3.5 teLeFonie
3.6 stiLLeVen Van VoorWerpen
Let op je oren
De smartphone is tegenwoordig waarschijnlijk het meest gebruikte voorwerp, omdat hij multifunctioneel is: je kunt er veel verschillende dingen mee, o.a. bellen. toen jouw ouders jong waren, hadden telefoons een draaischijf en zat hij nog aan een draadje, net zoals de Kreefttelefoon van salvador Dalí. Dalí had een gekke ingeving toen hij deze telefoon bedacht. gekke ideeën had hij wel vaker en hij voerde ze nog uit ook.
Vanitas Vroeger en nu
oH… Dat is goeD…
Met wie zou dit meisje, op de zeefdruk van roy Lichtenstein, bellen? en zou het echt goed zijn? De puntjes in de tekstballon laten je daaraan twijfelen, net als de uitdrukking in haar ogen. Lichtenstein heeft die blik goed getroffen. Mensen die een telefoongesprek voeren, kijken meestal in de verte. Ohhh… Alright… is een zeefdruk met vormgevingselementen die kenmerkend zijn voor Lichtenstein. Het is een uitvergroting, een blow-up, met contourlijnen en puntjes.
HigH Frequency
Met de huidige telefoons heb je veel meer mogelijkheden dan alleen bellen. Er bestaat zelfs een bioscoopfilm waarbij de shots gemaakt zijn met een mobieltje. je smartphone is een zakcomputer. is hij helemaal veilig? sommigen denken van niet en waarschuwen voor gevaarlijke straling, zoals High Frequency laat zien. De rode kleur is hier symbolisch voor gevaar. De silhouetten van dode dieren op de achtergrond versterken het gevoel van gevaar nog eens. Linksboven; S. Dalí: Kreefttelefoon, 1936 Linksonder; M. Morgenstern: High Frequency, 2004 Rechtsboven; R. Lichtenstein: Ohhh…Alright…, 1964 Rechtsonder; R. Lines: Telephone Box, 2008
34 - plat Vorm hoofdstuk 3
in de 17e eeuw werden in nederland stillevens geschilderd. Zoals het woord al doet vermoeden zijn dit schilderijen waarop een aantal levenloze voorwerpen afgebeeld zijn. Het genre was in de 17e eeuw heel populair. tegenwoordig zijn er kunstenaars die het stilleven niet schilderen maar fotograferen. er bestaan stillevens met bloemen, eten, muziekinstrumenten, geschoten wild of wat anders. een veelvoorkomend thema is vanitas. Vanitas is een Latijns woord en betekent ‘tijdelijkheid’. De kunstenaar verbeeldt dan bijvoorbeeld schedels of verwelkende bloemen. Hij wil daarmee de boodschap overbrengen dat al het leven tijdelijk is.
KLeuren
De 17e-eeuwse schilder steenwijck gebruikte voor zijn vanitas stilleven onverzadigde (ofwel onzuivere) kleuren. Die zijn vermengd met enkele andere kleuren, wit of zwart. shirana shahbazi, een moderne fotograaf gebruikt verzadigde (ofwel felle) kleuren. Dat is een verschil met het werk van de oude meester, maar er zijn nog meer verschillen.
LicHt
teLeFoonceL
net als regen, schapen en rode dubbeldekkers zijn de rode telefooncellen iconisch voor engeland. je komt ze in engeland nog overal tegen. Telephone Box van richard Lines is een schilderij van een donkere, glimmend natte straat. De rode telefooncel spat bijna van het doek, zo heftig contrasteert de kleur met de omgeving.
De kunstenaar schenkt veel aandacht aan de compositie, de kleuren en de belichting van het stilleven. Hij schuift net zo lang met de voorwerpen tot hij tevreden is over de opstelling of ordening. ‘Wat komt vooraan en wat moet meer naar achteren? Hoe zal ik de kleuraccenten verdelen? en welke achtergrond kies ik?’ ook de manier waarop de voorwerpen zijn belicht is niet toevallig. in de 17e eeuw hield men van grote licht-donkercontrasten. om de voorwerpen zo mooi mogelijk uit te laten komen, zijn sommige delen met direct licht beschenen terwijl op andere plekken eigen schaduw valt. Het licht-donkercontrast maakt de afbeelding interessanter en zorgt ook voor accenten.
Linksboven; S. Shahbazi: Stilleven, 2008, foto Linksonder; R. Kuiper: Zandloper, 2010, foto Rechtsboven; H. Steenwijck: Vanitas Stilleven, 1640, olieverf Rechtsonder; S. Shahbazi: Stilleven, 2012
plat Vorm hoofdstuk 3 - 35
3.7 VoorWerpen in De HooFDroL
3.8 Designertoys
tot LeVen geWeKt
Ken je de films Wall.E, Toy Story of Cars? De films hebben gemeen dat de personages bestaan uit voorwerpen die in het alledaagse leven niet kunnen lopen, praten en kijken. De makers van deze animaties (anima = ziel) hebben de voorwerpen tot leven gewekt door ze een mond, handen en benen te geven. Ze geven ze ook een karakter. animators kiezen niet zomaar een voorwerp om een karakter van te maken. Ze letten vooral op de zeggingskracht: zij kijken welk karakter of type het best bij de voorwerpen past.
LeVenDe auto’s
een auto is gemakkelijk te veranderen in een typetje. in de twee koplampen kun je ogen herkennen en in de bumper en gril een mond. De vorm van de auto en de kleur zeggen iets over het karakter. In de film Cars hebben de makers de uiterlijke kenmerken geaccentueerd.
Do it yourseLF estHetiscH
Designertoys zijn poppetjes van vinyl die door kunstenaars ontworpen zijn. Ze worden in een gelimiteerde oplage uitgebracht. De designer gebruikt het 3D-object als drager van het kunstwerk zoals een schilder een doek gebruikt. De toys hebben geen speciale gebruiksfunctie, je zet ze neer om naar te kijken, net zoals je een schilderij ophangt of een beeld op een sokkel zet. Zo’n kunstwerk dat verder geen andere functie heeft dan mooi zijn, noemen we esthetisch.
geVonDen VoorWerpen
The Lost Thing is een animatiefilm waarin een jongen op het strand voorwerpen vindt die tot leven komen. De voorwerpen ademen, bewegen en lopen. We herkennen de voorwerpen niet als bestaande dingen, het lijken machines voor het een of ander. Wel zie je meteen met wat voor type je te maken hebt aan de vormen, de kleur en de textuur. In een animatiefilm versterkt het toegevoegde geluid het karakter; is de stem laag of hoog, zacht of hard? Het karakter lijkt daardoor meer of minder vriendelijk.
Met de komst van de Diy-toys kan iedereen zijn eigen toy maken. een blanco versie van de designertoy is dan de basisvorm. Hierop kun je schilderen en daarmee unieke kunstwerkjes maken. een paar bekende Diy-toys zijn de Dunny, de Munny en de Domo. sommige kunstenaars beschilderen de Munny met een mooie print, anderen veranderen zelfs de vorm. Dit wordt ‘sculpten’ genoemd. ‘sculpten’ (sculptuur = beeldhouwwerk) is het beeldhouwen van een bestaande vorm met klei. Dit kan zo precies als je zelf wilt, er zijn een heleboel verschillende gereedschappen voor. De designer heeft van de blanco Munny delen verwijderd en toegevoegd waardoor een nieuwe vorm is ontstaan. Daarna heeft hij hem geschilderd. De Domo is te koop als blanco poppetje maar ook kanten-klaar in een verrassingsbox. De Domo is een geliefd verzamelobject.
VoorWerpen Met KaraKter
Kunstenares tieneke Meirink maakt illustraties op foto’s. Door de objecten op de foto aan te vullen met oogjes, handjes en andere menselijke lichaamsdelen, worden het karakters. Mensen zijn geneigd om in levenloze voorwerpen iets menselijks te herkennen. alessi speelt daar met zijn ontwerpen op in. Zijn eierdopjes bijvoorbeeld worden lief gevonden terwijl het eigenlijk om gebruiksvoorwerpen gaat.
toyDesigner
over de hele wereld worden toys ontworpen, maar de trend is begonnen in azië. Veel toydesigners hebben, voordat ze toys gingen ontwerpen, al naam gemaakt met andere kunstvormen zoals graffiti, schilderen en meer. Links; Schets en karakters uit The Lost Thing Rechtsboven; Scène uit Cars Rechtsmidden; T. Meirink, Stop Watch, 2013 Rechtsonder; Alessi: Eierdopjes
36 - plat Vorm hoofdstuk 3
Linksboven; De Domo met een vachtje Linksonder; Dunny’s Rechtsboven; Blanco Munny en sculpted robot Munny Rechtsonder; Dark Horse, Domo displaymateriaal
plat Vorm hoofdstuk 3 - 37
4 De werelD ronD
3.9 VoorWerpen uit De printer
3D-printen
iedereen heeft thuis wel een printer aan zijn computer gekoppeld. je verslagen en foto’s heb je in een handomdraai van je desktop op je bureau liggen. stel je eens voor dat je thuis een printer hebt staan waarmee je alles kan printen: je servies, je meubels, je kleding en misschien zelfs je hele huis. Dat kan met een 3D-printer. een 3D-printer wordt bij bedrijven al veel gebruikt. toch zal in de toekomst elk gezin zijn eigen 3D-printer hebben. je zult zelfs je eten kunnen uitprinten. De eerste machines staan klaar om verkocht te worden.
om de dagelijkse routine te ontvluchten, kun je op vakantie gaan. Ver weg van het bekende, op zoek naar avontuur. We reizen al jaren, vroeger ontdekten we nieuwe plekken in de wereld. Met auto’s, bussen, boten en andere vervoermiddelen komen we van a naar B. Lang geleden reisde men nog per koets of per schip en de manieren van reizen zijn steeds sneller en geavanceerder geworden. tegenwoordig is het zelfs mogelijk om naar de maan te reizen, al heb je daar wel een goed gevulde portemonnee voor nodig.
Laagjes
een 3D-printer giet laagjes op elkaar. De printer heeft geen constructie nodig of schroeven en spijkers voor een tafel. Hij giet de hele vorm in één keer. De ambachtelijke werkwijze verdwijnt hiermee; de maker programmeert voortaan zijn 3D-printer. Voor een geprint zomerjurkje hoef je geen naald en draad te gebruiken, maar je fantasie. Daardoor zien sommige ontwerpen er bijzonder uit. Bekijk de schoenen en de kleding op deze bladzijde maar eens.
WoestijngLas
De ontwerper Markus Kayser maakte zelf een 3D-printer waarmee hij een vaas kan printen, midden in de woestijn. Voor zijn Solar Sinter Project heeft hij niets anders nodig dan zijn gebouwde printer, zonlicht en zand. De machine werkt op zonne-energie om zand in glas om te smelten. 3D-printen kan dus zelfs op zonne-energie.
Begrippen
Links; Jessica Rosenkrantz: Objecten uit 3D-printer, 2014 Linksonder; Schoen uit 3D-printer Rechtsboven; Iris van Herpen: Draagbare 3D-prints Rechtsonder; Markus Kayser aan het werk met zijn Solar Sinter Project
38 - plat Vorm hoofdstuk 3
Affiche afsnijding aspect assemblage atelier Bouwstijl collage collagetechnieken communiceren compositie Decoratie Design
eenheid elementen esthetisch exotisch exposeren gebruiksfunctie geometrisch gestroomlijnd gevel gewapend beton Horizon installatie interieur
Kader Kitsch Kunstzinnige functie Lichteffecten Logo Materiaalsoort natuurgetrouw ontwerp ontwerpproces organisch origineel plaatsing primaire kleur
ruimtesuggestie schaalmodel sculptuur secundaire kleur stijl symbolische waarde tertiaire kleur textiel tonale kleuren transparant Vervreemdend effect Voorstelling Vormgeving plat Vorm hoofdstuk 4 - 39
4.1 Weet u De Weg?
4.2 Manieren Van reiZen
toM, atLas, WereLDBoL
Met de komst van de tomtom wordt de wegenkaart steeds minder gebruikt. ook atlassen en wereldbollen verdwijnen meer en meer naar de achtergrond, al is bijvoorbeeld een atlas wel erg leuk om in te bladeren. er staat veel informatie in over landen, het klimaat en bevolkingsgroepen.
gLoBetrotter
LanDKaart cooL gLoBes
aan het project Cool Globes: Hot Ideas for a Cooler Planet namen honderden kunstenaars van over de hele wereld deel. De bedoeling van de twee meter hoge globes is om aandacht te vragen voor de opwarming van de aarde en het publiek te prikkelen om met oplossingen te komen voor dit probleem.
een landkaart kan ter decoratie aan de wand worden gehangen of in een plakboek worden verwerkt. Matthew cusick gebruikt landkaarten voor zijn kunstwerken. Hij versnijdt een kaart en maakt met collagetechnieken de mooiste natuurimpressies en portretten. De composities zijn afgestemd op de kleuren, licht- en schaduweffecten en voorstellingen op de kaarten.
Het is comfortabeler om op reis te gaan met een camper dan met een tentje. als het regent zit je lekker droog en warm. je rijdt van camperplaats naar camperplaats. je hebt ook meer ruimte voor bagage dan in je rugzak. je kunt een camper kiezen die past bij je stijl, bijvoorbeeld luxe en groot, of klein en vrolijk zoals het oude VW-busje op de afbeelding. caravans hebben niet zo’n hippe uitstraling als dit busje, maar er zijn uitzonderingen…
ateLier Van LiesHout
Atelier van Lieshout heeft een aantal campers en caravans ontworpen die er niet alleen heel apart uitzien maar ook bruikbaar zijn. De herkenbare geometrische vormen worden vaak gecombineerd met gekke uitbouwsels waardoor er een vervreemdend effect ontstaat. De caravan wordt vervoerd zonder de uitsteeksels, deze worden later bevestigd en kunnen van plek veranderen. De caravan staat in de Beeldentuin van museum Kröller-Müller. Het is een kunstwerk en heeft dus een kunstzinnige functie.
interactieVe ViDeocLip Met gps
De muziekband arcade Fire maakt gebruik van google Maps voor hun clip The Wilderness Downtown. als je je adresgegevens invoert, wordt jouw stad of dorp in de clip verwerkt. ook de tekst die je kunt invoeren gaat een eigen leven leiden. Deze interactieve manier van communiceren wordt steeds vaker gebruikt, zowel in het dagelijks leven als in de kunst, en levert een bij jou passend verhaal op.
Linksboven; Project Cool Globes Linksonder; The Wilderness Downtown, Screenshot Rechtsboven; M. Cusick: Map 3, 2010 Rechtsonder; B. Voet: Rivierbedding, 2009
40 - plat Vorm hoofdstuk 4
opVouWBaar
eduard Bohtlingk heeft een compacte vouwcaravan bedacht die, eenmaal op zijn plek aangekomen, uitgevouwen kan worden en wel drie keer zo groot wordt. er zijn verschillende materiaalsoorten toegepast waardoor het ontwerp zowel esthetisch als functioneel is.
KaMperen in stijL
je kent de stoere kleine Mini Cooper vast wel. speciaal bij deze auto is een caravan ontwikkeld die helemaal bij de auto past qua uitstraling en stijl. Zelfs het interieur is hypermodern vormgegeven. Dit is een typische reclamefoto. op welke doelgroep zouden de makers zich richten, denk je?
De scHaar er in
Boukje Voet is een kunstenares die boeken verknipt tot sculpturen. Dat heeft ze ook met een atlas gedaan. Dit werk uit 2009 stelt een rivierbedding voor. net zoals Matthew cusinck maakt ze gebruik van tonale kleuren om het kunstwerk één geheel te laten zijn. De kleuren lopen op een natuurlijke manier in elkaar over. De strakke geometrische boekvorm verandert in een vrije organische vorm.
Linksboven; Versierde Volkswagenbus Linksonder; Atelier van Lieshout: Mobile Home for Kröller-Müller, 1995 Rechtsboven; E. Bohtlingk: De Markies, 1985 Rechtsonder; Mini Cooper met Airstream Caravan, 2009
plat Vorm hoofdstuk 4 - 41
4.3 op ontDeKKing
4.4 HoteLDeBoteL! BeLeVing
VerZonnen Vissen ontDeKKingsreiZigers
cornelis Houtman was een nederlandse ontdekkingsreiziger. op de afbeelding zet hij voet aan wal op het indonesische eiland Bantam. Hij wordt er gastvrij onthaald. Zijn schepen liggen aan de horizon. na een lange reis vol gevaren en zeestormen werden er nieuwe plaatsen ontdekt met exotische mensen, dieren en producten. Wat men de moeite waard vond, werd verzameld, meegenomen en verhandeld. Voor de oorspronkelijke bewoners betekende de ontdekking weinig goeds.
De tekening van de zeemeermin is gemaakt door samuel Fallours. Hij ging in 1719 mee op een schip van de Voc om nieuwe dier- en plantensoorten te tekenen; de fotografie bestond nog niet. Zo konden de ontdekkingen thuis getoond worden. Zijn getekende vissen zijn niet allemaal natuurgetrouw. toch deed hij het voorkomen alsof de soorten echt bestonden: “Ik verklaar dat de vissen in deze collectie door mij getekend en geverfd zijn naar het leven, gedurende een periode van twaalf jaar.”
als je op reis bent, kun je overnachten in je tentje op een camping, of in een hotel. sommige hotels zijn bijzonder. Daar boek je niet alleen een kamer omdat je graag een bed wil om in te slapen, maar ook omdat het hotel op zichzelf een beleving is. Dat kan in art Hotels. Die vind je over de hele wereld. Deze hotels zijn bijzonder door hun vormgeving en hun interieur. De stijlen en materialen zijn heel uiteenlopend, en vaak wordt er samengewerkt met verschillende kunstenaars. er zijn hotels die iedere kamer door een andere designer of kunstenaar of zelfs een modeontwerper hebben laten inrichten.
Zaanse Huisjes
noord-Holland staat bekend om de groene houten huisjes. toeristen uit de hele wereld komen voor molens, tulpen, klompen, maar ook voor deze bijzondere bouwstijl. De gevels van het hotel in Zaanstad verwijzen naar de Zaanse huisjes. De huisjes lijken op elkaar gestapeld. De constructie is modern: gewapend beton. De gevel heeft wel de look van hout. is het kunst of kitsch? Deze stijl van bouwen noem je postmodern, omdat ideeën en stijlen, die al bestaan, in een modern gebouw bij elkaar zijn gebracht.
Logeren in een piraMiDe
De kamers in het tube Hotel bestaan uit ‘tubes’. sommige ‘buizen’ zijn op elkaar gestapeld. stil blijven liggen, anders rollen de kamers van elkaar! De cilindervorm van elke kamer wordt optimaal benut. er is geen enkel verloren hoekje.
parau api WereLDtentoonsteLLing
om de exotische ontdekkingen en hun vooruitgang op technisch gebied te tonen, organiseerden de Britten de eerste wereldtentoonstelling. Die werd in 1851 in Londen gehouden. er werd een speciaal gebouw voor neergezet, het crystal palace. Het was opgetrokken uit gietijzer en enorme glaswanden, waardoor binnenverlichting niet nodig was. Het was het begin van een vierjaarlijks evenement. in de hallen was ook een ruimte ingericht om exotische schatten en voorwerpen uit de koloniën te exposeren.
What News is een schilderij van paul gauguin, die een tijdje bevriend was met Vincent van gogh. in hun tijd, eind 19e eeuw, was de fotografie in opkomst. Beide schilders wilden de werkelijkheid op een andere manier weergeven. gauguin verhuisde daarvoor naar tahiti en later naar Frans polynesië in de stille oceaan. Hij wilde ontsnappen aan de europese beschaving en dacht dat hij daar directer in contact zou staan met de natuur en de mensen.
op dit vliegveld bouwde men een aantal design minihotelkamers. De ontwerper verzon een manier om reizigers die even de ogen willen sluiten op hun wenken te bedienen. omdat er weinig ruimte is, zijn de kleine slaapunits een handige oplossing.
ijsHoteL Linksboven; Aankomst van Cornelis Houtman in Indië Linksboven; Interieur wereldtentoonstelling Rechtsboven; S. Fallours: Zeemeermin, 1719 Rechtsonder; P. Gauguin: Parau Api. What News, 1892
42 - plat Vorm hoofdstuk 4
sLaapDoos
Wie wil niet wegdromen op een bed van ijs, met dikke sneeuwmuren om je heen? Het ijshotel is helemaal uit sneeuw en ijs opgebouwd. Het is binnen -5 graden celsius. uit het ijs zijn mooie vormen gehakt. Met lichteffecten worden deze vormen benadrukt en ontstaat een sprookjesachtige sfeer.
Linksboven; Tube Hotel, Oostenrijk Linksonder; Lobby van een ijshotel in Alaska Rechtsboven; WAM-architecten: Inntel hotel Zaanstad, 2010 Rechtsonder; Sleeping box op Russisch vliegveld
plat Vorm hoofdstuk 4 - 43
