-COropname waren overge­ gaan. En dit slecht groeien geldt dan voor die planten die dikke of dikachtige bl aderen hebben. Ook speciaal voor dit soort pLanten zal de gewenstheid van een lage nachttemperatuur gelden. Niet voo r Calanthe bijvoorbeeld. Deze planten hebben dunne bladeren en ze groeien in d e natuur onder hoge dagt mperaturen en bijna even hoge nachttemperaturen. Wei voor Paphiopedilums. Die hebben voor een deel nacht-C02 ­

92 Orchideeen 5/98

opname en behoefte aan (heel) hoge naclLtlllchtvochtighed en e n dus aan wat koelere nachten. Zo beginnen aIle puzzlestukjes op hun plaats te vallen . AILeen de bijzonder grote imrloed van de lllchtvochtigheid op de pla·ntengroei is een vrij niellw geg~'ven. et zo als de kennis ov er d e luchtvochtigheid in de na tuur - en de wat uitge­ breidere registratie ervan - vrij nieuw zijn.

Orch-i-deetje

TE KOOP:

iEnke.le partijen bot. orchid. planten, m. knop, o.a. Od. bicton.

en Rossiogl. grande. Prijs na tel. kontakt:

IG .L. Braat tel: 0165-540605

Coelogyne xyrekes Patrick Mannens Deze nam aan Coelogync speciosa ven ant oort is endemisch op het Maleise vdsteland. Meer b p aald, de berglanden in de omgeving van Cameron highland s. De plant is gevonden en beschreven doo r Ridley. De gelijkenis met C. spcciosa is opvallend . Va ndaa r dat zelfs een kenner geen ond er cheid gaat maken, zonder gcwezen te worden op enkele verschillen. Zo is d kle ur overweg nd i ts donkerder, zelfs some· wat roze. Alhocwel d variabiliteit van be ide SOOI-ten dcterminati ' op die basis z ke.r niet toelaten . Zo heeft men ook C. speciosa val'. salmonicolor beschreven. Vooral de donkere keel en d b redere, meer gefranjerde baard in d e keel maakt het verschil. Wat echter belangrijke r is, is het duidelijk verschil qua leef­ omstandi g heden. Deze p lant uit de bergstreken , behoor t beduidend koeler gekweekt te 'Norden. Haast voortdllrend nat, doch met niet lIit het oog te verliez en de duidelijk ep ify­ tisch gmeivvijze. Immers constant vocht is noodla tti ,de wortels z.itten graag onder het mos, doch zoe ken oak _nige luchtigheid. Vandaar. W kieze.n 6f potcultuur, w, arbij een zeer grof mengsel wordt afgedekt met liefst levend mos, 6f k"veken epifytisch op een blok of eventlleel cocosschaal die het vocht wellicht iets langer vastholldt. En dan de koele kas in. o plant maakt net als C. -peciosa ko r te, dikke, eivormigc bulben, met bovenop de bulb een in langsrich­ ting generfd blad . Eenm al volgroeid ontspntit onde.r­ aan de bulb een nie uwe sche ut. Vanuit het op g rolde blad ontwik­ kelt zich de bloem­ steel. ak is de knopvorm reeds zichtbaar voor er echt sprake is van bladvorm. Het blad blijft zi h evenwel gelijktijdig ont­ plooien. Wat maakt

Coelogyne xyrekes

dat de eerste bloem zieh opent bO\'en een net ontvouwen bulb­ 1005 blad . De bloemsteel wordt zo'n 20 a 25 em lang en een volwassen plant produeeert 3 tot 5 bloemen die zieh een na een manifesteren. De bloem is vrij groot, 20'n 8 em in diameter en hangt - door zijn eigen gewieht - naar beneden. Na een bloeiperiode van een veer­ tiental dagen, ontwikkelt ged urende ongeveer een week lang­ zaa m d vol­ gende knop tot een nieuwe bl.oem. Wannee.r een volwassen plant een vijf­ tal scheu ten draagt, heb je al gauw enkele mailnden bloei.

Bibliografie: Orchid portraits/Wild orchids of Malaysia and southeast Asia, H. S. Yong; [SBN 967-73-055-5 Manual of orchids([he New Royal HOTtiwltural Society Dictiol1ary, Joyce Stewart; ISBN 0-881.92-334-6 Uit: Orchika /IIei 1997

CoeLogyne specioso

Australische aardorchideeen (4) Wie1 Driessen Thelymitra : de 'sun­ orchids'. H et geslach t Thelyl11itm omva t 45 soorten , waarvan er 37 in Au trali e voorkomen. De rest komt verspreid voor in ie uw-Zeelc nd, ieuw-Guinea, ieuw­ Cilledonic en in de Filippijnen. In Australi ·· komen d e meeste soorten in de gematigde streken voor, met een voorke ur voor het zu idoosten en zuid ­ westen. Wanneer men oar het eer t een Thelymitra ziet , zou men niet zeggen met een orchide van doen te hebben . De lip heeft d ezelfde vonn ills de ilnder bloemblaadjes, zodat ze in uiterlijk meer op een lelie lijken. De kle ur valL deze bloem­ blaadjes varieert van wit tot donkerpaars, maa r oa k gele, zalmkleurige en eehte blauwe kleuren komen voar. Deze bloemen gaan bij vete soorten aileen maa r open bij warm, ZOIUlig weer. Uit recent onderzoek is gebleken dat de wannte er het meest mee te maken heeft. D us als een Thcly1l1itra heett en hij wil niet pen gaan, z t hem dan op een warme plek in Uw kasje, of in de huiskamer, wa t zeker zo mooi is. Ook is bekend da t de plant reeds het jaar ervoor bepaillt of hij gaat bloeien of niet. Dus een knol die deze aanleg niet bezit, z ult U nooit in bloei krijgen. Zaak is dan om d e plant zo goed mogelijk te kweken zod at hij het jaar erop wel bloeit. Zoals vermeld zijn er onder de Thelymitra 's W. Driessen ThelYl1litra crinila SOOl-ten met blauwe bloemen. Hiertussen zijn vormen met geheel azuurblauwe bloemen, andere hebben weer blauwe bloemen met donker­ blauwe strepen. Aangezien deze SOOl"ten tot de weinige echte blauwe orchideeen behoren, is h et kvveken ervan d es te aa ntrekkelijker. H elaas is het zo dilt de meeste soorten van dit geslacht moeilijk of zelfs niet te kweken zijn_

Kweekwijze: De meeste soorten, zeker de soorten die in ederland te krijgen zijn, kunt u kweken in he t standaard mengsel (dus: zandig leem, brekerzand, humus en houtskool) met een toevoeging van een dee I brekerzand, daar ze vee I vatbaarder z ijn voor rot. Ook bij deze soorten is een mulchlaag van Larix-humus

93 Orchideeen 5/ 98

van voordeel. Dan zijn er nog enkcle soorten di enke l in vee ngebieden voorkomen, maar d eze. soorten z ijn zo m oeilijk te kweken, dat aanschaf Vcln d eze soorten a fg rad en moet wOJd en. Wanneer toch in he t bezit e rvan bent, of kom t, probeert u ze maar in puur turf te kwcken, en d e pot in 1 em. water te zetten (d it w a te r moe t d an we.l regenwa ter z ijn). Vaak is het wei mogclijk om zo'n 500rt 1 jaar kweke.n , maar in de droge tijd zal d e knol toch nog verloren gaan. De meeste Thclymitra's z ijn zeer variabe! wat bloemkle ur en bloemgrootte betreft. Wanneer U liu een T criHita op d e ko p tikt, wil dit nog niet automatisch zeggen d a t U een mooie blauwE bloe iwijze krij g t. Vaa k vari ert d zc kleur van lidlt­ paars tot donkerpaars, met af en toe en blauwe vorm ertussen. Daar het geslach t Tlrelymitm nie t onde r te ve rdelen is voigt nu een korte beschrijving van enkele bekende (lees: ve rk rijg­ bare) soo rte.n. TIT. crinita: waarschijnlijk de be kends t onder d e Th ly mitra's en erg gewild omdat d eze vaak echte blc uwe bl emen he ft. Helaas is deze soort niet LO gemakkeLii k te kweken; het grootste prob leem is d a t he t 3 jaar d u mt voor de plant aa n het noordel ijk ha lfrond is gewend. De plan t 4<11 na d e efrste zom er hier maa r een kleine kn ol ma ken. Wanneer he t lukt om deze in de komende 2-3 jaar op te kwe ke.n tot een vo l­ wa~scn kno l is d e kans dat hij hierna bloei t nict ge ring . Bij a ile Thelymitra's is a l in een vroeg stadium te zien of hij wei t' f niet bloeien zaL Het blad at Lli t d e gro nd ve rschijn t. zal, indien de plant zal bloeien, van een g leu f z ijn voorzien . Hie.rui t z I d e b loems te.ngel ve rschijnen. SOI11S is dit al in en vroeg s tadium , m aar ik hcb ook meegemaa kt dat d e p leHt pas na een heel jaar boven d e grond te hebbcn gesta n, d ele blo nste.ngel maakte. Th . n uda: d ez oort lijkt in vele opz ichtcn op d e voorgaande 500rt, hij is enorm va riabe l, jn kl ur varierend van wit, via Iichtrose naar do nkerpaa r5. Deze soo rt is w ei g ma kkelij k te kweken in het beschre.ven mengsel Til. r Li bra: ook d eze soort lijk t o p d e voor aa nde, bl oeit echter met meer rood-achtige bloemen en is eveneeen s ge ma kkelijk te kweken. Til. nllterlllifera: een van de kleinste Thelymitra's. Me t een hoogte van zo' n 8 cm. mag men w ei van een kle.ille soort sp reken. Deze soort heeft mooie, fc1gele bloem n . v anne r de plant volledig aan de gr e.i is, reageert hi j g u nstig op het in e n schoteltje wate.r zetten van de pot. Ve rd r z ij n r nog en kele hybriden te krij gen va n dit geslacht. Th . x IIInCi llillall ii is een natuurhybrid ' tuss nTh , ailtennijcra en 7'!i . nuda. De bloemkleur van Th. /l l/da is hier d o minan t, wat tach nog nie ts zeg t over d e bloem kleur, daar deze zo variabel is . Het enige wat met ze ke rhe id g zegd kan worden, is dat het geen gele bloeme n zullen zijn. Van Th. 'Melon Glow' is de bloemkleur za lmrose. Al d e Thelymitra's dienen op 2 - 3 cm. chepte geplant te worden. Kijk uit tegen d tijd d at d e plcll1ten in rust gaa n: dit is d e tijd d a t ze her mees t ontva nkelijk z ijn voor rot. Ze lf haa l ik de plan ten uit de potgrond ie blaadj bovenin gee! beginnen te worden. Dit is een goed tijdsti p om ervoor te z org-en d a t U meer knollen krijgt dan d p lant tot dusver ge maa kt heeft. Dc nieuwc knol k unt U e r [l U afhalen m t een draaiende beweging, d eze nie uwe knol oppotten en behande len als een plant in rusk. De res t. dus de plant met de oude kno l, opnieuw oppotten en voorzichtig een heel klein beetje water ge en . Wanneer de plant na enige tijd gehed a fgestorven is , z ult U kunnen zien dat d eze weer nie uwe knollen gemaakt heeft. Zelf heb ik m egemaakt dat er tot 4 nieuwe knoll en aankwame.n. Deze knollen d oen in grootte vaak niet onder voor d e knol die U er het eerst va naf gehaald heeft.

zooo

94 Orchideeen 5/98

Valkuilen vaar beginners (deel 15) Advies 15: Blij f me t uw handen van de war tels van uw orchi­ deeen af ! Ted ereen die orchideeen kwee kt, kent opmerkingen als: 'lk vond die wortels z6 le lijk dat ik ze maar van de plant heb afge neden' . f: ' Bij he t verpotten heb ik die wortels, die langs de pot hingen, in de pot gestopt'. Fout! De vraag is: waarom hebben orchideeen wortets die in de lucht grocien en d e mees te andere pla ntenfamilies nie t? Daartoe zal ik mocten in gaa n op de ge chiedcnis van de familie van d e rchideeen. Men is e rva n ove rtuigd dat toen aile andere planten er al waren, pa s de e'fste orchideeen op aarde verschenen. Dan praa t je we i over ie ts dat ove r een pe riode van cnkele tie ntall en miljoene n ja ren hee t plaa ts gevonden. In de trope n was elke gunstige groeiplclats praktisch a l bezel. Er was aileen nog plaats op homen en op kale rotsen. Zo kennen we nL! epif ' ten (= groeiend op planten) en lithofyten (= groeiend op rolsen). Het grootste deel van de orchideeen groeit daar op bomen; en op sommia plaa tsen op rotsen. Orchideeen hechten zich met hun wo rtel s tr.:'v ig op stammen en ta kken. Opva llend is het i,'Tote aa nta l wort el~ waarmee ze zich op d e bOl11en hechten. Oo k dat worteis vaa . z ) lang Lijn . Maa r er zij n ook w ortels die 1, 0 maa r in d e lucht hangen. O m te k u nnen begrij pen wat de ro l va n die vel en lange wortels i , m oet lk 1I eers t iets 'erte llen over de bo uw van een orchideeenwortei. Een wortel va n een orchid ee bestaat uit een levend binnenkern en daarom h en een dikke laag dode witte cellen. Deze buitenste laag wo rdt het ve lamen genaemd. Tussen het velamen en d e leven d e kern bevindt Zich e n laag cellen die ond orlaatbaar is voor water. Zo hier en d aar in dezc laag cellen z itten kle in e levcnde cellen di e e ' n ve rb i nding vonnen tussen de kem en het vela men . Deze cellen zijn w ei doorla tbaar voor water. De wortelp unl die meesta ll ichtgroen va ll kleur is, bestaat uit levende cellen. ~e n wartel die!,'T cit hedt d uid elijk aanwez ige wor telp unt ll . W rtels van orchi­ d eeen hum n wei 1,5 m lang worden. eJ lUus tratie: i.n mijn kas groeien enkele Yanda's die luchtwortel hebbn va n bijna 1 m len g r . mdat ze in Lelf ge maaktc ma ndjes van gaa g roc ie n , k unnen d e wortels fr iju it na ar beneclc n groe i.en, rU SSe ll twee haakj 5: m ijn orchideeen, di · in potten groeien, staan op he tze Lfd e gaas zod a t de luchtwortels naar benr.:'den kunncll groeien . Als h t dauw t en de bomen nat worde.n of als het regent, loop t in d e natuur het water langs de ta kken en stalnmen n aar beneden . Het velamen z uigt he t water o p en verandert daarbij van kleu r: va n wit in g roenig. Oat water bevat a ltijd een wein.ig mineralen. Er zjjn proeven gedaa n waa rbij water we rd verza­ meld: regenwater dat geen contact heeft gehad m t de bomen en water d a t wei contact heeft geha d me t d e bomen. Gebleken is d a t het water dat in aanraking was geweest met de bomen zes maal zo veel mineralen bevatte als het regenwater dat geen contact heeft gehad me t de takkcn en stammen van d e bomen. Nog sterker: het water dat langs d e stammen, waarop orchideeen groe.ien, naar beneden liep, was bij aankomst op de gro nd het grootste dee! va n zijn minera len kwijt. Dit ka n aileen maar betekenen dat epifyten in staa t z ijn een groat deel van d e mineralen in hun wortelsysteem op te nemen. Maa r ook in de top pen va n de bomen groeien orchideeen. i n B ra zili ~; w orden deze orchideeen poetisch 'filhas do ar' genoemd. hewe! in goed nederlands: 'dochters van de lucht'. In wat min d er

dichterlijke taal: 'luchtorchideeen '. De vraag is d an: waar haIen deze orchideeen hLm voedsel vandaan ? Daa rboven in de toppen van de bomen is weI veel wind en regen, maar ve rwacht je weinig mine ralen. _ f is wei eens gedacht dat dit te maken heE'Jt met het veeIvuIdig voorkomen van 011lveer in d ie regia's. Immers als het bliksemt, wordt een weinig stikstot uit d e lucht in nitra ten omgezet. Veel van die orchideeen die in de top pen van de bomen groeien, worden door ons gekwcckt. Er z ijn, bij v. u it Brazilie, vele goede bekenden bij: Ollcidillill f! CXUOSII111 , OncidiU/1/ blllleri, Rodrig llez ia vel1llsta, /ollopsis IIlricu!llrioides, enz. Daarop kan het verhaal van naar beneden lopend water langs de takken niet van toepassing zijn. We moeten weI aa nnemen dat deze mineralen d oor de wind worden aangevoerd. pm rkelijk is d at deze orchideee n veelal in bergen lang d e kust groeien. Me t wind van zee. Als je in f 1ede rland bij w ­ tenwind langs het s trand wandelt, ervaar je da t de Iucht wat zoutig proeft. Een orchidee als O. f!CXU OSIII1! kan goed tegen zo ute lucht. Kennd ijk 'va ngen' deze orchideeen hun mineralen uit d e voc htige Leewi nd . Oo k zijn er orchideeen die omringd zijn door ee n nes t van wortds. Hierme a ngen ze ond er meer bladeren die bij h un afbraak mineralen afgeven. Maar soms zijn het ook in letter­ lij ke z in 'nestorchideeen': in die wortel s zijn vogelnestjes gevonden! Door h ot verbIijf van vogeltjes in de nes te n za l de orchidee ongetwij fe ld weI mee profiteren van de afval die de vogels produceren. E n bekende orchidee die dit ged rag toont is Miltonia cuneata. E n interes.'ante orchidee die ik onlangs aan m ijn coli ctie kon toevoegen. Ik ben beni euwd of bij mij in de kas de wortrels ook omhoog groeien.Maar ook lager groe iend e orchideeen vangen bladere n met hun wortels. Diverse 500 rten uit het geslacht CatasetLLm doen dit. Ook zij laten hlU1 vrij h Id e wort Is gew oon omhoog groeien. Ook hecht -'n wortds zich aan de pot waarin ze grocien. Bij verpotten blijft va n veel orchideeen altijd wei een re"tje van de wortels aan de p ot vast z itten. O mgekeerd Lullen orchi deeen a.lleen maar gc)ed in een pot aarden "Is de p t ni t te groot is. Wortcls wi llen kunnen va t roeieIl aan de pot. A ls ze zich niet kun nen hechten aan de P()t, zull n z niet goed groeien. Overigens kan op heel een voudig wijze worden nagegaa n of cen orchid ee goed geworteld is: til de p lant + pot bij e nkele pseudobulbeIl op. Blijft de pot staan dan is de plant niet goed gewortcld. Hie rboven heb ik het noclige over wortels va n orchideeen geschreven. Dit om II duidelijk tc maken wat de rol van wortels voo r orchideeen is. Ook die wortels die cr maar zo'n bee tje bij Iijkcn te hangen , zijn belangrijk voor orchideee n. Een orchidee zonder een goed ontwikkeld worteIge.steI za l niet groeien en zeker niet bloeien! Over het advies hoef ik nu weinig meer te zeggen: ook lucht­ wortels Lijn belangrijk bij de opname van wate r. Dus nooit afknippen of in de pot stop pe n. Een orchidee die veel lange en dikke luchtwortels heeft is Yanda coerulea. Een mooie, gemakkelijk te kweken orchidee met lichtblalJlove bloemen. Omclat deze orchidee in een mandje moet worden opgehangen is de plant niet 20 geschikt voor kame rkweek. In mijn vorige Valkuil beschreef ik een orchidee die ook aI hange nd moet worden gc kweekt. In de voIgende Valkuil za l ik u beschrijven hoe ook kamerkwekers orchideet; n kunnen kweken die moeten worden opgehangen.

Vanda cocmlen Deze orchidee wordt in de Himalaya, Birma en Thaila nd op zo'n 1000 a 1500 m gevonden. De plant kan wei 1 m hoog worden. Dit moet u zich weI realiseren als u de2e orchid ee aa.nschaft f De plant heeft geen pseudobulben, maar de bladeren, die aan wee rszijden van d e centrale stam staan, zijn tameJijk leerachtig. V. coe ndea heeft dikke, soms vertakte, luchtwortels.

De bloemstengels ontspruiten uit de oksels van de blad reno an de ca. 45 cm lange bloemstengel staa.n tot weI 15 prad ltige, over het algemeen licli.tblauwe bloemen met een diameter va n ca. 8 cm. De lip is donke rbla uw met witte zijlobben. D~ plant moet koelgematigd bij vrij veel licht worden gekweekt. V. coerulea kent geen rusttijd, maar's winters wordt iets minder water gegeven. GeLien de vele en lan ge luchtworte ls kan de o rchidee het beste hangend in een mandje worden gekweekt. Dit mandje kan het bes te worden gevuld met grove dennenschors (bark) en wordt zo dicht mogelijk bij het glas opgehangen. 's Zomers wel goed schermen om verbranding te voorkomen. De orchldee heeft ('en uitgesproken hekel aan stagnerende lucht, dus zo[­ gen voor luchtverplaatsing rondom het mandje. In principe een uitgesproken plant voor de kas. De bloei valt in de herfs t. Y.D.Feikema

Opvallende artikelen in orchideeenperiodieken in de periode JUD i­

juli ]998

Die Orchidee, Mai/juni 1998. jahrgwng 49, Heft 3

-I'hyll1 l7lidilllll ;eeiIawcri Bock, ein c ne ue Art

JUS Brilsilien, Bock,!., bll..

102-104;

-Di Orchideen flora de r Seychellen, Cri mm / Ruckstuhl, bIz. 105-114;

-Olil leyo jrnllll7llii Rolfe, Steinbuch, D., bI z. 1I5-116;

-Bin brauchbares Substrat fLir diL' Cilttu ng PIC/(l/If, Bergel,C., bIz. 117-11 ,

-O rc hid eenrejse n<1ch Borneo (Os tmala ys ia ), BernhMdt,K., bIz. 11<)-128;

-Zwci neue Arten fLir Brasilien ,1 us der 5u htrib us der 1'1(,lIroliw/lidllllle ,

Seeh"wc:r, l-f ., bI z. 128-113;

-Plwll7l'1l0/ls is in Ko kossu ucc, Thil'Ic,C ., blz. 133-135;

- in Beitrag :w r Vcrb rei tung vOJ, Ol'iInr 11'51* , Wagner / KohlmLiller,

bly,, 135-1 6;

- Pl7plliopedillH lI will'd if var. a/biroiride, ein Alb ino au, dem rden

Burmils, Gruss/ Roth, blL. l4 1-143;

-H rassa ooln ve noSll, Roth, bIz . 145-]46;

-CoeIOb'Y1I<' jillgm"" Riith , b l,.. 147-1 48.

L'orchidophile , no 132, 2ge 'lIlnee, juiUet/ aout 1998 -Des Ord li d(!cs v e nu ~ du froid, Jou ',A ., hlz. 101 -104;

-L'i1e de 1iribcl-jo nage, capa ticci/M ichelot, bi z. 105-112;

-KorliclI sleinul spimlis, o m"-FE'rre ira/Men cLc , bl ~. 113 -11 4;

-Coup d'oeil sur les rchidees Ct'TbiZd et de Fo rmen tera/ Tytecil,D., bI z.

115-119;

-l...l c u l t llr~ in vitro du g"nre l'al"liopediill lll, Ba ruk, biz. 121- l25;

-PIII /n nthera ilYl'eriJorl'l7 et autres O rciudces d '[slilnde, Lemoine,B., blz .

126-129;

-ilrrangi> Illegnl'ilylin, I rou x, blz. l30-13I;

The Orchid Review,

\101

106, number 1222, July-August 1')98

-Ma 'dcva llias - p art 3. The pcci es II., Pe rry) .'!., biz. 21 ')-224;

-Arrall!!I" mmrcnl', Aer. bOllnrc; lsis, StewMt / La mix, bi z. 225-229;

-Cnttll'yn fundYlllln, ArT115trong, M., bb:. 232-234;

-Costil Rica, the ,;ec ret garden of Monteverde, Dengel,Th., bIz . 240-242;

Aus tralian Orchid Review,

\10 1 63-no

3, ju nE·!.ful y 1995

-SeJrching for Sli ppers in Phang ga Ba" Hope, A.,b lz. 4-10;

-Back tot Kroomb it 'Jop'i, Walsh,G., biz. 11-13;

-Eu lnphin, Lm'a rack, blz. 15;

-lvIol"lllOlyca ringel/s , biz. 17;

-BII //Jol'iI yll ll l11 glabli liforl11e , Wnlsh,G., bl)'; 37-3H;

, Th e functi on of Macru- and Micron utrients in IOla nt Growth,

Marl in,ML. , bIz. 51 -53;

1\.Kl aassen

12juli 1998

95 Orchid een 5/98

Epifyten

Tekst en foto's van Patrick Mannens

Een geevolueerde vorm vanuit terrestrische via klimmende­ tot gastheer bewonende planten. Als je gaat bekijken hoe klimmende planten leven, specifiek dan uit de familie van de orchideeen, zie je vaak groeivonnen zoals Vanille en Arachnis die van nature onde.raan een boom wortelen en vervolgens tegen de stam omhoog het licht opzoeken. Eenmaal hoger op sterven vaak de onderste delen af en blijft de plant toch door­ leven. De meeste epifyten e.chter ontwikkelen zich vanuit zaad ergens hoger in de kruin van hun gastheren. En het blijft een vraag of er hier echt sprake mag zijn van evolutie in groeivonn. Over een ding zijn heel wat biologen het eens, orchideeen zijn een relatief jonge levensvorm. Slechts weinig fossi ele getuigen van primitieve vormen zijn bekend. Ais we de term epifyt ontleden brengt het ons cpi = boven of op enfyte = boom of plant. Wat eig(mlijk alles zegt. Onze epifyten groeien letterlijk bovcn op hun gastheer. Ze gebruiken hem enkel als ladder, zonder verder ook maar iets aan hem te onttrekken, naar een betere positie in het plantenrijk, wat de tropen toch zijn. De tTOpen en slIbtropen zijn de voornaamste plaatsen waar we orchideeen in deze groeivorm kllnnen aantreffen. De reden mag duidelijk z ijn. Een kruising van ideale omstandigheden . In onze contreien wordt weleens gcwag gemaakt van semi-epifyten. Ik denk hierbij aan moe­ rasplanten, zoals St-urmia, Liparis en Malaxis vvaarvan weleens wordt gesteld dat ze omhoog kruipen tegen struiken in het moeras om 20 de idea Ie plaats tussen nat en droog te vinden. Als de planten daar hoog in de tropenbomen zich zetelen waar halen ze dan hun voch t en voeding? Wei, deze vraag wordt vaak snel beantwoord, met een verhaaltje over vogelpoep en aile dagen een tropische regenbui. Zo eenvolldig is het echter niet. Elk klein verschil in ccosysteem levert andere bewoners. fk verklaar me nader. In het Javaanse Udjung Kulon trof ik laagland-regenwoud met vrij hoge bomen aan. Onderaan vind je daar haast helemaal geen onderbegroeiing. Af en toe vind je een afgeknakte tak

96 Orchideeen 5/98

welke na een hevige storm tot onderaan de woudvloer is gedonderd. Met wat geluk ligt die daar nog niet te lang en dan vind je er de wontlerlijke natuurtuintjes, waar menig planten-freak zich gek bij waant. Mossen, varens, orchideeen, wat an je nog meer wensen. In dat laagland-regenwoud is die moslaag echter niet erg dik. Vaak groeien de wortels van de orchideeen op haast kale bast. Hier is echt sprake van droge warme omstandigheden. Met de dagelijkse regenbui, vaak' avonds en de meest feUe zon tijdens het grootste deel van de dag. Planten welke ik daar aantrof behoorden tot monopodia Ie groeivormen, zoals Rynchostylis, Vanda en Thrixspenllum. Maar ik vind ook sympodia len uit de families Dendrobium en Coe/ogync. In de Cameron highlands daarentegen troffen we lagere begroeiing aan. Bomen met een kruin op slechts enkele meters boven de grond. Onder die bomen weer haast een vo\ledig ontbreken van plantengroei. De nochthans dunne bladerlaag was bekleed met een dik tapijt van mossen en schermde aile licht naar lager gelegen ruimten aL Dat mostapijt was door­ weven met kruipende orchideeen van het geslacht Bulhophyllul1I en wederom Coclogyne. Hier zjjn de omstandigheden dan ook dllidelijk heel anders. De temperaturen zijn veellagE'f. Dagelijks ontwikkelen zich 's morgens bij het eerst opwarmen van de 7.on dikke ne vels van opstijgend vocht, welke de mossen omtoveren tot een sponsachtig waterres . rvoir. Het mag duidel.ijk zijn dat de wortels van onze planten uit Udj ung Kulon hier zollden verzadigd geraken met wat r en de tijd niet zOl1den krijgen om op te drogen. Rotting is het logische gevolg. Onderweg naar het Dieng passeerden we een kerkhof. Op dat kerkhof de typische ficl1ssen , die de zielen van de overle­ denen naar de hemeI moeten begeleiden. Maar ook de steun van massa's epifyten. estvarens van zo'n drietal meter diameter, pakken mos op de stam en zwaardere takken en massa's orchideeen. Daar het hier vrij solitair opgestelde bomen betrof, waar de wind van aile kantcn op kon inspelen, waarbij voldoende licht werd toegelaten op aile plantendelen, maar waar ook aile ochtenden de nevels ui t lager gelegen del en langs de wanden va n de bergketen omhoogkropen en gedu­ rende cnkele uren de heIe omgeving in een dikke mis t hulde,

b · trof het hier w ederom een ideale plaats om orchidee~es te la ten floreren.De schets moet ongeveer een idee geven van deze groeiomstandigheden. Enkel het aapje ontbrak. Verder zijn aile ingredienten daar. l. D moslaag, w ardoor de wortels wriemelden en de laatste vochtreserves werden aangesproken in drogere perioden. 2. De epifyten zelf die een strijd vochten naar de meest interessante plaats. lk vond er Erta lal!folia en enkele Liparis. 3. Onderaan de stam een zone met minder mossen, waar vaak de gezondste wortels aangetroffen werden. Wellicht een indicator van teveel vocht in de dikke bovenlaag. en tenslotte 4. De producenten van meststoffen, de bevruchters, de medebevvoners wel1icht ook vaak belagers die nu eenmaal bij een gezond evenwicht horen. Langs de Cara'tbische kust van Costa-Rica vind je hoog op kale afgestorven cocos-stammen CorYl7l1thes. De zilte zeelucht lijkt een we.ldoende factor te zijn en als wij verbranding vrezen in onze serre, stel ik me vragen bij de totale biootstelllng aldaar. Van mossen of vochtreserves lijkt hier geen sprake te zijn. Niets is cchter meer waar. De wortels splijten
planten in functie van di verschillendc omstand igheden, zich hebben aangepast en ontwikkeld tot verschillend te behandelen planten. Een kwestie van wortelstructllren die zich aan nattere of drogere omstandigheden hebbe n aange­ past, van al dan n:iet aanwezige vochtreserves. Vanzelfsprekend bloot-telling aan mee r of minder zonlicht. De omstandigheden lijken voor een liefuebber wei rg moeilijk. Hoe moet je onze lievelingcn gaan opzoeken, daar hoog in boomkrllinen, daar waar d e groeiomstandigheden dan wel­ licht ideaal zijn, doch waar de gewone sterveling niet bij kan. WeI, als je de moeite neemt om de randen van 'na tuurlijke' tern~inen grondig te onderzoeken, levert dat al snel resultaat. Daar waar d planten lager aan all natuurlijke rijkdommen geraken zullen ze problecmloos ged ijen en aan te treffen zijn. Da ar waar na een storm een stuk hout uit de boomkruin naar beneden is getuimeld kan je vast wei wat vinden. Ais elke lief­ hebber echter begint te rukken en te plukken, blijft er niets over voor di egene die na hem komt. Ergens yond ik een bord met 'Neem niels mec behafvc lI W herinncriltgen en wal Jolo's en faal nicts achier dan je voetnfdruk' ...... Liefhebbers. Wie echter de uitdaging aandurft om zijn eigen planten als epifyten te verzorgen kan ik enkel de raad geven eerst goed na te gaan, onder welke oms tan­ digheden de planten in hun natuurlijke omgeving groeien. Als eenmaal dat huiswerk is volbracht moet het eenvoudiger worden om deze ideale omstandigheden te imiteren. Veel geluk. Uit: Orchika mei 1997

97 Orchideeen 5/98

Vorstalann Patrick Mannens ee, ik heb geen problemen met ons Belgische koningshuis. Doch na de strenge winter met heel wat vorstschade bij tal van leden leek me een artikeJ uit het Duitse DOG. nr.5 van '96 best intercssant. rk vertaa I de tekst niet letterIijk, doch iemand die de orginele tekst wenst in te zien vindt het artikel van Avenhaus in onze bibliotheek. Voor heel wat lietllebbcrs is het vOQralsnog cen nachhnerrie, sommigen echter ondcrvonden reeds het ' problecm' met heel wat schade tot gevolg. Stel je voor : een heldere morgen, de vorst doet het gras kraken onder je vocten. De vijver in de tuin Iigt dicht met e~'n dikke 15 cm dikke pels ijs. Op de korte afstand van de huisdeur tot de serre kleuren je oortjes reeds rood. Tot j verwondering heb je moeite om de serredeur te openen. Het bevroren con­ densvocht tussen de dellropening kleeft ze haast vast. Een­ maal open slaat de schrik je rond de hals ..... De normale gezellige warmte van de serre doet je bril aandampen ..... je adem dampt net zo hard als buiten de serre .... je durft haast niet naar de thermometer te kijken ... 2 "c ... Wat nu .. .snel aile planten evacueren naar warmere oorden, snel de oorzaak van di e grote koude aanpakken, snel extra warmte voorzien, net... want eigenlijk zijn we te laat... Het lijkt wei een thri.Iler op het lijf van een orchideeenfreak geschr ven. Maar wat erger is, het gebcurt vaker dan je denkt. "n geloof me, de m es t a lgemene hybrid en overleven zo' n cata trofe, maar een trotse Coe[ogyne, een botanische Phalae/1opsis een uiterst zeldzame CatasctllJ1l die gaan er steevast aan. Laat ons eens in eltkcle stappen zo' n ge val analyseren.

is. (VVellicht een bel in de slaapkamer en een tweede in de

keu ken). Tenslotte een Qimetaal thermometer, waarbij de

omschakeltemperatuur instelbaar is op een relatief veilige

temperatuur. Doch kies hierbij vooral een goed overwogen

plaa . Immers de temperatuurverschillen in je kas zouden

tot aardige verrassingen kunnen leiden. 's Winters haal je

zonder problemen temperatullrversdlillen van 10 "c in je

kas. Vooral warmtebruggen, of koude geleiders zijn slechte

p laa tsen. Wellicht is een temperatuurskeuze van 7 DC als

alarmdrempel een goede keuze. Als je de thermostaat dan op

een droge plaats hebt zitten, vrij centraal in je serre, niet echt

bovenop een warmtebron (daar blijft vaak langer een restwarmtc,

geaccumuleerde wannte van vloeistof of steen, zijn invloed

leveren). Heb je E'en relatief veilige alarmwaarde dan r t je

waarschijnlijk voldoe nde tijd om te reagcren. Want daar: gaat

20'n alarm om. Tijdig kunnen reageren.

Spelregels:

- Ve rwezenlijking van het 'vorstalarm'.

- Regelmatig controle op de werking.

- Alter natieven binnen handbereik, zowel vervang-materiaal

als brandstof -Ka n je het alarm horen, waar je je ook bevindt? Of is de (baby)serre-oppasser ge·informeerd. Hopelijk heb je echter al die theorie nooit nodig en is de constructie van £o 'n 'vorst-alarm' 1()Uter cen zomerse bezi ghe idstherap ie. Uit: Orchika, november 1997

De oorzaak: De c.v. geeft het op. Breuk, beschadiging van de serre, onderbreklng van de elektris he toevoer, gesprongen z ~ kering, afgebroken gastoevoer, kad1el uitg vallen. Heb je alles een zomerse nakijkbeurt gegeven of h
98 Orchid ecen 5/ 98

Beetje bij beetje beter d an alles ineens In at1everrng 40 van deze rubriek beschreef ik de manier waarop

Platanthera dila/a/a en verwante soorten door een omhoog­ staande lip de bestuiver dwingen om 'eenzijdig' te zijn. Zodoende wordt het stuifmeel niet allemaal in een keer meegenomen en wordt de kans v~~r het mannelijke de I, het stuifmee.l , op nakomelingschap vergroot. Dit effect kan ook op een andere manier worden bereikt, namelijk door het stuifmeel niet als een gehee l ineens mee te geven, maar als een hoeveelheid losse stuifmeelklompjes (massulae). Bij Cleistes bifa,.ia, een Amerikaanse orchidee gebeurt dat en wordt het pollen losgelaten in een serie 'plofjes' uit een schar­ nierende meeldraad. Hierdoor zou vooral het succes van de plant als vaderplant (zg . mannelijke fitness) sterk worden vergroot, omdat: -een pollendonor meerdere individuen kan bevTuchten; -genetisch superieure individllen meer dan een kans hebben om als donor van pollen te dienen; -attractieve planten herhaaldejijk als donor kunnen dienst doen; -de mogelijkheden tot krwsbestuiving toenemen. De eerste drie pollenontladingen die C. bifaria geeft uit een bloem blijken cen goede vrucht met een groot aantal zaden op te kunnnen leveren, en elke volgende ontlading tot nummer 18 toe levert een wat kleinere vrucht op. De genoemde orchidee is zeker niet uniek in dit opzicht. Veel Noordamerikaanse

orchideeen, en he tzelfde geldt \' aarschijnlijk ook voor een flink aantal Europese, zien kans hun stuifmed in parties af tc geven. Als pollina ria uit zacht of melig pollen bestaan blijft aileen dat deel aan het oppervlak van de stempel kleven dat ermee in aa nraking komt en wordt het stuifmeel in een aantal ach tereenvolgende bezoeken beetje voor beetje gedeponeerd. oga l wat orchideecn hebben massulae, kleine pollenpakketjes. Orchideeen hebben in de evolutie door het ontvnkke len van poHinien gekozen \'oor een strategic van alles op een kaart zetten. De manier van a fzetten op het insect zorgt ervoor dat zuinig met het voortplantingsmateriaal wordt omgegaan, want het insect kan het in principe niet als voedscl gebruiken. Als een soort dus onder hand having van dit voordcel van "onaanraakbaarheid " toch kans ziet om meerdere pakketjcs af te geven, door veel bloemen in een tros en door meerdere pakketjes per bloem, zovecl te beter.

Orchideeen in de li teratuur Vrouw en orchidee Paul van Ostaijen is een van de bekendste dichters van het Nederlandse taalgebied. Deze jonggestorven \1]aming leefde van J896-1928 en was een groot vernieuwer die bijdroto'g aan de ontwikkeIing van het kubisme en expressionisme in de poezie. Ieder van ons kent waarschijnIijk het gedicht 'Mark groet 's morgens de dingen' met zinnen als: 'Dag ventje met de fi.ets op de va as met de bloem/ploem ploem'. Een gedicht vol klank, dat vraagt om opgezegd te worden. '1vleer van zijn gedichten zijn klankgedichten. Hij schreef in een eigenzinnige spelling en maakte typografische kunstwerkjes van zijn gedichten. Onlangs werd ter viering van zijn honderdste geboortedag het verzamelde werk uitgegeven. Hierin staat in de Verant­ woording ee.n niet eerder gepubliceerd gedicht 'JAPANS FEEST', geschreven in nov-dec 1919. Het is een lang gedicht, te lang om in z'n gehed hier af te drukken. Het eerste deel van vier verzen schept een (wat verraderlijke!) sfeer van zomerse feestelijkheid met de beschrijving van aile kleuren die de ik-figuur in zijn 'winkel' te koop heeft. Het vijfde luiclt dan als voIgt: Als zij wijd openstaat is de orchidee het schoonst wie danst een vlinder om in de orchidee te gaan de rijpe vrollW die wenkt Vallen de blaren van de bloem zijn de nagalm van het feest het galmt weI lang het valt toch Geen Ukiyoye is schoon als de vrouwen uit Yokiewara o het kerzebloemefeest in Yokiewara waar de vrouwen kerzen zijn in een zee van kerzebloesems Kent gij dit feest door bloemen gaan tot in het huis zij zijn rijpe bloemen te midden van de bloesems een kleur die rijst geheimnisvol uit de zee Ik luister naar haar keelgelach dat is het z-ilver ui.t mijn winkel de glinsterende zilverlak Kon ik gaan over uw mond die lacht in rood teehuismeisje dat ik nooit doorschouw bloemed ing: anjelieren dragen diep hun warmste kleur

Kon ik u doorz ien bloemeding danscres die slaat haar tanden mct niet 20 glinsterende chrisanten . och wat gaf ik niet om dit feest te midden van het feest vel· is het geheim V,ln spel en leven roezelt door een chrisanten anjelieren orchideen dat de kelken zich ontvouwen in een laatste nacht lichter dan de dag roezelt door een danseressen teehuismeisjes pracht van Yokiewara dat het weze de laatste nacht watervallen van meisjes en bloemen zullen zijn terwijl de tee de diepste glocd vergaart enz. Het enz. aan het slot lijkt te duiden op onvoltooidheid. Dat de orchidee hier cen rijpe wenkcnde vroUIN wordt genoemd is weer zo'n beeld vol cTotiek dat zo kenmerkend is voor de orchidee in de literatuur. ar zijn naams()orsprong in de Grickse mythologie mannelijk, we rd de orchidee in de tweede helft van de vorige en de eerste helft van onze eeuw zllmebeeld van verleiding en vrouwelijke erotiek. at heeft ongetwijfeld te maken met de introductic van tropische orchideeen met hun ' vrouwelijke' bloemen. vde

Vanille van bacterie uit landbouwafva l r ngelsc

o ndc.~ rzo('ker s

van het

voor Vocciseloncierzoek

h e bb~n

In~titllul

ccn hac·

tC'-ric gc'.'ondcll die zuren in IztndboLlw­

afv(ll

0 111

kan lettell in de zo e tstofvaniI ·

Ie. :\Is ze er in sl"gen de produClie ren° dabel te maken, verwachten ze dar de 'biovanillc' een concurre nt kan worden van de symhelisch gcproduceerde vanil· Ie, die tachlig proce nt

VJn

de markt in­

neel11t.

Oors]1l"Onkelijk kwam "anille van de o r· chiclee Vanilla fiagrans. maar de plant is v('e l te dUllr o m aan de g rote vraag l e kunn ~ n voldo~n . Om de smaakstof be· raalb.\ar tc hOllden. g ing men over tot

kun stmarige bereiding. De Enge ls"n vinden zelf dar hUll biovanille va n de bacterie mind('r goed is dan de vanille van de orchiclee. maar veel beter smaakt dan de synthetisc he. Binnen enk" le ja­ ren moN de biovanille verklijgbaar zijn.

Vaniliebioem

99 Orchideeen 5/ 98

Masdevallia sclriraischii

K. Eisses