3. Vreedzame wijk 3.1. Petra Jongerius, sociaal makelaar wijk & co Petra Jongerius is sociaal makelaar en werkt vanuit welzijn. Ze is verbonden aan de Brede School Overvecht.
Ontstaan vreedzame wijk Vreedzame wijk is ongeveer 13 jaar geleden ontstaan, in de wijk werd men geconfronteerd met veel gedragsproblemen. Dit zette zich ook voort in de klas en leerkrachten vroegen zich af hoe ze ermee om konden gaan. De basis van het project Vreedzame school is het ontwikkelen van burgers die leven in een democratie: wat betekent het om in een democratie te leven en wat betekent dat voor het leven in een groep. Het werken als vreedzame school vergt een omslag in de school: - We horen bij elkaar - Conflict oplossen - Conflicten en verschillende meningen horen bij het leven - Maar je moet voorkomen dat het escaleert Toen het project opgestart werd, werd het op de voet gevolgd door o.a. de universiteit. Er werden ‘veiligheidsmetingen’ uitgevoerd en er werd in kaart gebracht of er verandering optrad. Uit die gegevens bleek dat het gevoel van veiligheid verbeterde. Op school stelde men merkbare veranderingen vast, maar zodra de school uit was, deden zich conflicten voor op straat. Daar heerste immers nog steeds de ‘survival of the fittest’, diegene met de grootste mond of de sterkste overleeft. Ook in speelzalen veranderde er niets, zodat leerkrachten, als ze op de speelzaal binnenkwamen soms schrokken van hoe kinderen zich gedroegen. Dat was vaak een groot verschil met wat er op school zich voordeed.
Van vreedzame school naar vreedzame wijk Van daaruit groeide Vreedzame Wijk. Verschillende partners, en alle 11 basisscholen in de wijk bundelden de krachten. De ontwikkeling resulteerde in een positief pedagogisch klimaat in de wijk. Professionele medewerkers in de wijk (buurthuis, speelpleinen, sportverenigingen, …) sloten aan bij het werken rond vreedzame oplossingen: het taalgebruik, de manier waarop met conflicten omgegaan werd eensgezind in de wijk. De verschillende werelden werden steeds meer op elkaar afgestemd en dat maakte het voor kinderen heel helder om ermee om te gaan. Hoe werkt het? Leerlingen in de bovenbouw kunnen solliciteren naar een rol als mediator. In de verschillende pauzes zijn telkens twee verschillende mediatoren aan de beurt. In de school hangt aan de trap een foto van de mediatoren van dienst en de mediatoren hebben ook een fluohesje aan. Zo is het voor iedereen duidelijk wie mediator is. De mediatoren krijgen een training en volgen een stappenplan om conflicten op te lossen. Het is wonderbaarlijk hoe goed dat gaat. Vervolgens werden ook wijkmediatoren opgeleid. Alle kinderen van groep 8 uit scholen in Overvecht komen in aanmerking. Dit jaar werden 54 kinderen opgeleid tot wijkmediator. Ze kregen daarvoor een extra opleiding, omdat mediëren in de wijk, buiten de school, toch extra vaardigheden vergt. Zo spelen leerlingen ook een rol in de wijk. Op de diploma-uitreiking, maakten de kinderen ook kennis met alle organisaties in de wijk. Deze organisaties krijgen ook een overzicht van de wijkmediatoren, zo kunnen professionals in de wijk bijvoorbeeld ook kinderen aanspreken om hen te helpen. Bijvoorbeeld: in het speelplein is een luchtkussen, als er 30 kinderen op spelen zijn er constant conflicten. Vaak besloot men om het luchtkussen af te sluiten, zodat er niet meer gespeeld kon worden. Maar, nu kinderen zelf verantwoordelijkheid opnemen, gaan ze zelf bekijken wat ze kunnen doen om de problemen op te lossen. Er zijn wel volwassenen op de achtergrond om dat te ondersteunen.
Vreedzame wijk kinderraad Alle scholen zijn vertegenwoordigd in de kinderraad. Deze raad komt drie maal per jaar samen en buigt zich over de vraag ‘Wat voor wijk willen we zijn?’. Uit deze raad kwam bijvoorbeeld naar boven dat men overal in de wijk vreedzaam wilde zijn en vreedzaam met elkaar wilde omgaan. Kinderen gaven het signaal dat op sommige plekken in de wijk het niet echt vreedzaam was, of dat op bepaalde speelplekjes er nogal veel conflicten waren. Uit de gesprekken bleek dat kinderen het signaal gaven dat ze elkaar eigenlijk niet goed kennen. Er bestond ook rivaliteit tussen kinderen uit verschillende scholen. Daarom werd een speeddate opgezet tussen twee scholen en er werden ook vragen bedacht door de kinderen om dit te organiseren. Op school wordt per groep nagedacht over thema’s die interessant zijn voor de kinderwijkraad en worden ideeën van de kinderwijkraad besproken. Zo worden verschillende signalen gebundeld. Een volgende stap is het betrekken van ouders en wijkpartners om zo te zorgen voor een positieve sfeer in de wijk.
Deze affiche werd ontwikkeld door de kinderwijkraad: daar werd door kinderen aangegeven dat ze vinden dat op alle plekken in de wijk aandacht moet zijn voor het vreedzaam omgaan met elkaar. Ouders zijn belangrijke partners in de wijk Vanuit de vreedzame wijk zijn ouders belangrijke partners in het creëren van een veilig opvoedingsklimaat. Daarom worden ouders geïnformeerd, wordt informatie gegeven. De oudertraining die georganiseerd werd, zodat een heel aantal ouders mediatoren zijn in de wijk, geeft ouders een tool om verantwoordelijkheid op te nemen in de wijk. Het is een olievlek, niet een methode, een aanpak maar op maat zoeken, wat past bij ouders en hoe doe ik dat? Voortgezet onderwijs en vreedzame wijk/school? De deelnemers van het inspiratiebezoek vroegen zich af hoe het staat met vreedzame school in het secundair onderwijs. Petra Jongerius geeft aan dat de wijkmediatoren hun competenties meenamen naar het voortgezet onderwijs en dat zo het ideeëngoed verder verspreid wordt. Maar tegelijkertijd zijn er ook contacten met scholen om te bekijken hoe de werking van het basisonderwijs verdergezet kan worden of vertaald kan worden voor het voortgezet onderwijs. Een VMBO-school (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) uit de wijk is momenteel een pilootschool waar met de vreedzame school gewerkt wordt.
Olievlek Verschillende scholen in Utrecht werken als vreedzame school of starten ermee. In Overvecht werd op kleine schaal met een kleine groep geëxperimenteerd. Het breidde uit van de school naar de wijk. En momenteel zie je dat heel wat scholen instappen. Scholen zijn niet verplicht om in te stappen. Maar Petra stelt vast dat de visie achter ‘vreedzame wijk’ en ‘vreedzame school’ heel wat mensen aanspreekt, uit verschillende organisaties. Dit omdat het uitgangspunt en de doelen voor veel organisaties en scholen perfect aansluiten bij de eigen visie. Bijvoorbeeld: twee scholen in de wijk die met leefstijlen werken, werken ook met vreedzame school omdat dat perfect aansluit bij hun pedagogisch project. Tal van verschillende scholen/organisaties kunnen zich dus terugvinden in de uitgangspunten van vreedzame school/wijk. Welzijnswerk: een andere aanpak Het werk van het welzijnswerk is veranderd de laatste jaren. Men legt het accent meer op het creëren van een kader voor anderen (buurtbewoners, kinderen, …) om zelf activiteiten uit te voeren en op te zetten en hen te stimuleren om dingen zelf in handen te nemen. Dit is een omslag in de werking en vergt een andere mindset, niet alleen van professionals, maar ook van kinderen en ouders. Een sociaal makelaar is een nieuwe functie, het doel is te schakelen, om tussen diensten en actoren in de wijk sociale verbanden te leggen. Bijvoorbeeld: iemand die een naaiclub wil starten in de wijk koppelen aan een andere partij (zodat er benut wordt wat er is).
3.2. Mediatoren (leerlingen) Drie leerlingen (Iman Ahmed, Irsänne Zimmerman en Erva Sekin), school- én wijkmediatoren, stelden ons met een mooie powerpoint de werking van de mediatoren voor. Ze behandelden verschillende aspecten die belangrijk zijn als mediator.
Wat doet de mediator? Er zijn 8 wijkmediatoren op de school. Er zijn basisregels. In groep 6 lopen de leerlingen stage (schoolmediator). Er wordt per klas gestemd wie het het best kan (8 kinderen/klas). Kinderen van groep 8 kunnen vervolgens een opleiding volgen tot wijkmediator. Op school zijn er in de pauze maximum drie mediatoren aan het werk. Ze zijn verantwoordelijk om als er conflicten te zijn, deze te begeleiden tot een oplossing. Dit doen ze aan de hand van een stappenplan. Verder wordt er ook in een kaft bijgehouden welke conflicten zich voordeden, tussen wie en wat de oplossing was. Dit is handig voor de school, zo kan je monitoren: waar gaan conflicten over. Bijvoorbeeld: op een school waren er veel conflicten over knikkeren. Vervolgens werd op die school een knikkercommissie samengesteld.
Wat is het verschil tussen wijkmediator en schoolmediator? Wijkmediator Wijk Geen fluohesje Geen leerkrachten in de buurt, het is belangrijk op (eigen) veiligheid te letten. Soms wel andere professionals in de buurt
Schoolmediator School Fluohesje Leerkrachten ter ondersteuning
Om wijkmediator te worden moesten kinderen ook stagelopen op het plein. Zo leren ze bemiddelen bij iemand die je niet zo goed kent. Stappenplan Mediatoren volgen een stappenplan wanneer ze mediëren bij een conflict. - Stel jezelf voor - De regels: niet schoppen, niet schelden, uitpraten - Wat is er gebeurd? o Laat eerst het ene kind vertellen en vervolgens het andere - Hoe voelde je je? - Wat is een oplossing voor jullie? - Elkaars hand schudden
Effecten? De drie mediatoren vertellen ons dat er niet zoveel conflicten zijn, dus dat ze niet elke speeltijd moeten optreden. De meeste conflicten doen zich voor bij het voetballen, dus dat houden ze wel in de gaten. Maar mediatoren mogen ook nee zeggen als ze geen zin hebben of zich niet zo goed voelen. Jannelies vertelt dat van in de kleuterschool gewerkt wordt aan het oplossen van conflicten: “Stop, hou op, ik wil dat niet”. Kinderen leren zo al heel vroeg om te gaan met conflicten. Steeds meer kinderen zijn ook mediator in de wijk en hebben heel wat ervaring opgedaan bij het omgaan met conflicten.
Na de presentaties gingen we op stap naar het vreedzame plein.
