250 tips. om energie te besparen

250 tips om energie te besparen

250 tips om energie te besparen In huis Isolatie Verlichting Verwarming Huishoudelijke apparaten Wassen en drogen In de slaapkamper

5 11 14 21 24 29

In keuken Waterverbruik Koelen en vriezen Koken Afwasmachine

30 31 32 35 39

In de badkamer In de studeer-/werkkamer

43 46

Om het huis In de tuin De auto

51 54 59

Overige bespaartips

60


‘Een beter milieu begint bij jezelf.’ Wie kent deze leus niet? In de jaren negentig moest de gelijknamige milieuvoorlichtingscampagne van de overheid consumenten bewust maken van hun invloed op het milieu. Dat is gelukt. Het milieu is anno 2008/2009 een belangrijk thema. Steeds meer mensen vinden het belangrijk om een steentje bij te dragen aan een betere wereld. Nederlanders kopen daarom steeds vaker milieuvriendelijke producten, bij voorkeur voorzien van een Milieukeurmerk. Ook is er veel aandacht voor het besparen van energie. Dat is niet zo verwonderlijk, want zuinig omspringen met energie is

niet alleen goed voor het milieu, u kunt er ook nog eens een hoop geld mee verdienen! En in een tijd van stijgende energieprijzen is dat mooi meegenomen. Iedereen kan uit zijn hoofd wel een aantal energiebesparende maatregelen noemen: vervang enkelglas door dubbelglas, gloeilampen door spaarlampen en let bij het kopen

van huishoudelijke apparaten op het energielabel. Toch zijn er nog heel veel andere grote en kleine dingen die u kunt doen om zuiniger om te gaan met water en energie. Speciaal voor u hebben we in dit boekje 250 energieen geldbesparende tips voor u op een rijtje gezet. Doe er uw voordeel mee. We wensen u veel succes en bespaarplezier!

00000003

In huis


Isolatie

1.

2.

3.

4.

5.

Isoleer uw huis Woont u in een nieuwbouwhuis, dan is uw huis waarschijnlijk goed geïsoleerd. In oudere huizen laat de isolatie vaak te wensen over en doet u er goed aan om energiebesparende maatregelen te nemen. Samen met een hierin gespecialiseerde adviseur kunt u uw huis nalopen om te kijken wat u kunt doen om energie (en geld) te besparen. De investering verdient u vaak al snel weer terug met een lager energieverbruik. Energielabel of prestatiecertificaat Heeft u onlangs een huis gekocht? Dan bent u in het bezit van een energielabel voor woningen of een energieprestatiecertificaat. Deze kunt u overigens ook aanvragen wanneer u geen verhuisplannen heeft. Hierin staan adviezen over hoe u uw huis nog energiezuiniger kunt maken. Doe er uw voordeel mee! Brrr, het tocht! Heeft u wel eens voor het raam gestaan en een kille tocht om u heen gevoeld? Dat is niet alleen onprettig, het is ook nergens voor nodig. Bij doe-het-zelf-zaken vindt u namelijk allerlei handige en vaak goedkope oplossingen om tocht buiten de deur te houden, zoals tochtstrips. Zoektocht Soms is het niet duidelijk waar hinderlijke tocht vandaan komt. Een brandende kaars is op dat moment een handig hulpmiddeltje. Ga met de kaars langs kozijnen en kieren (pas op voor de gordijnen!). Als de vlam begint te flikkeren, heeft u de oorsprong van de tocht gevonden. Tochtstrips Is er een bijkeuken, schuur of garage aan uw woning gebouwd? Dan kan het tochten onder de tussendeur naar de woning. Door een tochtstrip onder de deur te plaatsen voorkomt u tocht en bespaart u energie.

00000005

6.

7.

Maak een tochtportaal Wanneer de voor- of achterdeur openstaat, bijvoorbeeld om bezoek binnen te laten, gaat er veel warmte verloren. U kunt dit eenvoudig tegengaan door een tochtportaal bij de buitendeur te maken. Bijvoorbeeld door een extra (klap)deur te plaatsen of een gordijn op te hangen. Tocht uit de brievenbus In veel huizen is de brievenbus een tochtgat waardoor veel warmte naar buiten verdwijnt. Een afsluitend brievenbusklepje of borsteltje, te koop bij elke doe-het-zelf-zaak, kan energie besparen.

Wist u dat...

... bijna 70 procent van de energie van een huishouden naar verwarming gaat en dat u de kosten tot 30 procent kunt verlagen door uw huis goed te isoleren?

8.

9.


Hoera, post! Vaak blijft post in de brievenbus hangen. Op dat moment kan het brievenbusklepje zijn werk niet doen. Door de post direct uit de bus te halen als de postbode is geweest staat de brievenbus nooit lang open. Ja/nee sticker Door een ja/nee sticker op uw brievenbus te plakken kunt u aangeven of u reclamepost wilt ontvangen. Zegt u nee tegen reclamepost, dan zegt u tegelijkertijd nee tegen het onnodig vaak opengaan (en openstaan) van uw brievenbus.

10. 11.

12. 13.

14. 15.

Voorkom koude voeten Koude lucht die onder deuren door uw warme huiskamer in waait, kan zorgen voor onaangenaam koude voeten. Vloerisolatie en vloerverwarming kunnen in dit geval uitkomst bieden. Liever geen vloerverwarming? Wilt u liever geen vloerverwarming? Door een speciale tochtstrip of stoffen rol, verkrijgbaar in allerlei stofjes en grappige uitvoeringen, onder of voor de deur te plaatsen blijven uw voeten ook lekker warm. Zorg er dan wel voor dat uw huis op een andere manier voldoende geventileerd wordt. Liever geen tochtstrip? De meest goedkope manier om koude voeten tegen te gaan zijn natuurlijk lekker warme sokken en/of sloffen. Kies voor dubbelglas Nieuwe huizen zijn stuk voor stuk voorzien van dubbelglas, terwijl u bij oude huizen ook nog vaak enkelglas tegenkomt. Dubbelglas (HR++) isoleert beter en is een stuk energiezuiniger. Daarom verdient het de aanbeveling om enkelglas zoveel mogelijk te vervangen door dubbelglas. Woont u in een huurhuis? Dan kunt u dit zeker bespreekbaar maken bij uw woningbouwvereniging. Voorzetramen U kunt eventueel ook kiezen voor voorzetramen. Hoe breder de spouw en hoe dikker het glazen voorzetraam, hoe beter het geluidswerende en energiezuinige effect. Gordijnen kan ook Het vervangen van ramen door dubbelglas is niet goedkoop. Als u niet van plan bent om op korte termijn deze investering te doen, dan kunt u bijvoorbeeld ook (geïsoleerde) vitrage of gordijnen voor de ramen hangen om het verlies van warmte enigszins te beperken.

00000007

16. 17.

Deur dicht! Als de verwarming in de huiskamer aanstaat doet u er goed aan om de deur naar bijvoorbeeld de keuken of gang dicht te doen. Zo voorkomt u dat er onnodig energie verloren gaat.

Deurdranger Een deurdranger is een handig hulpmiddeltje om deuren zoveel mogelijk gesloten te houden. De deur zal zich na gebruik automatisch sluiten.

Wist u dat...

... u door alleen al de naden en kieren in uw huis goed af te dichten ruim 50 euro per jaar kunt besparen op uw energiekosten?

18.

19.


Trapgat = tochtgat Sommige huizen hebben een open trap in de woonkamer. Door deze open trap verliest u echter onnodig veel warmte. Warmte stijgt nu eenmaal op en verdwijnt hierdoor soms helemaal naar zolder. Door het trapgat af te sluiten met een deur of gordijn kunt u veel energie besparen. Een vloer onder de vloer Gaat u binnenkort nieuw parket of laminaat leggen? Bezuinig dan niet op de ondervloer. Door folie of platen onder uw vloer te leggen kunt u energie besparen. De ondervloer heeft tevens een geluidsdempende werking en zorgt ervoor dat uw parket of laminaat mooi gelijkmatig ligt.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

Zorg voor topisolatie Warmte stijgt op. Hierdoor is het verstandig om uw zolder goed te isoleren. Op die manier voorkomt u dat warme lucht via het dak ontsnapt. Isolatie zorgt er tevens voor dat uw zolderverdieping, en de rest van het huis, op warme zomerdagen zo koel mogelijk blijft. Isolatiehoesjes Door het huis en met name ook op zolder lopen verwarmingsbuizen. Deze kunnen erg warm worden. Door isolatiehoesjes om de leidingen te plaatsen kan de warmte niet vervliegen. Bijkomend voordeel is dat bijvoorbeeld kinderen dan ook hun vingers niet meer kunnen branden. Ventileer! Het klinkt misschien vreemd, maar door uw huis regelmatig te ventileren kunt u ook energie besparen. Dat komt omdat buitenlucht doorgaans een stuk droger is dan de lucht binnenshuis. En droge lucht is nu eenmaal sneller te verwarmen dan vochtige lucht. Vaak is 15 minuten per dag al voldoende om een lekker fris huis te hebben. Mechanische ventilatie Veel nieuwbouwwoningen zijn uitgerust met mechanische ventilatie. Als uw systeem meerdere standen heeft, kunt u de ventilatie ’s nachts of als u weggaat op een lagere stand zetten. Ventilatierooster schoonmaken Vergeet niet om regelmatig de toevoeropeningen en roosters van uw mechanische ventilatiesysteem schoon te maken. Dit zorgt ervoor dat de ventilatie optimaal blijft. Hoe meer droge lucht uw huis bevat, des te lager de stookkosten. Isoleer verstandig Isoleren is goed, maar overdrijf het niet. Binnenshuis mogen best wat kieren open blijven voor een goede ventilatie. Lucht uw huis ook regelmatig goed door, anders wordt de lucht te vochtig.

00000009


Verlichting

26.

Gebruik spaarlampen! Een spaarlamp gebruikt slechts een kwart van de elektriciteit van een gloeilamp en gaat ruim tien keer langer mee. Gebruik daarom spaarlampen op zoveel mogelijk plaatsen in uw huis. En tegenwoordig zijn spaarlampen aanzienlijk in prijs gedaald. Bovendien zijn ze in allerlei uitvoeringen verkrijgbaar.

Wist u dat...

... elk huishouden ongeveer 40 lampen in gebruik heeft, waaronder 25 gloeilampen, 4 TL-lampen, 7 halogeenlampen en slechts 4 spaarlampen?

27.

28.

Geleidelijk vervangen Spaarlampen zijn energiezuinig en gaan lang mee. Spaarlampen zijn echter wel duurder in aanschaf dan gloeilampen. Natuurlijk hoeft u niet in een keer alle lampen te vervangen. U kunt ook geleidelijk overstappen op spaarlampen. Begin met de kamers die het vaakst worden verlicht en werk dan stap voor stap het huis door. Even rekenen Kiest u een spaarlamp ter vervanging van een gloeilamp? Deel dan het vermogen van de gloeilamp door vier om uit te rekenen wat voor spaarlamp u nodig heeft. Een gloeilamp van 60 Watt geeft net zoveel licht als een spaarlamp van 15 Watt.

00000011

29.

30.

31. 32.

33.

34.


Led-lampen, ook goed Energiezuinige led-lampen zijn er in diverse soorten en maten. Ze kunnen halogeen lampen, TL-buizen en gloeilampen vervangen, maar ze gaan wel minder lang mee. Kijk bij de aanschaf wel even of u de kleur mooi vindt. De kleursamenstelling van led-lampen is namelijk anders dan die van gloeilampen. Zuinig en fel TL-lampen kunt u het beste binnenshuis gebruiken op plaatsen waar u veel licht nodig heeft, zoals bijvoorbeeld een hobbyzolder of werkkamer. TL-buizen zijn net zo zuinig in het gebruik als spaarlampen. Lichte kleuren Door muren, plafonds en vloeren een lichte kleur te geven wordt licht beter weerkaatst. Dat zorgt ervoor dat u minder lampen aan hoeft te doen. Licht uit! Laat nooit licht branden in ruimtes waar niemand is. Ook wanneer u de ruimte slechts voor korte tijd verlaat en in het geval van spaar- en TL-buizen. Het is een fabeltje dat vaak aan en uitschakelen slecht is voor spaar- en TL-lampen. Leer kinderen ook aan dat zij lampen uitdoen op het moment dat zij als laatste een kamer verlaten. Tem de dimmer Dimmers verbruiken ook energie als de lamp uit is. Om dit te voorkomen kunt u de schakelaar van de lamp tussen het stopcontact en de dimmer plaatsen of de stekker er helemaal uit trekken. Dimmer of niet? Met een dimmer kunt u het licht precies afstellen zoals u het wilt hebben. In veel huishoudens staat de dimmer altijd op dezelfde stand. In dat geval kunt u beter een lamp met een lager wattage en zonder dimmer gebruiken. Dat is een stuk zuiniger.

35. 36.

Beter niet Moderne halogeenverlichting is vaak erg mooi als accent- of sfeerverlichting. Bedenk u wel dat het geen spaarlampen zijn en het dus niet de beste keuze is. Transformator uit De meeste halogeenlampen werken met een transformator. Ook deze blijft stroom verbruiken als de lamp uit is. Is de transformator warm terwijl de lamp uitstaat, dan ‘lekt’ er energie. Door een schakelaar tussen het stopcontact en de transformator te plaatsen zet u alles uit. De stekker eruit trekken kan natuurlijk ook.

Wist u dat...

... alle dimmers in Nederland jaarlijks een sluipverbruik hebben dat gelijk staat aan het elektriciteitsverbruik van 10.000 woningen?

37. 38.

Doekje erover Ga af en toe met een vochtig doekje over de lampenkap. Een vuile of vette lampenkamp laat minder licht door. Misschien kan er dan zelfs wel een lamp met een lager wattage in!

Gezellige avond Doe ’s avonds eens een lamp uit en steek in plaats daarvan kaarsen aan. Dat bespaart energie en creëert een gezellige sfeer.

00000013

39.

40.

41. 42.

43.

44.


Verwarming Sluit de open haard Warme lucht kan ontsnappen door het rookkanaal van uw open haard. Gebruikt u de haard niet, sluit de afvoer dan af met een zogenoemde tochtklep of schoorsteenballon. Niet vergeten om weer weg te halen voordat u de haard aansteekt! Glas voor de haard Veel mensen denken dat een open haard meer warmte afgeeft dan een haard waar een glasplaat voor is geplaatst. Niets is minder waar. Het speciale glas geeft juist meer warmte af en kan het energieverlies door de schoorsteen bovendien met de helft verminderen. Thermostaat lager Heeft u de open haard aangestoken? Zet dan de thermostaat meteen wat lager. Het is zonde als de verwarming aanslaat terwijl er ook al een warm vuurtje brandt. Nachtstand Mensen met een oudere (minder goed geïsoleerde) woning doen er goed aan om hun thermostaat ’s nachts op vijftien graden te zetten. Dit voorkomt dat de temperatuur binnen zover daalt, dat de ketel ‘s ochtends extra hard moet werken om de woning warm te krijgen. Vloerverwarming De gevoelstemperatuur van vloerverwarming is hoger dan bij cv-radiatoren. Dat komt omdat de warmte vanuit het laagste punt van uw kamer komt. Het voordeel daarvan is dat u de thermostaat lager kunt afstellen en zo bespaart op uw energierekening. Geef een radiator de ruimte Plaats geen bank of dikke gordijnen voor radiatoren. Dat zorgt ervoor dat de warmte wordt belemmerd en achter obstakels blijft hangen in plaats van dat het de kamer verwarmt.

45.

Radiatorfolie Door speciaal radiatorfolie tussen de radiator en de muur te plakken, wordt de warmte van de radiator beter weerkaatst in de richting van de (huis)kamer. De meeste doe-hetzelf-zaken verkopen radiatorfolie.

Wist u dat...

... u gemiddeld 7 procent op uw verwarmingskosten kunt besparen door de thermostaat overdag slechts één graadje lager te zetten?

46.

47. 48.

Zorg voor ontluchting Ontlucht radiatoren regelmatig. Lucht in de leidingen is namelijk niet bevorderlijk voor de werking van een radiator. Door af en toe lucht uit de leidingen te laten en de radiator bij te vullen met water kunnen uw radiatoren optimaal hun werk doen en voorkomt u onnodig energieverbruik. Elektrische verwarming Een elektrische radiator gebruikt twee keer zoveel stroom als een cv-radiator voor dezelfde hoeveelheid warmte. Probeer dit apparaat daarom zo min mogelijk te gebruiken. Slimme thermostaat Kies voor een slimme, zelfregelende (klok)thermostaat die anticipeert op de warmtebehoefte van uw huis. Deze thermostaten weten na verloop van tijd precies hoe snel uw huis afkoelt en opwarmt en schakelt zichzelf tijdig in of uit. Het resultaat: een aangename, constante temperatuur en een vriendelijkere energierekening.

00000015

49.

50. 51. 52. 53. 54.

Verstandig plekje Plaats een thermostaat niet zomaar ergens in huis. Zoek een goede plek op een binnenmuur in de huiskamer waar het apparaat de omgevingstemperatuur goed kan waarnemen. Plaatst u de thermostaat dichtbij een warmtebron of koele gang, dan kan het apparaat de warmte in uw huis niet naar behoren regelen.

Voor het slapen gaan Zet de thermostaat vast lager een half uur tot een uur voordat u naar bed gaat of het huis verlaat. Dat scheelt ongemerkt energie.

Mag het een graadje minder? U kunt een nog lagere energierekening tegemoet zien door de thermostaat overdag standaard een graadje lager te zetten.

Verwarming laag! Als u uw huis voor korte of langere tijd (bijvoorbeeld vakantie) verlaat, zet de verwarming dan lager. In verband met vocht of vorst kunt u de thermostaat beter niet helemaal uitzetten.

Verwarming uit! In kamers waar u overdag toch niet bent, bijvoorbeeld de slaap- of studeerkamer, kunt u de verwarming net zo goed helemaal uitdraaien.

55.


De thermostaatkraan In een studeer- of hobbykamer wil de temperatuur nogal eens schommelen. Dat voelt vaak niet prettig aan. U kunt dit ongemak verhelpen door een thermostaatkraan te installeren. Hierdoor wordt de ruimte constant verwarmd. Lage temperatuur verwarming Lage temperatuur verwarming (LTV) is een verwarmingssysteem waarbij er water op een zeer lage temperatuur door vloeren of muren wordt geleid. Een LTV-systeem is met name interessant in combinatie met een warmtepomp. In de winter kan er warm water door de leidingen gepompt worden, terwijl u uw huis in de zomer met koud water kunt koelen.

56.

Op vakantie? Waakvlam uit Als in uw huis nog een oude ketel hangt, vergeet dan niet om de waakvlam te doven wanneer u met vakantie gaat. Juist ‘s zomers kan de waakvlam uit. Dat zult u zeker merken op uw gasrekening. Moderne ketels hebben een elektronische ontsteking en geen waakvlam. Let wel op vorst.

Wist u dat...

... u per jaar ongeveer 39 m3, oftewel circa 26 euro, op verwarming kunt besparen door thermostaatkranen te gebruiken?

57.

58.

Hoog rendementsketel Wanneer er in uw huis nog een oude ketel hangt, kunt u beter overstappen op een hoogrendementsketel (HR-ketel). Deze verbruikt minder gas waardoor u op jaarbasis veel kunt besparen. De investering verdient u snel terug door een lagere energierekening. Kies de juiste ketel Niet elke verwarmingsketel is geschikt voor uw huis. Welke model u het beste kunt aanschaffen hangt af van uw huis, uw wensen en het budget. De meeste mensen kiezen voor een gasgestookte combiketel vanwege het hoge rendement. Laat u goed informeren over het warmwatertoestel dat het beste bij u en uw woonsituatie past.

00000017

59.

60.

61.

62.

63.

64.


Noodzakelijk onderhoud Laat uw cv-ketel regelmatig (een keer per twee jaar) goed nakijken door een erkend bedrijf bij u in de buurt. Vaak kunt u hiervoor een serviceabonnement afsluiten. Door de cv-ketel goed te laten onderhouden kunt u niet alleen de levensduur verlengen. U bespaart ook de nodige energie als uw ketel in topconditie is. Kopen of huren? Een nieuwe cv-ketel aanschaffen is een flinke investering, ook al heeft u het geld binnen enkele jaren terugverdiend. Wilt u geen grote, eenmalige uitgave doen, dan kunt u ook een verwarmings- of warmwatertoestel huren. Het voordeel hiervan is dat het onderhoud door de verhuurder wordt verzorgd en u in noodgevallen snel geholpen wordt. Zet de pomp uit Zet de pomp van de centrale verwarming in de zomer uit. Laat de pomp wel een keer per maand even lopen om te voorkomen dat deze vast gaat zitten. Bij een combiketel kunt u de pomp niet uitzetten. Boiler of geiser Kiest u voor een boiler of geiser, denk dan van tevoren goed na over de hoeveelheid water die u nodig denkt te hebben. Een apparaat dat meer water verwarmt dan u verbruikt, kost onnodig veel energie. Een apparaat dat te weinig water verwarmt is niet comfortabel. Op de juiste plaats Als u een nieuwe boiler gaat aanschaffen is het verstandig om te kijken of het apparaat op exact dezelfde plaats moet komen of dat er ergens anders een betere plek is. Om warmteverlies in de leidingen zoveel mogelijk te beperken is het goed om de leidingen voor warm water zo kort mogelijk te houden. Bovendien heeft u dan snel warm water tot uw beschikking. Niet te hoog! Stel de watertemperatuur van uw boiler niet te hoog in. Als u aan het warme water uit uw kraan koud water moet toevoegen omdat het anders te heet is, staat de temperatuur te hoog. Zet de temperatuur dan een graadje lager om energie te besparen.

65.

In het keukenkastje Een kleine boiler in het keukenkastje verbruikt relatief veel energie. Wellicht is deze boiler helemaal niet meer nodig als u de grote boiler in huis op een handige plaats laat aansluiten.

Wist u dat...

... een doorsnee huishouden gemiddeld maar liefst 45 procent kan besparen op het gasverbruik voor waterverwarming door een zonneboiler te installeren?

66.

67. 68.

Zonneboiler Het kan interessant zijn om voor een zonneboiler te kiezen. De zon verwarmt het water via een collector op uw dak. Indien nodig wordt voor aanvullende stookkracht een koppeling gemaakt naar uw gasleiding of HR-ketel. Met een zonneboiler bespaart u ongeveer de helft van het gasverbruik voor warm water. Dunne leidingen Hoe dunner de leiding waar warm water doorheen stroomt, hoe minder het warmteverlies en hoe energiezuiniger uw huis. Warm water De meeste mensen hebben ’s nachts geen warm water nodig. Als dat ook voor u geldt, kunt u energie besparen door de boiler gedurende de nacht uit te zetten. Dat kan met behulp van een tijdschakelaar.

00000019


Huishoudelijke apparaten

69.

70. 71. 72.

De stofzuiger: gek op energie Een gemiddelde stofzuiger gebruikt circa tien keer meer elektriciteit per uur dan een computer. Kies bij de aanschaf van een stofzuiger daarom voor het meest energie-efficiënte model. Laat u hier in de winkel goed over informeren.

Vermogen instellen Veel stofzuigers hebben de mogelijkheid om het vermogen in te stellen. Een lager vermogen betekent een tragere werking van de motor en minder elektriciteitsverbruik.

De ouderwetse manier Stofzuig alleen wanneer dat echt nodig is en grijp af en toe ook eens terug naar de ouderwetse manier. Bezem, stoffer en blik en dweil kunnen de klus vaak ook prima aan.

Zuinig stofzuigen Leeg de stofzuigerzak regelmatig. Een volle stofzuigerzak zorgt ervoor dat uw stofzuiger minder vermogen heeft. Dat stofzuigt niet prettig en het duurt langer voordat u het huis door bent. Daardoor verbruikt u meer energie dan nodig.

Wist u dat...

... u tot wel 10 procent op uw energierekening kunt besparen door alle apparaten in huis écht uit te zetten en niet stand-by laten staan? 00000021

73. 74.

75.

Kruimeldief steelt energie Maak van uw kruimeldief geen energiedief door de oplader van het apparaat niet constant in het stopcontact te laten zitten. Kortom: stekker eruit! Zet de televisie écht uit Veel mensen denken dat de televisie uit is als hij in de stand-by stand staat. Dat is niet zo. De televisie en alle andere apparaten met deze functie, zoals decoders, videorecorders, dvd-spelers en computers, verbruiken dan nog steeds stroom. Zet apparaten daarom altijd uit met de hoofdschakelaar. Standby-killers Tegenwoordig zijn er zogenoemde ‘stand-by killers’ op de markt die ervoor zorgen dat bijvoorbeeld uw televisie automatisch wordt uitgeschakeld. Wanneer u de televisie met de afstandsbediening uitzet, gaat het apparaat na een paar minuten helemaal uit. Dat scheelt energie en vermindert brandgevaar.

Wist u dat...

... een airconditioner gemiddeld 50 dagen per jaar 10 uur lang aanstaat? De kosten hiervan zijn ongeveer gelijk aan uw jaarlijkse energierekening voor verlichting.

76.


Plasma of lcd? Veel mensen vinden een grote plasma-tv erg mooi. Het nadeel is dat een plasma-tv nog altijd veel stroom verbruikt (ongeveer drie keer zoveel als een gewone tv). Een lcd-tv is al een veel beter alternatief.

77. 78. 79.

80.

81. 82. 83.

Televisie installeren Installeer uw televisie op een minder lichte plek in de kamer. Daardoor hoeven de helderheid en het contrast niet zo hoog worden afgesteld. Mens-erger-je-niet Zet de televisie eens uit en maak er een gezellige spelletjesavond van voor het hele gezin. Oeps, vergeten! Kinderen kunnen binnen een paar seconden vergeten zijn wat ze aan het doen waren. U komt dan een kamer binnen waar de televisie, stereo en spelcomputer aan staan, terwijl er geen kind meer te bekennen is. Leer kinderen daarom aan dat zij elektrische apparaten uitschakelen wanneer ze iets anders willen gaan doen. A-label voor airconditioning Airconditioning kan aangename verkoeling bieden op hete dagen. Er zitten ook nadelen aan het gebruik van airconditioning, zoals het onzuinige karakter ervan. Laat u daarom goed informeren voordat u een airconditioningsysteem aanschaft en kies bij voorkeur voor een energiezuinig model met een A-label.

Passende capaciteit Kies een airconditioner die past bij de inhoud van de ruimte waar u het apparaat wilt gebruiken. Krachtiger is niet altijd beter.

Eerder uitschakelen Zet de airconditioning alleen aan om de ergste warmte te verdrijven en schakel het systeem ongeveer een half uur voordat u weggaat uit.

Gratis airco Zet in de zomer ’s avonds de ramen en/of de buitendeur open om de (gratis) koele lucht binnen te laten.

00000023

84.

85.

86.

87. 88. 89.

Wassen en drogen Tijdig vervangen Vervang uw oude apparaten zoals wasmachine en wasdroger op tijd door nieuwe, energiezuinige huishoudapparatuur. Let daarbij goed op het verplichte energielabel (A++ tot en met G). Op verschillende websites kunt u apparaten met elkaar vergelijken op zaken als prijs en energieverbruik. Goedkoop is (vaak) duurkoop Let bij het kopen van een wasmachine niet alleen op het energieverbruik, maar ook op het waterverbruik en het toerental. Investeer liever wat meer geld in een zuinig apparaat. Dat betaalt zich terug in uw energierekening. Slimme apparaten Er zijn intelligente wasmachines en wasdrogers te koop die niet meer water of energie verbruiken dan strikt noodzakelijk is. De wasmachine weegt bijvoorbeeld het gewicht van de was en stemt daar de benodigde hoeveelheid water (en het doseringsadvies) op af.

Kreukvrij Bent u toch al van plan om te strijken? Haal de was dan uit de droogtrommel voordat het kreukvrije programma begint. De strijkbout mag dan het laatste werk doen.

Aansluiten op de waterleiding Het is vaak mogelijk om uw huidige machine aan te sluiten op de warmwaterleiding. Dat kan door een warmwaterkraan in uw machine te laten installeren.

Laden maar! Een voorlader heeft de voorkeur boven een bovenlader. Een voorlader verbruikt namelijk minder water en minder energie.

Wist u dat...

... u elk jaar ongeveer 20 euro kunt besparen als u de was zo vaak mogelijk op 30 graden doet?

90.

91.

92. 93.

Tikkie terug Wassen op 60 graden kost twee keer zoveel energie als wassen op 40 graden. Wassen op 90 graden kost zelfs drie keer zoveel. Voor de schoonheid van uw wasgoed maakt het meestal niet uit. Was daarom altijd op een zo laag mogelijke temperatuur. Even weken Is de was erg vuil? Leg de meest vuile kleren dan eerst even in de week. Als u ze daarna in de wasmachine stopt hoeft er minder wasmiddel bij en kunt u volstaan met een lagere temperatuur. Er kan nog meer bij Veel mensen stoppen te weinig was in hun wasmachine waardoor ze meer wasbeurten doen dan eigenlijk nodig is. Stop de trommel dus gerust maar wat voller. Centrifugeren Centrifugeer de was goed voordat u de kleding in de droger stopt. Dat scheelt energie.

00000025

94. 95.

96.

97.

98. 99.

100.


Dag- en nachttarief Maak, indien mogelijk, gebruik van het verschil in dagen nachttarief. Het kan goedkoper zijn om de wasmachine en droger bijvoorbeeld ’s nachts of in het weekend te laten draaien. Droger dan droog Wasdrogers hebben een tijdklok of een droogprogramma. Een droger met een programma droogt de was tot een bepaalde vochtigheid en slaat dan af. Wanneer u de machine zelf moet instellen, houd de droogtijd dan zo kort mogelijk. Een was die droger dan droog uit de machine komt heeft onnodig veel energie gekost. Gasdroger De lucht in de gaswasdroger wordt met een elektronisch gestuurde gasbrander verwarmd. Zo kan in korte tijd een grote hoeveelheid lucht worden verwarmd waardoor de was vaak net zo droog wordt als in een elektrische droger. Warmtepompdroger Warmtepompdrogers zijn energiezuinige condensdrogers. Een warmtepompdroger werkt net als een conventionele droger op elektriciteit, maar is stiller en verbruikt de helft minder elektriciteit. Een gasaansluiting of luchtafvoer is niet nodig. Lang of kort programma? Het is energiezuiniger om de was te drogen met een lang programma op een lage temperatuur, dan met een kort programma op hoge temperatuur. Warme omgeving Zowel lucht- als condensdrogers verbruiken veel minder energie als ze in een verwarmde ruimte staan. Dat geldt natuurlijk alleen als de ruimte toch al verwarmd is. Het is dus niet de bedoeling dat u speciaal voor de droger de verwarming aanzet. Dat kost juist meer energie. Houd uw droger pluisvrij Maak uw wasdroger na elk gebruik goed schoon. Achtergebleven stof en pluisjes zorgen er namelijk voor dat uw machine minder (energie)efficiënt werkt.

Wist u dat...

... Nederlandse huishoudens het meeste drinkwater gebruiken om te douchen (43,7 procent), het toilet door te spoelen (35,8 procent) en de wasmachine te gebruiken (18 procent)?

101.

102.

103.

Maandag wasdag Het is zuiniger om alle was achter elkaar te doen dan om af en toe een wasje te draaien. Tenminste, wanneer u de droger inschakelt. Een wasdroger gebruikt namelijk minder energie als het apparaat al is opgewarmd door een vorige droogronde. De goedkoopste wasdroger De goedkoopste en meest milieuvriendelijke wasdroger is natuurlijk nog steeds de waslijn. Is het mooi weer en schijnt de zon? Geef uw wasdroger dan een dagje vrij en hang uw wasgoed buiten te drogen. Als u de was ‘s winters binnen droogt, moet u wel iets meer stoken. Door het drogen van de was koelt de lucht namelijk iets af. Strijken? Bah! Veel mensen hebben een hekel aan strijken. Dan is het goed om te weten dat u uzelf, uw energierekening en het milieu een groot plezier doet door alleen dingen te strijken die écht gestreken moeten worden. Het overige textiel kunt u best alleen even gladstrijken.

00000027

104.

105.


Strijkijzer op tijd uitzetten Als u bijna klaar bent met strijken, nog maar een paar dingen te gaan, dan kunt u het apparaat vast uitzetten. Het strijkijzer blijft warm genoeg om ook de laatste kledingstukken goed te kunnen strijken. Slim strijkijzer Een nieuw strijkijzer kopen? Kies dan voor een zo energiezuinig mogelijk model. Er zijn strijkijzers verkrijgbaar die zichzelf uitzetten als ze een kwartier lang niet zijn gebruikt. Handig wanneer beneden de telefoon gaat!

106.

107.

108. 109.

110. 111.

In de slaapkamer Elektrische deken In de slaapkamer is het vaak koeler dan op andere plaatsen in huis. Het is gezond en aangenaam om met het raam open te slapen, maar ’s winters kan het daardoor koud aanvoelen. Een elektrische onderdeken biedt dan uitkomst. Koop in plaats van een tweepersoons- een eenpersoons deken en leg deze dwars over het voeteneinde. Het duurt even voordat de deken is opgewarmd, dus vergeet niet om hem op tijd aan te zetten. Kort verwarmen Is het koud buiten en heeft u daarom toch behoefte aan wat warmte in uw slaapkamer? Zet dan de verwarming aan een half uurtje voordat u naar bed gaat en weer uit als u gaat slapen. Waterbed kopen? Het water in een waterbed moet verwarmd worden en dat kost veel stroom. Als u wilt besparen op uw energierekening kunt u beter geen waterbed nemen. Isolerende laag Heeft of wilt u toch een waterbed? Zorg dan voor een isolerende laag tussen het bed en de vloer. Zonder warmtelek blijft uw bed namelijk beter op temperatuur en dat scheelt energie.

Uitzetten of afdekken Zet uw waterbed overdag uit om energie te besparen of dek het goed af zodat u ’s avonds minder stroom hoeft te gebruiken om het bed op te warmen.

Lekker knus Warmwaterkruiken zijn weer helemaal ín. Kruiken zijn er in allerlei trendy vormen en kleuren en dé manier om lekker (energiezuinig) warm te blijven in bed.

00000029

In de keuken


112. 113. 114.

Waterverbruik

Mengkraan Door in de keuken (en badkamer) een mengkraan te gebruiken, verspilt u veel minder warm water.

Ongemerkt besparen Speciale mondstukken of inlegringetjes voor kranen zorgen ervoor dat er per minuut minder water uit de kraan komt. Zonder dat u het merkt kunt u hiermee veel water besparen.

115.

116.

117. 118.

Doorstroombegrenzer Als u de kraan wagenwijd opendraait komt er doorgaans veel meer water uit dan u nodig heeft. Met een doorstroombegrenzer of perlator kunt u de doorstroom van water beperken. Het kost bovendien minder energie om een kleinere hoeveelheid water te verwarmen. Niet door het putje! U draait de kraan open voor warm water. Tijdens het wachten stromen er liters koud water ongebruikt door het putje. Zonde! Door het koude water op te vangen in een gieter of pan kunt u het gebruiken om de planten mee water te geven of groenten in te wassen. Recycle theewater Heeft u net iets teveel theewater opgezet? Gooi het teveel aan water dan niet weg, maar bewaar het in de waterkoker of fluitketel tot u weer trek krijgt in een kopje thee. U kunt er natuurlijk ook de planten mee water geven. De waterkoker wint Voor het koken van water is de waterkoker energiezuiniger dan het gasfornuis, die op zijn beurt weer energiezuiniger is dan de magnetron. Waterkoker ontkalken Een waterkoker werkt het meest energie-efficiënt als u het apparaat regelmatig ontkalkt.

00000031

Koelen en vriezen

119.

120.

Size does matter! Bij de aanschaf van een koelkast doet u er goed aan om ook op het formaat te letten. Woont u alleen of met zijn tweeën, dan heeft u natuurlijk geen fors familieapparaat met bijbehorende energierekening nodig. Energiezuinige combinatie De meest energiezuinige koelkasten en vriezers zijn de combinatiemodellen waarbij het vriesgedeelte boven of onder de koelkast is geplaatst. Deze combinatie is veel zuiniger dan twee losse apparaten naast elkaar.

Wist u dat...

... u met een A+-koelkast 45 euro en met een A++-koelkast maar liefst 60 euro zuiniger uit bent dan wanneer u een koelkast heeft met een C-label?

121. 122.

Een goede plek zoeken Plaats een koelkast bij voorkeur op een koele plaats en dus niet te dicht bij een radiator, fornuis of raam (zonlicht).

Binnen vriezen Het lijkt een goed idee om uw diepvriezer in een koude ruimte te zetten. Dat is het niet. De thermostaat kan ontregeld raken en de temperatuur in de vriezer juist oplopen.


123.

124. 125. 126.

Van de muur af Schuif uw koelkast niet helemaal tegen de muur, maar zorg dat de achterkant minstens 10 centimeter van de muur afstaat. Een koelkast gebruikt minder energie als de warmte die aan de achterkant vrijkomt gemakkelijk weg kan.

Niet alles hoeft koel Gebruik uw koelkast alleen voor dingen die écht gekoeld moet worden en bewaar andere dingen, zoals frisdranken en koekjes, in een (koele) voorraadkast of -kelder.

Vinden wat u zoekt Zorg ervoor dat alles in de koelkast een vaste plaats heeft. Zo vindt u snel wat u nodig heeft en hoeft de koelkastdeur niet langer dan noodzakelijk open te zijn.

127.

128.

129.

Goed sluitende deur Als de deur van de koelkast niet goed sluit gaat er veel energie verloren. Dit kan voorkomen worden door het rubberen randje van de deur af en toe even schoon te maken met een vochtige doek. Temperatuur koelkast Veel mensen stellen de temperatuur in hun koelkast of vriezer veel te laag af. Dat is nergens voor nodig en vraagt veel energie. Houd daarom voor de koelkast circa 4 graden aan en voor de vriezer circa -15 graden. Op vakantie Gaat u op vakantie? Zorg dan dat uw koelkast voor vertrek zo leeg mogelijk is en zet de temperatuur wat lager op het moment dat u weggaat. U kunt de koelkast natuurlijk ook helemaal uitzetten. Zet dan de deur wel een klein stukje open om schimmels tegen te gaan. Dure snufjes Tegenwoordig zie je in witgoedzaken reusachtige koelkasten staan met allerlei ingebouwde snufjes, zoals een ijsmaker of waterautomaat. Vraag uzelf af of u deze functies werkelijk nodig heeft. Bedenk dat u ze elke maand zal terugzien op uw energierekening.

00000033

130. 131.

Regelmatig ontdooien Het is belangrijk om uw vriezer regelmatig te ontdooien. Een vriezer met een dikke laag ijs van binnen moet meer moeite doen (lees: energie verbruiken) om op temperatuur te blijven.

Eerst afkoelen Laat eten eerst afkoelen voordat u het in de koelkast zet. Dat kost uw koelkast minder energie om alles koel te houden.

Wist u dat...

... nieuwe, energiezuinige koelkasten en vriezers tot wel 33 procent minder energie gebruiken dan een model van 10 jaar oud?

132.

133. 134.

Uit de vriezer in de koelkast Leg bevroren vlees in de koelkast om te ontdooien. Dat bespaart energie omdat het vlees de temperatuur in de koelkast laag helpt houden. Bovendien kan het vlees zo rustig ontdooien waardoor het beter smaakt. Denk er overigens wel op tijd aan om het vlees in de koelkast te leggen, want het ontdooien duurt zo natuurlijk wel wat langer.

(Bijna) vol Het is het meest energiezuinig wanneer uw vriezer helemaal en uw koelkast voor driekwart gevuld is met producten.

Keep it clean Houd de koelelementen aan de achterzijde van uw koelkast of vriezer stofvrij. Doet u dit niet, dan zal het apparaat in de loop van de tijd onnodig meer energie gaan verbruiken.


135. 136. 137.

Koken

Kookplaat kiezen Elektrisch koken is in het algemeen duurder dan koken op gas. Van alle elektrische kookplaten verbruikt de inductiekookplaat de minste energie.

Niet te groot, niet te klein Gaat u met een klein pannetje aan de slag die de kookpit niet helemaal bedekt, dan gaat er aan de zijkanten veel energie verloren.

138.

139. 140. 141.

Slimme inductieplaat Bij het koken op een inductieplaat wordt alleen het deel van de kookplaat verwarmd waar uw pan op staat. Dat betekent dat u bij een kleine pan op een grote kookplaat geen energieverlies heeft. Schoon en warm Het kooktoestel schoonmaken is geen leuk karweitje, maar het levert wel iets op. Door het oppervlak schoon (en glanzend) te houden wordt de warmte maximaal weerkaatst en verbruikt u dus minder energie tijdens het koken.

Deksels! Door tijdens het koken deksels op de pannen te plaatsen, blijft de warmte zoveel mogelijk in de pan. Hierdoor kunt u het energieverbruik tijdens het koken aanzienlijk verlagen.

Snelkookpan Gebruik een snelkookpan als u voedsel langdurig wilt koken. Op die manier kunt u een hoop energie besparen.

Zuinig met water Wanneer u iets moet koken is het belangrijk dat u niet te veel water in de pan doet. Het duurt dan namelijk veel langer voordat het water kookt.

00000035

Wist u dat...

... een koffiezetapparaat gemiddeld 73 uur per jaar wordt gebruikt om koffie te zetten en 243 uur om de koffie warm te houden?

142.

143. 144.

145. 146.

Koken met minder Als iets eenmaal aan de kook is kunt u de vlam of het vermogen lager zetten zonder dat het kookproces stopt. Doorkoken op vol vermogen kost extra energie en zorgt er niet voor dat uw eten sneller klaar is. Eerder uitschakelen Veel kookplaten blijven nog een tijdje warm nadat ze zijn uitgeschakeld. Schakel ze daarom iets eerder uit. Dat bespaart ongemerkt energie. Stapelen maar! Het stomen van eten is niet alleen gezond, het kan ook energie besparen als u het combineert met bijvoorbeeld het koken van aardappelen. Door gebruik te maken van een stapelbare stoompan haalt u zoveel mogelijk energie uit uw kookpit.

Kook grote porties Het kost veel minder energie om één keer een grote hoeveelheid te koken en vervolgens restjes op te warmen dan om meerdere dagen achter elkaar een nieuwe maaltijd te bereiden.

Roerbakken Eenpans- of roerbakgerechten vragen veel minder energie dan een fornuis vol pannen. Bovendien is uw eten snel klaar. Lekker en makkelijk!


147. 148. 149. 150.

Kant-en-klaarmaaltijd Het opwarmen van een restje of kant-en-klaarmaaltijd is energie-efficiënter als u de magnetron gebruikt in plaats van uw gasfornuis.

Afzuigkap Laat de afzuigkap niet onnodig lang aanstaan. Het apparaat zuigt namelijk niet alleen geur, maar ook warme lucht af.

Oven of magnetron? Gebruik de oven voor ontdooien of het bereiden van grotere maaltijden. Kies voor het opwarmen van kleine porties voor de magnetron.

151.

152. 153.

Kijk door het raampje Wanneer u iets in de oven heeft staan is het heel verleidelijk om even de ovendeur open te doen om uw baksel te bekijken en de heerlijke geur op te snuiven. Toch gaat er op die manier veel warmte verloren. Weersta dus de verleiding en kijk gewoon door het venster. Sneller koken Met een convectie- of heteluchtoven kunt u bereidingstijd van voedsel aanzienlijk verkorten. Doorgaans moet u bovendien een lagere temperatuur instellen dan bij andere ovens, zodat u meer energie bespaart. Bijna klaar? Oven uit Een paar minuten voordat uw ovengerecht klaar is, kunt u de oven alvast uitzetten. Het kookproces zal hierdoor niet verstoord worden en het scheelt elke keer weer energie. Ovendeur open Als u klaar bent met het gebruik van de oven kunt u de ovendeur het beste even wagenwijd open zetten. De warmte en hopelijk een aangename geur kunnen zich zo door uw huis verspreiden. Zo helpt u de verwarming een handje.

00000037

Wist u dat...

... de energie die wordt bespaard als 10.000 mensen één maaltijd zouden bereiden in de magnetron in plaats van in een elektrische oven, genoeg is om een jaar lang een bubbelbad te verwarmen?

154.

155. 156. 157.

Magnetron uit na gebruik Klaar met het gebruiken van de magnetron? Zet het apparaat dan helemaal uit door de stekker uit het stopcontact te halen. U moet de volgende keer weliswaar de tijd opnieuw instellen, maar juist het display is een enorme energieslurper.

Espressotijd Laat uw espressoapparaat niet de hele dag aanstaan, maar zet de machine elke keer na gebruik uit.

Ontkalken Ontkalk uw koffiezetapparaat regelmatig. Kalkaanslag vermindert de werking van uw apparaat waardoor het meer energie verbruikt.


Thermoskan Veel mensen denken dat koffie zetten veel energie vergt. Dat valt wel mee. De grote boosdoener is het warmhoudplaatje. Door een thermoskan te gebruiken kunt u veel energie besparen.

158.

159. 160.

161.

162.

Afwasmachine Vaatwasser kopen? Kies een vaatwasser die bij u en uw levensstijl past. Let daarbij goed op het energieen waterverbruik. Kies bij voorkeur voor een machine met een zogenaamde bodemsensor. Deze stemt het water- en energieverbruik af op de hoeveelheid en vuilheid van de vaat. Groot of klein huishouden Let ook op het formaat van de machine. Heeft u een klein huishouden, dan heeft u natuurlijk geen groot apparaat met bijbehorende energierekening nodig. Vullen met warm water Door te kiezen voor een hotfill apparaat, dat u aansluit op uw koud- en warmwaterleiding, HR-combiketel of zonneboiler, kunt u energie besparen. Uw vaatwasser wordt gevuld met warm water dat is opgewarmd met gas. Dat is goedkoper en efficiënter dan wanneer uw vaatwasser het benodigde water zelf elektrisch moet opwarmen. Onderhoud de machine Vet- en kalkresten op de bodem en in de leidingen van de afwasmachine zorgen ervoor dat de machine na verloop van tijd minder goed en minder zuinig gaat werken. Een paar keer per jaar een machinereiniger gebruiken doet wonderen. Volle vaatwasser Het gebruik van een afwasmachine kan energiezuiniger zijn dan met de hand afwassen als u de machine alleen aanzet als hij vol is, u een spaarprogramma of lage temperatuur instelt en de afwasmachine uit zet vóór het droogprogramma begint.

00000039

163.

164. 165.

Voorspoelen is overbodig Handmatig voorspoelen heeft bij vaatwassers weinig nut, omdat ze vaak al een spoelstand in hun programma hebben. Doe etensresten in de afvalbak en laat het spoelen dus aan de vaatwasser over.

Turn it off Zet de vaatwasser uit na gebruik. Laat u het apparaat aan staan, dan verbruikt het bijna net zoveel stroom als wanneer er een programma draait.

Vaat opsparen Als u geen vaatwasmachine heeft, kunt u het beste de afwas verzamelen en in een keer doen. Elke keer de warme kraan opendraaien om een kopje en een bordje af te wassen is duur.

Wist u dat...

... u wel 25 euro per jaar kunt besparen door voor een vaatwasser met energielabel A te kiezen dan wanneer u een afwasmachine met C-label koopt?

166.


Maak een sopje Wees zuinig met water. Door af te wassen in een gootsteen of afwasteiltje gebruikt u veel minder water dan wanneer u de kraan laat lopen.

167. 168.

Schone vaat eerst Was de minst vieze vaat, zoals glazen en kopjes, af voordat u met de echt vuile vaat begint. Dat zorgt ervoor dat u minder vaak het afwaswater hoeft te verversen.

Even in de week leggen Het is goed om aangekoekte pannen en borden in een klein sopje te laten weken voordat u ze in de vaatwasser doet of zelf afwast. Dat scheelt in het waterverbruik.

00000041


169.

In de badkamer Let op de tijd Veel mensen vinden het fijn om lang onder de douche te staan. U kunt het waterverbruik in uw huishouden flink omlaag brengen als ieder lid van het gezin niet langer onder de douche staat dan noodzakelijk is. Hier zijn speciale apparaatjes voor, maar een kookwekker of zandloper werkt ook prima.

Wist u dat...

... een gemiddeld mens in zijn leven ongeveer 550.000 liter water (circa 750 euro) kan besparen door alleen maar de kraan uit te doen tijdens het tandenpoetsen?

170.

171.

Douchen of badderen? Vrijwel iedereen weet dat douchen veel minder water (circa 75 liter) kost dan wanneer u het bad vol laat lopen (120 tot 150 liter). Kies daarom wat vaker voor de douche en bewaar uitgebreid badderen voor bijzondere gelegenheden. Als u dan een keer in bad gaat, is het ook echt een feestje! Isoleer uw badkuip Ligt u graag lange tijd in bad? Dan is het een goed idee om uw badkuip te isoleren. Het water blijft dan langer warm, zodat u niet steeds warm water hoeft toe te voegen.

00 00 00 00 00 00 42 32

172.

173.

174.

175.

176.

177.


Tandenborstel opladen Heeft u een elektrische tandenborstel? Vergeet dan niet om na het opladen van de tandenborstel de stekker van de lader uit het stopcontact te trekken. Anders blijft de lader namelijk energie verbruiken. Kleine boodschap, minder water Vervang oude kranen, de douchekop en de oude toiletstortbak door waterbesparende varianten. Moderne toiletstortbakken hebben vaak een spaarknop of spoelonderbreker waarmee u het waterverbruik kunt aanpassen aan de ‘boodschap’. In de stortbak Kies, wanneer u een nieuw toilet aanschaft, voor een kleiner model stortbak. Heeft u een grote stortbak en bent u nog niet aan een nieuw toilet toe? Dan kunt u ook een baksteen of een fles water in de stortbak leggen om zo minder water te verbruiken. Waterbesparende douchekop Installeer een waterbesparende douchekop of spaardouche. Daarmee kunt u het warmwaterverbruik met enkele duizenden liters per jaar terugdringen. Door de gedachte alleen al zult u voortaan een stuk lekkerder douchen! Storten maar! Sommige mensen hebben een stortdouche of comfortdouche in hun badkamer, oftewel een douche met extra zijsproeiers of een extra grote douchekop die veel water doorlaten. Wie voor een model met stroomklasse S kiest, bespaart een hoop water. Douchewarmteterugwinning Bij warmteterugwinning uit douchewater wordt koud leidingwater voorverwarmd door het afvalwater van de douche, waardoor het minder energie kost om kraanwater te verwarmen. Hiermee kan meer dan de helft van het energieverbruik voor douchen worden bespaard.

178.

Energiezuinig ontspannen Sommige mensen hebben een sauna, whirlpool of stoomcabine in huis. Dat is natuurlijk een heerlijke manier om te ontspannen, maar het is niet de meest energiezuinige manier. Een uitstapje naar een saunacomplex of subtropisch zwembad kan goedkoper zijn.

Wist u dat...

... u per jaar wel 30.000 liter water (ruim 40 euro) kunt besparen door uw oude toilet te vervangen door een waterbesparend toilet?

179.

180.

181.

Repareer lekkende leidingen Drup, drup, drup. Tien druppels water per minuut lijkt weinig, maar het water dat op deze manier stilletjes uit uw kraan wegsijpelt kan wel oplopen tot 1.100 liter per jaar. Alleen daarom al is het verstandig om lekkende leidingen te repareren. Kraan dicht! Draai de kraan dicht wanneer u zich tijdens een wasbeurt aan het inzepen bent. Doe dat ook tijdens het tandenpoetsen. Wist u dat u hierdoor elke keer ongeveer tien liter water kunt besparen? Waterbadje Mannen die zich nat scheren moeten hun scheermesje telkens even afspoelen. Doe dat dan niet onder een lopende kraan, maar maak in waterbadje in de wasbak. Dat scheelt energie en tientallen liters water per scheerbeurt.

00000045

182. 183.

184.

185. 186.

187.


In de studeer-/werkkamer Houd het hoofd koel Onderzoek wijst uit dat studeren in een koele kamer beter is. Zet daarom de thermostaat in uw studeer-/werkkamer iets lager. Zorg voor voldoende licht Wanneer u werkt of studeert heeft u voldoende licht nodig. Doe gordijnen of jaloezieën daarom niet dicht, maar open om daglicht naar binnen te laten. Heeft u toch een lamp nodig? Draai dan bij voorkeur een energiezuinige spaarlamp in uw bureaulamp. Doorbreek de gewoonte Veel mensen hebben de neiging om op kantoor de hele dag de lampen aan te hebben. Dat is vaak helemaal niet nodig. Dus, bij voldoende daglicht: lampen uit! Plaats desnoods een bewegingsmelder die de lamp uitschakelt wanneer een tijdlang niemand in het vertrek is. Zoek de hoofdschakelaar Schakel elektrische apparaten zoals pc’s en printers helemaal uit. In de stand-by functie verbruiken ze namelijk nog steeds veel energie. Schakel het apparaat uit met de hoofdschakelaar. Stekker eruit! Wie doet het niet? Veel mensen laten de stekker van hun mobiele telefoonlader in het stopcontact zitten na het opladen. Wist u dat een oplader in het stopcontact nog steeds energie verbruikt, ook al valt er niets op te laden? Dus voortaan overal: stekker eruit! Een knop voor alles Wanneer u elke dag veel elektronische apparaten aan en uit moet zetten, kan het handig zijn om computer, kopieerapparaat, koffieautomaat, fax en dergelijke op één stekkerdoos aan te sluiten. Op die manier kunt u in een keer alle apparaten op een goede manier uitzetten.

188.

189.

190. 191. 192.

Super performance of goed genoeg? U kunt uw computerscherm, net als het beeldscherm van uw televisie, aanpassen voor wat betreft de helderheid. Is er voldoende (dag)licht om u heen, dan kunt u de helderheid gerust een beetje lager zetten. Dat merkt u nauwelijks en het bespaart energie. Koop een laptop Een laptop verbruikt tot 90 procent minder energie dan een gewone desktop computer. Bovendien is een laptop handig te verplaatsen. U kunt bijvoorbeeld in de huiskamer werken waar het lekker warm is.

Of een lcd-monitor Als u een desktop heeft kunt u ook energie besparen door voor een platte lcd-monitor te kiezen. Deze verbruikt ongeveer 30 procent minder energie dan een ‘gewone’ monitor.

Energiezuinige modus Stel uw computer zo in dat hij vanzelf overschakelt op een energiezuinige modus op het moment dat de computer bijvoorbeeld tien minuten niet wordt aangeraakt.

193.

194.

Schermbeveiliging Veel computers schakelen over op de schermbeveiliging als zij even niet worden gebruikt. Dat is heel goed, tenzij dan een filmpje wordt vertoond of er tekst over het beeldscherm glijdt. Het is in dat geval beter om voor de optie ‘geen’ of ‘blanco’ te kiezen. Even weg? Computer uit! Zet uw computer uit als u even de deur uit gaat. U bespaart veel energie door de computer tijdelijk uit te schakelen en later weer op te starten. Het is een fabeltje dat het zuiniger is om de computer aan te laten staan. Laser- of inkjetprinter? Let bij het kopen van een printer goed op het energieverbruik. Het is goed om te weten dat inkjetprinters veel minder energie verbruiken dan laserprinters. Als u toch een laserprinter nodig heeft, kies er dan een met een energiebesparende functie.

00000047

Wist u dat...

... u tot 50 euro op uw elektriciteitskosten kunt besparen door na het afsluiten van uw computer de stekker uit het stopcontact te halen?

195.

196. 197.

198.


Fotokopieerapparaat Wilt u een fotokopieerapparaat aanschaffen? Koop dan een model dat zichzelf automatisch kan uitschakelen wanneer hij even niet wordt gebruikt. Dat bespaart tot 60 procent van het energieverbruik van dit apparaat. Wees zuinig met papier Koop een printer die dubbelzijdig kan printen. U bespaart niet alleen veel papier, maar het scheelt ook in het energieverbruik. Faxapparaat Een faxapparaat staat altijd aan. Het apparaat verbruikt weinig stroom om faxen te verzenden en ontvangen. Bijna alle energie die een gemiddelde fax per jaar gebruikt komt voor rekening van de stand-by stand. E-mailen of faxen? Het sturen van een e-mail is zuiniger dan het maken van een print of het versturen van een fax. Tenminste, als uw computer al aanstond.

199. 200. 201.

Samen delen Ben u een zelfstandige zonder personeel? Dan kan het interessant zijn om met een paar andere mensen een kantoor te delen. Op die manier kunt u de (energie)kosten delen.

Isolatie of airco? Als u uw werkkamer goed heeft geïsoleerd, dan heeft u waarschijnlijk helemaal geen energieverslindende airconditioning nodig. U kunt eventueel af en toe een ventilator aanzetten.

202.

Airconditioning Gebruik airconditioning alleen om de ergste warmte te bestrijden. Dat bespaart energie en zorgt er tevens voor dat u niet wordt blootgesteld aan grote temperatuursverschillen. Die kunnen uw weerstand namelijk aantasten. Omgekeerde wereld Kijk uit dat u zich niet gaat aanpassen aan de airconditioning door bijvoorbeeld warmere kleding aan te trekken. Als u dit merkt, kunt u de airconditioning beter uitschakelen of een standje lager zetten.

00000049

Om het huis


203.

204.

Kleurige huizen Zwarte of donkere kleding voelen sneller warm aan dan lichtgekleurde kleding als de zon er op schijnt. Ditzelfde effect kunt u verwachten wanneer u uw huis gaat schilderen. Houd er dan rekening mee dat donkere oppervlakken tot wel 40 procent warmer kunnen worden dan witte of lichtkleurige oppervlakken. Bewegingssensor Laat de buitenlamp niet de hele avond of nacht branden, maar kies voor een lamp met een bewegingssensor. Dat is net zo veilig en scheelt in de energiekosten.

Wist u dat...

... een spaarlamp zichzelf binnen een jaar heeft terugverdiend wanneer de lamp gemiddeld 4 uur per dag brandt?

205. 206. 207.

Spaarlamp in de nacht Wilt u uw buitenverlichting toch de hele nacht laten branden? Kies dan voor een spaarlamp. Lekker slapen Rolluiken of screens voor de ramen houden licht en warmte buiten de deur. Met een van deze varianten voor uw slaapkamerraam kunt u lekker lang uitslapen in een koele, donkere kamer. Van onderen! Isolatie onder uw benedenverdieping kan het warmteverlies van uw huis met meer dan 25 procent verminderen. U heeft uw investering na ongeveer zes jaar terugverdiend. Huizen die na 1975 zijn gebouwd zijn vaak al voorzien van vloerisolatie.

00000051

208.

209.

210. 211. 212.

Van boven! Het aanleggen van daken/of gevelisolatie kan u veel energie besparen. Gevelisolatie heeft als bijkomend voordeel dat het minder geluid doorlaat. U heeft uw investering binnen drie jaar terugverdiend. Schakel altijd een vakkundig bedrijf in. Au naturel De productie van natuurlijke isolatiematerialen kost ruim tien keer minder energie dan het maken van synthetische materialen als glasvezel. Wat de mate van isolatie betreft, doen beide varianten niet voor elkaar onder. Gaat u ‘au naturel’, dan is dat wel beter voor het milieu.

Nooit meer koud met hout Gaat u verbouwen? Gebruik dan als het even kan hout. Hout heeft namelijk het laagste energieverbruik en de laagste CO2-uitstoot van alle gangbare bouwmaterialen.

Stro in huis Stro is een uitstekend (en goedkoop) isolatiemateriaal. Gebouwen die voor hun isolatie gebruikmaken van strobalen zijn tot wel drie keer energiezuiniger.

213.


Hoge isolatiewaarde Kies altijd voor materialen met een hoge isolatiewaarde. Hierdoor kunt u veel energie besparen. U kunt deze materialen herkennen aan hun zogenoemde R-waarde. Deze wordt bepaald door het soort materiaal en de dikte van het materiaal. Wees zorgvuldig U heeft de juiste materialen in huis, maar dan bent u er nog niet. Want alleen als u de materialen zorgvuldig gebruikt, is uw huis optimaal geïsoleerd en energiezuinig. Bevestig het isolatiemateriaal stevig en vermijd kieren. Beng eventueel een dampremmende laag aan op de warme zijde.

Wist u dat...

... u jaarlijks 450 tot 650 m3 gas, oftewel 300 tot 400 euro, kunt besparen door overal in huis enkel glas te vervangen door isolerend dubbelglas?

214.

215.

216.

Vrijstaand huis Woont u in een (half) vrijstaand huis? Bekleed de buitenmuren dan met een (decoratief) weersbestendig isolatiemateriaal. De kosten van deze ingreep heeft u binnen een paar jaar terugverdiend dankzij een veel lagere energienota. Groen dak Je ziet het steeds vaker: groene daken met daarop bijvoorbeeld weelderig groeiende sedumplantjes. Groene daken bieden uitstekende isolatie doordat de plantjes zonlicht en regenwater opvangen. Installeer zonnepanelen Zonne-energie is een duurzame manier van elektriciteit opwekken. Steeds meer huiseigenaars plaatsen daarom zonnepanelen op het dak. Ondanks subsidie haalt u de investeringskosten er waarschijnlijk (nog) niet uit. U bespaart wel op uw energierekening en draagt een steentje bij aan een beter milieu.

00000053

In de tuin

217.

218.

219.

Kies verstandig Bij het aanleggen of veranderen van een tuin is het verstandig om goed na te denken over de inrichting. Wat voor soort planten en bomen wilt u plaatsen? Wie voor droogtebestendige (mediterrane) soorten kiest, hoeft ’s zomers veel minder vaak te sproeien. Plant bomen! Bomen geven niet alleen sfeer aan een tuin, ze kunnen ook energie besparen. In de zomer zorgen ze voor schaduw, waardoor het in huis koeler blijft. Gesnoeide en bladverliezende bomen laten in de winter zonlicht door de ramen en dat scheelt weer in de stookkosten. Overkap uw tuin Een luifel of overkapping tegen het huis maakt van uw terras een aangename, schaduwrijke plek op zonnige dagen. Tegelijkertijd kan de zon niet naar binnen schijnen, waardoor uw huis koeler blijft en u binnen geen airconditioning nodig heeft. Ga na of er voor uw eventuele bouwplan een bouwvergunning van de gemeente nodig is.

Wist u dat...

... een gemiddeld Nederlands huishouden elk jaar circa 2.200 liter drinkwater gebruikt voor het water geven aan de planten in de tuin of het besproeien van het gazon?


220.

221. 222.

223. 224. 225.

Gordijnen open of dicht Ook wanneer u geen luifel of zonnescherm heeft, kunt u ’s zomers de hitte buiten houden. Bijvoorbeeld door de, bij voorkeur lichtgekleurde, gordijnen of jaloezieën dicht te doen. In de winter mogen ze juist openblijven om de warmte van de zon binnen te laten. Van de regen in de drup Plaats een regenton onder de regenpijp van uw huis of schuur. Met het water dat hiein wordt opgevangen (wel 7.000 liter per jaar!) kunt u bijvoorbeeld de planten in de tuin water geven. Plant een druivenstruik Een druif houdt van een warme en zonnige standplaats. Plant een druivenstruik tegen de warmste buitenmuur van het huis. Leid de ranken op circa vijftien centimeter afstand van de muur. De buffer van lucht die hierdoor ontstaat heeft een isolerende werking en is ook nog eens goed voor de druivenoogst.

Een heg helpt Waait de wind altijd uit dezelfde hoek tegen uw huismuur? Door een heg te plaatsen kunt u warmte verlies door de muur beperken. U kunt dus energie besparen met de keus van de tuinbeplanting.

Gebruik een gieter Gebruik een gieter om planten water te geven en giet alleen water op de stammen en stelen. Op die manier verbruikt u aanzienlijk minder water dan wanneer u gaat sproeien met een tuinslang.

226.

Tijd om te sproeien Wilt u toch de tuin sproeien? Doe dit dan bij voorkeur ’s ochtends vroeg of ’s avonds nadat de zon is ondergegaan. Dan verdampt er zo min mogelijk water. Het is bovendien beter voor uw planten. Groen is gras Goed nieuws voor mensen die een hekel hebben aan grasmaaien: houd het gras lang! Een gazonnetje van minstens vier centimeter hoog voorkomt dat het grondoppervlak snel uitdroogt en er dus minder vaak gesproeid moet worden.

00000055

227.

228.

229. 230. 231.

Vijverpomp Heeft u een vijver met een vijverpomp of waterval? Dan kunt u heel gemakkelijk energie besparen door ze af en toe gewoon even uit te zetten. De waterval kan ’s nachts sowieso uit; er kijkt dan toch niemand naar. Ook hier biedt een tijdschakelaar de oplossing. Knus op het terras Steeds meer mensen kopen een terrasverwarmer, maar wist u dat dit een van de meest energievretende apparaten is? Het is energiezuiniger én een stuk gezelliger om een trui aan te trekken of een deken te pakken als u het buiten koud krijgt.

Fakkels in de tuin U kunt uw tuin ’s avonds verlichten door fakkels in de tuin te plaatsen. Hiermee bespaart u op de buitenverlichting en creëert u bovendien een gezellige sfeer.

Behaaglijk bij het vuur Heeft u het soms fris als u ’s avonds buitenzit? Steek dan een vuurkorf aan. Deze brengt niet alleen sfeer, maar ook (gratis) warmte.

232. 233.


Groen maaien Elektrische of benzinegrasmaaiers verbruiken veel energie. Maai uw gazon daarom met een handmaaier, dat is ook nog eens heel gezond voor uw lichaam. Heeft u een grote tuin? Probeer uw maaimachine dan wat minder vaak te gebruiken. Blazen of vegen? Bladblazers verbruiken relatief veel stroom. U kunt energie besparen door bladeren in uw tuin op de ouderwetse manier bij elkaar te harken. Maak een composthoop Door zelf compost te maken uit tuinen keukenafval beschikt u gratis over een goede bodemverbeteraar voor uw tuin. Bovendien kunt u mogelijk besparen op de gemeentelijke kosten voor afvalverwerking. Het scheelt in elk geval in de transportkosten van de afvalverwerker.

234.

Lekker buiten eten Wie heeft er op een warme zomerdag zin om lang in de keuken te staan? Gelukkig hoeft dat ook niet. U kunt ook de barbecue aansteken of een eenvoudige maaltijd bereiden in een zonneoven. Deze kunt u zelf maken door bijvoorbeeld een vergiet te bekleden met aluminiumfolie.

Wist u dat...

... een terrasverwarmer in twee uur tijd net zoveel CO2 kan produceren als een auto op een hele dag?

235.

236.

237.

Benut zonlicht! Kies voor tuinverlichting die werkt op zonne-energie. De lampen laden zich overdag gratis op en gaan ’s avonds vanzelf aan als het donker wordt. Tuinverlichting op zonne-energie is goedkoop en scheelt bovendien een hoop snoeren in de tuin.

Gebruik een tijdschakelaar Vergeet u wel eens om ’s avonds de tuinverlichting uit te doen? Dan is het een goed en energiebesparend idee om een tijdschakelaar op uw tuinverlichting aan te sluiten. U kunt de klok soms zelfs per seizoen instellen. Buitenlamp Spaarlampen zijn ongeschikt voor buitenlampen met een bewegingssensor omdat ze een opwarmperiode nodig hebben. Gebruik hiervoor een halogeenlamp. Voor lampen met een ingebouwde sensor, waarbij de lamp aangaat als het donker wordt, zijn spaarlampen wel weer heel geschikt.

00000057


238.

239. 240. 241.

De auto Was uw auto met de hand Het is niet altijd nodig om kraanwater te gebruiken. U kunt bijvoorbeeld ook regenwater gebruiken om de auto te wassen. U doet er in elk geval goed aan om uw auto met de hand wassen. Met een tuinslang verbruikt u namelijk veel meer water.

Milieuvriendelijke wasstraat In een autowasstraat met het Milieukeurmerk wordt energiezuinig en met een beperkte hoeveelheid water in een gesloten systeem gewerkt.

Bandenspanning Controleer geregeld de bandenspanning van uw auto. Een te lage spanning zorgt voor een hoger brandstofverbruik.

Naar de garage Breng uw auto regelmatig naar de garage voor onderhoud. Door auto’s in goede staat te houden rijden voertuigen een stuk zuiniger.

00000059

242.

243.

244.

245.

246.


Overige bespaartips Speelgoed met een uitknop Leer uw kind(eren) om elektronisch speelgoed uit te zetten wanneer ze klaar zijn met spelen of moedig ze aan om vaker buiten te gaan spelen. Dat is gezond en kan een hoop energie besparen. Duurzame apparatuur Er komen steeds meer opladers en opwindapparaten op de markt die werken op wind- of zonne-energie. Denk daarbij aan radio’s of opladers voor een mobiele telefoon. Deze apparaten hebben geen dure elektriciteit nodig en zijn handig mee te nemen op vakantie. Oplaadbare batterijen Oplaadbare batterijen zijn goedkoper en beter voor het milieu dan ‘gewone’ batterijen. Oplaadbare batterijen zijn geschikt voor apparaten die in verhouding veel stroom gebruiken, zoals een mp3-speler of de flitser van uw fotocamera. Kerstverlichting Kies voor LED-lampjes als u op zoek bent naar zuinige kerstverlichting. Deze lampjes zijn wel wat duurder in de aanschaf, maar daar staat tegenover dat ze weinig energie verbruiken, lang meegaan en minder snel kapot gaan. Verlicht met mate! In Amerika is het al langere tijd gebruikelijk om met kerst ook de tuin en de buitenkant van het huis te verlichten. In Nederland zie je tegenwoordig ook steeds meer versierde en verlichte huizen en tuinen. Dit is niet bepaald energiezuinig. Verlicht dus met mate of doe de lampjes alleen ’s avonds aan.

Wist u dat...

... een gemiddeld huishouden per jaar circa 650 euro kan besparen door online de Nationale Bespaartest van het NIBUD en Milieu Centraal te maken en de bespaaradviezen op te volgen?

247.

248.

249.

(www.milieucentraal-addons.nl/bespaartest)

Batterijen? Oplaadbare batterijen zijn goed. Nog beter is het om dit opladen te doen met een oplader op zonne-energie. Er is een batterij oplader op zonne-energie voor verschillende soorten batterijen. Dure vissen Een tropisch aquarium is een grote energieverbruiker. Als u besluit vissen als huisdieren te houden, neem dan bijvoorbeeld een vissenkom. Of maak af en toe een uitstapje (met het hele gezin) naar een tropisch aquarium of dierentuin. Meterkast Door uw gas- en elektriciteitsverbruik bij te houden, weet u na verloop van tijd precies hoeveel gas en elektriciteit u gebruikt. U kunt dan nagaan met hoeveel u dit bedrag omlaag kunt brengen door energiebesparende maatregelen te treffen.

00000061

250.

Zwembad in de tuin Heeft u een zwembad of wilt u een zwembad in de tuin aanleggen? Er zijn systemen verkrijgbaar die het water (gedeeltelijk) verwarmen door middel van zonne-energie.

Wist u dat...

... u tientallen euro’s op uw energierekening kunt besparen door kerstlampjes te vervangen door kerstverlichting met led-lampjes?


Tips top 10 We hopen dat u onze 250 energiebesparende tips met plezier heeft gelezen. Heeft u gemerkt hoe verbazingwekkend eenvoudig het soms kan zijn om energie te besparen en meer geld in uw portemonnee te houden? Natuurlijk is het ondoenlijk om alle 250 genoemde tips in de praktijk te brengen. Daarom hebben we een top 10 samengesteld van energiebesparende tips die het meeste opleveren of het gemakkelijkst in de praktijk te brengen zijn. Zo kunt u vandaag nog beginnen met geld verdienen!

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Zet de thermostaat standaard één graad lager. Dat bespaart u direct veel geld. Zet apparaten altijd uit met de hoofdschakelaar. De standby-stand vraagt veel energie! Doe lampen altijd uit wanneer u als laatste een kamer verlaat. Draai de kraan dicht tijdens het tandenpoetsen. Dit bespaart liters water per poetsbeurt! Gebruik op zoveel mogelijk plaatsen spaarlampen. U kunt lampen geleidelijk vervangen. Ventileer! Droge buitenlucht is sneller te verwarmen dan de vochtige lucht in uw huis. Isoleer uw zolder goed. Dit voorkomt dat warme lucht via het dak kan ontsnappen. Plaats een brievenbusklepje of -borsteltje voor uw brievenbus om tocht tegen te gaan. Zorg voor een spaarknop of spoelonderbreker op uw toilet of verklein de stortbakinhoud. Stop meer was in uw wasmachine. Op die manier hoeft u veel minder vaak te wassen.

00000063

Tot slot Het lijkt allemaal zo mooi. Nederlanders zijn zich steeds meer bewust van het veranderende klimaat. Ze vervangen hun huisraad steeds vaker door milieuvriendelijke apparaten. Je zou daarom kunnen denken dat het energieverbruik daardoor afneemt. Niets is minder waar… Eerder dit jaar concludeerde dr. Paul M.J. Terpstra in zijn afscheidsrede als hoogleraar Huishoudtechnologie aan Wageningen Universiteit dat het energieverbruik van koelkast, wasmachine, vaatwasser en droger respectievelijk 75, 45, 60 en 55 procent lager ligt dan in de jaren tachtig. Wasmachines en afwas machines verbruiken maar liefst 60 procent minder water. Toch verspillen Nederlanders nog steeds buitensporig veel water en energie. Ondanks alle energiebesparende maatregelen en energiezuinige apparaten verbruikt een gemiddeld huishouden volgens Terpstra wel 4 procent meer energie. Spaar lampen blijven de hele dag branden,


een vuil overhemd gaat apart in de energiezuinige wasmachine en we blijven lekker lang onder de waterbesparende douchekop staan. Volgens Terpstra lijkt het er op dat consumenten niet erg genegen zijn om offers te brengen voor meer duurzaamheid: comfort gaat voor besparen. Ook imago en uiterlijk vertoon zijn volgens de oud-hoogleraar een reden waarom energie besparend gedrag blijft steken bij de aankoop van een duurzaam apparaat. Toch blijft Terpstra optimistisch: “Er zijn geen redenen om aan te nemen dat de urgentie van het duurzaamheidvraagstuk zal afnemen.” Oftewel: het is een

kwestie van tijd, geduld en het thema energie besparen aantrekkelijker maken. Hopelijk draagt dit boekje daar een klein beetje aan bij.

Meer informatie www.milieucentraal.nl www.milieucentraal-addons.nl/bespaartest www.tikkieterug.nl www.consumentenbond.nl www.tipsomtebesparen.nl www.energielabelhulp.nl www.lage-energierekening.nl http://library.wur.nl/way/bestanden/clc/1876371.pdf (Afscheidsrede van oud-hoogleraar Paul Terpstra.)

Colofon ‘250 tips om energie te besparen’ is een uitgave van E.ON Benelux voor klanten en geïnteresseerden in Nederland. E.ON Benelux Postbus 2402 5600 CK Eindhoven T. 0900-0601 ( 0,10 per minuut) www.eon.nl Vormgeving en illustraties: LVB Networks Tekst: Veronique van der Waal, Journalistieke producties & tekstcreatie Realisatie: Pilgrims Productions Productie: Effector

250 tips. om energie te besparen

Recommend Documents