jaarOverzicht 2009
2
j aar O v e r z i c ht
9 januari
2 0 0 9
Start G50-jaar
Tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Slochteren presenteert NAM-directeur Roelf Venhuizen het ontwerp van het kunstwerk ‘Aardgasmolecuul’ van Marc Ruygrok.
2 januari
Boring in Noordzee
17 januari
Start serie boringen Schoonebeek
De Britannia boort naar aardgas onder de Noordzee
Voor de herontwikkeling van het olieveld Schoonebeek is
vanaf veld K15-FG-106 op ongeveer zeventig kilometer
gestart met het boren van 73 putten. In 2009 werden in
ten noordwesten van Den Helder.
totaal 21 putten vanaf vijf verschillende locaties geboord.
3
Inleiding 2009 was een bijzonder jaar voor de NAM: enerzijds een lagere gasafzet,
als laatste van de onder dit project gerenoveerde clusters overgedragen aan
vooral door de economische crisis, anderzijds een hoog investerings- en
de afdeling Productie. Hiermee werd het GLT-project na twaalf jaar afgerond.
activiteitenniveau. Tegen die achtergrond produceerde de NAM in 2009
In december heeft de NAM een zogenoemd GLT-PLUS-contract ondertekend.
53,3 miljard kubieke meter aardgas en ruim 320.000 kubieke meter aard-
Het is een raamcontract voor service en onderhoud met een looptijd van
olie. De NAM is in 2009 gestart met de herontwikkeling van het olieveld
vijftien jaar, dat zo’n tienduizend manjaren werk betekenen, waarvan een
Schoonebeek. Ook in 2010 gaan de activiteiten door en werken dagelijks
groot deel in Noord-Nederland.
honderden medewerkers aan de bouw van de warmtekrachtcentrale en de oliebehandelingsinstallatie. De eerste olie wordt in het najaar van 2010 verwacht.
Om ook in de toekomst de productie van het Groningen-systeem op peil te houden, investeert de NAM in de komende jaren volop in de uitbrei-
In 2009 werd een vol programma afgewerkt met workover- en booractivi-
ding van de capaciteit, door extra compressie op het gasveld zelf, op de
teiten. De eerste eenentwintig boringen in Schoonebeek werden afgerond.
ondergrondse opslagen en door een optimale verbinding tussen beide onder‑
Daarnaast boorde de Drilltec Synergy II, één van onze compacte boortorens,
delen van het Groningen-systeem. Daarnaast werkt de NAM succesvol
ook nog eens vijf gasputten. Op de Noordzee werden vier putten geboord.
verder aan innovaties om kleine gasvelden op land en ter zee zo veel mogelijk te ontwikkelen.
De NAM investeerde weer fors in het hart van de Nederlandse gasvoorziening: het Groningen-gasveld. Vlak na de uitgebreide viering van het 50-jarig
In 2009 heeft de NAM tegen de stroom van de economische crisis in zeer
jubileum van het gasveld, in juni 2009, werd het Groningen Long Term-
fors geïnvesteerd. De NAM zal dat in 2010 onverminderd blijven doen.
project afgerond. In september werd heel symbolisch de locatie ‘Slochteren’
De NAM neemt nog steeds geen gas terug!
Bart van de Leemput Directeur Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V.
NAM in West-Nederland werkt tien jaar zonder ongeval met verzuim
23 februari
12 februari
Officiële start herontwikkeling olieveld Schoonebeek
30 maart
6,5 km ver boren vanaf boorplatform op zee
De burgemeesters Bouwmeester (Coevorden) en Bijl (Emmen) geven samen met
Vanaf het boorplatform Noble Hans Deul wordt een boring
gedeputeerde Klip-Martin (Provincie Drenthe) het officiële startsein voor het
uitgevoerd naar veld K15-FB-108, met een totale lengte van
project dat in een periode van 25 jaar 120 miljoen vaten olie moet opleveren.
6.500 meter. Technisch gezien is het een prestatie van formaat.
4
Groningen-gasveld 50 jaar (G50) Onder de naam G50 wordt in juni stilgestaan bij de
EZ-minister Maria van der Hoeven zijn aanwezig.
ontdekking van het Groningen-gasveld op 22 juli
Naast een bezoek aan het congres, onthult koningin
1959 bij Kolham, gemeente Slochteren. Naast een
Beatrix aan de A7 het kunstwerk ‘Aardgasmolecuul’
terugblik wordt ook vijftig jaar vooruitgekeken naar de
van kunstenaar Marc Ruygrok.
onmisbare rol van aardgas in de energievoorziening van Nederland. Samen met Gasunie, GasTerra,
In de omgeving van Slochteren worden tot en met
gemeente Slochteren en provincie Groningen organi-
november verschillende activiteiten georganiseerd.
seert de NAM een breed cultureel programma, met
De evenementen in het kader van G50 trekken grote
onder meer een aardgasexpositie en de tentoonstel-
belangstelling van de media, inwoners van Slochteren
ling ‘Gas in Glas’. Het programma wordt geopend
en verre omgeving, scholieren en natuurlijk NAM-
met een sprookjesachtig theater en een prachtig
medewerkers.
vuurwerkspektakel. Hoogtepunt van het G50-programma is het bezoek van koningin Beatrix. Zij neemt het boek ‘Groningengasveld 50 jaar’ in ontvangst tijdens een groot, tweedaags internationaal congres. Ook topmannen Jeroen van der Veer (Shell) en Rex Tillerson (ExxonMobil), en
21 april
Girlsday
Dochters van NAM-medewerkers nemen een kijkje achter de schermen van de NAM. Dit past in een reeks initiatieven van de NAM om jongeren te interesseren voor techniek.
Eerste paal warmtekrachtcentrale/ oliebehandelingsinstallatie Schoonebeek
17 april
Directeur Roelf Venhuizen slaat de eerste paal van de warmtekrachtcentrale en de oliebehandelingsinstallatie in Schoonebeek, in het kader van de herontwikkeling van het olieveld.
Innovatie en lage kosten - de ontwikkeling van kleine gasvelden Begin jaren zeventig introduceerde de overheid het
stuwt, is daar een voorbeeld van. Ook offshore worden
gaswinningsinstallatie (KiSS skid), waarvan in de loop
kleine-veldenbeleid. De NAM geeft invulling aan dit
nieuwe technieken toegepast. Daar wordt bijvoorbeeld
van het jaar de twintigste in gebruik wordt genomen.
beleid door naast de winning uit het Groningen-gasveld,
onder hoge druk een mengsel van vloeistof en zand-
In de zomermaanden begint de productie vanaf de
de kleinere Nederlandse gasvelden met voorrang te
korrels in poriën van slecht producerend gasvoerend
locatie Gasselternijveen. De put werd al in 1979
produceren. De totale productie uit deze gasvelden is
gesteente gepompt, waarna de zandkorrels de poriën
geboord en is gemoderniseerd om te voldoen aan de
vergelijkbaar met de helft van het totale Groningen-
openhouden.
huidige veiligheidseisen. De verwachting is dat het veld
gasveld. Vele kleine maken één grote. Om deze gas-
tussen 2013 en 2015 is leeggeproduceerd.
velden rendabel te kunnen exploiteren is innovatie
Wat betreft de booractiviteiten begint 2009 goed. In de
en kostenbewustzijn essentieel. Innovatie in techniek,
eerste maanden van het jaar komen er drie nieuwe boor-
maar vooral ook in de manier van denken en werken.
installaties bij om naar gas en olie te boren. Hiervan zijn
Kostenbewustzijn speelt daarbij een grote rol.
er twee bestemd voor offshore en één voor op land. In Schoonebeek wordt de Variorig vervangen door de boor-
Innovaties en kostenbeheersing moeten het mogelijk
toren Compact, om de overige nieuwe putten te boren.
maken om steeds kleinere gasvelden – op land en op zee – rendabel in ontwikkeling te nemen en de levens-
Na een proefboring medio april produceert een halfjaar
duur van dit soort velden zo veel mogelijk te verlengen.
later de nieuwe put Witten-3. Omdat het veld, dat deels
Verbetering van de productie met behulp van een spe-
onder het hoofdkantoor van de NAM ligt, relatief klein
ciale zeepoplossing, dat het gas als het ware omhoog
is, wordt er gebruikgemaakt van een compacte mobiele
15 mei
Nieuwe boortoren boort tien kilometer
In mei 2009 heeft de ‘Compact’ zes putten geboord met een totale lengte van tien kilometer bij elkaar. Dat is 104 keer de Big Ben of 89 keer de toren van de Dom in Utrecht.
22 april
Opening Groningen Support Center
10 juni
Start boring ten noorden van Ameland
Het Groningen Support Centre van de NAM in Hoogezand is het
Het boorplatform Monarch boort vanaf satellietplatform
logistieke hart van de activiteiten op het Groningen-gasveld. Hier
Ameland-2 naar aardgas aan de rand van het Ameland-veld
worden dagelijkse logistieke taken en planning gecoördineerd.
onder de Noordzee.
5
6
Groningen Long Term (GLT) en GLT-PLUS Op 25 september levert het GLT-projectteam de laatste gerenoveerde gaswinlocatie van het Groningen-gasveld op. Met het project, dat twaalf jaar in beslag nam, was een bedrag van twee miljard euro gemoeid. De oorspronkelijke 29 gaswinlocaties van het Groningengasveld werden teruggebracht tot negentien volledig gerenoveerde locaties. De overige tien zijn of buiten bedrijf gesteld of tot satelliet gemaakt. De aanleiding voor de renovatie was de vermindering van de gasdruk in het veld. Door middel van compressoren wordt de druk nu op het gewenste niveau gebracht en kan er weer decennialang aardgas worden geproduceerd uit het Groningen-gasveld. Om dit zeker te stellen is in december een vijftien jaar durend onderhouds- en servicecontract afgesloten met het consortium GLT-PLUS (Jacobs, Siemens, Stork en Yokogawa). Dit zijn dezelfde bedrijven die tussen 1997 en 2009 ook het Groningen Long Term-project succesvol uitvoerden.
10 juni
Wereldprimeur Well Services
16-17 juni
Congres 50 jaar Groningen-gasveld
De specialistische afdeling Well Services heeft in de maand
In het kader van deze viering vindt een tweedaagse
juni twee metalen ankers doorgezaagd; in put NOR-5 op bijna
internationale conferentie plaats in Martiniplaza.
3.000 meter en op ANJ 1 op 100 meter diepte. Een op de
Koningin Beatrix neemt het boek ‘Groningen-gasveld
millimeter nauwkeurig karwei.
50 jaar’ in ontvangst.
16 juni
Viering 50 jaar Groningen-gasveld (G50)
Koningin Beatrix onthult een kunstwerk op de A7, een blijvend aandenken dat is geschonken door de NAM, Gasunie en GasTerra aan de gemeente Slochteren.
7
Veiligheid, gezondheid en milieu De NAM besteedt jaarlijks veel aandacht aan het
heidsprestaties te verbeteren. Op de jaarlijkse NAM-
verbeteren van de veiligheidsprestaties en het welzijn
aannemersveiligheidsdag wisselen zij belangrijke
van haar medewerkers. Ter onderstreping van de vei-
informatie op het gebied van veiligheid uit.
ligheid werden in 2009 bij de NAM de twaalf zogenoemde Life Saving Rules ingevoerd. Deze twaalf
In de loop van het jaar wordt wederom invulling
hoofdregels gelden voor NAM’ers en aannemers‑
gegeven aan het gezondheidsprogramma Be Well,
bedrijven en helpen om het einddoel – iedereen veilig
waarbij iedere medewerker in de gelegenheid is
en gezond naar huis aan het eind van de dag – te
zijn of haar gezondheid te testen en te verbeteren.
behalen.
Het milieuzorgsysteem van de NAM wordt opnieuw volgens ISO1401 gecertificeerd.
Desondanks komen ongevallen, als gevolg van uitglijden of struikelen of verwondingen aan handen, nog steeds voor. Uit analyses blijkt dat de meeste ongevallen optreden bij (onder)aannemers. Dat is op zich niet onlogisch, omdat de meest risicovolle werkzaamheden zoals boor-, constructie- en onderhoudswerkzaamheden zijn uitbesteed. Zij zijn daarom de belangrijkste doelgroep in het streven de veilig-
22-26 juni
Week van het aardgas bij RTV Noord
Een week lang staat bij de regionale omroep het Groningengasveld centraal, als onderdeel van de viering van het 50-jarig jubileum.
21 juni
Start boring Westbeemster
23 juni
Gaswinning tot onder het NAM-hoofdkantoor
De compacte boortoren Synergy boort een nieuwe put op de
Er wordt aardgas gevonden bij een proefboring op locatie
locatie in het werelderfgoed De Beemster. Omwonenden worden
Witten-3. Het gaat om een klein gasveld dat deels onder het
uitgenodigd een kijkje te nemen op de boring en krijgen uitleg
NAM-hoofdkantoor in Assen ligt.
over de werkzaamheden.
8
Project Herontwikkeling olieveld Schoonebeek Op 12 februari wordt het startsein voor het project
In januari verhuisden de eerste NAM-projectmedewerkers
Herontwikkeling olieveld Schoonebeek gegeven door
naar het kantoor in Schoonebeek. In april start de bouw
de burgemeesters Bouwmeester (Coevorden) en Bijl
van de warmtekrachtcentrale en de oliebehandelings
(Emmen) en gedeputeerde Klip-Martin van de provincie
installatie. De stoom die de centrale produceert, wordt
Drenthe.
geïnjecteerd in de 73 putten om zo de stroperige olie beter vloeibaar en daarmee economisch winbaar te maken. De
30 juni
De NAM vertrok in 1996 uit Schoonebeek, maar gaf
elektriciteit die bij het verwarmen van het ultrapuur water
tegelijkertijd aan terug te keren zodra er nieuwe tech
in de centrale wordt opgewekt, wordt deels gebruikt en
nieken beschikbaar zijn om de stroperige olie rendabel
gaat voor een deel naar het landelijk stroomnet. In de
te winnen uit het olieveld. En dat is nu het geval. De tech-
oliebehandelingsinstallatie wordt het water van de gepro-
niek waarmee de NAM de olie vanaf najaar 2010 gaat
duceerde olie gescheiden. Volgens de moderne productie
produceren, bestaat uit een combinatie van horizontale
methode worden horizontale putten geboord. Moderne
putten en lage-drukstoominjectie. Om de benodigde
hydraulische pompen, die dankzij een lange pompslag
stoom op te wekken, wordt ultrapuur water geleverd
veel meer olie kunnen produceren, vervangen de voor-
door een nieuw te bouwen waterfabriek. Het ultrapuur
malige ja-knikkers. Er wordt in 2009 gewerkt aan een 22
water wordt vervolgens verwarmd in een nieuwe en
kilometer lange olie-exportpijpleiding tussen Schoonebeek
moderne warmtekrachtcentrale die tegelijkertijd stoom
en het Duitse Ruhlermoor en een GRE-waterafvoerleiding
en stroom levert.
naar Coevorden–De Hulte.
Aannemersveiligheidsdag
8 juli
Shell Safety Day
230 deelnemers van verschillende bedrijven delen op initiatief
Het verbeteren van veiligheidsprestaties staat centraal
van de NAM kennis en ervaring op het gebied van veiligheid.
op de jaarlijkse Shell Safety Day, voor alle NAM- en Shell-medewerkers.
1 juli
Start productie Gasselternijveen
Nieuwe technieken en efficiënte productiemethoden maken het mogelijk om dit in 1979 ontdekte gasveld nu rendabel te produceren.
9
Aardbevingen Aardgaswinning kan gepaard gaan met lichte aardbevingen. In februari stelde het KNMI nabij Westeremden een beving vast met een kracht van 2.2 op de schaal van Richter. Een beving met de kracht van 2.6 wordt gevoeld in april nabij Huizinge. In diezelfde maand wordt een aardbeving met een kracht van 2.5 op de schaal van Richter geregistreerd in de buurt van Appingedam, gevolgd door een lichte beving nabij Zeerijp in mei met een kracht van 3.0 op de schaal van Richter. De laatste van het jaar is in december bij Wittewierum en meet 2.3 op de schaal van Richter. Al deze lichte aardbevingen worden in verband gebracht met gaswinning uit het Groningen-gasveld. de 2.0. Er wordt vastgesteld waar het epicentrum van
bovengronds worden gevoeld. Op dat moment is er
Het KNMI registreert alle aardbevingen in Nederland.
de beving ligt, wat de kracht is en hoeveel schademel-
kans op lichte schade aan bijvoorbeeld gebouwen.
De NAM ontvangt een melding van het KNMI als er
dingen er volgen. Is de kracht van een beving hoger
De NAM heeft hiervoor een schaderegeling. In 2009
een gaswinninggerelateerde beving is geweest boven
dan 2.0 op de schaal van Richter, dan kan deze
heeft de NAM 175 meldingen binnen gekregen.
12 augustus
Nieuwe onderhoudsmast in gebruik
25 september
Project Groningen Long Term (GLT) afgerond
Voor het Schoonebeek-project wordt de nieuwe hydraulische
Het omvangrijke renovatieproject Groningen Long Term is na twaalf
onderhoudsmast Revival ingezet voor het completeren en
jaar afgerond. Het is een belangrijke stap om het Groningen-gasveld
onderhouden van de geboorde putten.
nog decennialang een hoofdrol te laten vervullen in de Nederlandse energievoorziening.
1 september
Nieuwe NAM-directeur
Bart van de Leemput volgt Roelf Venhuizen op als directeur van de NAM.
10
NAM en samenleving Bijna altijd vinden NAM’s activiteiten plaats in nabij-
een alternatieve locatie voorstelt. Eind 2009 blijkt uit
Jaarlijks worden ruim 300 lokale initiatieven van
heid van bewoonde gebieden. Dat betekent dat de
nadere geologische studies dat gaswinning op dit
bijvoorbeeld sport- en buurtverenigingen, financi-
NAM rekening houdt met belanghebbenden en vroeg-
moment niet rendabel is, waardoor de plannen voor-
eel ondersteund. 55 NAM-medewerkers die een
tijdig overleg voert. Zoals bij de nieuwe plannen voor
lopig worden uitgesteld.
actieve rol vervullen in hun vereniging hebben een
gaswinning uit drie kleine gasvelden in de omgeving
bijdrage ontvangen uit het personeelsdonatiefonds.
van Ameland. Door vroegtijdig te overleggen met de
Contacten met scholen en andere educatieve orga-
Daarnaast steunt de NAM verschillende initiatieven
Amelanders, is er geluisterd naar de bezwaren tegen
nisaties blijven een belangrijk onderdeel van de rol
op het gebied van jeugd, techniek, educatie en goed
nieuwe activiteiten. Met name de beoogde locatie
die de NAM in de samenleving wil innemen. Als
nabuurschap. In dit verband sponsort de NAM onder
nabij Buren leidde tot weerstand, waarop de NAM
Jet-Net-bedrijf (Jet-Net is een samenwerkingsverband
meer het Noordelijk Techniektoernooi en Scholen voor
om techniek en technische studies te promoten) orga-
Duurzaamheid. Ook Delfsail 2009 werd door de
niseert de NAM met vijf middelbare scholen onder
NAM gesponsord.
andere gastlessen. Er worden daarnaast ook lessen gegeven aan basisschoolleerlingen.
In 2009 is het resterende deel van het totale bedrag van twee miljoen euro geschonken aan de gemeente
24 oktober
De NAM voelt zich betrokken bij de samenleving in
Assen voor het Cultureel Kwartier. Het bedrag komt
de gebieden waar zij activiteiten heeft. Zo werden
in z’n geheel ten goede aan het realiseren van de
op de locaties Gasselternijveen en Westbeemster
informatietechnologie-infrastructuur van de nieuw te
omwonenden rondgeleid over ‘hun’ locatie.
bouwen bibliotheek.
Nacht van de Nacht
Het hoofdkantoor van de NAM in Assen doet mee aan de landelijke Nacht van de Nacht en doet het licht uit.
18 november
Miniatuurinstallatie gerenoveerd
Ook NAM’s kleinste Groningen-cluster, in miniatuurstad Madurodam, is gerenoveerd. Groep 6 van basisschool De Regenboog uit Hoogezand is bij de oplevering, als winnaar van een G50-prijsvraag.
11
Cijfers 2009 Aardgasproductie NAM
Aantal boringen NAM (100% succesvol)
53,3 miljard m3 (2008: 57,9 miljard m3)
Op land: 26 (2008: 3) Offshore: 4 (2008: 5) • 37,6 miljard m3 (70,54%) uit het Groningengasveld (2008: 39,4 miljard m3) • 15,7 miljard m3 (29,46%) uit kleine gasvelden
Aantal werknemers NAM 1807 (2008: 1803)
op land en zee (2008: 18,5 miljard m3)
• 40 nationaliteiten
Olieproductie NAM
• 239 (13,2%) vrouwen (2008: 233)
322.573 m voornamelijk uit kleine velden
• 1.568 (86,8%) mannen (2008: 1570)
3
in West-Nederland (2008: 330.430 m3)
Aardgascondensaatproductie NAM 350.571 m3 (2008: 414.600 m3)
9 december
Boorinstallatie werkt drie jaar ongevalsvrij
De boorinstallatie Synergy II bereikt de mijlpaal van drie jaar werken zonder ongeval.
23 november
Uitreiking LiveWIRE
17 december
NAM sluit contract met GLT-PLUS
Als sponsor is de NAM gastheer van de regiofinale van de
De NAM sluit een onderhouds- en servicecontract af voor instal-
LiveWIRE Young Business Award regio Noord. Winnaar is
laties van het Groningen-systeem. Het 15-jaar durende contract
Watter BV, dat schoon drinkwateroplossingen biedt.
is goed voor 10.000 manjaren werk in Noord-Nederland.
Colofon Deze brochure is een uitgave van:
Tekst: NAM afdeling Communicatie Postbus 28000, 9400 HH Assen Telefoon (0592) 36 91 11 www.nam.nl Foto’s: Hans Banus, Ernst Bode, Stein Inge Pedersen, Marc Ruygrok, Jan Sibon, Peter Stevens, Bert Vennik, Sky Pictures en NAM-foto’s Coverfoto: kunstobject ‘Aardgasmolecuul’ van Marc Ruygrok Vormgeving: Castel Mediaproducties © Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. 2010
