________________________________________________________________________________________________________________________
25e nieuwsbrief, 2 juni 2015 AH BEGINT CAMPAGNE ‘GROENTE EN FRUIT VAN HET SEIZOEN’ TEELTPERIKELEN NIEUWE SUPERBES
MENGELMOES LEZERSMOES WEBSERVICE TAALTUIN
AH BEGINT CAMPAGNE ‘GROENTE EN FRUIT VAN HET SEIZOEN’ ZOU AH DE OOGST VAN DE EIGEN MOESTUINTJES AANBIEDEN? Vanaf 11 mei 2015 is de Nederlandse grootgrutter seizoensgroenten aan het verkopen. “Ze zijn nu op zijn lekkerst en je hoeft voor de prijs niet naar de markt, de groenten liggen hier voor marktprijzen.” Dank je de koekoek. Als er een overaanbod is – ze zijn immers in het seizoen – dan gaan de prijzen vanzelf omlaag. Dat is nu eenmaal marktwerking. Albert Heijn houdt niet alleen daarom van domme consumenten want zo bepaalt het winkelbedrijf ook nog eens wat groenten en fruit van het seizoen zijn. Want dat weten wij niet!? De directe verkrijgbaarheid, gekoppeld aan de herkomst uit Nederland is daarbij het criterium. “Daarom is NU (mei) het moment om te genieten van tomaatjes”
(?!).
Bovendien denkt 90% van de
consumenten dat bramen en frambozen NU (mei) niet in het seizoen zijn. Dat zou blijken uit marktonderzoek. Wat zijn we toch dom! Die groenten en dat fruit zijn immers allemaal vers van het Nederlandse land. Dat wist je niet hè. Wie online vers van het seizoen koopt vindt het assortiment uitgebreid tot blauwe bessen, druiven, ananas en mango’s. Allemaal vers! Ik neem aan dat er de landen van herkomst mee worden bedoeld, maar waarschijnlijk niet onze lage landen aan de Noordzee. Enfin, de toon is weer gezet. En eerlijk is eerlijk: AH biedt nu ook raapsteeltjes en rabarber aan en het is een kniesoor die het vreemd vindt dat er in mei ook al worteltjes van het seizoen zijn. Waarom zou AH ons twee maanden geleden massaal aan de groenteteelt zetten om ons vervolgens
1
________________________________________________________________________________________________________________________
seizoensgroenten in de winkel te laten halen? Als de moestuintjescampagne overal in het land tot resultaten heeft geleid dan oogsten we nu en in de komende periode immers zelf onze seizoensgroenten. AH brengt me tot ontreddering, ik weet niet meer of peultjes uit Kenia seizoensgroenten zijn of de paprika’s en komkommers uit onze Westlandse kassen. Zijn asperges die al in januari (verwarmde grond) geoogst worden groenten van het seizoen? Als moestuinier wil je immers ook graag het seizoen verlengen (koude bak, tunnelkas, tuinkasje) en als je in potten of emmers teelt kan je binnenshuis gewoon verder telen. In tuincentra kan ik de hiervoor genoemde tomaatjes in de meimaand al oogsten als ze als op te kweken planten worden aangeboden. En waarschijnlijk zijn ook de niet verkochte slaplantjes nu oogstklaar te consumeren. AH zal nog gelijk krijgen als Park Supermarkt intussen stiekem is gerealiseerd. Want deze droom van een plaats waar alle groenten en fruit – incl. (sub)tropische – geteeld en verkocht wordt is voorzien in een gebied tussen Den Haag en Rotterdam. Geen Westland voor de export, maar Delfland voor de dagelijkse boodschappen vlak bij genoemde steden waar je bij kwekerijen, moestuinen en boomgaarden lokaal geteelde producten als avocado, kiwi en mango kunt halen. Park Supermarkt in Delfland of in de Ooijpolder? Ook voor het Oregionalgebied (Nijmegen e.o.) zijn in de Ooijpolder(!) plannen gemaakt om een Park Supermarkt te realiseren. (Google eens op ‘park supermarkt’). Die droom wordt inmiddels gerealiseerd, … niet in Nederland maar in China. Seizoensgroenten? De moestuinier teelt niet anders. Ze worden niet ‘ingevlogen’ of rondgereden, ze liggen geen week bij transporteur, distributiecentrum en supermarkt, ze zijn vers, smakelijk en ze bevatten de meeste vitaminen. Er is geen twijfel over pesticidengebruik. Dat zijn dus de seizoensgroenten die je zelf in de vollegrond teelt. Een goede tweede vormt de groente die direct van het land bij de tuinder afkomstig is en in boerderijwinkel, via groenteabonnement of eigen ophaaldienst op je bord belandt. Niks AH, al komen de tomaten, worteltjes, bramen, frambozen en komkommers in de maand mei uit eigen land, daarmee zijn het nog geen seizoensgroenten geworden.
2
________________________________________________________________________________________________________________________
TEELTPERIKELEN We zullen hierna even stilstaan bij de fase waarin de genoemde seizoensgroenten en -fruit nu (2 juni) in je eigen moestuin verkeren en bij het moment waarop ze voor jou ‘in het seizoen’ zijn. TOMATEN Phytophtora infestans is het meest gevreesde probleem voor aardappelen, aubergines en tomaten. Het is de reden dat de teelt van tomaten bijna uitsluitend onder beschermende omstandigheden plaatsvindt. Teelt in de vollegrond wordt meestal alleen toegepast als er een afdakje is gemaakt. Serre of hobbykas zijn de meest voorkomende plaatsen waar tomatenteelt plaats vindt. Wat kun je doen om genoemde schade te voorkomen of te beperken? - pas teeltwisseling toe of als dat (in kas) niet de kop droog houden en de bladeren laten mogelijk is: vervang de aarde; uitwaaien voorkomt phytophtora - zorg voor sterke planten (als je niet zelf zaait koop dan geënte planten, neem geruime tijd om af te harden, plant op definitieve plaats dieper uit dan in pot); - plant in vollegrond uit onder een beschermend afdak; voorkom dat de plant van bovenaf nat kan worden; - neem in vollegrond eerder te grote dan te kleine plantafstanden (bladeren drogen dan eerder op); - verwijder aangetast blad onmiddellijk; voorkom verdere verspreiding van de ziekte; - verwijder ook regelmatig niet aangetast blad om een ondoordringbaar, ziektegevoeliger oerwoud te verwijder aangetast blad voorkomen; - als aangetast blad is verwijderd en de ziekte toch is doorgedrongen tot de stengel verwijder dan de plant; - kies voor teelt in mobiele pot of emmer zodat de plant zo nodig tijdelijk onder beschutting (afdak) kan worden weggezet; (dat kun je bijv. doen met zelftoppende rassen); - Kies voor een mini/microras in pot voor plaatsing op tafel onder afdak of binnenshuis; Tomaten als seizoensgroente? Dat kan vanaf juli in koude kas en vanaf augustus in de vollegrond. In Nederland en België worden ze professioneel in verwarmde kassen geteeld en dan heten ze seizoensgroente vanaf maart(!).
3
________________________________________________________________________________________________________________________
WORTELTJES De wortelvlieg is een veel voorkomend probleem, maar met enige kennis van zaken kun je er slim mee omgaan. Zaai altijd op een andere plaats dan je vorig jaar deed – pas dus wisselteelt toe. Daarmee voorkom je dat de maden van de wortelvlieg, die er vorig jaar haar eitjes heeft neergelegd voor schade kunnen zorgen. Deze maden komen in april-begin mei te voorschijn. De tweede serie maden verschijnt in juli-augustus. Wie in maart-april-mei worteltjes zaait hoeft dus eigenlijk pas in juli maatregelen te nemen. Wat kun je doen om schade te voorkomen of te beperken? - pas teeltwisseling toe; - combineer met ui (de wortelvlieg mijdt de geur van de ui); - dek de worteltjes af met insectengaas; - houdt de bodem gesloten bij de voet van de wortel (voorkomt dat wortelgeur vrijkomt); - oogst nooit een wortel midden in de rij (voorkomt dat wortelgeur vrijkomt); schade door maden van wortelvlieg - zorg in ieder geval voor insectengaas in de periode juli-augustus en in de periode september-oktober (als de wortelvlieg actief is). Worteltjes als seizoensgroente? Bij een teelt in de vollegrond zal er pas vanaf eind juni sprake van kunnen zijn. BRAMEN Bramen groeien vaak probleemloos. Toch gebeurt het dat rode vruchten maar niet zwart willen kleuren. Als je dat constateert is het kwaad al geschied en is er weinig tegen te doen. De oorzaak is de bramengalmijt. Je ziet dit beestje niet met het blote oog maar dit spinachtig insect kan de rijping van bramen verhinderen. Rode vruchtziekte wordt dit verschijnsel wel genoemd. Haal straks de aangetaste vruchten weg om verdere verspreiding te voorkomen. Snoei zo nodig takken weg maar verwijder na de oogst in ieder geval de stengels, want daarin overwintert de galmijt. maar als het goed is doe je dat na de oogst toch al.
4
________________________________________________________________________________________________________________________
Bramen als seizoensfruit? Er zijn professionele telers die bramen in kas telen en dan nu met mooie vruchten op de proppen komen. Hun seizoen begint dus eerder dan dat van jou en mij. Wij houden het op augustus/september als oogstperiode. FRAMBOZEN Het valt me op dat kinderen niet van frambozen houden die recht van de struik zijn geplukt. Het lijkt wel alsof ze intuïtief vrezen dat er ‘wormpjes’ in de vruchtjes kunnen zitten. Of misschien hebben ze de boodschap van huis uit meegekregen. Inderdaad, er bestaat een frambozenkever die in bloemknop en bloem van de framboos infiltreert en er eitjes in afzet. Wie herfstframbozen teelt zal er weinig last van hebben. Het kevertje is namelijk vooral in de maand mei actief, er is dan wel bloesem van de zomerframboos, maar de herfstframboos zal pas een maand later tot bloei komen. Wat kun je doen om schade te voorkomen of te beperken? - plant volgend jaar alleen herfstframbozen; - bij ernstige aantasting kan je aan de struik schudden en de kevertjes in een emmer water opvangen; - verwijder aangetaste vruchten; - Laat bespuiting met pyrethrum of spruzit (hoewel biologisch) achterwege; de effecten zijn gering en de kans dat je nuttige insecten raakt is net zo groot; Frambozen als seizoensfruit? In de maanden juni/juli zijn de zomerframbozen rijp; de herfstframbozen vanaf eind juli/begin augustus. KOMKOMMERS Een veel voorkomend probleem bij komkommers is de vorming van schimmels en wel meeldauw op het blad (echte en valse) en fusarium via de wortels (verwelking). Als de ziekte eenmaal is geconstateerd is er weinig meer tegen te doen. Wat kun je wel doen? - zorg voor ruime plantafstand, vooral bij buitenteelt; het blad moet kunnen opdrogen om schimmelvorming te voorkomen; - zorg voor weerbaar uitgangsmateriaal door geënte planten te kopen; - pluk overtollig blad weg; - pas vruchtwisseling toe; fusarium komt namelijk vanuit de grond; - vervang na het seizoen de grond in een kas; - verwijder aangetast plantmateriaal zo snel mogelijk; breng het niet naar de composthoop;
5
________________________________________________________________________________________________________________________
-
bestrijd een beginnende aantasting van het blad met heermoesthee, spuitzwavel of een knoflookaftreksel (raadpleeg een handboek – bijv. Ecologisch tuinieren van Velt – om te weten hoe je dat doet).
Komkommers als seizoensgroente? Vanaf de maand juli zullen ze pas rijp zijn in je (koude) kas of pas in augustus in de vollegrond. In Nederland en België worden ze professioneel alleen in verwarmde kassen geteeld en dan heten ze seizoensgroente vanaf maart(!).
NIEWE SUPERBES WORDT DOOR GROENMOES AL 10 JAAR GETEELD! Onlangs las ik dat het bedrijf Frutarom, wereldspeler op het gebied van voedingssupplementen, geneesmiddelen en cosmetica een graantje wil meepikken van de superfoodhype. Daartoe heeft men in de Zwitserse locatie een extract uit de ananaskers verworven dat oplosbaar is in water. Ziedaar het nieuwe (gepatenteerde) drankje dat zorgt voor een lange levensduur! Veel superfoods zijn afkomstig uit ZuidAmerika, met name uit het Andesgebied en nog specifieker uit Peru. Daar komt de physalis peruviana vandaan, in gewoon Nederlands: ananaskers, kaapse kruisbes, lampionbes, Incabes of goudbes (zie Zaaiagenda pag. 19, 87 en 127). De ananaskers vind je nog wel eens in een restaurant als eetbare decoratie op een nagerecht. Maar verder lijkt er weinig belangstelling te bestaan voor deze zoetzure, goudgele bes ter grootte van een flinke kruisbes. Daar moet dus meer uit te halen zijn moet Frutarom hebben gedacht en dat lijkt aannemelijk omdat het bedrijf graag inspeelt op wat op dat moment populair is. Een bedrijf dat op zijn website met omzetcijfers speelt, melding maakt van gepatenteerde producten en van concurrentievoordelen, spreekt inhoudelijk van functional food (voedsel waaraan iets is toegevoegd). Dat alles geeft me het idee dat het Incaberrix ™ –drankje de (financiële) gezondheid van Frutarom ten goede komt. Waarom zou je de ananaskers niet zelf telen? Sinds er naast de gewone ‘kers’ ook een kleine soort bij zaadhuizen wordt aangeboden zijn de oogstkansen toegenomen. De gewone ananaskers steekt veel tijd en energie in zijn groei. De plant kan wel meer dan een meter hoog worden en ‘vergeet’ dan op tijd om bessen te laten afrijpen. Want dat is cruciaal: de goudgele bessen zijn pas eetbaar als het lampionnetje waarin het huist, bruin wordt en los laat van de plant. Vaak gebeurt dat in een periode dat de eerste nachtvorst in de herfst kan worden verwacht. Nachtvorstschade is meteen het einde van de plant, ook al hangen er nog veel vruchten aan om af te rijpen. Het is gewoon einde oefening.
6
________________________________________________________________________________________________________________________
Een 5-tal jaren geleden ontdekte ik bij Peter Bauwens een kleine soort (tegenwoordig bij Vreekens’ Zaden) die luistert naar de naam ‘physalis coztomati. Het is deze 40 cm laagblijvende plant die kleine ananaskersjes levert die in augustus geoogst kunnen worden. De ananaskers is niet te verwarren met de physalis alkekengi (de bekende rode lampionnetjes die in droogboeketten gebruikt worden) en ook niet met de groenblijvende physalis ixocarpa (tomatillo).
MENGELMOES MOESTUINAPP Mieke Zuurman maakt Groenmoes attent op de app die ze voor moestuinders heeft gemaakt: “Moestuin Maatje”. De app is bedoeld als hulp bij het toepassen van wisselteelt. Hij is gratis en eenmaal gedownload heb je geen internetverbinding meer nodig. Zie https://play.google.com/store/apps/details?id=nl.edico.moestuinmaatjefree. Reacties zijn welkom op
[email protected]. STEM OP DE BIJ Lianne Duiven is helemaal enthousiast over het educatief project met bijen in landerij De Park in het Betuwse Elst. Er komt een centrum voor natuurbeleving met natuurspeelplaats, moestuin en een ontdekhoek met kriebelbeestjes. Breng je stem uit op het bijenproject ter financiering ervan. Kijk op www.landerijdepark.nl en op www.stichtingvoorelkaar.nl/elst. PROEFTUIN 040 Het stadslandbouwplatform in Eindhoven, genaamd Proeftuin 040 heeft in samenwerking met locale partijen een programma gemaakt voor de publieksdag Stadslandbouw op 6 juni a.s. Er is een programma bij de Eigen Wijs Boerderij waar o.a. proeftuintjes worden aangelegd en je mee kunt helpen bij de verwezenlijking van een stamppottuin, een saladetuin en een kruidentuin. Transitiestad Eindhoven organiseert er een zadenruilmarkt en ‘Eten zonder Streken’ verzorgt een maaltijd van wat er die dag voorhanden is. Locatie: kinderboerderij in het Philips van Lenneppark. Zie www.proeftuin040.nl.
7
________________________________________________________________________________________________________________________
HEALING GIANT IN DODOENSTUIN VAN SCHILDE (B) Groenmoesabonnee en Velt-voorzitter in Schilde (B) Mieke Vanderhaeghen stuurde een foto van een reusachtige, liggende reus waarvan het hele ‘lichaam’ is beplant met geneeskrachtige kruiden die op de betreffende plaats in het lichaam functioneel zijn. Voordat ik haar zelf aan het woord laat even iets over de Dodoenstuin, waar deze ‘kruidenreus’ deel van uitmaakt. Deze tuin is namelijk genoemd naar de Belgische kruidenkundige uit de 16e eeuw en er worden kruiden gekweekt die Dodoens in zijn Kruidenboek heeft beschreven. Deze Dodoenstuin, inclusief de ‘healing giant’ is reeds opgenomen in de nog te verschijnen bezoekgids ‘Groen en Smakelijk’. Maar nu Mieke zelf: Wij onderhouden met een groep vrijwilligers een openbare Dodoens kruidentuin in Schilde. De Dodoens kruidentuin in park Schildehof heeft er sinds het Pinksterweekend, naast de openbare kruidentuin, een nieuwe attractie bij: een healing giant. Dat is een reus afgebeeld op de grond op meer dan 80 vierkante meter. In de reus zijn een tachtigtal kruidensoorten geplant op de plaats waar ze werkzaam zijn. Zo staat er in het hoofd bijvoorbeeld pepermunt tegen hoofdpijn en Sint-Janskruid als antidepressivum, of vinden we ter hoogte van de buik het spijsverteringbevorderende venkel of maagversterkende salie. Over de hele lengte van het lichaam, meer dan 75 lopende meter, staan nog kruiden geplant die goed zijn voor de huid.
Als voorzitster kreeg ik het idee toen ik in Engeland de Kew-garden bezocht, waar ze al zo’n reus hadden liggen. Weliswaar gemaakt met duurdere materialen, maar de inhoudelijke kruiden waren veel beperkter als in onze reus. We zijn hier in Schilde een 4 tal weken bezig geweest om de reus,
8
________________________________________________________________________________________________________________________
opgebouwd uit compostbakken, klaar te krijgen. We zijn wel van plan elk jaar wat kruiden te vervangen door nieuwe soorten om het interessant te houden voor de vaste bezoekers. Er zijn immers veel meer geneeskrachtige planten dan we in onze reus krijgen.’ Deze reus werd volledig opgebouwd door vrijwilligers en daarmee zijn wij wel een uniek gegeven in Europa, het is trouwens ook een openbare kruidentuin die volledig gratis te bezoeken is. We zouden dit educatief project ook graag willen voorstellen aan een breed publiek en daarom was onze vraag of er in Groenmoes hierover een artikel zou kunnen gewijd worden. Mieke Vanderhaeghen, tel. 0478918805.
[email protected]
LEZERSMOES: REACTIES VAN LEZERS Piet van Wijgerden uit Zoetermeer constateert paarsverkleuring van het tomatenblad Ik teel al jaren tomaten in een klein kasje. De planten koop ik ook al jaren bij dezelfde professionele tuinder. Elk jaar vervang ik de grond door bemeste tuinaarde uit zakken. Vorig jaar heb ik voor het eerst last gehad van een ziekte in mijn tomatenplanten, waarbij de bladeren een “blauwachtige” kleur kregen. De planten groeiden slecht, de opbrengst bleef ver achter en de vruchten werden niet allemaal rood. Dit jaar zie ik nu al binnen 2 weken na het poten dezelfde kenmerken van de ziekte van vorig jaar. Weet jij welke ziekte dit is en wat je hiertegen nog kunt doen? Of aan wie ik dit zou kunnen vragen? Antwoord van Groenmoes Ik heb je vraag voorgelegd aan Tomatoworld, het kenniscentrum van o.a. de tomatenteelt in Honselersdijk. Daarop ontving ik navolgende reactie: Paars verkleuring kan het gevolg zijn van zetmeelophoping in het blad. Dit treedt vooral op bij koud weer, wanneer de assimilaten die op de dag aangemaakt worden, door de kou niet verwerkt kunnen worden door de plant. Er vindt dan zetmeel opslag plaats in de plant en dat geeft een paarse kleur. Bij warmer weer moet de plant beter gaan groeien en de paarse kleur verdwijnen, maar ik lees dat er geen verbetering optreedt gedurende het seizoen. Misschien is er een probleem met de grond. Misschien is er een ziekte (knolvoet?, kurkwortel ?) door een jaar op jaar teelt van tomaten. Starten met geënte planten kan een optie zijn of anders vruchtwisseling. NB van Groenmoes: zie ook mijn suggesties bij phytophtora in het voorgaande artikel ‘teeltperikelen’. Lida Stroomer heeft een vraag over kiemkracht van moestuinzaden Ik ben zeer content met het boekje “van zaaien tot oogsten”. Zeer handzaam en informatief. Als ver-
9
________________________________________________________________________________________________________________________
woed moestuinier in een kleine tuin ( 50 m2) achter ons huis heb ik altijd veel zaad over, dus met name de info over kiemkracht is zeer welkom. Ik heb wel een vraag over de kiemkracht: geldt de genoemde periode alleen bij ongeopende zakjes zaad ? of ook als het zakje open is (wel goed dichtgevouwen bewaard) ? Is er iets algemeens te zeggen over de kiemkracht als het zakje/pakje open is ? Antwoord van Groenmoes De kiemkracht van zaden is gerelateerd aan gunstige bewaaromstandigheden waarbij het niet uitmaakt of een zakje geopend is. 'Gunstige omstandigheden' is een relatief begrip. Als je in staat bent om jaarrond temperaturen van ten hoogste 10-15 graden Celsius aan te houden in een droge omgeving dan ben je al een heel eind. De praktijk is echter weerbarstiger. Een zakje moet bovendien kunnen ademen. Bewaar dus niet in glazen pot met afsluitbaar deksel of in een gesloten plastic zakje. Tenslotte betekent kiemkrachtperiode dat 80-90 % van de zaden gedurende de genoemde periode moet kunnen kiemen (NB. er is veel meer te vertellen over kiemkracht – daar is een complete nieuwsbrief mee te vullen – ik heb me beperkt tot een reactie in relatie tot de bedoeling van de vraag). 6 juni PUBLIEKSDAG STADSLANDBOUW 47 te bezoeken plaatsen (met meerdere locaties) in Nederland www.dagvandestadslandbouw.nl 6 en 7 JUNI 2015 OPEN ECOTUINDAG 170 te bezoeken locaties in België en Nederland www.velt.be/ecotuindagen raadpleeg ook www.groenmoes.nl (Groen en Smakelijk – zowel ‘agenda gids’ alsook ‘agenda overige locaties’)
WEBSERVICE: www.dewassendemaan.be Ca. 10 jaar geleden was ik erg gecharmeerd van deze website vanwege de vele en uitgebreide informatie over groente- en fruitsoorten van deze b.d-tuinderij in Deinze-Astene (B) . Het zijn geen teelttips. Dat is ook niet te verwachten van een tuinderij met groente- en fruitabonnementen. Naast algemene en beknopt historische informatie strekt deze zich uit over gezondheid, bewaarbaarheid en recepten
10
________________________________________________________________________________________________________________________
van de meer dan 100 soorten groenten (zie groentewijzer) en bijna 50 fruitsoorten (zie fruitwijzer). Heel overzichtelijk en snel toegankelijk. www.opgewecktnoord.nl Eindelijk is de geheel verpakkingsvrije winkel ook in Nederland gevestigd. Het is niet zo maar een winkel in Groningen. Zo opgewekt als a de uitstraling is zo wordt ook de klant tegemoet getreden die er zich thuis moet kunnen voelen. Accenten liggen op biologische streekproducten van het seizoen. Je kunt er netwerken, lunchen en deelnemen aan workshops over gezonde voeding. Je wordt uitgenodigd uitg om eens binnen te lopen (Astraat 16), kennis te maken en de werkwijze te leren. www.foodguerilla.nl Foodguerilla is een netwerk van organisaties, personen en bedrijven die betrokkenheid willen tonen bij een en eerlijk, duurzaam en gezond voedselsysteem. Van hieruit worden acties ondernomen om dat te onderstrepen. Onlangs is een actie gevoerd voor behoud van gezonde bodems en werd het concon creet gemaakt met de installatie van wormenhowormenho tels en de March against Monsanto. onsanto. In het recente verleden zijn acties gevoerd over voedselverspilling en genetisch gemanipuleerd voedsel.
TAALTUIN Moestuin op het dak van een restaurant? Daar weten ze in Gent wel raad mee. Daar krijg je geen dagschotel maar een dakschotel. http://www.rooffood.be/nl/dakmoestuin. In Arnhem wordt in de periode van 2 juni tot 2 augustus een parkeerdak omgetoverd tot ROOFROOF GARDEN met dagelijks een DAKHAP. Aardbeien of frambozen in een flesje water wordt wordt in supermarkten aangeboden als fruitwater. Niet bij een vestiging van Jumbo. Daar heet het vruchtwater (inmiddels gecorrigeerd).
Best, 2 juni 2015, Hans van Eekelen Op 2 juni 2015 zijn er 1.991 nieuwsbriefabonnees WIE WORDT DE 2.000E NIEUWSBRIEFABONNEE? Deze ontvangt als welkomstgeschenk welkomstgesch een gratis exemplaar van het praktijkboekje voor de moestuin VAN ZAAIEN TOT OOGSTEN. Wil je geen nieuwsbrief meer ontvangen? Stuur een e-mail e naar
[email protected] moes.nl met de mededeling ‘uitschrijven’ en de berichtgeving zal worden stopgezet.
11
