–1-
Hechting Je kind bouwt al vroeg een sterke emotionele band op met jullie als ouders, en vaak ook nog met een paar andere belangrijke volwassenen in zijn omgeving. Dat heet hechting. Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar als je kind geboren wordt, weet hij van zichzelf niet dat hij bestaat; dat de armen en benen van hem zijn en dat hij degene is die ze beweegt en zo voort. Dat besef begint pas echt te komen als hij ongeveer zeven maanden oud is. Je kunt dit aan twee dingen zien: dat hij meer en meer last van verlatingsangst krijgt en plotseling bang is voor vreemden. Vanaf die leeftijd kan je kind namelijk beter onderscheid maken tussen mensen, tussen “ik” en “jij” en dus ook tussen bekenden en onbekenden. “Bekend” staat dan gelijk aan “veilig”, “onbekend” voor “onveilig”. Vanaf ongeveer anderhalf jaar neemt je kind onbewust een belangrijk besluit: ofwel is de wereld voor hem veilig of niet. Zijn er mensen in de buurt die de wereld voor mij overzichtelijk en veilig maken of ben ik bang in de buurt van andere mensen en vertrouw ik hun niet. Dat proces is van groot belang voor de rest van het bestaan van je kind.
–2Wanneer je kind door positieve ervaringen besluit dat de wereld een veilige plek is, dan zal hij zich gemakkelijker aan andere mensen kunnen binden en leert hij andere mensen te vertrouwen. Maar als hij besluit dat de wereld niet veilig is, dan besluit hij ook tegelijkertijd dat hij andere mensen niet kan vertrouwen. Hij maakt dus al jong voor zich uit hoe de sociale wereld in elkaar steekt en past vervolgens zijn gedrag daar op aan. Hij doet dit niet alleen in zijn jeugd, maar vaak ook in zijn verdere leven.
Hechtingsfiguren Het besluit dat de wereld veilig of niet is, neemt je kind op basis van zijn relatie met de hechtingsfiguren in zijn omgeving. Hechtingsfiguren bouwen mee aan de visie die je kind heeft van de wereld. Het is dus belangrijk dat jonge kinderen hechtingsfiguren in hun leven hebben. Als ouder ben jij natuurlijk een hechtingsfiguur, maar ook mensen in de kinderopvang (met zo weinig mogelijk wisseling in het team!) of een oma of opa die elke week een hele dag voor je kind zorgt kunnen een hechtingsfiguur zijn. Normaal gezien heeft je kind plaats voor drie tot zes hechtingsfiguren in zijn leven.
–370% van de kinderen begint met één hechtingsfiguur. Tussen 3 en 7 maanden heeft 80% van de kinderen de moeder als primaire hechtingsfiguur. Naarmate je kind ouder wordt, neemt dit percentage weer af. Als moeder blijf je wel altijd een hechtingsfiguur, maar misschien niet meer de belangrijkste. Op de leeftijd van anderhalf jaar heeft 90% van de kinderen al meerdere hechtingsfiguren (meestal 4 of 5). Op die leeftijd heeft 35% van de kinderen zich gehecht aan degene die hem het meest “boeit” – en niet meer degene die het meest voor hem zorgt. Aan een knuffeldier kan je kind wel erg gehecht zijn, maar knuffeldieren zijn volgens onderzoekers geen hechtingsfiguren, maar helpen je kind om “het gescheiden-zijn” van zijn moeder te overbruggen.
Tijdelijk kan je kind dus op die manier de hechtingsbehoefte op iets anders richten – op iets wat zacht en warm is en dus de behoeften van je kind tijdelijk kan beantwoorden. Met een knuffeldier voelt je kind zich veilig en wordt er rustig en minder angstig van (zoals bij zuigen op een speen). Als je kind zo een “vervanging” ter beschikking heeft, wordt een scheidingssituatie, zoals bijvoorbeeld bij het gaan slapen, gemakkelijker voor hem. Hechtingsfiguren moeten gevoelig zijn voor wat je kind nodig heeft en daar zo snel mogelijk aan kunnen beantwoorden. Als je bijvoorbeeld ziet dat je kind angstig is, maar je hem dan niet troost, heeft hij daar niet zoveel aan. Je kind zal zich dus aan de persoon met de “juiste antwoord” op zijn behoefte hechten. Als je kind zich voldoende veilig en begrepen voelt door de hechtingsfiguur, zal je kind aan het einde van zijn vierde levensjaar veilig gehecht zijn. Dat betekent dat hij die persoon wel mist als ze weg is, maar ook weet – dus het nodige vertrouwen heeft – dat die persoon weer terugkomt.
–4Als een kind niet veilig gehecht is, kan het zijn dat het kind extreem aanhankelijk wordt en nauwelijks meer uit de buurt van vertrouwde volwassen blijft óf het kind vermijdt juist vaak intensiever contact met anderen. Eén op zeven kinderen in de Westerse maatschappij zijn onveilig gehecht. Dat kun je niet altijd te wijten aan de ouders, want sommige kinderen woorden gewoonweg met een minder talent voor hechting geboren.
Hechtingsstijlen De meeste kinderen (ongeveer 70%) zijn veilig gehecht en hebben een gezonde emotionele band met hun ouders. Maar bij sommige kinderen is het proces van de hechting niet helemaal goed verlopen. De “onveilige hechting” wordt door onderzoekers in vier verschillende soorten ingedeeld: één veilige en drie onveilige. De veilig gehechte kinderen beschouwen de wereld als een ongevaarlijke en harmonieuze plek. Ze hebben rond hun vierde verjaardag geleerd dat ze erop kunnen vertrouwen dat hun ouders er voor ze zijn als dat nodig is. Als een van de ouders bijvoorbeeld weggaat, reageren deze kinderen wel emotioneel, maar ze maken weer gemakkelijk contact met de hechtingsfiguur als ze terugkomt.
Maar er zijn dus ook onveilig gehechte kinderen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen angstig vermijdende, angstig ambivalente en gedesoriënteerde hechting.
–5Angstig vermijdende hechting Kinderen uit deze “categorie” gaan emotioneel contact uit de weg. Ze reageren niet echt op het weggaan of terugkomen van de ouders. Ook als ze opgepakt worden, reageren ze nauwelijks. Het lijkt wel alsof deze kinderen zelfs lichamelijk contact afweren. Ze zoeken ook geen troost als ze zich bijvoorbeeld pijn gedaan hebben. Deze hechtingsstijl kan ook het resultaat zijn van een aangeboren temperament, maar de kinderen kunnen deze stijl ook “kiezen” op basis van negatieve ervaringen. De kinderen zorgen op deze manier ervoor dat ze niet meer door anderen gekwetst worden. Ouders van kinderen uit deze “categorie” mogen zeker niet ook emotieloos reageren, ook al is het heel lastig om met een kind om te gaan dat geen affectie toont. Het kind moet blijven horen dat je hem erkent en om hem geeft.
Angstig ambivalente hechting De kinderen uit deze “categorie” reageren op tegenovergestelde manier. Ze hebben zelfs vaak de tijd niet om te spelen omdat ze hun ouder(s) steeds in de gaten houden of ze zeker niet alleen gelaten worden. Ze gedragen hun ambivalent. Dat betekend dat het ene moment alles harmonieus is maar het andere moment verandert hun stemming razendsnel in intens negatief gedrag. Dit omslaan van het ene naar het andere uiterste is moeilijk te begrijpen. Volgens psychologen ligt de verklaring daarin, dat de kinderen uit onveiligheid zo dichtbij mogelijk willen zijn, maar dat deze omklemming weer te intens is en ze zich daardoor af en toe heftig losrukken. Aanleg kan ook bij deze hechtingsstijl een rol spelen. Maar het kan ook gevolg zijn van negatieve ervaringen. Als de ouders bijvoorbeeld overbezorgd zijn, hebben kinderen een grotere kans om zich op deze manier te ontwikkelen.
–6Gedesoriënteerde hechting Deze hechtingsstijl komt voornamelijk voor bij verwaarloosde of misbruikte kinderen. Op sociaal gebied zijn ze volledig in de war. Ze weten niet meer wie ze kunnen vertrouwen en wie niet. Vaak trekken deze kinderen zich terug in hun eigen wereldje. Ze missen evenwicht en houvast. Ze hebben geen hechtingsfiguur en zijn dus grenzeloos en onthecht. De hechtingsstijl ligt meestal rond de vierde verjaardag vast, maar kan later nog veranderen. Een veilige hechting is redelijk stabiel en dus blijven ongeveer 70% van de kinderen met een veilige hechting ook veilig gehecht. Gelukkig is een onveilige hechtingsstijl minder stabiel en kan dus gemakkelijker veranderen in een veilige hechting.
Hechtingsstoornis
Bij een hechtingsstoornis is de natuurlijke hechting die kinderen normaal gesproken hebben met hun ouders en/of directe omgeving, niet goed op gang gekomen. Vaak komt dit doordat kinderen korte of lange tijd in een onveilige situatie hebben gezeten, waarin veel stress en relatief weinig aandacht voor het kind is geweest (verwar dit overigens absoluut niet met een gebrek aan liefde!). Een hechtingsstoornis is een extreem moeilijke stoornis om mee om te gaan voor de omgeving. Het lijkt erop dat het kind geen liefde voelt en emoties diep begraven liggen.
–7Kinderen kunnen bewust gemeen en kwetsend zijn naar personen toe die dichtbij ze staan en het is moeilijk door hun pantser heen te komen. Professionele hulp is absoluut noodzakelijk bij een hechtingsstoornis. Bedenk goed dat afwijzend gedrag vooral een manier van het kind is om niet meer gekwetst te kunnen worden. Elke afwijzing (mensen geven het op), wordt toegevoegd aan de dikke huid die deze kinderen vaak al opgebouwd hebben. Vaak ontwikkelen kinderen met een hechtingsstoornis methoden om zichzelf door het leven heen te helpen en daarbij zo min mogelijk verdere schade op te lopen. Zo kan het zijn dat een kind zich opstelt als volkomen koel en onverschillig, waarbij het lijkt alsof niets uit maakt. Ook kan een kind met een hechtingsstoornis juist extreem vorderend zijn, of juist enorm opstandig en boos zijn. De tactieken die kinderen met een hechtingsstoornis gebruiken zijn uiteenlopend en voor ieder kind verschillend.
–8-
Het belang van hechting tussen moeder en ongeboren kind Geboorte is niet het begin. Ook de ongeboren baby is al een deel van jouw familie. Voor sommige culturen is de baby zelfs al vóór de conceptie deel van hun gezin. Het wordt plechtig verwelkomd om deel uit te maken van de familie. Ook ongeboren baby's hebben reeds emotionele verlangens. Wat ze nodig hebben, is liefde, verzorging, acceptatie en een gevoel van bescherming. Als men een liefdevolle band met een baby opbouwt, kan de baby in een beschermde, liefdevolle omgeving groeien en leert op die manier vertrouwen te hebben. De relatie tussen moeder en baby is de basis voor de ontwikkeling van vertrouwen, veiligheid en onafhankelijkheid als kind, maar ook later als volwassen mens. Baby’s die zich geborgen en veilig voelen, slapen en eten beter, ze huilen minder en groeien op naar onafhankelijke, zelfzekere en zich veilig voelende kinderen en volwassenen.
–9Hechting tijdens de zwangerschap zal voor sommige zwangere moeders heel natuurlijk aanvoelen en voor anderen dan weer vreemd. Hoe dan ook, hechting kan – zonder veel moeite - geleidelijk aan tijdens de zwangerschap ontstaan. Liefde denken, voelen en naar de baby sturen is de natuurlijke basis van de hechting. Een baby voelt alles tijdens de zwangerschap. Vreugde, liefde, verdriet, zorgen, stress ... Een zwangerschap brengt veel veranderingen en emoties met zich mee. Door deze veranderingen kan de zwangere moeder ook stress hebben. Dit soort van stress is heel normaal en kan ook belangrijk zijn voor de baby, omdat hij op deze manier leert om te gaan met de dagelijkse stress van zijn leven na de geboorte. De moeder heeft er in ieder geval baat bij om de baby te laten weten, dat het normaal is om zich zorgen te maken en dat zij en de vader er wel zorg voor zullen dragen – de baby mag nu baby zijn. Hij wordt geliefd en beschermd. Andere vormen van stress of emoties, zoals moeilijke relaties met de partner, familie of vrienden, verhuizen, verbouwen, financiële zorgen of zelfs uitzonderlijke ervaringen zoals ongelukken, ziektes of het overlijden van een geliefde mens, kunnen de baby te veel stress bezorgen. Als zich een moeder over een langere periode of regelmatig depressief, angstig of aanzienlijk verontrust voelt tijdens de zwangerschap, krijgt de baby te veel negatieve input. Als door al deze omstandigheden het zwangerschapshormoon Cortisol te hoog is tijdens een langere periode, kan dit de lichaamsgroei en de groei van de hersenen van de baby negatief beïnvloeden. Om je zorgen van het dagelijkse leven te accepteren en los te laten, neem je elke dag extra tijd voor jou en je baby. Dit creëert een emotionele kracht tussen jullie, welke als een spons kan werken voor moeilijke momenten tijdens de zwangerschap en na de geboorte. Baby's die zich geborgen en veilig voelen, kunnen beter met hun geboorte en hun leven zelf, omgaan. Hier volgen enkele mogelijkheden om je baby met liefde te verwelkomen:
– 10 -
Visualisatie
Rust even in een makkelijke zitpositie of in je lievelingsstoel en sluit je ogen. Leg beide handen op je buik en adem rustig in en uit. Denk aan je baby. Visualiseer dat jouw baby speelt, op zijn duim zuigt, glimlacht naar jou, wetend dat hij geliefd wordt. Voel de liefde, warmte en rust die van je handen uitgaan. Voel de liefde in je hart en laat deze naar je baby toe stromen. Als je jouw baby in gedachte ziet, probeer dan een tekening te maken of schrijf hierover in je zwangerschapsdagboek. Je zult waarschijnlijk reeds een echo hebben van je baby’tje. Hang de foto op, steek het in je portefeuille of plak het in je dagboek. Een foto of beeld van je baby vergroot het gevoel dat je baby een reële persoon is.
– 11 -
Aanraking en massage Als je je baby voelt bewegen, raak je buik aan, streel over je buik. Laat hem weten dat je zijn aanwezigheid bewust waarneemt en er dankbaar voor bent. Als je ’s avonds gaat slapen, geef je buik een zachte massage en praat met je baby over de voorbije dag, je gevoelens en wat het met je doet om hem de hele dag in je te dragen.
Je kunt ook spelletjes spelen met je baby! Als je baby schopt, duw dan héél zachtjes eens terug met een vinger. Wacht even of hij terug schopt op dezelfde plaats of ergens anders. Praat met hem erover, lach erover en speel nog een beetje zolang jullie er zin in hebben. Sommige babies spelen zelfs verstoppertje!
– 12 -
P
raten met je baby
Praat tijdens de hele dag met de baby alsof hij in je armen ligt of je hem in je buikdoek draagt of met hem in de kinderwagen gaat wandelen. Je baby is immers altijd hier – samen met jou! Dit kun je luidop doen, maar natuurlijk ook mentaal. Je baby herkent je stem, voelt je gedachten, is blij dat jij hem bij je dagelijks gebeuren betrekt. Of je nu je boodschappen gaat doen, naar de kapper gaat, een lekkere lunch voor jullie of de hele familie klaarmaakt, of met een vriendin afspreekt. Laat je baby deelnemen aan je dagelijks leven. Reageer ook als je hem voelt bewegen of zelfs schoppen. Streel over je buik, wees bewust en dankbaar voor de allerkleinste bewegingen en vraag hem dan bijvoorbeeld “Vind je het leuk wat ik aan het doen ben?” of “Vind jij dit lekker?” of laat hem gewoon weten: “Mama is hier, mijn schat, alles is ok.” Hij zal er immens dankbaar voor zijn om nu al een deel van jouw leven te zijn.
Als je ’s avonds gaat slapen, geef je buik een zachte massage en praat met je baby over de voorbije dag, je gevoelens en wat het met je doet om hem de hele dag in je te dragen. Praat met hem over “een goede nachtrust, lekker slapen, groeien in een liefdevolle omgeving”.
– 13 -
Met je baby naar muziek luisteren
Studies hebben aangetoond dat babies, die vanaf de 18 de zwangerschapsweek beginnen te horen, klassieke muziek (bijvoorbeeld Mozart en Vivaldi) of elke muziek die de harttoon van de mama nabootst (Slaapliedjes, New Age muziek) verkiezen. Natuurlijk kan het geen kwaad om af en toe eens naar je favoriete rocknummer te luisteren, maar maak er geen gewoonte van omdat het vruchtwater het geluid versterkt. Luister naar rustige muziek als je gaat slapen. Als je elke avond naar bijzonder zachte, relaxerende muziek luistert als je gaat slapen, zal ze zich deze muziek herinneren zodra ze geboren is. Ze zal zich geborgen voelen als ze dezelfde muziek hoort, als je haar in slaap wiegt zodra ze geboren is of om haar zelf te troosten in andere situaties. Als je graag zingt, zing dan voor je babytje. Hij voelt de vibraties van je stem door heel je lichaam en dus ook door zijn lichaam. Hij vindt het fijn dat je zingt voor hem. Als je dezelfde liedjes zingt als hij geboren is, laat hem gemakkelijker wennen aan zijn nieuw leven buiten de baarmoeder. Luister ook naar zachte en liefdevolle muziek tijdens de dag. Als jij je ontspant, voelt je baby dit en zal zichzelf ontspannen en geliefd voelen.
– 14 -
De papa erbij betrekken Ook de papa kan de baby voelen, als hij over de buik streelt van zijn zwangere vrouw, hij kan tegen de baby praten, hij kan voor hem zingen of muziek spelen, maar hij kan vooral zijn vrouw verwennen en verzorgen. Hoe meer zich de mama tevreden en veilig voelt, hoe beter voor haar en uiteindelijk voor de baby. Als papa naar huis komt en mama een kus geeft, kan hij over de buik strelen en jullie baby een goeiedag zeggen of zelfs een kus geven op de buik. Het warme, liefdevolle gevoel dat de mama en de papa hierdoor krijgen, voelt ook jullie baby. Als de papa dit regelmatig doet, zal jullie baby de link leggen tussen aanrakingen en de stem van papa met een warm, liefdevol gevoel.
Als mama en papa gaan slapen, kan de papa over de zwangere buik strelen, zachtjes een massage geven en tegen jullie baby praten. De warmte tussen mama en papa, papa’s stem en eventueel rustige muziek creeren een ongelofelijk liefdevol gevoel voor jullie baby. Een gevoel dat zich elke cel van het lichaam voor de rest van het leven zal herinneren. Speelt de papa graag muziek of zingt hij graag, kan hij natuurlijk ook een liedje zingen of spelen, misschien zelfs een liedje speciaal maken voor jullie baby. Jullie baby zal zich dit liedje na de geboorte herinneren en het zal hem telkens weer tot rust kunnen brengen.
– 15 -
Foto's of tekeningen van je buik maken
Laat je andere kinderen of neefjes en nichtjes iets tekenen of kleuren voor je ongeboren baby. Neem deze cadeautjes met dank aan en laat hun weten hoe blij de baby hiermee is. Je kunt de tekeningen in de babykamer hangen of boven de verzorgingstafel. Als je op de achterkant een datum of een klein verhaaltje schrijft, krijgt de tekening ook als je baby groot is, een bijzondere betekenis.
– 16 -
Je gevoelens neerschrijven
Schrijf brieven aan je baby of maak een dagboek voor je zwangerschap (of je begint er al in te schrijven zodra jullie wensen zwanger te worden). Je kunt er over doktersafspraken in schrijven of zelfs de foto’s van de echo erbij plakken of vertel hem over de eerste schooldag van zijn zusje of hoe blij dat je bent dat zijn bedje er al staat. Je baby zal zich opnieuw als deel van de familie geaccepteerd en geliefd voelen. Het is voor jezelf even belangrijk om alle gevoelens neer te schrijven die je misschien aan niemand durft te vertellen.
Samen ontspannen/Yoga doen Neem tijd voor jou en je baby om te ontspannen. Zet je in je lievelingsstoel, plaats je voeten omhoog en streel over je buik en laat je baby weten wat je denkt en voelt. Zwangerschapsyoga helpt je om te ontsnappen aan de dagelijkse drukte en je bewust te focussen op de zwangerschap en de baby. Er zijn een tal van yogahoudingen die je helpen ontspannen maar ook om zwangerschapskwaaltjes te verminderen of zelfs weg te nemen en om je voor te bereiden op een bewuste, natuurlijke bevalling. Zwangerschapsyoga helpt je omgaan met stress, met eventuele angsten en helpt je een diep contact te maken met jezelf en met je baby.
– 17 -
Vrouwencirkel Sommige aanstaande moeders hebben behoefte aan een babbel met andere vrouwen, die ook zwanger zijn of om te zien dat er ook andere moeders zijn, die dezelfde gedachten, zorgen of kwaaltjes hebben. Dit kan de druk voor sommige vrouwen enorm verlichten. Misschien heb je er zelf baat om met je moeder of je zus(sen) of vriendinnen, die ook zwanger zijn, te praten over je zwangerschap. Maar soms kan het gemakkelijker zijn om met “vreemde”, zwangere vrouwen over bijvoorbeeld jouw emoties en verantwoordelijkheid te praten. Ze staan minder dicht bij jou, maar zitten in dezelfde “situatie” als jij. Het voelt voor jou misschien anders om ervaringen uit te wisselen met deze vrouwen dan met je eigen familieleden of vriendinnen. Je kunt andere zwangere vrouwen ontmoeten via de prenatale les in het ziekenhuis of bijvoorbeeld bij een zelfstandige vroedvrouw. De lessen bij een zelfstandige vroedvrouw gebeuren vaak in kleinere, intiemere kring en je hebt er meer tijd om je gedachten en emoties uit te wisselen en allerlei vragen te stellen. Als je je in een groep of bij een bepaalde vrouw (een vriendin, zus of anders) niet goed voelt omdat er bijvoorbeeld teveel negativiteit heerst, heb dan ook geen slecht geweten als je (even) stopt om elkaar te zien tot na de bevalling. Het is vooral belangrijk dat je in deze periode (of beter gezegd altijd) naar je “buikgevoel” luistert. Het vertelt je wat je best doet of juist niet, en zorgt ervoor dat je niet afgaat op wat anderen zeggen of wat er geschreven wordt. Dit neemt niet weg – in tegendeel – om best al vóór je zwangerschap enkele boeken te lezen, die je begeleiden tijdens je hele zwangerschap en voorbereiden op de bevalling en opvoeding van je kind(eren).
– 18 Vergeet ook niet dat aanstaande vaders ook baat hebben bij het uitwisselen van gedachten met anderen. Vaak is in prenatale lessen of in cursussen ter voorbereiding op de bevalling een partnerles ingelast. Hier kunnen de aanstaande vaders vragen stellen of ze krijgen bijvoorbeeld te horen dat het normaal is dat ze hun vaak machteloos voelen tijdens de zwangerschap. Ze voelen zich zelfs soms buitengesloten en daarom is het ook van belang om de papa's bij de zwangerschap en de hechting te betrekken – voor de baby, maar ook voor de relatie van de parents-tobe. Ze leren er wat ze kunnen doen om de aanstaande moeder vóór en tijdens te bevalling bewust en liefdevol te begeleiden.
De bevalling Het uur of nog liefst de uren na de bevalling zouden in intieme sfeer tussen kersverse mama, papa en baby moeten gebeuren. De eerste uren na de bevalling zijn voor jullie als gezin ontzettend belangrijk. Laat je niet storen door dokters, vroedvrouwen, familie of vrienden. Daar is vaak nog tijd genoeg voor.
– 19 Houd de baby in huid-op-huid-contact op je borst – of als het door omstandigheden niet kan, op de borst van de papa. De baby heeft de warme huid nodig om zijn temperatuur te houden en om zich geborgen te voelen. Hij kan nu de geur van de ouders ruiken, die hij al kent van in de baarmoeder. Hij wil in gedempt licht aankomen in deze wereld, in zijn familie, die hij nu voor het eerst ziet en op deze manier voelt. Praat zachtjes tegen hem. Streel hem over zijn zachte huid. Jullie zullen samen genieten van deze tederheid, van dit wonder dat rond 40 weken in mama's buik gegroeid is tot deze prachtige baby. Jullie zullen misschien merken dat hij jullie stemmen herkent en dat hij al na enkele minuten naar de tepel van de moeder zoekt. Wat sommige ouders nog niet weten is dat huid-op-huid-contact ook belangrijk is voor de ontwikkeling van de hersenen en het hormoonstelsel van de baby. Lichaamscontact vermindert stress bij de baby, niet alleen tijdens dat bijzondere moment net na de geboorte, maar tijdens het hele eerste levensjaar. Het kan zelfs ziekte op latere leeftijd voorkomen.
bron: http://www.telegraph.co.uk/news/health/children/9637682/Whats-the-difference-betweenthese-two-brains.html
De hersenen van een baby zijn nog niet volledig ontwikkeld bij de geboorte. Een baby wordt geboren met slechts 25% van het hersengewicht van een volwassene. Bovendien zijn er nog nauwelijks verbindingen (zogenaamde synapsen) tussen de hersencellen. Vooral in het eerste jaar groeit het prille brein explosief. Als de baby één jaar oud is heeft hij al 85% van zijn definitieve hersengewicht. Het merendeel van de verbindingen zijn dan ook al aangelegd. De hersenen zijn eigenlijk een spiegel van de enorme ontwikkeling die je een baby in dat eerste jaar ziet doormaken.
– 20 Vroeger dacht men dat de hersenen zich ontwikkelen volgens een genetisch vastgelegd patroon. Tegenwoordig wordt steeds duidelijker dat die ontwikkeling een dynamisch proces is, dat wordt gestuurd door de ervaringen die baby's opdoen. 'Wat je meemaakt bepaalt zelfs de structuur van de hersenen,' aldus hoogleraar ontwikkelingspsychologie Marianne Riksen-Walraven. Bij positieve ervaringen zoals praten, lachen en knuffelen komen hormonen vrij die de ontwikkeling van synapsen bevorderen. Babyhersenen groeien door goed contact. Maar bij negatieve ervaringen komen andere hormonen vrij, de stresshormonen die de hersenontwikkeling juist negatief kunnen beïnvloeden.
Directe effecten van huid-op-huid contact Lichaamscontact heeft direct te meten effecten. Hiernaar is vooral onderzoek gedaan bij prematuren die gebuideld werden. De gebuidelde baby heeft in vergelijking met een baby die niet gebuideld wordt:
Een stabielere ademhaling en hartslag, en zijn adem stokt minder (apneus). Een hogere temperatuur. Pasgeborenen die van hun moeder worden gescheiden, ondervinden een temperatuurdaling van wel een halve graad. Dit effect wordt zelfs bij baby's van zeven maanden nog gemeten. Een lagere cortisolspiegel (stresshormoon). Een afweersysteem dat beter functioneert . Mogelijk een pijnstillende invloed. Minder/kortere huilmomenten. Vaker een moment dat hij zich bevindt in een staat van rustige alertheid of diepe slaap; de slaap-waakcyclus is beter gereguleerd, er is meer onderzoekend gedrag. Een hogere bloedsuikerspiegel. Een verhoogde afgifte van het groeihormoon.
– 21 En bij de moeder of vader die het kind buidelt wordt meer prolactine afgegeven dan op andere momenten. Hierdoor worden de moedergevoelens bevorderd en borstvoeding gestimuleerd.
Het hechtingsproces na de geboorte Hechting is een biologische noodzaak: door zich aan iemand te hechten, zorgt je kind ervoor dat er voor hem gezorgd wordt. De behoefte om zich aan iemand te hechten is daarom ook een reflex. Je kind wil dat jij je aan hem hecht en hij zal er alles aan doen om de hechtingsrelatie met jou op gang te brengen. In de eerste periode na de geboorte verleidt je baby jou om voor hem te zorgen door er lief en schattig uit te zien. Bovendien begint hij te huilen als hij iets vervelends ervaart zoals honger, pijn, kou of angst. Jij als ouder wordt dus aangezet om ervoor te zorgen dat je baby zich lichamelijk veilig en geborgen voelt. Tijdens de eerste 3 maanden na de geboorte spreekt men van voorhechting. Je baby maakt al snel contact met zijn omgeving. Hij reageert op aanrakingen, aandacht en warmte. Hij herkent jouw gezicht en dat van je partner en jullie stemmen. Ook al hoor je het nu niet zo graag, het maakt hem niet zo veel uit wie hem oppakt, knuffelt of verzorgt. Belangrijk is voor je baby DAT er iemand voor hem zorgt of hem troost en liefdevol knuffelt. Je baby glimlacht in deze fase ook voor het eerst. Het is “maar” een reflex, maar jij zult er ontzettend blij van worden en dit zorgt opnieuw voor de hechting.
– 22 De volgende fase noemt men “beginnende voorkeur” en vindt plaats tussen 3 en 7 maanden. Tijdens deze fase krijgt je kind een voorkeur voor bepaalde mensen in zijn omgeving. Dat zijn de mensen die de meeste tijd met hem doorbrengen, die hem het meest voeden en verzorgen en die hij herkent aan hun gezicht. Hij hecht zich in deze fase vaak aan personen die aandachtig op zijn behoeftes reageren en die zelf spontaan contact maken met hem. Hij kan nu 4 of 5 hechtingsfiguren hebben, van wie hij het niet erg vindt als die hem oppakken. Je kind zal nu ook wat minder uitnodigend lachen naar alle volwassenen als tijdens zijn eerste 3 maanden. Tijdens zijn 7de en 12e maand na de geboorte toont je kind een sterke voorkeur en scheidingsangst. Vanaf 7 maanden zal je kind zich duidelijk laten horen als hij door een relatief onbekend persoon opgepakt wordt of misschien zelfs al als deze persoon tegen hem praat op kleine afstand. Hij is nu ook bang van vreemde gezichten of stemmen en wil het liefst in de buurt van bekenden zijn. Het kan zijn dat je kind heel bang wordt als je bijvoorbeeld de kamer verlaat en niet meteen terugkomt. Je kind weet nog niet dat je ook terug zal komen. Voor hem geldt op dit moment: “W ik niet meer zie, is weg!”. Daarom is verstoppertje spelen achter een doek terwijl je blijft praten een goede manier om hem te tonen dat je niet weg bent, ook al ziet hij je niet. Je kind ontdekt ook verschillende interesses. Hij kan zich nu ook aan de persoon hechten, die hem het meest boeit – en niet meer alleen aan degene die hem het meest verzorgt of eten geeft. In deze fase is het heel moeilijk om een kind in bijvoorbeeld een kinderdagverblijf te introduceren. Vanaf 12 maanden is dit dan weer gemakkelijker. Tussen 12 en 48 maanden spreekt men van afnemende scheidingsangst. Vanaf 12 maanden heeft je kind door dat je ook echt wel terugkomt nadat je bent weggegaan. De scheidingsangst neemt daardoor af. Het hoogtepunt van scheidingsangst is bij de meeste kinderen op ongeveer 18 maanden bereikt en neemt dan weer af. Daarna begint je kind zich langzaam los te maken en begint het zelfstandig te worden. Vanaf 4 jaar is het hechtingsproces afgerond. Als het goed is, is je kind tegen die tijd veilig gehecht.
– 23 -
Nog even dit:
Leg je lat niet te hoog, ook niet bij de aanstaande papa! Wij hebben allemaal onze zwakke momenten, momenten wanneer we ons zorgen maken. Onze hormonen lijken ons soms te veranderen in furies of we zijn zó moe dat we het even niet meer zien zitten. Het is heel normaal als je niet alleen blij bent, maar je je ook zorgen maakt. Het is heel belangrijk dat je deze tegenstrijdige gevoelens erkent en accepteert. Vergeet niet dat tegenstrijdigheid een gezond aspect van het emotionele leven van de mens is. De “donkere” kant erkennen, wil niet zeggen dat je de positieve kanten uitvlakt. Probeer je gewoon zo snel mogelijk te ontspannen met één of meerdere van de boven vermelde of andere methodes waar je baat bij hebt. Heb vertrouwen in je lichaam. Het is het perfecte nestje voor je baby!
– 24 -
Boekentips voor zwangerschap, geboorte en hechting
Mensenkinderen! (Steven Pont) De Negen Magische Maanden (Deepak Chopra) Ina May's Guide to Childbirth (Ina May Gaskin) Creating your Birth Plan: The Definitive Guide to a Safe and Empowering Birth (Marsden Wagner) The Thinking Woman's Guide to a Better Birth (Henci Goer) Birthing from Within: An Extra-Ordinary Guide to Childbirth Preparation (Pam England, Rob Horowitz) The Birth Partner: Everything You Need to Know to Help a Woman Through Childbirth (Penny Simkin) – aanrader voor aanstaande papa's! Nurturing the Unborn Child: A Nine-Month Program for Soothing, Stimulation and Communicating With Your Baby (Thomas Verny, Pamela Weintraub)
Bijzondere boeken: Koester Je Kleintje (Jill Bergman, Nils Bergman): Een werkboek over huid-op-huidcontact voor ouders van een prematuur geboren baby
– 25 -
B
ronverwijzing:
Dianne Maroney, Clinical Nurse Specialist in Psychiatric/Mental Health Nursing Thomas Verny, M.D., “The Secret Life of the Unborn Child” Peter Nathanielsz, M.D., “Life in the Womb: The Origins of Health and Disease)” Christiane Northrup, M.D., “Women's Bodies, Women's Wisdom” Carista Luminare-Rosen, PhD, “Parenting Begins Before Conception: A Guido to Preparing Body, Mind and Spirit for You and Your Future Child” Steven Pont, “Mensenkinderen!” Rita Kohnstamm, “Kleine ontwikkelingspsychologie deel 1: het jonge kind”
