60-kilometer zone N360 wordt verlengd tot Fledderbosweg

Aan de bewoners van dit pand | Jaargang 3 | nummer 4

IN DIT NUMMER

Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde | oktober 2015

Baggeren legt Ziggokabel bloot

Extra aandacht voor 30 km op de Dorpsweg

Oktobermaand oogstmaand

Alders is ‘geen ambassadeur maar projectleider’ 1

60-kilometer zone N360 wordt verlengd tot Fledderbosweg De provincie Groningen verlengt de 60-kilometer zone aan de Rijksweg vanaf de Dorpsweg in Garmerwolde tot na de kruising met de Fledderbosweg. De aanleiding is een ernstig ongeval op 12 september jl. waarbij een 16-jarige fietser uit Garmerwolde bij het oversteken door een automobilist werd aangereden. De verlenging van de 60-kilometer zone is een wens waarvoor de vereniging Dorpsbelangen Garmerwolde zich al jarenlang sterk maakt. Telkens werden

verzoeken tot uitbreiding van de 60-kilometer zone afgewezen omdat er nooit een ongeluk was gebeurd en de verkeersdoorstroming prioriteit had. Enkele jaren

geleden wilde de provincie echter een extra 100-kilometer weg aanleggen tussen het Damsterdiep en het Eemskanaal. Daar zette Provinciale Staten een streep door en daarna besloot de provincie enkele gevaarlijke

punten van de huidige N360 aan te pakken, waaronder de afslag bij de Fledderbosweg. Het is de bedoeling dat volgend jaar een rotonde op die plek wordt aangelegd.  (zie verder pagina 3)

Vertrek Swiss Combi uit Garmerwolde? De kans is reëel dat slibverwerker Swiss Combi uit Garmerwolde verdwijnt. Het besluit daarover hangt af van het verlengen van het contract met waterschap Noorderzijlvest. Het huidige contract loopt eind 2017 af en er zijn volgens Fred Klein Woolthuis van het waterschap voldoende mogelijkheden om goedkoper en milieubewuster slib te verwerken. “Zo praten we onder meer met de Biocentrale in Delfzijl en misschien gaat het waterschap het productieproces wel zelf verzorgen. Swiss Combi verbruikt veel gas en dat is duur. Daar praten we de komende tijd zeker nog over. Eind dit jaar besluiten we wat we gaan doen.”  (zie verder pagina 5)

Laatste initiatieven Plusfonds Dijkpark Voor het ‘herkenbare gebaar’, waarvoor 50% van de middelen binnen het Plusfonds Dijkpark is gereserveerd, is inmiddels een aantal voorstellen ingediend. De deadline voor het indienen van eventueel aanvullende initiatieven is gesteld op 31 december 2015. Op de Najaarsvergadering van Dorpsbelangen staat het ‘gebaar’ ook op de agenda. Het Plusfonds Dijkpark is in het leven geroepen om de overlast door de uitbreidingen van de RWZI, de baggerwerkzaamheden en het slaan van dam-

wanden te compenseren. In het voorjaar is voor de dorpen Woltersum en Garmerwolde al 62.500 euro per dorp verdeeld over zeer uiteenlopende projecten (zie hiervoor iGup nr.3 / 2015 of www.igup.nl ). Onder die projecten zaten ook enkele initiatieven die in aanmerking zouden kunnen komen voor het ‘herkenbare gebaar’. Dat ‘herkenbare gebaar’ behelst een project in de omgeving van de RWZI/het tijdelijk baggerdepot. De commissie Plusfonds Dijkpark komt in januari 2016 weer bij elkaar om de ingediende projecten en de verdere procedure te bespreken.

| Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde

De afval inzameldata voor de rest van 2015 zijn: Grijze container

BioBak Oud papier 2

• 28 oktober • 11 en 25 november • 9 en 23 december • 4 en 18 november • 2, 16 en 30 december • 6 november 2015 • 11 december 2015

Snoeihout

• 30 oktober tussen 13.00 - 16.00 uur aanleveren bij de Werkplaatsen, Boltweg 1 Ten Boer.

Standplaats Chemokar

• 16 november op de parkeerplaats tegenover De Koningsheert van 08.30 - 09.30 uur

Voor al uw • feesten • bruiloften • partijen

telefoon (06) 53 53 22 02 tevens verhuur van licht & geluid Colofon Redactie

RVCommunicatie Foto’s CorfuDesign, tenzij anders vermeld Vormgeving CorfuDesign Drukwerk Uitbesteed aan Drukwerkdeal Uitgeverij De iGup verschijnt regelmatig onregelmatig in Garmerwolde

Contact e [email protected] i www.iGup.nl Wilt u adverteren in de iGup? Dat mag en dat kan! We hebben de mogelijkheden voor u in kaart gebracht en de kosten ervan op een rij gezet. Bent u geïnteresseerd? Neem dan contact op met de redactie van de iGup via [email protected].

Ten Boer

06-30881547

oktober 2015

Vervolg pagina 1

Na ongeval volgde snel besluit Provincie over 60-kilometerzone

Baggeren legt Ziggokabel bloot De eerste 80.000 kuub bagger ligt momenteel te drogen in het eerste compartiment van het baggerdepot achter Garmerwolde. De baggerschepen liggen inmiddels voor Groningen en voorbij Ten Post. Half november moet het hele traject tussen Groningen en Winneweer zijn uitgebaggerd. Op schema dus, volgens Sjors Hoekstra die namens het Waterschap Noorderzijlvest de werkzaamheden leidt:

“We zijn geen gekke dingen tegengekomen. Bij de draaibrug van Garmerwolde stootten we wel op een kabel van Ziggo. We wisten wel dat die kabel er lag, maar hij lag veel te hoog. Als we gingen baggeren kwam die bloot te liggen en dat kan niet. Ziggo legt binnenkort een nieuwe kabel aan die dieper in de bodem ligt dan de oude. Daarna kunnen we dat kleine stukje, het is een meter of twintig, nog baggeren.”

Grijs water in Damsterdiep Tijdens de baggerwerkzaamheden bleek dat bij Garmerwolde één van de persleidingen verstopt was geraakt. Bovendien was de leiding gescheurd, waardoor een hoeveelheid baggerspecie het Damsterdiep in stroomde. De hoeveelheid was beperkt, volgens het waterschap maar het verklaart wel de cementgrijze kleur die het water een aantal dagen had.

Na het ernstige ongeval van september klom de Vereniging Dorpsbelangen opnieuw in de pen en vroeg de gemeente Ten Boer zich in te spannen om bij de provincie aan te dringen op verlenging van de 60-kilometer zone in ieder geval tot de aanleg van de rotonde. Burgemeester van de Nadort sprak er enkele malen over met gedeputeerde Fleur Gräper en de Vereniging Dorpsbelangen stuurde de gedeputeerde daarover nog een brief. Ook startte de Vereniging een handtekeningenactie maar de handtekeningen hoefden niet te worden ingeleverd omdat de provincie het verzoek inmiddels honoreerde. Begin november is de nieuwe situatie van kracht. Punt van studie is of de 60 km zone na aanleg van de rotonde gehandhaafd blijft, of dat die eindigt waar die nu eindigt en dan tot aan de rotonde weer 80 km is. Van de Nadort gaf aan dat het voor de bewoners van de oude Rijksweg toch wel erg prettig zou zijn als het daarna ook 60 km bleef, maar daar wordt dus nog geen besluit over genomen.

3

| Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde

Werkgroep ‘Dorpsweg Garmerwolde 30’

4

Extra aandacht voor 30 kilometer op de Dorpsweg De handhaving van 30 kilometer-limiet op de Dorpsweg blijft een punt van aandacht, zowel voor de bevolking als voor de gemeente Ten Boer. Half november verschijnen er ludieke aandachtsborden waarin automobilisten worden geattendeerd op de 30 kilometer-limiet. Op de Dorpsweg in Garmerwolde wordt geregeld te ‘stevig’ gereden en recentelijk leidde dat tot het vroegtijdig overlijden van enkele viervoeters ter hoogte van de Hildebrandstraat. Een aanvraag voor handhaving van de 30 kilometersnelheid dat als project voor het Dijkparkplusfonds werd ingediend, is doorgeschoven naar de afdeling Verkeer van de gemeente. Volgens Jeroen Bekhof van de gemeente Ten Boer heeft hij vanwege de Artikel-12 status van de gemeente Ten Boer geen budget om daadwerkelijk iets te kunnen doen. “Dus wordt het kijken wat er kan binnen de huidige mogelijkheden en – vooral – creatief zijn.” Herhalingsborden plaatsen gebeurt eigenlijk nooit en om het toch te willen, vergt een heel formeel traject dat veel tijd kost. Bekhof: “Daarom willen we nu een project starten waarmee

we de weggebruiker op ludieke wijze willen attenderen op zijn gedrag en op hoe het overkomt. Onder het motto ‘Heb hart voor 30’ plaatsen we op de Dorpsweg extra bordjes die in plaats van de rode rand een rood hart hebben met daarin ‘30’. Het is een knipoog naar de automobilisten. De meesten weten namelijk heel goed dat ze te hard rijden. Dat blijkt uit nummerbordonderzoek dat we in het verleden gedaan hebben. In 2009 en 2012 hebben we al eens snelheidsmetingen op de Dorpsweg gedaan en daarbij ook nummerborden geregistreerd. Daaruit bleek dat het hoofdzakelijk verkeer uit Thesinge en ook uit Garmerwolde is dat te snel rijdt. En zij weten heel goed dat het hier een 30-kilometer zone is. In het verleden hebben we wel eens automobilisten met hun gedrag geconfronteerd. Toen zat er ook wel eens iemand bij die

juist het te hard rijden zelf had gemeld. Ach niets menselijks is ons vreemd.” Inmiddels hangt er een snelheidsmeter ter hoogte van OBS Garmerwolde. Bekhof wil die gegevens heel graag hebben. “Als ik die gegevens heb, kan ik wellicht parallellen trekken met gegevens uit het verleden en daarmee de provincie motiveren om extra geld te besteden aan de handhaving in Garmerwolde.” De kans daarop acht Bekhof overigens klein maar het is één van de weinige dingen die hij nog kan doen. “Ik kan in het dorp geen scheiding fietpad-autodeel aanleggen. Dat heeft een racebaaneffect. Dat blijkt ook uit het ‘sharedspace’-principe van verkeerskundige Hans Monderman. Die heeft dar onderzoek naar gedaan. Als we geen belijning aangeven, houden weggebruikers meer rekening met elkaar en rijden dan rustiger. Enkele jaren geleden is de Dorpsweg geasfalteerd dus de komende 30 jaar staan er geen investeringen meer op stapel. Klinkers aanleggen omdat dat ook psychologisch werkt en

Binnen de Vereniging Dorpsbelangen Garmerwolde vormen Denise Walraven en haar man Jaap Ruiter de werkgroep ‘Dorpsweg Garmerwolde 30’ en ze hebben inmiddels contact gelegd met Veilig Verkeer Nederland (VVN). Walraven: “Binnenkort start een actie om de naleving van de maximum snelheid van 30 km/u op de Dorpsweg te bevorderen. We willen met het VVN-predicaat ‘Buurtlabel’ blijvend aandacht voor de verkeersveiligheid van de Dorpsweg vragen. Voor de komende jaren staat er jaarlijks zo’n actiedag op het programma van de Vereniging Dorpsbelangen! Die dag zal de VVN bijvoorbeeld snelheidsmetingen doen met behulp van een lasergun en is er politie om de auto’s aan te houden. Niet om bekeuringen uit te delen maar om bewustwording te creëren.” Mail: [email protected] automobilisten dan langzamer rijden, kost miljoenen. Dat geld is er niet. En als we het wel hadden, zijn er meer prioriteiten in de gemeente om dat geld aan te besteden. Drempels aanleggen gaat niet omdat de trillingen effect hebben op de fundamenten van de omliggende huizen. Ik begrijp heel goed dat als er huisdieren worden doodgereden, men opeens van alles wil. Maar we kunnen zo weinig. Zo’n bordje plaatsen is het minste dat ik kan doen. We kijken ook even naar de klinkers voor de school die de letters 30 in het wegdek weergeven. Die kunnen we omdraaien. En dus die snelheidsmetingen, misschien kunnen we daar wat mee.” Het kan overigens gebeuren dat de display van de snelheidsmeter een tijdje geen snelheid aangeeft. Dat wil niet zeggen dat de meter dan niet registreert. Bekhof: “Neenee, maar als de display je snelheid aangeeft, heb je altijd lui die even de 60 of 70 willen aantikken. Dat vertroebelt het beeld dat we voor de vergelijking van de metingen nodig hebben.”

oktober 2015

Vervolg pagina 1 In 2001 startte Swiss Combi in Garmerwolde. Er werken 8 personeelsleden die in de omgeving van Garmerwolde wonen. Het bedrijf verwerkt zuiveringsslib tot granulaat, een korrelig poeder dat onder meer in de bouw bij de productie van mortel gebruikt wordt. Het waterschap wil graag dat Swiss Combi hun werkwijze aanpast. Klein Woolthuis: “Afval is niet zomaar afval, het is steeds meer een grondstof die we voor andere toepassin-

gen kunnen gebruiken. Dat is onze visie en zo handelen we ook. Wij produceren minder slib. Daar sturen wij op. Hoe minder we leveren hoe minder het kost en dat is gunstiger voor de burger die waterschapsbelasting betaalt. Swiss Combi werkt met gas, erg veel gas. Omdat wij steeds minder slib leveren, gaan de productiekosten bij Swiss Combi omhoog. Het kost veel geld om dat aan te passen en daar kwamen we niet uit.” Daar komt bij dat Swiss Combi

niet de enige slibverwerker is in Nederland. In Breda is een grote verwerker gevestigd maar ook in Delfzijl staat een Biocentrale die aanzienlijk goedkoper werkt. Klein Woolthuis: “We verkennen de alternatieven, maar ik weet pas eind van het jaar wat we gaan doen.” Gerhard Pälchen, bedrijfsleider van Swiss Combi in Garmerwolde is pessimistisch. “De bal ligt bij het waterschap. Ik ga niet investeren in deze fabriek als daar geen goed contract onder ligt.”

En als dat contract niet verlengd wordt? Pälchen, schouderophalend: “Dan pakken we in en zijn we weg. Ik zie geen andere optie. Of we moeten van andere leveranciers opeens zoveel bagger krijgen dat we aan het werk kunnen blijven maar dat betekent dat we weer een heel nieuwe vergunning moeten aanvragen…Nee, dat zie ik niet gebeuren! En dat vind ik vooral jammer voor de jongens die hier werken, want die zijn dan hun baan kwijt.”

Swiss Combi pessimistisch over toekomst in Garmerwolde Eén continue klacht: stank! Swiss Combi kent de laatste tijd één klager: aan de andere kant van het Eemskanaal wonen Simon en Jantje van Weerden. Zij melden geregeld last te hebben van de geur die Swiss Combi veroorzaakt. Jantje van Weerden: “Dan staat de wind net verkeerd en dan komt er een stank…! Ik vergelijk het met een sterke varkensmestgeur, maar dan nog erger. Het geeft een vlies op de tong, zó erg! Volgens mij zijn er meer die de geur ruiken, maar die klagen er niet over. We melden de stank telkens bij de Omgevingsdienst Groningen. Zij kwamen ruiken en vinden de geur ook verschrikkelijk. Ze willen dat we de geuroverlast blijven melden, maar er gebeurt uiteindelijk niets mee.” Gerhard Pälchen beaamt dat. “Vooropgesteld: we voldoen aan alle regelgeving en vergunningen. Ook qua geuroverlast. We worden daar geregeld op gecontro-

leerd. Ik ken de klachten van de familie van Weerden maar we kunnen daar weinig aan doen. Als we de machines opstarten om de bagger te verwerken, kost het een uur, anderhalf uur voor de juiste temperatuur van 820 graden is bereikt. Daarna is de geur ook weg. De overlast is dus heel beperkt. Eigenlijk is de klacht alleen te voorkomen als we voldoende bagger aangeleverd krijgen om 7 dagen per week, 24 uur per dag te kunnen draaien. Dan zijn die opwarmperioden en dus de geuroverlast voorbij. Ook kunnen we de uitstootpijpen verhogen zoals we bij onze fabriek in Heerenveen hebben gedaan, maar eigenlijk vinden we dat hier geen optie. dat heeft een enorme invloed op het productieproces, het kost veel geld, ongeveer 250.000 euro, en de lucht wordt alleen maar wat verdund en dus is het probleem er niet mee opgelost.

5

| Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde

TONZON specialist van Noord Nederland

het n i k r Ste erk w s r e i hoven 6

Uw adres voor Aanleg Beplanting Bestrating Boomverzorging Schuttingen Onderhoud Vijvers

Lageweg 12 - 9798 TG Garmerwolde - Tel. 06 12154825 [email protected] - www.hoveniersbedrijfvanderwoude.nl

Michel Boer telefoon internet e-mail

06 - 41 47 01 63 www.mbdnoord.nl [email protected]

Al sinds 1964 uw betrouwbare specialist in nieuwbouw, verbouw, uitbreiding en onderhoud

Dorpsweg 1 - Garmerwolde - Tel. 050 - 404 29 21

Oude Rijksweg 11, 9798 PA Garmerwolde T. 050 - 541 65 01 - F. 050 - 541 92 68 www.havenga.com - [email protected]

In onze keuken o.a.: pates, snacks, saté, shalom, karbonades, salades enz. Geweideweg 1 Garmerwolde

Te l e fo o n ( 0 5 0 ) 5 4 1 6 0 6 2

oktober 2015

“Hans Alders moet onze ambassadeur in Den Haag zijn, maar dat is hij niet. Hij is meer een soort projectleider.”

7

Wethouders Peter Heidema en Annie Postma tijdens het Politiek Café in Garmerwolde.

Ten Boer teleurgesteld in Hans Alders Het gemeentebestuur van Ten Boer is vooralsnog zeer teleurgesteld over de invloed die Hans Alders heeft op de belangenbehartiging van inwoners van het aardbevingsgebied in Groningen. “Hij heeft in Den Haag nog geen cent losgekregen”, aldus Rita Pestman (PvdA) tijdens het eerste Politiek Café over duurzaamheid dat half oktober in Dorpshuis de Leeuw in Garmerwolde werd gehouden. Ten Boer is millenniumgemeente en fair-trade gemeente en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Tijdens het politiek café bespraken politici en belangstellenden de mogelijkheid voor

bewoners om tijdens het herstel van aardbevingsschade ook energiebesparende maatregelen uit te voeren. De kosten daarvan, zo vertelde Pestman, liggen waarschijnlijk voor het volle bedrag

bij de bewoners zelf. “Dat klopt”, stelt wethouder Annie Postma. “Alles wat verhaalbaar is op de NAM krijgen bewoners terug, maar voor de rest, bijvoorbeeld voor het direct toepassen van energiebesparende maatregelen tijdens het herstelwerk komt er geen cent. Dan zegt Alders: ‘Ga maar zoeken naar fondsen’, maar wij vinden juist dat híj daarvoor is. Er moeten toch in het kader van de duurzaamheid handrei-

De Nestor vertelt: CVW en burgemeester zijn beiden goed bezig Na alle zomermaanden met weinig overleg hebben we kort geleden een belangrijke commissievergadering gehad met het Centrum Veilig Wonen (CVW) en de woningcorporaties. Dat ging om de aardbevingsproblematiek. Onze burgemeester André van de Nadort is hard bezig om te inventariseren hoeveel huizen in onze gemeente schade hebben en ook wat de omvang van die schade is. We hebben kort geleden afgesproken dat de burgemeester dat telkens als vast agendapunt in de raad bespreekt. En dat is goed, want zo blijven we optimaal op de hoogte van wat er speelt en hoeven we er niet telkens zelf om te vragen. Het CVW heeft uitgelegd hoe ze

werken en wat ze precies doen. Ze vertelden bijvoorbeeld dat er een verschil is tussen schade bij vrijstaande woningen en rijtjeshuizen. Dat was heel interessant. De tussenmuren van rijtjeswoningen zijn relatief zwak dus dat levert bij die woningen eerder schade op dan bij vrijstaande huizen. Het CVW doet veel straatinspecties. Ze hebben inmiddels 795 huizen gecontroleerd in de dorpen Ten Boer, Lellens, Winneweer en Ten Post. Op een later tijdstip voeren ze straatinspecties uit in Woltersum, Sint Annen, Thesinge en Garmerwolde. Ze hebben inmiddels 7 huizen uitgebreid gecontroleerd en dat doen ze het komend jaar nog eens bij 225 woningen. Inmid-

kingen worden gedaan? Alders moet onze ambassadeur in Den Haag zijn, maar dat is hij niet. Hij is meer een soort projectleider.” Burgemeester van de Nadort zal de situatie met zijn collega-burgemeesters bespreken en de partijen in de raad benaderen hun partijgenoten in Den Haag. “Als Hans Alders het niet doet, moeten wij zelf maar proberen om voor dit initiatief aandacht en mogelijkheden te krijgen”, aldus Postma.

H.D. Tammeling dels zijn ze dit jaar nog druk met het versterken en verduurzamen van 60 woningen in de gemeente Ten Boer. Als je het totale werkveld ziet, vind ik dat ze in Ten Boer inmiddels best veel doen. Onze burgemeester zit daar dus goed bovenop. Hij doet er echt alles voor. Daar zijn we heel tevreden mee. Dat blijkt ook wel uit het feit dat zijn herbenoeming onlangs met lof is ontvangen door alle partijen. De burgemeester is ook goed bereikbaar voor mensen als er vragen zijn. Heel goed! En hij wordt trouwens ook steeds sneller, merk ik. Het was altijd een echte Renaultman, maar hij heeft net een blauw Golfje gekocht…geen diesel hoop ik.

| Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde

Aardpeer

Vergeten groenten

(advertorial)

De aardpeer, topinamboer, knolzonnebloem of Jeruzalem-artisjok (Helianthus tuberosus) is een vaste plant die van oorsprong in Noord-Amerika groeit. Hij wordt zowel in de siertuin als in de groentetuin gekweekt en heeft in het Nederlandse klimaat de neiging zich sterk uit te breiden. Er zijn diverse rassen van deze plant, die in hoogte kunnen verschillen van ongeveer 1,5 tot 3,5 meter. Zoals de naam aardpeer al doet vermoeden, worden de ondergrondse wortelknollen gebruikt. De knol heeft geen schil en kan rauw, bijvoorbeeld als salade, worden gegeten. De smaak van de knol is lichtelijk zoet, notig en heeft iets van een artisjok. De witte of roze knollen verkleuren aan de lucht snel naar bruin. Gekookt lijkt hij op melig kokende aardappels, maar smaakt minder intensief. Eenmaal uit de grond

8

Oktobermaand oogstmaand

drogen de knollen snel uit en zijn daardoor in de koelkast hoogstens enkele dagen houdbaar. Op onze webste www.igup.nl staan verschillende smakelijke recepten om deze vergeten groente eens te proberen. Aardpeer is verkrijgbaar bij de Agrishop in Garmerwolde.

Het verhaal van Lies Schaaphok

Al meer dan 90 jaar woont Lies Schaaphok-Smit op Zevenhuisjes aan het Damsterdiep. Zij vertelt over haar jeugd in Garmerwolde. ‘Mijn vader Hendrik Smit werkte op de steenfabriek en daarnaast was hij groentekweker. De groenten die hij verbouwde, verkocht hij aan de veiling. Met boderijder Helmus uit Ten Boer werd de oogst naar de veiling De Eendracht gebracht in het centrum van de stad (later verhuisd naar de Peizerweg). Vader verbouwde ‘hardschilde’ bonen, spinazie, augurken, verschillende koolsoorten zoals witte, rode en savooijekool. Ook hadden we aardbeien, die werden per pond in een mandje verkocht. Maar niet alles ging naar de veiling. Voor mijn vader moest ik groenten en fruit aan huis verkopen. De ene dag ging ik bij de huizen langs om de bestelling op te nemen, de volgende dag moest ik het langsbrengen - ik was toen ongeveer twaalf jaar. Ik kreeg op een bagagedrager voor op mijn fiets een veilingkistje waarin de groenten werden gedaan. Van elke gulden waarvoor ik groenten verkocht, mocht ik een dubbeltje houden. Soms moest mijn broer ook groente rondbrengen. Maar hij vond er niets aan. Hij zei dat er bij het ophalen van de bestelling, niemand thuis was. Eigenlijk vond ik het ook helemaal niet leuk, maar het moest. Mijn vader werkte door de week op de steenfabriek. In het weekend en in de oogsttijd ook ‘s avonds werk-

Zichten met de hand en licht machinaal afsnijden van graan tijdens het oogstfeest in Garmerwolde.

ten mijn ouders op het land waar de groententuin lag. Ik heb in een voorjaar samen met mijn vader elf rijen hardschildebonen gepoot in één weekend. Dat was heel zwaar. Je moest steeds bukken. En elf rijen waren heel veel. De bonen werden in het najaar geoogst en te drogen gehangen. De kostganger van mijn grootouders - Menno Beerda uit Dokkum - hielp met het doppen ervan. De bonen werden later per spint (= oude inhoudsmaat voor droge waar, ca. vier liter) verkocht.’

diepvriezers waren er toen nog niet. Kolen en bonen waren wel goed te bewaren en ook prei en siepels (uien). Sla, tomaten en andijvie aten we rechtstreeks uit de groentetuin. Pompoenen en courgettes waren er nog niet. Wel koolraap. Knol noemden we dat. Daarvan aten we stamppot. Ook van de bonen aten we onder andere stamppot. We noemden dat noga, omdat de bruine bonen door de aardappelen net op noga leek. We aten dat met uitgebakken spekjes en mosterd.’

Voor eigen gebruik ‘Niet alle groenten en fruit gingen naar de veiling. We hielden ook veel voor eigen gebruik. Spinazie werd meteen gegeten; daarvoor was geen manier van conserveren. Voor wecken is spinazie niet geschikt en

Gestreept ondergoed ‘Mijn moeder vertelde hoe haar vader Jan van Dijken hielp bij het koren zichten. Dat was warm werk, waarbij hij zijn bovenkleding uitdeed. Hij droeg lange kousen en een lange, gestreepte onderbroek die met lint-

jes net onder de knie werd dichtgebonden. Opa Van Dijken woonde in het huis waar ik nu woon, oom Hielke van Dijken woonde op Klein Kaakheem. Dat was een pleisterplaats op de plek waar nu familie Barla woont. Klein Kaakheem is in 1935 afgebroken, omdat toen naast de Rijksweg een fietspad werd aangelegd. Oom Hielke had naast een café ook een melkrit, waarbij hij met een vrachtauto twee maal daags de melkbussen van de boerderijen naar de melkfabriek in Bedum bracht en de lege weer terug. Hij had zelf een tiental koeien, waarvan wij ook melk kregen. Ik heb niet meer meegemaakt dat de melk naar de fabriek in Garmerwolde werd gebracht. Die is al in 1919 gesloten; ik ben van maart 1923.’