‘ze doen echt alles fout, die bankiers, alles!’ Jean-Pierre Jans
Het tijdperk van de hebzucht is ten einde, voorspelt Willem Vermeend in zijn nieuwste boek. Zou het echt zo zijn? “Het is in één keer afgelopen. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard.”
26
26 september 2009
willem vermeend
| omslagartikel
26 september 2009
27
‘Je kunt ambtenaren niet vragen visie te ontwikkelen. dit wordt niks’
Hoeveel procent…
“50!”
Ho ho! De vraag is nog niet af. Hoeveel procent van het basissalaris mag de kortetermijnbonus bedragen?
“Dat zeg ik: 50!”
Bijna Elke zin die willem vermeend uitspreekt, eindigt met een uitroepteken. Opdat niemand ontgaat wat hij zojuist heeft gezegd. Wie het karakter van de oud-minister van Sociale Zaken moet omschrijven, komt al snel uit bij woorden als dynamisch en energiek. Maar ook: rusteloos. Een woeste dadendrang, waarbij problemen bij voorkeur gisteren in plaats van vandaag opgelost moeten zijn, is zijn handelsmerk geworden. Dat was al zo toen de Partij van de Arbeid hem te werk stelde als staatssecretaris op het ministerie van Financiën (1994-2000) en een ongeduldige Vermeend zelf wetten begon te schrijven. FEM interviewt hem twee dagen na Prinsjesdag over zijn nieuwste boek, waarin hij uitlegt hoe de wereld en Nederland er na de crisis zullen uitzien. Want Vermeend verdient tegenwoordig niet alleen de kost als internetondernemer, hoogleraar en commissaris bij een klein dozijn bedrijven. Hij schrijft ook boeken alsof zijn leven ervan afhangt. In november 2008 verscheen het 145 pagina’s tellende De kredietcrisis (met tussen haakjes de toevoeging ‘en hoe we er sterker uit kunnen komen’). Amper negen maanden later heeft hij de laatste hand gelegd aan 384 nieuwe pagina’s, De wij-economie. Een uur later dan de bedoeling was – “Ik kon niet voor- of achteruit!” – draait de zwarte Jaguar S-type van de sociaal-democraat de parkeerplaats op van bouwbedrijf HSB in Volendam, een van de ondernemingen die prof. dr. W.A.F.G. Vermeend heeft weten te strikken voor haar raad van commissarissen. Of het aan de tijd ligt die Vermeend op de A10 heeft verloren of aan zijn gejaagde natuur, feit is dat hij zelden wacht met antwoorden totdat de journalist zijn vraag helemaal heeft gesteld.
Vermeends boek met daarin zijn visie op de toekomst van Nederland en een concreet tienpuntenplan om de recessie te bestrijden, verschijnt op een pikant moment (lees ook de recensie op pagina 54). Enkele dagen voor het interview is het kabinet van Jan Peter Balkenende door critici met de grond gelijk gemaakt omdat het niet in staat is een samenhangende visie op ons land na de crisis te presenteren. Concrete maatregelen moeten door ambtelijke werkgroepen op een rij worden gezet. Daarna maakt het kabinet, misschien, zelf een keuze. Hadden ze uw boek niet gelezen?
Vermeend schatert het uit: “Ze hadden het nog niet! Ze hadden het nog niet!” Wat vindt u daarvan, dat het kabinet dat aan ambtenaren vraagt?
“Ik heb ervaring opgedaan met majeure operaties. Met Gerrit Zalm heb ik de grote belastingherziening gedaan. Eén ding heb ik wel geleerd: dat kun je niet aan ambtenaren overlaten. Gerrit en ik hebben zelf met z’n tweeën gezegd hoe het eruit moest zien. Vervolgens heb ik dat laten uitwerken door ambtenaren. Je kunt ambtenaren niet vragen visie te ontwikkelen. Dat is politiek. Dit is de verkeerde aanpak. Dit wordt niks.” Beginnen uw handen dan niet te jeuken?
“Ja. Ik heb ook weleens gezegd over ABN Amro: ‘Als ik nog met Gerrit op Financiën had gezeten, dan zou ik geprobeerd hebben die verkoop te voorkomen.’ Omdat ik het buitengewoon vreemd vond dat de grootste bank van Nederland zomaar werd verkocht. Maar ik realiseer me ook hoe moelijk het in Den Haag kan zijn. Ondernemen is eigenlijk veel makkelijker. Als ik nu een beslissing neem, dan gebeurt dat gewoon.” Het zou zomaar kunnen dat de functie van PvdA-leider over een tijdje weer vacant is.
“Dat is de vreselijkste functie ter wereld, die zou ik nooit willen hebben. Ik ben een doener. Het allerergste voor een doener is dat hij voortdurend moet overleggen met krachten die niet willen. Daar ben ik niet geduldig genoeg voor.” 28
26 september 2009
willem vermeend
| omslagartikel
Wat doen Balkenende en Bos fout?
“Ze zijn geen duo. Als de minister van Financiën en de premier een tandem vormen, krijgen ze alles voor elkaar. Ze hadden met z’n tweeën een geweldige populariteit kunnen krijgen als ze hadden gezegd: ‘Joh, we moeten die politiek even opzij zetten. We gaan het land redden. Met z’n tweeën.’ Durf wordt in Nederland beloond. Ze zijn er niet in geslaagd over hun politieke schaduw heen te stappen. Gebrek aan daadkracht wordt afgestraft.” Kunnen ze daar nog wat aan doen?
“Ik ben niet somber. Er valt nog wat te repareren. Maar dan moeten ze de keiharde afspraak maken: wij gaan samen de verkiezingen winnen. Het klinkt misschien bout, maar ik voorspel: dan winnen ze. Ik zeg erbij: dan moeten ze wel snel met een aansprekend pakket maatregelen komen.” In zijn boek pleit Vermeend voor een nieuwe economische orde, waarin solidariteit centraal staat. Hij veegt de vloer aan met de ‘ik-economie’ van de laatste decennia, waarin mensen alleen maar snel geld willen verdienen en waarvan de huidige crisis volgens hem een direct gevolg is. Er moet een einde komen aan de exorbitante bonuscultuur, het Nederlandse bedrijfsleven moet beter tegen overnames worden beschermd, banken moeten het coöperatieve model van Rabobank overnemen. U maakte zelf deel uit van de Paarse kabinetten, die de ik-economie faciliteerden. Heeft u daar achteraf spijt van?
“We waren voor marktwerking, we keken niet al te veel naar de nadelen. Dat was de tijdgeest: de overheid was suf. Achteraf zeg ik: het was goed geweest als we, naast alle euforie over de vrije markt, meer kanttekeningen hadden geplaatst bij de nadelen van marktwerking. Ik vind dat we daar onvoldoende naar hebben gekeken. Maar als kabinet hadden we de gruwelijke mazzel dat het goed ging met de wereldeconomie. Wij waren zondagskinderen.” Denkt u dat het gaat lukken de bonussen van bankiers aan te pakken?
“Je kunt wetten wel aanpassen en gaten dichten, maar mijn ervaring uit de belastingwetgeving is dat het niet helpt. Mensen proberen daar toch weer onderuit te komen. Dat zie je nu ook bij de banken. Je kunt repareren tot je een ons weegt, uiteindelijk is het een mentaliteitskwestie. Bij de banken is het alweer business as usual. Ze hebben er niet van geleerd. Weet je wat ze zeggen? We moeten met de geldbuidel rammelen om talent te trekken. Dat is toch idioot! Je kunt veel beter talent aantrekken door niet met de geldbuidel te rammelen, maar door een uitdagende baan te bieden. Ze trekken de verkeerde mensen aan. De banken hebben er niks van geleerd. Ze voelen de tijdgeest niet aan. Ze doen echt alles fout, die bankiers. Alles!” Hoe kun je ze dat afleren?
“Het allerergste wat een bankier kan overkomen, is dat hij maatschappelijk niet langer relevant is. Ik heb daarom
‘Bankiers hebben niks geleerd. Ze voelen de tijdgeest niet aan’
30
26 september 2009
willem vermeend
| omslagartikel
voorgesteld om naar analogie van de zwarte lijst voor belastingparadijzen een zwarte lijst in te voeren voor bankiers die exorbitante bonussen opstrijken. Dat zijn mensen met wie we geen zaken meer doen. Die krijgen geen uitnodiging meer voor de koningin, die zien we niet meer op Prinsjesdag. Dat vinden ze vreselijk. En het moet nog veel verder gaan: Amsterdam, Utrecht, Den Haag, alle grote steden moeten geen zaken meer doen met die banken. Bedrijven moeten dat ook weigeren. Want die exorbitante bonussen, die betalen ze zelf.”
“Dat weet ik niet. Er is aangekondigd dat we daar opnieuw naar gaan kijken, dat is al aangekondigd bij de aandeelhoudersvergadering door de president-commissaris.”
Denkt u dat bedrijven dat durven? Ze zijn voor leningen afhankelijk van die banken.
“Ja. Daar heb ik geen bezwaar tegen.”
U zit al zes jaar bij Randstad. U heeft de totale beloning voor de hele board zien stijgen van ruim 2 tot ruim 8 miljoen euro.
“We kwamen van laag. En nog steeds wordt Randstad relatief laag beloond. Als ik die salarissen nu zie, dan denk ik, nou…” …dat mag wel wat omhoog?
Hij maakt een wegwerpgebaar. “Ach, er zijn genoeg andere banken waarmee ze zaken kunnen doen. Uiteindelijk kan een lokale Rabobank exact hetzelfde als al die grootbanken, en ook nog tegen lagere kosten.”
Randstad is vaste klant van beloningsadviesbureau Towers Perrin. Heeft u die al de wacht aangezegd?
U vindt dat er bij het vaststellen van beloningen een eind moet komen aan vergelijkingen met peergroups. Waarom?
Denkt u niet dat de ik-economie met haar drang naar steeds meer geld uiteindelijk niet gewoon sterker is dan uw wij-economie?
“Die analyses gaan altijd mank. We moeten af van vergelijkingen, tenzij ze echt objectief zijn. Je moet een Nederlands bedrijf niet gaan vergelijken met een Amerikaans bedrijf. Tenzij het Nederlandse bedrijf een wereldspeler is natuurlijk. De rapporten die ik heb bestudeerd, zijn niet objectief. Als je een Europese speler bent moet je kijken naar andere Europese spelers. In Finland en Noorwegen zie je dat die salarissen en bonussen van bestuursvoorzitters veel gematigder zijn. Dat moet hier ook kunnen. Maar er wordt altijd vergeleken met de meest verdienende en vervolgens worden alle beloningen opgetrokken. Ik heb nog nooit een advies onder ogen gehad waarin wordt gezegd: het salaris van de bestuursvoorzitter moet omlaag.”
“Nee. Dat gaat niet zo. Je gaat wel de discussie met ze aan, maar je gooit niet je beloningsbureau eruit.”
“Natuurlijk kunnen we weer vervallen in oude fouten. Maar ik denk dat die kans klein is. Je ziet dat business schools wereldwijd de programma’s aanpassen. In mijn boek geef ik de Harvard Business School als voorbeeld. Niet de minste, toch? Daar gaan ze het lespakket verbreden. Ze stellen daar ook niet meer klakkeloos de aandeelhouderswaarde centraal. De focus wordt breder: werknemers, duurzaamheid. Ik merk dat het wordt nagevolgd. Ik zit ook in de raad van toezicht van de opleiding in Rotterdam. Daar zegt men: we gaan meer aan ethiek doen.” “Bedrijven gaan hun nieuwe personeel ook anders selecteren. Vroeger namen sollicitatiescommissies iemand aan die carrière wilde maken, die kwam voor het grote geld. Nu nemen ze iemand die breder kijkt. Iemand die zegt: ik wil privé U bent zelf multicommissaris. In uw boek schrijft u dat korteter- combineren met mijn werk, ik wil kunnen ondernemen en ik wil maximale ontplooiingsmogelijkheden. Die mijnbonussen moeten worden afgetopt. Heeft u wordt nu eerder aangenomen. Als je nu nog uw goede voornemens al in praktijk gebracht? willem vermeend (60) steeds zegt: ‘Ik kom voor de bonus’, heb je het “Daarvoor zit ik te kort in de boards. Bovendien, een stuk moeilijker.” ik beslis dat niet in mijn eentje. Dat doet de hele geboren club, de raad beslist in zijn geheel. En ik heb Zuilen, 21 december 1948 De financiële whizzkids bij de banken zijn toch nog nooit meegemaakt dat er werd gestemd.” Opleiding Hoeveel procent…
“50!”
Ho ho! De vraag is nog niet af. Hoeveel procent van het basissalaris mag de kortetermijnbonus bedragen?
“Dat zeg ik: 50! En niet meer. Eén keer het vaste salaris als bonus, dat vind ik echt te hoog.” Toch is dat wat de raad van commissarissen van Randstad, u dus ook, dit jaar voorstelde.
“Ja. Maar dat agendapunt hebben we later ingetrokken.” Is dit onderwerp al aan de orde geweest in de raad van commissarissen van Randstad?
“Weet ik niet, daar was ik niet bij.”
En? Dat wordt volgend jaar dus minder variabel loon voor Ben Noteboom?
fiscaal recht, Groningen Loopbaan
1984-1994: lid Tweede Kamer 1994-2000: staatssecretaris Financiën 2000-2002: minister Sociale Zaken Sinds 2002: hoogleraar Europees fiscaal recht & fiscale economie, Maastricht 2003-2005: directielid Meeus Groep Sinds 2003: sr. adviseur BCG Sinds 2003: lid rvc Randstad, diverse andere commissariaten (o.m. Afab en Maison den Boer)
niet opeens van de aardbodem verdwenen?
“Die wereld heeft een onvoorstelbare klap gekregen. Je weet niet hoe hard die is aangekomen. Vroeger vonden je kennissen je een slimmerik wanneer je als quant bij een bank wiskundige toverformules bedacht. Dat is over en uit. Na de crisis maakt dat geen indruk meer. Er is sprake van een cultuurverandering. Ik vroeg me af of studenten van business schools nu op andere plaatsen solliciteren dan vroeger. Toen wilden ze allemaal naar de financiële sector. Nu hebben Google en Apple nog nooit zoveel sollicitanten gehad. Die financiële sector is totaal uit. De spanning is eraf. De sector, die al zwaar werd overschat, is ook nog eens gehalveerd. Het is geen plaats waarvan je graag zegt: daar werk ik. Het is in een keer afgelopen. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard.” [
[email protected] ] [
[email protected] ]
26 september 2009
31
