48

47

LITERATUURBULLETIN Inhoud Ontvangen/ 47 Recensies/ 48 Marjo Ramakers Meijden, W.I. van der, & ter Harmsel, W.A. (Red.) (2007). Vulvapathologie/ 48 Gertjan van Zessen Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (Red.)(2006). Seksuele gezondheid in Nederland 2006/ 49 Hester Pastoor Liekens, G. (2007). Ons seksboek/ 50 Charles Picavet Indyk, D. (2006). The geometry of care. Linking resources, research, and community to reduce degrees of seperation between HIV treatment and prevention/ 51 Seksuologische Tijdschriften/

Ontvangen Balen, R., & Crawshaw, M. (2006). Sexuality and fertility issues in ill health and disability. London: Jessica Kingsley, 304 pag., $ 45,00. Celenza, A. (2007). Sexual boundary violations. Lanham: Rowman & Littlefield, 267 pag., £ 33,00. Dieltjens, C., & Meurs, P. (2008). Seksuele ontwikkeling en de rol van broers en zussen. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 102 pag., € 14,90. Driel, M. van (2008). Geheime delen. Alles wat je er altijd al over wilde weten. Amsterdam: De Arbeiderspers, 501 pag., € 22,50. Earle, S., & Sharp, K. (2006). Sex in cyberspace. Aldershot: Ashgate, 135 pag., US$ 99,95. Engels, R.C., Kerr, M., & Stattin, H. (2007). Friends, Lovers and Groups. West Sussex: John Wiley & Sons, 179 pag., £ 85,00. Evertzen, A. (2007). Vrouwelijkheid & mannelijkheid. Over seksverschillen & gendergevolgen. Apeldoorn: Het Spinhuis, 139 pag., € 22,50.

Friedrich, W.N. (2007). Children with sexual behavior problems. New York: Norton, 321 pag., US$ 32,00. Hintum, M. van, & Latten, J. (2007). Liefde à la carte. Trends in moderne relaties. Amsterdam: Archipel, 192 pag., € 14,95. Johansson, T. (2006). The transformation of sexuality. Aldershot: Ashgate, 151 pag., US$ 99,95. Kesteren, N. van (2007). Positive and gay: Safer sex by principle [Proefschrift]. Maastricht: Universiteit Maastricht, 179 pag. Pertot, S. (2007). Als de zin in seks niet gelijk is. Amersfoort: Spectrum, 265 pag., € 18,75. Soble, A., & Power, N. (2007). The philosophy of sex. Lanham: Rowman & Littlefield, 535 pag., US$ 37,95. Taverner, W.J. (2008). Taking sides. Clashin views in human sexuality. Dubuque: McGraw-Hill, 343 pag., € 29,38. White, K., & Schwartz, J. (2007). Sexuality and attachment in clinical practice. Norfolk: King’s Lynn, 87 pag., £ 9,99.

48

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Literatuurbulletin

Recensies Meijden, W.I. van der, & ter Harmsel, W.A. (Red.) (2007). Vulvapathologie. Assen: Van Gorcum, 214 pag., € 67,50. Ik kan mij herinneren dat ik als beginnend seksuoloog zo’n 15 jaar geleden een nascholingsdag voor gynaecologen en dermatologen over focale vulvitis bijwoonde. Een van de hoogleraren gynaecologie wees toen op het vestibulum als “bijna heilig” voorhofje van de vagina, waarbij hij aangaf zich soms wat ongemakkelijk voelen om daar al te lang bij stil te staan. Ik kon zijn opmerking toen erg waarderen, alleen al vanwege zijn eerlijkheid en oprechte betrokkenheid, maar ook en vooral omdat ik inderdaad de indruk had en heb dat voor veel gynaecologen de vulva toch vooral de toegangspoort is tot de vagina, uterus en ovaria, de organen waar het uiteindelijk echt om draait. In de zomer van 2007 werd bij de presentatie van dit boek Vulvapathologie door een aantal sprekers ook weer gewezen op de achterstand van de vulva in de gynaecologie en dermatologie. Vrouwen met vulvaire klachten kunnen helaas ook anno 2007 nog lang niet altijd gemakkelijk daarmee terecht bij hun dokter. In het voorwoord en de inleiding is dit alles nog eens na te lezen voor de doelgroepen voor dit boek: gynaecologen, dermatologen, huisartsen en (medisch) seksuologen, en allen die daarvoor in opleiding zijn. Elk hoofdstuk wordt steeds door twee of meer auteurs, vaak een dermatoloog en een gynaecoloog, voor hun rekening genomen, en levert zo een mooi somatisch compleet beeld. Het is jammer dat in de tekst niet de directe link naar de betreffende literatuur wordt gemaakt. Wel staat aan het eind van elk hoofdstuk een korte literatuurlijst. Voor deze aanpak is gekozen om de auteurs, allen met langdurige klinische ervaring, vooral ook de mogelijkheid te bieden hun eigen ervaringen op papier te zetten. En dat is dan weer te waarderen, omdat de behandeling van vrouwen met langdurige vulvaire problematiek vaak ingewikkeld is, en je lang niet altijd uitkomt met datgene wat gepubliceerd is, al dan niet ‘evidence based’. Dit in totaal 16 hoofdstukken tellende boek begint met een beknopte bespreking van de embryologie en anatomie. Ik heb zelf altijd behoefte aan wat ondersteunende plaatjes bij de embryologische ontwikkeling, maar die ontbreken hier helaas. In het hoofdstuk ‘Anamnese, lichamelijk onderzoek en dermatologische diagnostiek’ ligt de nadruk op de dermatologische aspecten van vulvaproblematiek. Er is een alfabetisch gerangschikt overzicht van (huid-)afwijkingen in het vulvaire gebied: van acne tot zwelling. En voor wie precies wil weten wat het verschil is tussen papula, pustula en purpura, kan hier zijn - dermatologische - hart ophalen. De volledige vragenlijst (40 vragen) zoals die gebruikt wordt op de vulvapolikliniek, is opgenomen inclusief een schematische tekening van de vulva, waarin de vrouw kan aangeven waar haar klachten gelokaliseerd zijn. In het volgende hoofdstuk wordt een overzichtelijke beschrijving gegeven van microscopisch, histologisch en microbiologisch onderzoek. Daarna volgen de basisprincipes van lokale en chirurgische behandeling. Ook hier weer

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

alles weer overzichtelijk op een - dermatologisch - rijtje: vloeistoffen, schudsels, lotions, crèmes, tot zalven en pasta’s als niet-specifieke indifferente therapie. Met uitleg wanneer, wat en waar te gebruiken. Er wordt één alinea besteed aan cosmetische ingrepen. Als voorbeeld wordt de reductie van de labia minora beschreven. Met de opmerking dat het ‘in de gynaecologische praktijk niet ongebruikelijk (is) om bij de besluitvorming een seksuoloog te betrekken om de ‘klacht achter de klacht’ en de verwachtingen bespreekbaar te maken’ moet de lezer het doen. Ik vind het ook jammer dat hier geen melding wordt gemaakt van de inmiddels bestaande ‘anatomische genitale maten’. Het grootste deel van het boek is ingeruimd voor de meest voorkomende problemen op een vulvapolikliniek. In een tiental hoofdstukken met een systematische opbouw van definitie, etiologie en pathogenese, epidemiologie, klachten en verschijnselen, diagnose en differentiaal diagnose, histopathologie, therapie en follow-up komen achtereenvolgens aan bod: lichen sclerosus, lichen planus, lichen simplex chronicus, candidosis, herpes genitalis, condylomata, vulvaire intraepiteliale neoplasie, seborrhoisch eczeem, psoriasis, eczeem en vulvair vestibulitis syndroom. Elk hoofdstuk is verlevendigd met zeer illustratieve foto’s en casuïstiek. Daarnaast wordt voor elk ziektebeeld in een schematische tabel een overzicht van de medicatie met het doseringsschema gepresenteerd. Ieder hoofdstuk sluit af met ‘take home messages’. Het zal ervan afhangen hoeveel ervaring iemand heeft met het onderzoeken en behandelen van vrouwen met vulvaire problematiek, of hij/zij in dit boek nog nieuwe dingen aantreft. Voor mij was onder andere nieuw dat tannines uit een niet-warm, vochtig theezakje (adstingerende werking) vulvaire pijn kunnen verzachten. VVS wordt vooral als een pijnsyndroom beschreven, met een wat ingewikkeld om te lezen - aanpak in 4 stappen en op 4 sporen (het vestibulum, de bekkenbodem, seks en seksuele relatie, en het algemene spanningsniveau en de ‘emotionele make-up’ van de vrouw). De laatste stap behelst medicatie (antidepressivum amitryptiline en anti-epileptica gabapentine en pregabaline), lokale analgesie (lidocaine 3-5%), en operatieve behandeling (gemodificeerde Woodruff-plastiek). In dit uitgebreide hoofdstuk door een gynaecoloog/seksuoloog en arts/seksuoloog, worden vooral ook de somatische aspecten erg belicht. Er wordt beschreven wat de vrouw en haar partner kunnen doen en niet moeten doen, en wat de dokter kan doen. De auteurs besluiten met ‘Een goede behandelstrategie geeft in 80-90% een bevredigend resultaat. Vooral de resterende 10-20% vragen onze extra aandacht’. Ik had graag wat meer gelezen over die laatste groep, omdat deze met name ook bij de seksuoloog terecht komt. In een appendix zijn een aantal minder vaak voorkomende vulvaire ziektebeelden opgenomen. Volgens een wat ander ‘format’ wordt hier steeds een korte bespreking gewijd aan elk ziektebeeld, voorafgegaan door onderzoek, therapie en beloop: acne inversa, angiokeratomen, bartholonitis, essentiële (dysestetische) vulvodynie, Fordyce spots, fysiologische paillomatosis, papuleuze kolpitis, verruceus carcinoom, vitiligo, vulvaire epidermiscysten, vulvaire manifestatie van M. Crohn, vulvaire ulcera bij M. Behçet, en vulvitis circum-


scripta plasmacellularis (vulvitis van Zoon). Ook hier weer casuïstiek, mooie foto’s en literatuur. Deze hoofdstukken zijn kort, maar vooral ook zeer de moeite waard door de zeer illustratieve foto’s. Voor mij was onder andere nieuw dat de behandeling van een cyste van Bartholin via een Word katheter de voorkeur heeft boven marsupalisatie en excisie. Het is goed dat van der Meijden, dermato-venereoloog en ter Harmsel, gynaecoloog, met dit boek de meest voorkomende vulvaire ziektebeelden in één boek bij elkaar hebben gebracht. Daarmee wordt recht gedaan aan de vulva als serieus te nemen orgaan binnen de gynaecologie en dermatologie. De lezer die het biopsychosociale model indachtig, op zoek gaat naar de meer psychosociale/seksuologische aspecten grijpt in dit boek mis. Hoewel er heel af en toe gewezen wordt op de psychologische en relationele aspecten, wordt in lang niet alle ‘take home messages’ geadviseerd om te verwijzen naar c.q samen te werken met een seksuoloog. Toch is dit boek absoluut een standaardwerk en mag niet ontbreken in de kast van iedere seksuoloog, die vrouwen met vulvodynie en dyspareunie behandelt. Ook voor psycholoog/seksuologen denk ik een leuk boek om te lezen en plaatjes te kijken. Marjo Ramakers, arts

Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (Red.) (2006). Seksuele gezondheid in Nederland 2006. Delft: Eburon (RNG-studies nr. 9), 259 pag., € 29,50. Ik vind dit een goed boek, met veel feiten, nuchter gepresenteerd en met veel stof tot nadenken. Doel was een up-todate overzicht te geven van seksualiteit in Nederland. De auteurs zaten met het probleem om een grote hoeveelheid gegevens, die onderling op allerlei manieren vergeleken en uitgesplitst kunnen worden, op een overzichtelijke en toegankelijke manier te ordenen. In 1991 hadden Sandfort en ik hetzelfde probleem met de toenmalige bevolkingsgegevens, bij het samenstellen van ‘Seksualiteit in Nederland’(Van Zessen & Sandfort, 1991); en nog verder terug in de tijd gold hetzelfde voor Kooy en zijn onderzoeksgroep (‘Sex in Nederland’; Kooy, 1969). Drie generaties van de bevolking, met andere sociale omstandigheden, processen en dus ook onderzoeksvragen. De seksuele revolutie in 1969, de opkomst van aids eind jaren 80, en nu dan met seksuele gezondheid als leidend begrip. De auteurs van ‘2006’ hebben gekozen voor korte thematische hoofdstukken. Ze komen snel ter zake en stellen de bevindingen centraal. De methodologische aspecten van het onderzoek worden summier gehouden en na enig oefenen zijn de tabellen en gegevens snel te lezen. Het is geen boek dat men lineair hoeft door te werken. De hoofdstukken lenen zich ervoor om apart bekeken te worden, al naar gelang de interesse van de lezer. In het decembernummer van het Tijdschrift voor Seksuologie worden de belangrijkste gegevens door de onderzoekers uitstekend samengevat (Vanwesenbeeck & Bakker, 2007). Voor een overzicht van de feitelijke bevindingen verwijs ik dan ook graag naar dat ver-

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

49

haal. De onderzoeksgroep bestaat uit 4.147 mannen en vrouwen, van 19 tot 70 jaar oud. Met een bestaand internetpanel als basis is een grote beginsteekproef getrokken, die vervolgens op getrapte wijze is aangevuld met het oog op een grotere representatie van de bevolking (op leeftijd, opleiding) en vervolgens op specifieke groepen (allochtonen, homoseksuelen). De onderzoekers realiseren zich de beperkingen van een internetsteekproef en hebben waar mogelijk correcties aangebracht, middels een non-respons onderzoek en weging van de uitkomsten. De steekproefomvang van ruim vierduizend is goed en geeft mogelijkheden ook minder frequent voorkomende gedragingen uit te splitsen naar sekse, leeftijd en dergelijke. De bereidheid om mee te werken is, ondanks de toegankelijke en discrete manier van onderzoeken via het net, met 28% toch heel mager. Niet dat de onderzoekers het met deze methode beter hadden kunnen doen, dalende respons is een algemeen probleem. Hun claim op representativiteit ten opzichte van de CBS-gegevens van de Nederlandse bevolking, betekent echter niet dat de groep representatief is op het gebied van seksualiteit. Voor elke drie respondenten die in het boek beschreven staan, zijn er zeven Nederlanders die er het hunne van denken. Het is wetenschappelijk prudent om dat bij het lezen van het boek steeds in het achterhoofd te houden. Lastig is dat wel, in de stortvloed van gegevens. Wat betekent het werkelijk als we lezen dat 5,4% van de mannen tussen de 19 en 34 jaar zichzelf een overmatig seksueel verlangen toedicht? Dit soort cijfers met decimalen, suggereert een precisie die correct is binnen de steekproef, maar natuurlijk niet zomaar te vertalen is naar de maatschappij. Ook het maken van historische of internationale vergelijkingen met andere onderzoeksgegevens is daardoor uitermate complex. Als men er met een streng wetenschappelijk oog naar kijkt, zijn juist de gegevens over die interessante, lastig te vinden respondenten (allochtone, en homoseksuele mannen en vrouwen) het meest wankel. Bijvoorbeeld de stevig geformuleerde conclusie van de auteurs dat lesbische seksualiteit is toegenomen ten opzichte van eerder peilingen is op basis van deze steekproeven dubieus. En dus ook dat dit ‘evidentie is voor de grotere plasticiteit van de vrouwelijke seksualiteit’. En toch vormen die feitelijke gegevens in de tabellen het grote kapitaal in dit boek. De verschillen tussen mannen en vrouwen, de verschillen naar leeftijd of afkomst zijn vaak intuïtief te snappen, en de cijfers geven substantie aan allerlei denkbeelden en discussies. Dat er, zoals we in 1991 ook al constateerden, bijvoorbeeld weinig wild seksueel gedrag is in Nederland is van groot belang in de discussie over ‘de seksualisering van de maatschappij’. Minister Plasterk en anderen zien dat als een vaststaand gegeven en impliceren dat een via de media en internet geseksualiseerde maatschappij leidt tot ander, ongezond seksueel gedrag. Daar blijkt toch heel weinig van terug te vinden. Dat was al zo in 1969, toen de onderzoekers hun boek schreven vanuit een zorgelijke kijk op de gevolgen van de seksuele revolutie – zedenverwildering heette dat toen nog. In 1991 constateerden we dat er in theorie weliswaar één miljoen Nederlanders risico liepen op HIV-infectie, maar konden we ook aan

50


tonen dat het seksuele risicogedrag, in de zin van veel partners, vreemdgaan of prostitutiebezoek, beperkt was. En nu blijkt weer dat de meeste mensen kiezen voor een monogame constructie. En als ze al met meerdere mensen hebben gevreeën in de voorafgaande periode is dat met de ambitie van een min of meer vaste, min of meer monogame relatie. De toegenomen beschikbaarheid van seksuele informatie, natuurlijk vooral via internet, leidt hier en daar wel tot beheersingsproblemen maar zeker niet tot meer seksueel gedrag binnen relaties. Ik vind het geruststellend dat dergelijke grote lijnen in de seksualiteit wel gevormd worden door maatschappelijke veranderingen, maar slechts langzaam en niet door gericht beleid. Voorbeelden van andere algemene bevindingen: mannen en vrouwen gaan in denken en doen meer op elkaar lijken, waarbij met name de vrouwen meer inhalen ten opzichte van vroeger. Of ze werkelijk seksueel actiever zijn of meer bereid tot open antwoorden is natuurlijk niet bekend. De trend is echter nadrukkelijk zichtbaar. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor andere verschillen die vanouds samenhangen met religiositeit, leeftijd, stad/platteland en afkomst. Allochtone Nederlanders, in het bijzonder de jonge mannen, vormen in opvattingen, beleving en beheersing een achterblijvende groep. Door onderzoeken naast elkaar te leggen (bijvoorbeeld de systematische vergelijking van de Jeugd en Seks onderzoeken) blijkt de brede trend echter toch een langzame liberalisering van opvattingen. De onderzoekers hebben, veel meer dan in de eerdere ‘Seks in Nederland’ studies, aandacht voor zorgbehoefte en zorggebruik. Die behoefte blijkt opvallend hoog – het gaat over zeker een miljoen, misschien wel anderhalf miljoen mensen met vragen en problemen op het gebied van relaties en seks. Tegelijkertijd lijkt het daadwerkelijke gebruik van professionele hulp toe te nemen, al is de aansluiting (natuurlijk) lang niet perfect. Weinig verhelderend is dat het boek is opgehangen aan het thema seksuele gezondheid. Dat begrip wordt breed neergezet, als zijnde niet alleen de afwezigheid van klachten maar ook als ruimte voor een positieve beleving. Toch gaat het boek voornamelijk over de negatieve aspecten van seks – dwang, overmatig verlangen, disfuncties, zorgbehoefte. Het begrip sexual health is hip, maar biedt hier geen meerwaarde. Voor de klinisch seksuoloog is het boek nuttig omdat het via cijfers aangeeft wat gewoon is. Ik merk zelf dat veel cliënten er baat bij hebben om objectieve gegevens te horen – over hoeveel mensen masturberen, hoeveel mannen en vrouwen wel eens seks op internet kijken, hoe vaak mensen vrijen per week, hoeveel mannen wel eens geen zin hebben. Die aloude ‘basics’ zijn voor ons gesneden koek, maar de onderliggende misvattingen over wat gewoon is, vormen binnen menig stel de kiem voor problemen. De hoop van de auteurs is dat deze studie de eerste meting vormt in een regelmatig terugkerende monitor van het seksuele leven. Als het lukt om een vaste systematiek aan te brengen, met betere vergelijkingsmogelijkheden over de tijd heen, zou dat fantastisch zijn. Net als bij de ‘Jeugd en Seks’ studies, ontstaat dan meer dan de som der delen en krijgt

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

men werkelijk zicht op trends. Bij het lezen van ‘Seksuele gezondheid in Nederland 2006’ kreeg ik zelf vooral behoefte aan een slimme meta-analyse van de bestaande onderzoeken over seksueel gedrag, problemen en zorg. De auteurs komen in hun slothoofdstuk met een traditionele oproep voor allerhande vervolgonderzoek. Er is echter al heel veel materiaal aanwezig, dat door tijd en geld gedwongen onvoldoende met andere bronnen in verband gebracht wordt. Dergelijke analyses zijn tijdrovend en kostbaar, en daardoor slecht subsidiabel, maar in termen van inzicht en kennis effectiever dan nieuwe gegevensverzameling. Gertjan van Zessen, psycholoog Literatuur Kooy, G.A. (Red.) (1969). Sex in Nederland. Utrecht: Het Spectrum. Vanwesenbeeck, I., & Bakker, F. (2007). Seksuele gezondheid bij volwassen Nederlanders. Tijdschrift voor Seksuologie, 31, 166-177. Zessen, G.J. van, & Sandfort, Th. (1991). Seksualiteit in Nederland: Seksueel gedrag, risico en preventie van aids. Amsterdam: Swets en Zeitlinger.

Liekens, G. (2007). Ons seksboek. Antwerpen: Standaard, 288 pag., € 19,95. Over de twee eerdere boeken van Goedele Liekens (Liekens, 2007; 2006) was ik enthousiast en over haar nieuwe boek ben ik dat weer. Ook in deze uitgave wordt op prikkelende wijze het geven van goede informatie gecombineerd met leuke, wetenschappelijk onderbouwde ‘weetjes’. Het boek kent een speelse vormgeving, met plaatjes, grapjes en oneliners. Er wordt geen pleidooi gehouden voor allerlei standjes (al staan ze er natuurlijk wel in) en er is veel aandacht voor andere manieren van seksueel of erotisch contact: orale seks, manuele seks, zoenen, speeltjes, massage en oosterse varianten. Het boek begint niet met seks, maar met een ‘boodschap’: praten met elkaar over seks wordt sterk gepromoot. Er wordt een vurig betoog gehouden voor het met elkaar spreken over hoe je seks ervaart en wat wensen en voorkeuren op seksueel gebied zijn. Dit kan de opwinding bij voorbaat al verhogen en misverstanden uit de weg helpen. Het boek is nadrukkelijk bedoeld voor koppels, die door toewijding de grootste garantie op fijne seks hebben. Dit past wel in het huidige tijdsbeeld van meer openheid over seksualiteit, gecombineerd met ideeën over wat normale en gezonde seks nu eigenlijk is. De discussies die er op dit moment zijn over seksuele beelden in de media gaan over hetzelfde onderwerp: seks is mooi, lekker en leuk, maar wel het fijnst en gezondst als dat binnen een monogame relatie plaatsvindt. Ik weet niet of Goedele daar doelbewust mee bezig is geweest, maar het is opvallend dat de boodschap zo aansluit. Jammer vind ik dat het lijkt alsof ‘casual sex’ altijd en overal afgekeurd dient te worden. Wat staat er in dit nieuwe boek van Goedele Liekens? Via een ‘ontdekkingstocht’ naar de geslachtsdelen bij hem en


haar neemt het boek zijn aanvang met ‘handwerk’ en ‘afknappers’. Vervolgens wordt er in gegaan op “wat wel of niet normaal is”. Hierbij komt natuurlijk Freud aan bod, maar ook wat te veel of te weinig zin in seks is en waar deze uitersten mee te maken kunnen hebben. Naadloos wordt overgegaan naar orale seks. Met namen als ‘De Gouden Likregels’ en ‘His Stairway To Heaven’ worden leuke en nuttige tips gegeven. Er lijken geen taboes te zijn; ook anilingus (of rimmen) wordt beschreven. Op dit punt aangekomen, kan Goedele niet meer om ‘de daad’ heen. In vijftien bladzijden beschrijft ze verschillende manieren en technieken om gemeenschap te hebben. Niet alleen tips voor mannen (om vooral niet alleen maar lang, hard en diep te gaan), maar ook tips voor vrouwen (bijvoorbeeld het trainen van de bekkenbodemspieren) maken dat je goed beslagen ten ijs komt. Vervolgens komen verschillende standjes aan bod, van de ‘basics’ (de missionarishouding) tot staand met bij alle opties verschillende mogelijkheden om te variëren. Leuk om eens uit te proberen! Veel aandacht voor het orgasme van hem en haar. Manieren om het te bereiken, uit te stellen, te verhevigen of tegelijk te beleven. Wel eens van de wesp gehoord? Interessant is dat Goedele faken afraadt. Voor haar is faken een teken dat je niet met elkaar in bed zou moeten liggen. Je helpt je partner er niet mee en jezelf al helemaal niet. Kun je niet eerlijk ten opzichte van elkaar zijn, dan “kun je er maar beter helemaal mee stoppen.” En als je dan gestopt bent, is naspel erg fijn. Sla het niet over! Mocht je inmiddels al jaren heerlijk vrijen, let op: sleur ligt op de loer! Het laatste deel van het boek (ruim 60 pag.) gaat over manieren om te variëren: speeltjes, locaties, tijd voor elkaar, fantasieën, sm, meerdere partners (vooral niet te enthousiast worden hierover is de boodschap!), erotica, tantra, tao en een seksdieet. Niet dat je dat nodig hebt, want met seks verbrand je veel calorieën - wordt nog even snel voorgerekend. Het boek is duidelijk anders dan de ‘gewone’ voorlichtings- of zelfhulpboeken. Eigenlijk past het in beide categorieën niet echt. Het vormt een geheel nieuwe categorie die voorlichting combineert met zelfhulpadviezen. Zelfhulpboeken zijn vaak meer gestructureerd, gaan meer in op psychologische factoren en zijn serieuzer van opzet. Ook voorlichtingsboeken zijn vaak serieus, zeker als ze voor volwassenen zijn bedoeld. Dit boek onderscheidt zich daar echt in door de vormgeving, opzet en het taalgebruik. Ik denk dat het publiek het ervaart als een ‘gezellig weetjes-boek voor op de koffietafel’, waar je makkelijk met vrienden over kunt praten en lachen. Toch is het niet zo dat het alleen maar bestaat uit ‘lacherige weetjes’. Goedele Liekens heeft wel degelijk vanuit haar professie geschreven en er worden ook regelmatig wetenschappelijke onderzoeken of seksuologische bronnen aangehaald. Het is duidelijk dat de achtergrond van de schrijfster serieus en wetenschappelijk is. Vanuit mijn blik als seksuoloog-hulpverlener denk ik dat het zeker geschikt kan zijn voor cliënten. Ik denk dan vooral aan de categorie cliënten die met problemen van verschil in verlangen en sleur kampen. Voor deze doelgroep kan op een luchtige manier het onderwerp van wensen en verlangens besproken worden. Het gesprek hierover komt immers bij veel paren niet op gang. Een dergelijk boekje kan dan wel

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

51

een luchtige ingang zijn. Het lijkt mij wel van belang dat paren dan de boodschap meekrijgen dat ze niet alles wat genoemd wordt in praktijk hoeven te brengen. Ook staan er tips en adviezen in die bij orgasmeproblemen van pas zouden kunnen komen. Maar het boek is meer gericht op hoe leuk samen te vrijen in het algemeen. De andere titels (‘Het vaginaboek’ en ‘Haar penisboek’) zijn dan iets meer geschikt. Concluderend: het is een leuk, uitgebreid en gevarieerd boek, zelfs de geschiedenis van seksualiteit en seksuologie (van de holenmens, via de Grieken tot onze eigen Theodoor Hendrik van de Velde) komt nog even aan bod. Wat wel duidelijk wordt - soms openlijk, soms meer tussen de regels door - is dat de partnerrelatie gezien wordt als de plek waar je je seksleven het beste kunt ontwikkelen en waar seks thuishoort. Het is zeker geen boek voor one-night stands. Ik heb twee kleine kanttekening: homoseksuele stellen worden niet aangesproken - jammer: een gemiste kans. En het Vlaams taalgebruik viel mij hier wat meer op dan in de andere boeken. Niet storend (ik ben zeer bekend met België), maar soms moest ik wel even denken ‘wat wordt er bedoeld’. Zelfs nog wat hersengymnastiek dus. Hester Pastoor, psycholoog Literatuur Liekens, G. (2006). Haar penisboek. Antwerpen: Standaard Liekens, G. (2007). Het vaginaboek. Antwerpen: Standaard.

Indyk, D. (2006). The geometry of care. Linking resources, research, and community to reduce degrees of seperation between HIV treatment and prevention. New York: Haworth, 260 pag., US$ 19,95. In Nederland is de laatste jaren een ontwikkeling gaande om zorg en preventie op seksualiteitsgebied weer nader tot elkaar te brengen. In het verleden was de Rutgers Stichting een belangrijke speler op dit terrein en lagen zorg en preventie bijna vanzelfsprekend in elkaars verlengde. Door de sanering van de Rutgershuizen is veel van deze deskundigheid verloren gegaan. Op dit moment wordt de seksualiteitshulpverlening - helaas wel alleen die aan jongeren - opnieuw vormgegeven door een aantal GGD’en. Deze zijn ook verantwoordelijk voor collectieve preventie op dit terrein. Vanuit dit gegeven was ik erg benieuwd naar dit boek van Indyk, waarin zij en haar collega’s laten zien hoe zij de aansluiting tussen hiv-zorg en -preventie verbeteren. Het eerste deel van het boek geeft de theoretische rationale en methoden van een programma, waarbinnen geprobeerd wordt de expertise van alle betrokkenen bij hiv-zorg optimaal te gebruiken. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat kennis niet door wetenschappers wordt gemonopoliseerd, maar dat iedereen vanuit een andere insteek relevante kennis heeft en produceert. Het gaat dan naast wetenschappers om artsen, ‘community workers’, maar vooral ook om de patiënten zelf. De projecten binnen dit programma doen dan ook allemaal hun best om patiënten een stem te geven in de organisatie van de zorg die zij ontvangen. Kennis-

52


disseminatie vindt dus niet plaats van boven (wetenschap) naar beneden (uitvoerende hulpverleners en uiteindelijk de patiënten), maar wordt ontwikkeld in een netwerk, waarin iedereen zijn of haar plaats heeft. In het tweede deel van het boek worden voorbeelden van initiatieven beschreven die ondersteuning bieden aan hiv-positieven om therapietrouw te verbeteren. Risicoreductie, zowel voor de patiënt zelf als voor zijn of haar omgeving, staat centraal. Wat we verstaan onder risico is flink veranderd onder invloed van de combinatietherapieën. Doordat hiv een chronische aandoening is geworden, waarbij de kwaliteit van leven enorm is verbeterd, is ook het seksleven van hiv-positieven veranderd. Waarbij het in het verleden vooral ging om risicogedrag in het verleden, is tegenwoordig ook toekomstig risicogedrag veel meer in beeld. Buitengewoon interessant vond ik het artikel over de behandeling van kinderen met hiv, iets waar ik weinig van wist. Het artikel beschrijft vanuit een ontwikkelingsperspectief over de impact van hiv op de jonge patiënt en zijn/haar omgeving. Het artikel betoogt dat het belangrijk is om het hele gezin bij de behandeling te betrekken. Het boek is tegelijk gepubliceerd als themanummer van het tijdschrift Social Work in Health Care. Ik heb al eens eerder twee boeken gerecenseerd die tegelijk als themanummer waren uitgebracht, beide ook uitgegeven bij Haworth (Picavet, 2003). Ik was daar erg negatief over. De positieve punten die ik over deze boeken noemde waren de ‘community benadering’ en de moeite die werd gedaan om de meest kwetsbare groepen met hiv te bereiken. Deze zelfde punten gelden ook voor het boek van Indyk. Het werk doet een poging ‘community workers’ en patiënten zelf meer stem te geven in de zorg en behandeling van hiv-positieven. Verder vind ik het aanbevelenswaard dat Indyk en haar collega’s hun best doen ook een theoretische onderbouwing van hun benadering te geven. Toch ben ik niet echt te spreken over het eerste deel van het boek. De pleidooien om verbindingen tussen verschillende betrokkenen bij de zorg voor hiv-positieven te verbeteren en patiënten zelf meer invloed te geven in de manier waarop die zorg wordt georganiseerd zijn sterk en ongetwijfeld goedbedoeld. Deze pleidooien vind ik echter meer retorisch van aard en minder onderbouwd met onderzoek en theorie dan ik zou willen. Dit heeft als gevolg dat de in ieder artikel herhaalde roep om meer integratie bij mij eerder weerstand oproept dan instemming. Ook vind ik dat de artikelen die concrete initiatieven beschrijven te veel aan de oppervlakte blijven. Wat wordt er nou precies gedaan en waarom? Deze vragen worden onvoldoende beantwoord, waardoor de link naar de theorie soms gemist wordt. Tot slot vind ik de benadering soms wel erg open. Links worden niet alleen gezocht met andere aanbieders van hiv-zorg, maar ook met andere medische problemen zoals drugsgebruik, tuberculose en borstkanker. Natuurlijk kan het zinvol zijn om bij patiënten uit moeilijk bereikbare groepen ook andere problemen dan hiv aan de orde te stellen, maar er zit ook een risico in van verwatering van je inzet op het terrein van hivpreventie.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Het tweede deel vind ik interessanter, omdat therapietrouw een onderwerp is waarbij per definitie de dokter niet alle wijsheid in pacht heeft. De behoeften van de patiënt zelf zijn hierbij minstens zo belangrijk als de medische kennis dat het nodig is om je strikt te houden aan het ‘pilregime’. De enige kanttekening die ik hierbij zou willen plaatsen is dat dit misschien niet een heel vernieuwend inzicht is. Het sluit goed aan bij recente discussies ten aanzien van therapietrouw. Daarnaast heb ik nog een opmerking over het boek als geheel. Ondanks dat Indyk als coauteur betrokken is bij bijna alle artikelen, blijft het boek niet meer dan een serie artikelen. Er wordt weliswaar regelmatig over en weer verwezen, maar ik mis afstemming tussen de artikelen. De zorg, behandeling en preventie van hiv/aids is in Nederland van hoog niveau. Het systeem van behandelend artsen, verpleegkundig hiv-consulenten en ondersteuning door maatschappelijk werk en psychosociale hulpverlening werkt over het algemeen goed. Ook in Nederland zijn echter groepen die minder goed bereikt worden door zorg en preventie. Misschien het meest schrijnend is de situatie waarin hiv-positieve illegale vrouwen zich bevinden (Picavet, 2006). Juist bij dergelijke groepen is goede ketenzorg, gerichte ondersteuning op diverse terreinen en een oor voor de behoeften van de patiënten zelf onontbeerlijk. Deze elementen samen vormen de ‘geometrie van de zorg’, zoals Indyk het noemt. Charles Picavet, psycholoog Picavet, Ch. (2003). Evaluating HIV/AIDS treatment programs, & The next generation of AIDS patients[Recensie]. Tijdschrift voor Seksuologie, 27, 47-48. Picavet, Ch. (2006). Is The Netherlands keeping the promise? The civil society evaluation of the UNGASS commitments. Amsterdam: Soa Aids Nederland.


○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Seksuologische Tijdschriften

Archives of Sexual Behavior, 2008, 37, (1)

American Journal of Sexuality Education, 2007, 2, (4)

Special issue: Biological research on sex dimorphicbehavior and sexual orientation

From the editors

B. Taverner, & E. Schroeder ................................................. 1 Ethical considerations in the use of sexually explicit visuals as an instructional methodology in college sexuality courses

C. Rhoades ............................................................................ 5 Sexuality education among latinas: Experiences, preferences, attitudes and risk behavior

L. Rojas-Guyler, & K.A. King ............................................. 25 Integrating the perspective of vulnerable heterosexualle adolescents to prevent premature paternity and sexually transmitted infection

H. Manseau, M. Blais, K. Engler, & M.A. Bosse ................ 43 Beliefs versus lived experience: Gender differences in catholic college students’ attitudes concerning premarital sex and contraception

M.J. Maher, L.M. Sever, & S. Pichler ................................. 67 The cheat-o-meter: Talking about what it means to “be faithful.”

J. Curtis, & K. Coffey .......................................................... 89

53

K.J. Zucker ........................................................................... 1 Aggressive and mating behaviors in two types of sex reversed mice: Xy females and xx males

A. Canastar, S.C. Maxson, & C.E. Bishop ............................ 2 Intrauterine position effects on anogenital distance and digit ratio in male and female mice

P.L. Hurd, A.A. Bailey, P.A. Gongal, R.H. Yan, J.J. Greer, & P.S. Pagliardini ................................................................. 9 Castration differentially affects spatial working and reference memory in male rats

M.D. Spritzer, M. Gill, A. Weinberg, & L.A. M. Galea ....... 19 The brain as the engine of sex differences in the organization of movement in rats

E.F. Field, & S.M. Pellis ...................................................... 30 Motherhood induces andintains behavioral and neural plasticity across the lifespan in the rat

C.H. Kinsley, M. Bardi, K. Karelina, B. Rima, L. Christon, J. Friedenberg, & G. Griffin ................................................ 43 Through evolution’s eyes: Extractingte preferences by linking visual attention to adaptive design

D.B. Krupp ......................................................................... 57 Social perception of facial resemblance in humans

Archives of Sexual Behavior, 2007, 36, (6)

L.M. DeBruine, B.C. Jones, A.C. Little, & D.I. Perrett ....... 64 Effects of menstrual cycle phase on face preferences

A penis-shortening device described by the 13th century poet Rumi

C. W. Moeliker .................................................................. 767 Perceived risks and benefits of sex work among transgender women of color in San Francisco

L.A. Sausa, J. Keatley, & D. Operario .............................. 768 Latino men’s sexual behavior with transgender persons

W. Bockting, M. Miner, & B.R. Simon Rosser ................... 778 Effects of visual erotic stimulation on vibrotactile detection thresholds in men

C. Jiao, P.K. Knight, P. Weerakoon, & A.B. Turman 787 Ambivalent affect and sexual response: The impact of cooccurring positive and negative emotions on subjective and physiological sexual responses to erotic stimuli

Z.D. Peterson, & E. Janssen ............................................. 793 Body concerns in and out of the bedroom: Implications for sexual pleasure and problems

D.T. Sanchez, & A.K. Kiefer ............................................. 808 Biological, familial, and peer influences on dating in early adolescence

L.J. Friedlander, J. A. Connolly, D.J. Pepler, & W.M. Craig ................................................................... 821 Predictors of genital pain in young women

M. A. Farmer, & C.M. Meston .......................................... 831 Sexual pleasure and condom use

M.E. Randolph, S.D. Pinkerton, L.M. Bogart, H. Cecil, & P.R. Abramson ............................................................ 844 Variations in condom use by locale: A comparison of mobile Chinese female sex workers in hong kong and inland China

J.T. F. Lau, H.Y. Tsui, & P. Y. Ho ....................................... 849 Older-sibling and younger-sibling sex ratios in frisch and hviid’s (2006) national cohort study of two million Danes

R. Blanchard ................................................................... 860 Reply to Blanchard’s (2007) “Older-sibling and youngersibling sex ratios in frisch and hviid’s (2006) national cohort study of two million danes”

M. Frisch, & A. Hviid ....................................................... 864

B.C. Jones, L.M. DeBruine, D.I. Perrett, A.C. Little, D.R. Feinberg, & M.J. Law Smith ...................................... 78 Sexual orientation in women with classical or non-classical congenital adrenal hyperplasia as a function of degree of prenatal androgen excess

H.F.L. Meyer-Bahlburg, C. Dolezal, S.W. Baker & R.I. New .......................................................................... 85 Spatial ability and prenatal androgens: Meta-analyses of congenital adrenal hyperplasia and digit ratio (2d:4d) studies

D.A. Puts, M.A. McDaniel, C.L. Jordan, & S. Breedlove . 100 Genetic and environmental influences on 2d:4d finger length ratios: A study of monozygotic and dizygoticle and female twins

K.L. Gobrogge, S. Breedlove, & K.L. Klump .................... 112 Hand asymmetry in heterosexual and homosexual men and women: Relationship to 2d:4d digit ratios and other sexually dimorphic anatomical traits

J. T. Martin, D.A. Puts, & S. Breedlove ............................ 119 On the relation between 2d: 4d and sex-dimorphic personality traits

E. Hampson, C.L. Ellis, & C.M. Tenk .............................. 133 Eye color, hair color, blood type, and the rhesus factor: Exploring possible genetic links to sexual orientation

L. Ellis, C. Ficek, D. Burke, & S. Das .............................. 145 Fluctuating asymmetry and sexual orientation in men and women

S.S. Miller, H.L. Hoffmann, & B.S. Mustanski ................. 150 Sexual orientation and fluctuating asymmetry in men and women

P.A. Hall, & C.M. Schaeff .................................................. 158 Neurodevelopmental correlates of paraphilic sexual interests in men

Q. Rahman, & D.J. Symeonides ...................................... 166 Sex differences and sexual orientation differences in personality: Findings from the BBC internet survey

R.A. Lippa ......................................................................... 173 The queen’s English: An alternative, biosocial hypothesis for the distinctive features of “gay speech”

D. Rendall, P.L. Vasey, & J. McKenzie .............................. 188

54


○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Culture, Health & Sexuality, 2008, 10, (1)

Ethical problems with bioidentical hormone therapy

An investigation of douching practices in the botánicas of the Bronx

The effects of dopamine receptor agonists on BKCa channels and signal transduction mechanism in corpus cavernosal smooth muscle cells

M. Anderson, D. Mckee, J. Yukes, A. Alvarez, & A. Karasz . 1 Secrecy, disclosure and accidental discovery: Perspectives of diaphragm users in Mombasa, Kenya

J. Okal, J. Stadler, W. Ombidi, I. Jao, S. Luchters, M. Temmerman, & M. Chersich ......................................... 13 The limits of behaviour change theory: Condom use and contexts of HIV risk in the Kolkata sex industry

C. Evans, & H. Lambert ..................................................... 27 HIV risk among long-haul truckers in the USA

B. Lichtenstein, E. Hook, D. Grimley, J. ST. Lawrence, & L. Bachmann ................................................................... 43 Operationalising ‘sexual orientation’ in routine data collection and equality monitoring in the UK

P. Aspinall, & L. Mitton ....................................................... 57 From closet to heterotopia: A conceptual exploration of disclosure and ‘passing’ among heterosexuals living with HIV

A. Persson, & W. Richards ................................................. 73 Marriage is not a safe place: Heterosexual marriage and HIV-related vulnerability in Indonesia

N. Jacubowski ..................................................................... 87

M.S. Rosenthal .................................................................... 45

D.H. Han, M.R. Chae, I. So, J.K. Park, & S.W. Lee ........... 53 Effect of sildenafil administration on penile hypoxia induced by cavernous neurotomy in the rat

L. Vignozzi, A. Morelli, S. Filippi, G.B. Vannelli, S. Mungai, V. Boddi, G. Forti, & M. Maggi ........................................... 60 Association between the insertion/deletion polymorphism of the angiotensin-converting enzyme gene and erectile dysfunction in patients with metabolic syndrome

E. Bzo, S.I. Gamidov, M. Nmedov, & V.V. Iremashvili ........ 68 The effects of testosterone deficiency on the structural integrity of the penile dorsal nerve in the rat

A. Armagan, K. Hatsushi, & P. Toselli ................................ 73 Computational models for detection of endocrinopathy in subfertile males

C.R. Powell, R.A. Desai, A. Akhlouf, M. Sigman, J.P. Jarow, L.S. Ross, & C.S. Niederberger ........................ 79 The prevalence and clinical relevance of sexual dysfunction in women and men with chronic heart failure

E.R Schwarz, V. Kapur, S. Bionat, S. Rastogi, R. Gupta, & S. Rosanio ....................................................................... 85

Culture, Health & Sexuality, 2008, 10, (2)

Erectile dysfunction prospectively associated with cardiovascular disease in the Dutch general population: Results from the Krimpen Study

Exploring the internet’s role in sexual compulsivity and out of control sexual thoughts/behaviour: A qualitative study of gay and bisexual men in New York City

Is the metabolic syndrome a risk factor for female sexual dysfunction in sexually active women?

C. Grov, A. Bamonte, A. Fuentes, J. Parsons, D. Bimbi, & J. Morgenstern .............................................................. 107 Surveying sexual orientation: Asking difficult questions and providing useful answers

K. Purdam, A. Wilson, R. Afkhami, & W. Olsen ............... 127 Is tobacco a gay issue? Interviews with leaders of the lesbian, gay, bisexual and transgender community

N. Offen, E. Smith, & R. Malone ....................................... 143 Motherhood in sub-Saharan Africa: The social consequences of infertility in an urban population in northern Tanzania

M. Hollos, & U. Larsen .................................................... 159 Hidden love: Sexual ideologies and relationship ideals among rural South African adolescents in the context of HIV/AIDS

A. Harrison ....................................................................... 175 Rwandan female genital modification: Elongation of the labia minora and the use of local botanical species

M. Koster, & L. Leimar Price ........................................... 191 Perceptions of anal sex in rural South Africa

C. Ndinda, C. Chimbwete, N. McGrath, & R. Pool .......... 205 International Journal of Impotence Research, 2007, 20, (1) A survey of commonalities relevant to function and dysfunction in pelvic and sexual organs

A.F. Brading, J.P.W.Heaton, & H. Hashitani ........................ 1 Physiological regulation of penile arteries and veins

D. Prieto ............................................................................. 17 Rationale for phosphodiesterase 5 inhibitor use post-radical prostatectomy: Experimental and clinical review

A. Rambhatla, I. Kovanecz, M. Ferrini, N.F. Gonzalez-Cadavid, & J. Rajfer ................................... 30 Assessment of sexual function/dysfunction via patient reported outcomes

L.R. DeRogatis .................................................................... 35

B.W.V. Schouten, A.M. Bohnen, J.L.H.R. Bosch, R.M.D. Bernsen, J.W. Deckers, G.R. Dohle, & S. Thomas . 92 A. Ponholzer, C. Temml, M. Rauchenwald, M. Marszalek, & S. Madersbacher ........................................................... 100 Influence of PDE5 inhibitor on MRI measurement of clitoral volume response in women with FSAD: A feasibility study of a potential technique for evaluating drug response

C.C. Yang, Y.Y. Cao, Q.Y. Guan, J.R. Heiman, S.W. Kuffel, B.T. Peterson, & K. Ravilla ............................................... 105 Management of penile fractures complicated by urethral rupture

A. Derouiche, K. Belhaj, H. Hentati, G. Hafsia, M.R.B. Slama, & M. Chebil ............................................... 111 Journal of Sexual Medicine, 2008, 5, (1) Sexual dysfunction: Looking beyond the obvious

I. Goldstein .......................................................................... 1 Vulvodynia (CME)

A.T. Goldstein, & L. Burrows .............................................. 5 Current literature review

N.N. Kim, A.H. Clayton, M.L. Krychman, & H. Porst ...... 16 Is physical examination required before prescribing hormones to patients with gender dysphoria?

Y. Vardi, K.R. Wylie, C. Moser, P. Assalian, J. Dean, & H. Asscheman ................................................................ 21 Minimally invasive infrapubic inflatable penile implant

P.E. Perito ........................................................................... 27 Review of the empirical evidence for a theoretical model to understand the sexual problems of women with a history of csa

A. Rellini .............................................................................. 31 Frequency and focus of sexual history taking in patients: A pilot study conducted among swiss general practitioners and urologists

G. Platano, J. Margraf, J. Alder, & J. Bitzer ....................... 47


Male erectile dysfunction: Its prevalence in western Australia and associated sociodemographic factors

K.-K. Chew , B. Stuckey A. Bremnerc, C. Earlec, & K. Jamrozik ................................................................... 60 Prevalence of sexual problems and its association with social, psychological and physical factors among men in alaysian population: A cross-sectional study

K.F. Quek, A.A. Sallam, C.H. NgcHons, & C.B. Chua ...... 70 Expression of aquaporin water channels in rat vagina: Potential role in vaginal lubrication

K. Park, H.J. Han, S.W. Kim, S. Il Jung, S.-O. Kim, H.-S. Lee, M.N. Lee, & K. Ahn, ......................................... 77 Evaluation of the psychometric properties of the Life Satisfaction Checklist as a screening tool for erectile dysfunction

I. Moncada, C. Fernández Micheltorena, E. Martínez-Sánchez, & J.R. Gutiérrez .............................. 83 Confirmatory factor analysis of the german version of the International Index of Erectile Function (IIEF): A comparison of four models

L. Kriston, C. Günzler, A. Harms, & M. Berner ................ 92 Unconscious classical conditioning of sexual arousal: Evidence for the conditioning of female genital arousal to subliminally presented sexual stimuli

S. Both, M. Spiering, E. Laan, S. Belcomec, B. van den Heuvel, & W. Everaerd .................................. 100 Acute effects of nicotine on physiological and subjective sexual arousal in nonsmoking men: A randomized, doubleblind, placebo-controlled trial

C.B. Harte, & C.M. Meston .............................................. 110 Male gender identity in an xx individual with congenital adrenal hyperplasia

J.C. Jorge, C. Echeverri, Y. Medina, & P. Acevedo ........... 122 Comparison of the effects of hormone therapy regimens, oral and vaginal estradiol, estradiol + drospirenone and tibolone, on sexual function in healthy postmenopausal women

F. Çayan, U. Dilek, Ö. Pata, & S. Dilek ........................... 132 Female sexual dysfunction in urogenital prolapse surgery: Colposacropexy vs. hysterocolposacropexy

A. Zucchi, E. Costantini, L. Mearini, F. Fioretti, V. Bini, & M. Porena .................................................................... 139 What kind of erotic film clips should we use in female sex research? An exploratory study

T.L. Woodard, K. Collins, M. Perez, R. Balon,M.E.. Tancer, M. Kruger, S. Moffat, & M.P. Diamond ............................ 146 Does mode of delivery affect sexual functioning of the man partner?

S. Gungor, I. Baser, T. Ceyhan, E. Karasahin, & S. Kilic . 155 Sexual dysfunction prior to first drug use among former drug addicts and its possible causal meaning on drug addiction: Preliminary results

G. La Pera, A. Carderi, Z. Marianantoni, F. Peris, B. Lentini, F. Taggi ............................................................................. 164 Posttraumatic nonischemic priapism treated with autologous blood clot embolization

F. Numan, M. Cantasdemir, M. Ozbayrak, O. Sanli, A. Kadioglu, A. Hasanefendioglu, & A. Bas ..................... 173 The use of intralesional clostridial collagenase injection therapy for Peyronie’s disease: A prospective, singlecenter, non-placebo-controlled study

G.H. Jordan ...................................................................... 180 Tramadol HCL has promise in on-demand use to treat premature ejaculation

E.A. Salem, S.K. Wilson, N.K. Bissada, J.R. Delk. W.J. Hellstrom, & M.A. Cleves ........................................ 188 Medical treatment of retrograde ejaculation in diabetic patients: A hope for spontaneous pregnancy

M. Arafa, & O. El Tabie .................................................... 194

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

55

Urologist practice patterns in the management of premature ejaculation: A nationwide survey

A. Shindel, C. Nelson, & S. Brandes ................................. 199 Role of postcircumcision mucosal cuff length in lifelong premature ejaculation: A pilot study

S.R. Hosseini,R.H. Khazaeli, & D. Atharikia ................... 206 Male to female gender reassignment: Modified surgical technique for creating the neoclitoris and mons veneris

M. Soli, E. Brunocilla, A. Bertaccini, F. Palmieri, B. Barbieri, & G. Mortorana ................................................................ 210 The birth of sexual medicine: Paolonte Mantgazza as pioneer of sexual medicine in the 19th century

V. Sigusch .......................................................................... 217 Psychiatric illness presenting with a sexual complaint andnagement by psychotropic medications: A case report

M. Krychman, J. Carter, & A. Amsterdam ....................... 223 Persistent sexual dysfunction after discontinuation of selective serotonin reuptake inhibitors

A. Csoka, A. Bahrick, & O.-P. Mehtonen .......................... 227 Plexiform neurofibroma of the penis associated with erectile dysfunction due to arterial steeling

G. Garaffa, C. Bettocchi, N. Christopher, & D. Ralph ...... 234 Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency: An etiology for idiopathic priapism?

A.L. Burnett, & T.J. Bivalacqua ........................................ 237 Low sex hormone-binding globulin and testosterone levels in association with erectile dysfunction among human immunodeficiency virus-infected men receiving testosterone and oxandrolone

P. Wasserman, S. Segal-Maurer, & D. Rubin ................... 241 Post-prostatectomy orgasmic response

M.A. Perelman .................................................................. 248 Correcting penoscrotal web with the v-y advancement technique

S.-J. Chang, S.-P. Liu, & J.-T. Hsieh ................................. 249 Journal of Sexual Medicine, 2008, 5, (2) The vermin that help us

J. Pfaus ............................................................................. 253 Current literature review

M.A. Adams, L.A. Brotto, & C.G. McMahon .................... 257 Erection of the human penis and its morphological and vascular basis by Guiseppe Conti

S. Glina, R.W. Lewis, W.D. Steers, & T.F. Lue .................. 262 The use of gene transfer technology to study the pathophysiology of erectile dysfunction

T.J. Bivalacqua, & T.D. Strong ......................................... 268 The vulvar dermatoses

L.J. Burrows, H.A. Shaw, & A.T. Goldstein ...................... 276 Transient acute neurologic sequelae of sexual activity: Headache and amnesia

A.J. Larner ........................................................................ 284 The epidemiology of sexual dysfunctions

L.R. DeRogatis, & A.L. Burnett ........................................ 289 The frequency of sexual intercourse reported by women: A review of community-based studies and factors limiting their conclusions

A. Schneidewind-Skibbe, R.D. Hayes, P.E. Koochaki, J. Meyer, & L. Dennerstein ............................................... 301 Effect of hemin and carbon monoxide releasing molecule (corm-3) on cgmp in rat penile tissue

M. T. Abdel Aziz, M.F. El-Asmar, T. Mostafa, H. Atta, H.H. Fouad, N.K. Roshdy, L.A. Rashed, E.A. Obaia, D.A. Sabry, A.T. Abdel Aziz, G. Drummond, & R. Olszanecki ................................................................ 336

56


Pharmacological and functional characterization of novel ep and dp receptor agonists: Dp1 receptor mediates penile erection in multiple species

N. Brugger, N.N. Kim, G.L. Araldi, A.M. Traish, & S.S.S. Palmer ................................................................ 344 Validation of the Ffemale Sexual Distress Scale-Revised for assessing distress in women with hypoactive sexual desire disorder

L. DeRogatis, A. Clayton, D. Lewis-D’Agostino, G. Wunderlich, & Y. Fu ...................................................... 357 Evaluating the sexual experience in men: Validation of the Sexual Experience Questionnaire

J.P. Mulhall, R. King , M. Kirby, K. Hvidsten, T. Symonds, A.G. Bushmakin, & J.C. Cappelleri ................................. 365 Vaginal vasomotion: Its appearance, measurement, and usefulness in assessing the mechanisms of vasodilatation

R.J. Levine, & K. Wylie .................................................... 377 Female sexual function evaluation of the Tension-Free Vaginal Tape (TVT) and Transobturator Suburethral Tape (TOT) incontinence surgery: Results of a prospective study

G. Pace, & C. Vicentini ...................................................... 387 Improvement in sexual functioning in patients with interstitial cystitis/painful bladder syndrome

J.C. Nickel, C.L. Parsons, J. Forrest, D. Kaufman, R.T. Evans, A. Chen, G. Wan, & X. Xiao ........................... 394 Female sexual function after surgery for stress urinary incontinence: Transobturator suburethral tape vs. tensionfree vaginal tape obturator

H. W. Elzevier, H. Putter, K.P.J. Delaere, P.L. Venema, A.A.B. Lycklama à Nijeholt, & R.C.M. Pelger .................. 400 Premenopausal women with sexual dysfunction: The need for a bladder function history

A. Mehta, & G. Bachmann ................................................ 407 Sonography of the clitoris

O. Buisson, P. Foldes, & B.-J. Paniel ................................ 413 Psychosexual characteristics of vestibulodynia couples: Partner solicitousness and hostility are associated with pain

M. Desrosiers, S. Bergeron, S. Meana, B. Leclerc, Y.M. Binik, & S. Khalifé ............................................................ 418 Baseline prevalence of erectile dysfunction in a prostate cancer screening population

J. Walz, P. Perrotte, N. Suardi, G. Hutterer, C. Jeldres, F. Bénard, L. .Valiquette, M. Graefen, F. Montorsi, & P.I. Karakiewicz ............................................................ 428 Effects of written informationterial on help-seeking behavior in patients with erectile dysfunction: A longitudinal study

M.M. Berner, C. Leiber, L. Kriston, V. Stodden, & C. Günzler .................................................................... 436 How urologists manage erectile dysfunction after radical prostatectomy: A national survey (REPAIR) by the French Urological Association

F. Giuliano, E. Amar, D. Chevallier, O. Montaigne, J.-M. Joubert, E. Chartier-Kastler .................................... 448 Association between psychiatric symptoms and erectile dysfunction

G. Corona, V. Ricca, E. Bandini, E. Manucci, L. Petrone, A.D. Fisher, F. Lotti, G. Balercia, C. Faravelli, G. Forti, & M. Maggi ...................................................................... 458 Giving patients with erectile dysfunction the opportunity to try all three available phosphodiesterase type 5 inhibitors contributes to better long-term treatment compliance

C. Ljunggren, H. Hedelin, K. Salomonsson, & P. Ströberg .................................................................... 469

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Return of nocturnal erections and erectile function after bilateral nerve-sparing radical prostatectomy in men treated nightly with sildenafil citrate: Subanalysis of a longitudinal randomized double-blind placebo-controlled trial

A. R. McCullough, L.A. Levine, & H. Padma-Nathan ...... 476 Premature ejaculation in infertile couples: Prevalence and correlates

A.W. Shindel, C.J. Nelson, C.K. Naughton, & J.P. Mulhall ................................................................... 485 Geometric mean IELT and premature ejaculation: Appropriate statistics to avoid overestimation of treatment efficacy

M.D. Waldinger, A.H. Zwinderman, B. Olivier, & D.H. Schweitzer ............................................................ 492 Glans reconfiguration fornagement of glanular mutilation

O. Shaeer, A. El-Sebaie, A. Sherif, A. El-Sadat, & A. Shaeer ....................................................................... 500 Pelvic congestion syndrome presenting as persistent genital arousal: A case report

C. Thorne, & B. Stuckey ................................................... 504 Sex Roles, 2007, 57, (11-12) The interpersonal power of feminism: Is feminism good for romantic relationships?

L.A. Rudman, & J.E. Phelan ............................................. 787 Gender-role attitudes and earnings: A multinational study of marrried women and men

L.T. Stickney, & A.M. Konrad ........................................... 801 Cultural and gender differences in gender-role beliefs, sharing household task and child-care responsibilities, and well-being among immigrants andjority members in the netherlands

F.J.R. van de Vijver ........................................................... 813 Generational differences in gender attitudes between parents and grown offspring

K.E. Cichy, E.S. Lefkowitz, & K.L. Fingerman ................. 825 Midlife women’s physical activity goals: Sociocultural influences and effects on behavioral regulation

M.L. Segar, J.S. Eccles, S.C. Peck, & C.R. Richardson .... 837 Video game characters and the socialization of gender roles: Young people’s perceptions mirror sexist media depictions

K.E. Dill, & K.P. Thill ....................................................... 851 Gender differences in campaignterials and politicians’ professional orientation: The case of a Hong Kong election

F.L.F. Lee ........................................................................... 865 A qualitative study of the recruiting of men and women for sales positions in Turkey

M. Pinar, Z. Eser, & J.R. Hardin ...................................... 879 Ambivalent sexism, belief in a just world, and empathy as predictors of turkish students’ attitudes toward rape victims

N. Sakalli-Ugurlu, Z.S. Yalçin, & P. Glick ........................ 889 Exploring gender effects in a mobile advertising context: On the evaluation of trust, attitudes, and recall

S. Okazaki ........................................................................ 897 Contesting and ma intaining hegemonic masculinities: Gay Asian American men in mate selection

VV.C. Phua ........................................................................ 909 Attitudes toward gay men and lesbians among heterosexual male and female student-athletes

E.A. Roper, & E. Halloran ................................................ 919 Sex Roles, 2008, 58, (1-2) Publishing qualitative research in Sex Roles

I. Hanson Frieze ................................................................... 1


Gender and sex diversity in sport organizations: Introduction to a special issue

G.B. Cunningham, & M. Sagas ............................................. 3 Situating work–family negotiations within a life course perspective: Insights on the gendered experiences of NCAA division I head coaching mothers

J.E. Bruening, & M.A. Dixon .............................................. 10 Standards and separatism: The discursive construction of gender in English soccer coach education

B. Fielding-Lloyd, & L.J. Meân .......................................... 24 Perspectives of women college athletes on sport and gender

S.R. Ross, & K.J. Shinew .................................................... 40 Gender equity for athletes: Multiple understandings of an organizational value

L. Hoeber ............................................................................ 58 Similarity on sports sidelines:How mentor–protégé sex similarity affects mentoring

D.R. Avery, S. Tonidandel, & M.G. Phillips ......................... 72 Doing and undoing gender in sport governance

I. Claringbould, & A. Knoppers ......................................... 81 Gendered managerial discourses in sport organizations: Multiplicity and complexity

A. Knoppers, & A. Anthonissen .......................................... 93 “Being masculine is not about who you sleep with...: ”Heterosexual athletes contesting masculinity and the onetime rule of homosexuality

E. Anderson ...................................................................... 104 The effect of sport commentator framing on viewer attitudes

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

57

Characteristics of internet child pornography offenders: A comparison with child molesters

L. Webb, J. Craissati, & S.S. Keen .................................... 449 Sexual & Relationship Therapy, 2008, 23, (1) Sharing strategies: Past, present and future

W.P. Bouman, & A. Lantaffi .................................................. 1 Marital life and aging well program: Effects of a group preventive intervention on therital and sexual functioning of retired couples

G. Trudel, R. Boyer, V. Villeneuve, A. Anderson, G. Pilon, & J. Bounader ....................................................................... 5 ‘If I commit to you, I betray my parents’: Some negative consequences of the intergenerational cycle of insecure attachment for young adult romantic relationships

T. Erzar, & K. Erzar ........................................................... 25 Phallus, performance and power: Crisis of masculinity

S. Islam Khan, N. Hudson-Rodd, S. Saggers, M. Islam Bhuiyan, A. Bhuiya, S. Afzalul Karim, & O. Rauyajin ........ 37 Erectile dysfunction and relationships: Views of men with erectile dysfunction and their partners

M.P. McCabe, & H. Matic ................................................... 51 When sex becomes a duty

B. Traeen ............................................................................. 61 Sexual and nonsexual boundaries in professional relationships: Principles and teaching guidelines 85

S. M. Plaut .......................................................................... 85

H.M. Parker, & J.S. Fink ................................................... 116 How Did the Sport make you feel? Looking at the three dimensions of emotion through a gendered lens

J.R. Angelini ...................................................................... 127 Creating and sustaining gender diversity in sport organizations

G.B. Cunningham .............................................................. 136 Gender and sex diversity in sport organizations: Concluding comments

J.S. Fink ............................................................................ 146 Sexual abuse, 2007, 19, (4) Treatment retention in a prison-based residential sex offender treatment program

B. Pelissier ........................................................................ 333 Psychometric assessment of dynamic risk factors for child molesters

M. Allan, R.C. Grace, B. Rutherford, & S.M. Hudson ...... 347 Attitudes about community notification: A comparison of sexual offenders and the non-offending public

Sexuality and Disability, 2007, 25, (4) Couple’s experience with Multiple Sclerosis in the context of their sexual relationship

S. Esmail, B. Munro, & N. Gibson ................................... 163 Perceptions of relationship and sexual satisfaction among people with Multiple Sclerosis and their partners

M.P. McCabe, & E. McDonald ......................................... 179 The experience of four individuals with paraplegia enrolled in an outpatient interdisciplinary sexuality program

M.J. Hess, S. Hough, & E. Tammaro ............................... 189 Diagnostic value of urine strip testing for white blood cells: An implication for screening in individuals with spinal cord injury

V. Wiwanitkit, & P. Ekawong ............................................. 197 Effect of some vajikaran herbs on pendiculation activities and in vitro sperm count in males

M. Thakur, & V.K. Dixit .................................................... 203 Syphilis and spinal disability

V. Wiwanitkit ...................................................................... 209

Y.N. Brannon, J.S. Levenson, T. Fortney, & J.N. Baker .... 369 Outcomes in a community sex offender treatment program: A comparison between polygraphed andtched nonpolygraphed offenders

R.J. McGrath, G.F. Cumming, S.E. Hoke, & M.O. Bonn-Miller ......................................................... 381 Physical height in pedophilic and hebephilic sexual offenders

J.M. Cantor, M.E. Kuban, T. Blak, P.E. Klassen, R. Dickey, & R. Blanchard ................................................ 395 Offense history and recidivism in three victim-age-based groups of juvenile sex offenders

T. Skubic Kemper, & J.A. Kistner ..................................... 409 Evaluation for civil commitment of sex offenders: A survey of experts

R.L. Jackson, & D.T. Hess ............................................... 425

Sexuality and Disability, 2008, 26, (1) Sexological competence of different rehabilitation disciplines and effects of a discipline-specific sexological training

M.W.M. Post, W.L. Gianotten, L. Heijnen, E.J. Hille Ris Lambers, M. Willems ...................................... 3 Disability, gender and intimate partner violence: Relationships from the behavioral risk factor surveillance system

D.L. Smith ........................................................................... 15 Social stories for sexuality education for persons with autism/pervasive developmental disorder

B. Tarnai, & P.S. Wolfe ........................................................ 29

58


○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ameliorative effect of fructo-oligosaccharide rich extract of orchis latifolia linn. on sexual dysfunction in hyperglycemicle rats

M. Thakur, & V. Kumar Dixit ............................................. 37 Gonorrheal infection, pelvic inflammatory disease and spinal disability

V. Wiwanitkit ........................................................................ 47 Zeitschrift fur Sexualforschung, 2007, 20, (4) Verschwindende Opfer, entwertetes Begehren

S. Gear .............................................................................. 285 Selbstwertgefühl, Psychohygiene und sexualisierte Repressionsmoral

D. Herzog ......................................................................... 300 Polyamory - von dem Versprechen, viele zu lieben

C. Klesse ........................................................................... 316 Sexualität und Internet

M. Dannecker ................................................................... 331

OPROEP voor kandidaten voor de VAN EMDE-BOAS – VAN USSEL-PRIJS 2008

I

n november 2008 zal voor de twaalfde maal de Van Emde-Boas – Van Ussel-Prijs worden uitgereikt.

Deze prijs van de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie bestaat uit een bronzen kunstwerk, een geldbedrag en een uitnodiging om een voordracht te houden, waarin de laureaat bij voorkeur zijn/haar visie geeft op de ontwikkelingen in de seksuologie. De prijs zal worden toegekend aan de vrouw of man, Nederlander of Vlaming, die zich gedurende een langere periode door een oorspronkelijke en/of vernieuwende werkwijze, dan wel door systematische aandacht voor bijzondere doelgroepen, heeft onderscheiden op het terrein van de seksualiteit in wetenschap, beroep of maatschappij. Het beroep kan omvatten: seksuologische hulpverlening, onderzoek, onderwijs, voorlichting of preventie. De NVVS heeft een jury benoemd onder voorzitterschap van Alfons Vansteenwegen, hoogleraar psychologie, psychotherapeut en seksuoloog te Leuven.

De overige leden van de jury zijn Floor Bakker, Paul Enzlin, Katy van den Hoek en Hermen Lotgerink. In plaats van gekoppeld aan de jaarlijkse ALV zal de prijs dit keer worden uitgereikt door de voorzitter van de NVVS tijdens het Federatiecongres op 7 november 2008. De jury nodigt iedereen uit om vóór 1 juli 2008 namen van in aanmerking komende personen door te geven aan de voorzitter van de jury, bij voor keur per email. Na een keuze gemaakt te hebben zal de jury haar voordracht bespreken met het bestuur van de NVVS. Correspondentie graag richten aan: Prof. Dr. Alfons Vansteenwegen Institute of Family and Sexuality Studies M&F Impuls Slijkstraat 5,

48

Recommend Documents