31/08/2015
Eindevaluatie Youth in Action 2007-2013 in opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media - Afdeling Jeugd
Stevens Frank
Stevens Frank
Eindevaluatie Youth in Action 20072013 in opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media - Afdeling Jeugd
Inhoud Inhoud .................................................................................................................................................................. 1 Lijst met tabellen ................................................................................................................................................. 4 Lijst met figuren .................................................................................................................................................. 4
1.
Inleiding................................................................................................................................................... 6 1.1 Youth in Action en het nationaal agentschap ........................................................................................... 6 1.2 De eindevaluatie van Youth in Action ......................................................................................................8
2.
Statistieken over input en output ......................................................................................................... 12 2.1 Projecten en deelnemers ......................................................................................................................... 12 2.1.1 Aangevraagde en toegekende projecten ........................................................................................... 12 2.1.2 Projectuitvoerders ............................................................................................................................. 15 2.1.3 Participatie van vrouwen en jongeren uit kansengroepen .............................................................. 17 2.1.4 Gemiddeld aantal deelnemers per project ....................................................................................... 19 2.1.5 Projecten met partnerlanden ........................................................................................................... 20 2.2 Financiële middelen............................................................................................................................... 20 2.3 Andere middelen en output ....................................................................................................................24 2.3.1 Personeelsbezetting...........................................................................................................................24 2.2.2 Websites, publicaties en vormingen van JINT vzw ........................................................................24 2.2.3 Eurodesk en Salto Inclusion producten ..........................................................................................26
1
Stevens Frank 3
De betekenis van Youth in Action voor de verschillende stakeholders ..................................................29 3.1 Rol van een YiA-project voor een organisatie en de omgeving van een organisatie ...........................29 3.1.1 Youth in Action als een subsidiekanaal ............................................................................................29 3.1.2 Youth in Action als motor van vernieuwing ................................................................................... 30 3.1.3 Netwerkvorming............................................................................................................................... 30 3.1.4 Aanspreken van nieuwe (groepen) jongeren ................................................................................... 32 3.1.5 Het bevorderen van niet-formeel leren en informeel leren ............................................................ 33 3.2. Rol van een Youth in Action-project voor projectbegeleiders ............................................................. 35 3.2.1 Competentie-ontwikkeling ............................................................................................................... 36 3.2.2 Zelfontwikkeling ...............................................................................................................................38 3.2.3 Europese identiteitsvorming ............................................................................................................ 39 3.2.4 Actief burgerschap ........................................................................................................................... 40 3.3 Rol van een Youth in Action-project voor deelnemers ......................................................................... 41 3.3.1 Vaardigheidsontwikkeling ................................................................................................................ 41 3.3.2 Zelfontwikkeling ............................................................................................................................... 47 3.3.3 Europese identiteitsvorming ............................................................................................................49 3.3.4 Sociale netwerkvorming ................................................................................................................... 51 3.3.5 Actief burgerschap ............................................................................................................................ 52 3.3.6 Tevredenheid met Youth in Action projecten ................................................................................. 54 3.4 Rol van een Youth in Action-project voor jongeren uit kansengroepen .............................................. 57 3.4.1 Vaardigheidsontwikkeling ................................................................................................................58 3.4.2 Zelfontwikkeling ............................................................................................................................... 63 3.4.3 Europese identiteitsontwikkeling ....................................................................................................66 3.4.4 Sociale netwerkvorming ................................................................................................................... 67 3.4.5 Actief Burgerschap ........................................................................................................................... 68
4
Hoe effectief is Youth in Action? ............................................................................................................... 72 4.1 Hoe effectief is Youth in Action voor de betrokkenen? ......................................................................... 73 4.1.1 Het promoten van actief burgerschap .............................................................................................. 73 4.1.2 Het bevorderen van een Europese identiteit ................................................................................... 74 4.1.3 Het stimuleren van tolerantie en solidariteit .................................................................................. 74 4.1.4 Het vergroten van wederzijdse verstandhouding tussen jongeren uit verschillende landen ....... 75 4.1.5 Het bevorderen van tewerkstellingskansen via competentie-ontwikkeling .................................. 75
2
Stevens Frank 4.2 Hoe effectief is Youth in Action voor organisaties? .............................................................................. 79 4.2.1 Het verhogen van de kwaliteit van organisaties van de Europese jeugdsector ............................ 80 4.2.2 Het bevorderen van Europese samenwerking in de jeugdsector ................................................... 81 4.2.3 Dienstverlening van Jint als nationaal agentschap en administratieve aspecten van het programma .................................................................................................................................................82
5 Inschatting van de duurzaamheid ................................................................................................................. 93 5.1 Het bevorderen van het zelfstandig functioneren na een project ......................................................... 93 5.2 Het borgen en verspreiden van ervaringen ........................................................................................... 93
6
Internationalisering van het jeugdwerk in Vlaanderen ........................................................................... 95
7 Aanbevelingen naar het verbeteren van de implementatie van Youth in Action onder Erasmus+ en aanbevelingen voor het internationaliseren van het Vlaams jeugdwerk ........................................................ 97 7.1 Aanbevelingen voor projectbegeleiders en projectontwerpers ............................................................. 97 7.2 Aanbevelingen voor JINT vzw ................................................................................................................99 7.3 Aanbevelingen voor het Vlaams niveau ............................................................................................... 101 7.4 Aanbevelingen voor het Europees niveau ............................................................................................ 103
8 Samenvatting ................................................................................................................................................ 105
9 Executive summary ...................................................................................................................................... 107
10 Literatuur .................................................................................................................................................... 109
3
Stevens Frank
Lijst met tabellen Tabel 1: Aangevraagde en toegekende projecten in Vlaanderen ..................................................................... 13 Tabel 2: Aangevraagde en toegekende projecten in Vlaanderen per subactie ............................................... 13 Tabel 3: Aantal deelnemers aan de projecten (waaronder vrouwen en jongeren uit kansengroepen) ........ 17 Tabel 4: Gemiddeld aantal deelnemers aan de projecten ............................................................................... 19 Tabel 5: Aantal projecten met en aantal deelnemers uit partnerlanden ....................................................... 20 Tabel 6: Gespendeerde bedragen per subactie Vlaanderen 2007-2013 ........................................................ 20 Tabel 7: Gemiddeld bedrag in euro per project per subactie Europa en Vlaanderen, 2007-2013................ 22 Tabel 8: Gemiddeld bedrag in euro per deelnemer per subactie Europa en Vlaanderen, 2007-2013 ......... 23 Tabel 9: Personeel JINT vzw (full-time equivalenten), 2007-2013 ................................................................24 Tabel 10: Top 5 van de meest ontwikkelde competenties door projectbegeleiders volgens subactie .......... 37 Tabel 11: Top 5 van de meest ontwikkelde competenties door projectdeelnemers volgens subactie .......... 43
Lijst met figuren Figuur 1: Goedgekeurde projecten volgens subactie, percentages ................................................................. 15 Figuur 2: Gerealiseerde projecten volgens sector, absolute aantallen (JINT vzw, 2014b) ........................... 15 Figuur 3: Gerealiseerde projecten volgens sector, percentages (JINT vzw, 2014b) ...................................... 16 Figuur 4: Gerealiseerde projecten door de jeugdwerksector, absolute aantallen (JINT vzw, 2014b) .......... 16 Figuur 5: Aandeel van de subacties binnen de financiering van Youth in Action Vlaanderen 2007-2013 .. 21 Figuur 6: Impact van deelname aan een YiA-project op de organisatie volgens deelnemers (101) en projectbegeleiders (179) uit de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) ................................................... 31 Figuur 7: Impact van deelname aan een YiA-project op de kennis en toepassing van niet-formeel leren, het internationaal netwerk en kennis over het jeugdbeleid bij deelnemers actief in het jeugdwerk (106) uit de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) ...................................................................................................... 34 Figuur 8: Impact van deelname aan een YiA-project op de ruimere gemeenschap volgens projectbegeleiders (151) uit de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) ................................................... 35 Figuur 9: Competentie-ontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179 36 Figuur 10: Zelfontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179 .............. 39 Figuur 11: Europese identiteitsontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179 .................................................................................................................................................................. 40 Figuur 12: Zelf gerapporteerde vaardigheidsontwikkeling volgens deelnemers (2011, 2012, 2013, 2014), N = 610 ...................................................................................................................................................................42 Figuur 13: Zelfontwikkeling gerapporteerd door deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 409 ......................... 47 Figuur 14: Blijvende impact op zelfontwikkeling na het project, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 436 .................................................................................................................................................. 48 Figuur 15: Europese identiteitsvorming, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416 ...................50 Figuur 16: Sociale netwerkvorming bij deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416 52 Figuur 17: Gerapporteerde evolutie in burgerschapswaarden door deelnemers: door het project zijn volgende waarden … (2011, 2013, 2014), N = 404........................................................................................... 52 Figuur 18: Politieke attitudes van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404 ................................................. 53 Figuur 19: Actief burgerschap van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404 ................................................ 54 Figuur 20: Tevredenheid van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 435 ........................................................ 55 Figuur 21: Verschillen in vaardigheidsontwikkeling tussen jongeren uit kansengroepen en andere jongeren (2011, 2012, 2013, 2014), N = 616 .................................................................................................... 60 4
Stevens Frank Figuur 22: Verschillen in gerapporteerde zelfontwikkeling tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 409 .........................................................................................................64 Figuur 23: Verschil in blijvende impact op zelfontwikkeling na het project tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 436 .....................64 Figuur 24: Verschil in Europese identiteitsvorming tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 416 ..........................................................................................................66 Figuur 25: Verschil in sociale netwerkvorming tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416 ...................................................................................... 67 Figuur 26: Verschil in gerapporteerde evolutie in burgerschapswaarden tussen jongeren uit kanengroepen en andere deelnemers, procent belangrijker geworden (2011, 2013, 2014), N = 404 ...................................69 Figuur 27: Verschil in politieke attitudes tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404 .........................................................................................................................................69 Figuur 28: Verschillen in actief burgerschap tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage groter geworden (2011, 2013, 2014), N = 404 .............................................................................. 70 Figuur 29: Verschillen in tevredenheid met Youth in Action-projecten tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 436 ........................................................................................ 71 Figuur 30: Het gebruik van Youthpass in projecten (2011, 2013, 2014), N = 86 .......................................... 76 Figuur 31: Aanvraag, administratief beheer en rapportage uit de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=70 ...............................................................................................................................................................82 Figuur 32: Evaluatie van de voorbereiding door projectbegeleiders van de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=151 ......................................................................................................................................... 86 Figuur 33: Evaluatie van de relatie tussen projectpartners van de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=151 .................................................................................................................................................... 87
5
Stevens Frank
1. Inleiding
1.1 Youth in Action en het nationaal agentschap Youth in Action is één van de belangrijkste instrumenten van de Europese Unie waarlangs het internationaal jeugdwerk en het Europees jeugdbeleid vorm worden gegeven. Het programma liep van 2007 tot 2013 en wordt sinds 2014 voortgezet onder het Erasmus+-programma. Voor de periode 20072013 voorzag de EU een totaalbedrag van 885 miljoen euro (Vanhee, Wemel, & Vermeiren, 2011). Jaarlijks was er ongeveer 1,4 miljoen euro beschikbaar voor Vlaamse projecten (Van den Berghe & Beernaert, 2010).Voorlopers van Youth in Action waren het Jeugd voor Europa programma dat liep van 1989 tot 1999 en dat in 1996 aangevuld werd met het European Voluntary System (EVS). Beiden werden in 2000 omgevormd tot het programma Jeugd. Dit laatste programma was de directe voorloper van Youth in Action en liep tot 2006 (Vanhee et al., 2011). Vanaf 2014 is het Youth in Action programma geïntegreerd in het Erasmus+ programma dat alle Europese subsidieprogramma’s voor onderwijs en opleiding, jeugd en sport integreert. Dit programma loopt tot 2020 (Epos-Vlaanderen, 2014). Het programma bestaat veelal uit projecten die activiteiten in de vrije tijd voor jongeren organiseren waarbij leren buiten de school en internationale mobiliteit centraal staan (Vanhee et al., 2011). Het is een manier waarlangs Europese samenwerking en ontwikkelingen in het jeugdwerk bevorderd worden. Het zet jongeren aan zich actief in te zetten en hun ondernemerschap, hun creativiteit en hun zin voor initiatief verder aan te scherpen. De vijf algemene doelstellingen die opgenomen zijn in Besluit Nr 1719/2006/EC van het Europees Parlement van 15 november 2006 zijn (Van den Berghe & Beernaert, 2010; Vanhee et al., 2011): - Bevorderen van het actief burgerschap van jongeren, met speciale aandacht voor hun Europees burgerschap - Bevorderen van solidariteit en tolerantie onder jongeren om zo de sociale samenhang in de EU te promoten - Aanmoedigen van de wederzijdse verstandhouding onder jongeren in verschillende landen - Verhogen van de kwaliteit van ondersteunende organisaties en voorzieningen van het jeugdwerk in Europa en het verder ontwikkelen van de capaciteiten van organisaties in het jeugdwerk en jeugdwerkers - Aanzetten tot samenwerken in het jeugdwerk in Europa Deze algemene doelstellingen zijn opgesplitst in meer concrete doelstellingen die binnen het programma dienen gerealiseerd te worden op projectniveau. Daarnaast zijn er permanente aandachtspunten in het Europees beleid en nationale prioriteiten waarmee steeds rekening dient te worden gehouden. Om deze doelstellingen te realiseren, is het programma verder opgesplitst in verschillende soorten acties: groepsuitwisselingen, jongereninitiatieven, jongerenprojecten over democratie, Europees vrijwilligerswerk, jeugdpartnerschappen met landen uit de nabije omgeving van de EU, allerlei vormingsen netwerkprojecten en jeugdbeleidsmeetings (Desmedt, 2015; Van den Berghe & Beernaert, 2010; Vanhee et al., 2011). In principe zijn de projecten bedoeld voor jongeren tussen 13 en 30 jaar oud, maar voor projecten gericht op jeugdwerkers en voor de projectbegeleiders gelden deze leeftijdsvoorwaarden niet. Voor sommige acties gelden andere leeftijdsgrenzen. Soms moet een minimum aantal deelnemers 6
Stevens Frank deelnemen aan een project en soms worden er criteria voor de duur van het project bepaald (Desmedt, 2015; European Commission, 2013). Bij groepsuitwisselingen werken twee of meerdere groepen uit verschillende landen gedurende een bepaalde periode aan een gemeenschappelijk thema of onderwerp. De deelnemers zijn tussen 13 en 25 jaar oud (European Commission, 2013). Bedoeling van een groepsuitwisseling is dat door een interculturele ervaring de betrokken jongeren elkaar en elkaars culturele achtergrond beter leren kennen. Een belangrijke voorwaarde van een groepsuitwisseling is dat de jongeren in deze projecten actief betrokken worden in het voorbereiden, het implementeren en het evalueren van het project (Vanhee et al., 2011). Jongereninitiatieven zijn kleinschalige, vernieuwende projecten, vaak opgestart vanuit een lokale behoefte, ervaren door een groepje jongeren (zowel in formeel als in informeel verband). Het project wordt opgezet en beheerd door de jongeren zelf en eindigt vaak in een eindproduct (Vanhee et al., 2011). Voor de uitvoering van het project kunnen de betrokken jongeren beroep doen op jongeren uit andere landen. Een project kan zowel lokaal als transnationaal zijn (European Commission, 2013). Waar in een groepsuitwisseling jongeren uit verschillende landen samenkomen in één van de deelnemende landen en daar aan een thema werken, kunnen de activiteiten in een transnationaal jongereninitiatief in verschillende landen plaatsvinden. Het initiatief wordt opgezet en uitgevoerd door jongeren, maar kinderen en volwassenen kunnen er aan deelnemen, zodat de leeftijdscriteria minder stringent zijn. Een jongereninitiatief kan tussen een half jaar en 3 jaar duren. Jongerenprojecten over democratie hebben als bedoeling jongeren actief te betrekken bij democratische processen op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau. Als partner kan een andere organisatie uit Vlaanderen of Europa betrokken worden (Vanhee et al., 2011). In het project worden ideeën, methodieken en ervaringen met betrekking tot actieve participatie en democratie tussen de partners uitgewisseld. De deelnemers aan het project zijn tussen 13 en 30 jaar oud. Een project kan een half jaar tot drie jaar duren (European Commission, 2013). Het Europees vrijwilligerswerk (EVS) laat jongeren toe een periode van minimum twee maanden tot maximum een jaar als vrijwilliger mee te draaien in een non-profitorganisatie. Vlaamse jongeren kunnen in het buitenland als vrijwilliger aan de slag en omgekeerd kunnen buitenlandse vrijwilligers in Vlaanderen terecht (Vanhee et al., 2011). Een EVS is altijd transnationaal. Een vrijwilliger zoekt in Vlaanderen een zendende organisatie die de vrijwilliger mee helpt voor te bereiden en zoekt een partnerorganisatie in een ander land. De taken die de vrijwilliger opneemt, kunnen heel divers zijn en zijn afhankelijk van de interesse van de vrijwilliger. Een EVS kan individueel zijn, maar ook in kleine groepjes. Voor EVS-projecten bedraagt de minimumleeftijd 18 jaar, behalve voor jongeren uit kansengroepen. Zij kunnen deelnemen vanaf 16 jaar in groep (European Commission, 2013). Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU: dit zijn samenwerkingsverbanden met landen uit de directe omgeving van de EU. Het zijn uitwisselingsprojecten of vormingsprojecten (training en netwerken) waaraan jongeren van twee of meerdere landen participeren (European Commission, 2013). Minstens één van deze landen zijn partnerlanden uit het zuidelijk Middellands Zeegebied, niet-lidstaten uit de Balkan en of landen van het “Oostelijk Partnerschap” (Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, WitRusland, Moldavië, Oekraïne) of de Russische Federatie. Deelnemers zijn tussen 13 en 25 jaar oud.
7
Stevens Frank Vorming en netwerkprojecten omvatten een heel gamma aan mogelijke activiteiten die gericht zijn op het versterken van de vaardigheden van jeugdwerkers, de capaciteiten van jeugdorganisaties en innovaties in het jeugdwerk (European Commission, 2013; Vanhee et al., 2011). Via de activiteiten in deze subactie van het Youth in Action programma leren jeugdwerkers nieuwe methodieken, doen ze nieuwe inspiratie op en wisselen ze ervaringen en goede voorbeelden uit. Deze activiteiten omvatten onder andere een kort verblijf bij een partnerorganisatie en een tijdje een collega jeugdwerker volgen om goede praktijken en ideeën op te doen, een bezoek aan een partnerorganisatie om een project te ontwikkelen, een bijeenkomst om een project te evalueren, een studiebezoek, seminaries, vormingsactiviteiten, netwerkactiviteiten. Op deze projecten staan er geen leeftijdscriteria. De duur verschilt naargelang het soort project. Jeugdbeleidsmeetings ten slotte brengen jongeren en beleidsmakers samen. De deelnemers aan deze projecten bepalen zelf een thema, dat past binnen het Europees beleid, waarover ze met elkaar in dialoog gaan. Deze projecten kunnen de vorm aannemen van een conferentie, een bijeenkomst of een seminarie op lokaal, regionaal, nationaal of transnationaal niveau (European Commission, 2013). Het stimuleert de actieve participatie van jongeren en de directe interactie tussen jongeren en beleidsmakers. Het project zelf kan 3 tot 18 maanden duren. De activiteiten binnen het project zijn echter korter. De uitvoering van Youth in Action kent een gedecentraliseerde structuur (Vanhee et al., 2011). Dat wil zeggen dat de Europese Commissie voor de uitvoering van het programma een beroep doet op nationale organisaties in de betrokken landen, de zogenaamde nationale agentschappen. De reden hiervoor is dat de Europese Commissie de mening is toegedaan dat deze nationale organisaties meer voeling hebben met de lokale situatie van organisaties dan de Europese Commissie zelf. Aangezien het jeugdbeleid in België een gemeenschapsbevoegdheid is, zijn er in België drie nationale agentschappen. Voor de Vlaamse gemeenschap is dit JINT vzw. Een project kan dus in de eigen taal bij het eigen nationaal agentschap ingediend worden. Naast de uitvoering van Youth in Action in Vlaanderen, speelt deze vzw echter ook een belangrijke rol in het internationaliseren van het Vlaams jeugdwerk en treedt het op als een kennis- en expertisecentrum voor de internationale mobiliteit van jongeren. Naast de nationale agentschappen bestond er ook een internationaal agentschap. Dit internationaal agentschap was vooral bevoegd voor de projecten met partnerlanden van de EU en voor projecten van internationale NGO’s (Vanhee et al., 2011).
1.2 De eindevaluatie van Youth in Action Deze eindevaluatie beperkt zich tot de werkzaamheden van JINT vzw en heeft dus geen betrekking op het internationaal agentschap of de andere agentschappen in België. Het omvat alle subacties van het Youth in Action programma zoals die uitgevoerd zijn door JINT vzw in de periode 2007 tot 2013. De doelstellingen van de eindevaluatie zijn vastgelegd op de stuurgroepvergadering van 24 februari 2015 te Brussel. Het rapport bestaat uit volgende onderdelen: - Statistieken over input (personeel en financiële middelen) en output (aantal projecten, aantal deelnemers, …) - Beoordeling van de relevantie en effectiviteit met extra aandacht voor maatschappelijk kwetsbare jongeren en de impact van het programma op de organisatie, hun werking en hun beleid - Beoordeling van de duurzaamheid - Aanbevelingen naar het verbeteren van de implementatie van Youth in Action onder Erasmus+ 8
Stevens Frank -
Aanbevelingen in het kader van de bijdrage van Youth in Action aan het realiseren van de internationalisering van het jeugdwerk in Vlaanderen
Voor deze eindevaluatie worden verschillende bronnen gebruikt: -
-
De tussentijdse evaluatie van het programma die in 2010 uitgevoerd is in opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media - Afdeling Jeugd en op vraag van de Europese Commissie ter voorbereiding van het nieuwe Erasmus+ programma (Van den Berghe & Beernaert, 2010) De gegevens verzameld door het RAY-netwerk (http://www.researchyouth.net/). RAY staat voor Research-based Analysis and monitoring of the Youth in Action Programme. Het netwerk bestaat sinds 2008 en doet sinds 2009 onderzoek. Het is oorspronkelijk begonnen met 11 leden, maar is intussen uitgegroeid tot een netwerk van 31 nationale agentschappen en hun onderzoekspartners: België (Duitstalige gemeenschap), België (Franstalige gemeenschap), België (Vlaamse gemeenschap), Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovakije, Slovenië, Spanje, de Tsjechische Republiek, Turkije, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Een nationaal agentschap kan slechts aansluiten bij het netwerk indien het over een onderzoekspartner beschikt. Vlaanderen is lid van het netwerk sinds 2011. Voor Vlaanderen maakt JINT vzw en de Hogeschool West-Vlaanderen – Vakgroep sociaal werk deel van dit netwerk uit. Het netwerk wordt gecoördineerd door het Oostenrijks nationaal agentschap, Interkulturelles Zentrum en haar onderzoekspartner, het Institute of Educational Studies van de universiteit van Innsbruck. Het netwerk heeft tot doel Youth in Action te onderbouwen via wetenschappelijk onderzoek. Het monitort hiervoor de impact van het programma op deelnemers, projectbegeleiders, organisaties en de ruimere omgeving van deze organisaties. Het RAY netwerk doet hiertoe zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek. Vlaanderen heeft tot nu toe enkel deelgenomen aan het kwantitatief luik van het onderzoek. Voor dit kwantitatief onderzoek zendt het Institute of Educational Studies van de Universiteit van Innsbruck twee keer per jaar (in november en in mei) uitnodigingen uit om deel te nemen aan een online enquête. Voor de Vlaamse steekproef worden deze uitnodigingen verzonden naar alle deelnemers en alle projectbegeleiders van projecten die door JINT vzw gefinancierd zijn en die geëindigd zijn tussen 9 maanden en 3 maanden vóór de maand van uitnodiging. In de maand november worden dus deelnemers en projectbegeleiders van projecten die geëindigd zijn tussen 1 februari en 31 augustus aangeschreven, in mei deelnemers en projectbegeleiders van projecten die geëindigd zijn tussen 1 september en 31 januari. Omdat de Vlaamse steekproef is samengesteld uit alle deelnemers en projectbegeleiders van alle projecten die JINT vzw heeft gefinancierd, zitten dus niet enkel Vlamingen in deze steekproef, maar ook de buitenlandse deelnemers en projectbegeleiders waarmee Vlamingen uitwisselingen hebben opgezet. Bovendien vult de Universiteit van Innsbruck deze steekproef aan met alle Vlamingen die deelgenomen hebben aan een project die gefinancierd is door een andere nationaal agentschap. De Vlaamse steekproef bestaat dus uit Vlamingen die deelgenomen hebben aan een project gefinancierd door JINT vzw, deelnemers uit het buitenland aan een project gefinancierd door JINT vzw en deelnemers en projectbegeleiders die in Vlaanderen of het Brussels Hoofdstedelijk Gebied wonen en die deelgenomen hebben aan een project gesubsidieerd door een ander nationaal agentschap. 9
Stevens Frank
-
De online bevraging bestaat uit twee meetinstrumenten: een vragenlijst voor deelnemers en één voor projectbegeleiders. Deze twee meetinstrumenten worden iedere bevragingsgolf aangeboden in de talen die vertegenwoordigd zijn in het RAY-netwerk, waaronder het Nederlands1. In het begin van de online vragenlijst kunnen de respondenten een taal kiezen waarin ze de vragenlijst wensen in te vullen. Het databestand dat de Universiteit van Innsbruck oplevert, is in het Engels, behalve de antwoorden op de open vragen. Deze antwoorden staan in de taal waarin de vragenlijst is ingevuld. Iedere bevragingsgolf worden dezelfde vragenlijsten afgenomen. Dit zijn de standaard surveys van RAY. In deze vragenlijst komen verschillende aspecten aan bod: competentievorming, persoonlijke ontwikkeling, Europese identiteitsvorming, politieke en sociale attitudes, het gebruik van Youthpass, de kennis over en ervaring met Structured Dialogue, achtergrondvariabelen, … In 2012 is echter een speciale vragenlijst over leren binnen Youth in Action afgenomen. Behalve de vraag over de competenties en enkele achtergrondvariabelen wijkt deze vragenlijst volledig af van de standaard survey. Deze vragenlijst focust zich op de leersituaties die zich voordoen binnen een Youth in Action project en welke competenties ontwikkelt worden in deze leersituaties. Dit is de special survey van 2012. Deze bevragingen resulteren in twee soorten rapporten: transnationale en nationale rapporten. De transnationale rapporten (Fennes et al., 2011; Fennes et al., 2013) worden opgemaakt door het Institute of Educational Studies van de Universiteit van Innsbruck. Deze rapporten zijn gebaseerd op de transnationale dataset, wat de bundeling is van alle nationale data. In totaal zijn er in de periode 2009-2013 gegevens verzameld over meer dan 13000 deelnemers en projectbegeleiders. De nationale onderzoekspartners zijn dan weer verantwoordelijk voor de nationale rapporten. Voor deze nationale analyses zijn richtlijnen afgesproken op het niveau van het RAY netwerk. Deze richtlijnen zijn niet bindend. Een onderzoeker mag afwijken van deze richtlijnen (bijvoorbeeld door kleine aantallen van de nationale steekproeven kunnen sommige analyses van het transnationaal rapport niet gereproduceerd worden) of mag extra onderzoekdaden stellen. Voor Vlaanderen zijn de nationale rapporten gebaseerd op de Vlaamse steekproeven. Vlaanderen heeft deelgenomen aan de bevragingsgolven van november 2011, mei 2012, november 2012, mei 2013 en november 2014 (zie Stevens, 2012, 2013, 2014, 2015). De respons op de vragenlijst schommelt heel sterk van golf tot golf en varieert voor de projectbegeleiders tussen 20% en 50% en voor de deelnemers tussen 20% en 40%. Voor deze eindevaluatie zijn deze verschillende Vlaamse steekproeven aan elkaar gekoppeld. Via de standaardsurveys zijn in het totaal 436 deelnemers en 186 projectbegeleiders bereikt. Met de special survey erbij bedraagt dit totaal 616 deelnemers en 273 projectbegeleiders. Gegevens uit publicaties en jaarverslagen van JINT vzw Drie focusgroepgesprekken met 12 jongeren uit kansengroepen en 5 van hun begeleiders over hoe deze jongeren een Youth in Action project beleven. Deze gesprekken zijn afgenomen in het kader van een bachelorproef sociaal werk (Desmedt, 2015). Er moet hierbij wel rekening worden gehouden dat het hier telkens over jongeren gaat die hebben deelgenomen aan een groepsuitwisseling. Eén jongere heeft ook deelgenomen aan een kortstondige EVS. De jongeren hebben deelgenomen aan projecten van een jeugdhuis dat
In 2014 zijn dit 18 verschillende talen. Naarmate het RAY-netwerk zich uitbreidde, zijn er extra talen bijgekomen. Het Nederlands is sinds 2010, sinds de eerste deelname van Nederland, één van de aangeboden talen. Deze 18 talen zijn dus niet alle talen van de EU en ook niet alle talen die gesproken worden in alle landen waarmee uitwisselingen kunnen worden opgezet binnen Youth in Action. Respondenten die niet van thuis uit één van deze 18 talen spreken, kiezen er merendeels voor de Engelstalige vragenlijst in te vullen. 10 1
Stevens Frank
-
-
vooral werkt met jongeren met een migratieachtergrond, een organisatie die ambulante en residentiële hulp aanbiedt aan jongeren in een verontrustende situatie en hun gezin en een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen. Een focusgroepgesprek met vijf verantwoordelijken voor de internationale werking van organisaties over de impact van de projecten op deelnemers, projectbegeleiders, de organisatie en de omgeving van de organisatie die plaats vond op 12 juni 2015 in Brussel Een open vragenlijst die afgenomen is bij een aantal directies of stafmedewerkers van de grote (jeugd)bewegingen en federaties over de rol van Youth in Action in de internationalisering van het Vlaams jeugdbeleid. In het totaal zijn de zeven grootste landelijke bewegingen en federaties aangeschreven. Slechts drie federaties en bewegingen hebben gereageerd op deze vragenlijst. De bevindingen van dit luik van het onderzoek kunnen dan ook moeilijk veralgemeend worden en moeten met de nodige omzichtigheid behandeld worden.
Op deze manier worden zowel kwantitatieve als kwalitatieve methodes gebruikt. De onderzoeken van het RAY-netwerk bestaan hoofdzakelijk uit online bevragingen. De resultaten van deze bevragingen worden dus aangevuld met gegevens uit focusgroepen met jeugdwerkers en jongeren, alsook met de resultaten van de open bevraging van de vertegenwoordigers van de zeven bewegingen en federaties. Wat je niet zal vinden in deze eindevaluatie is een analyse van in welke mate de doelstellingen van Youth in Action bijdragen en afgesteld zijn op het Vlaams jeugdbeleid. Dit soort analyses laat de schrijver van dit rapport graag over aan mensen die meer expertise hebben op dit vlak. Deze eindevaluatie is ook geen doorlichting van JINT vzw in de zin dat het de dagelijkse praktijken bekijkt. Er is geen analyse van dossierlast, flows, werkafspraken of concrete aanpakken binnen JINT vzw. Dit is het niet de opdracht van dit onderzoek. Dit evaluatierapport is een algemene evaluatie van hoe de gebruikers – zowel deelnemers als projectbegeleiders van Youth in Action-projecten – hun deelname en de samenwerking met JINT vzw ervaren.
11
Stevens Frank
2. Statistieken over input en output 2.1 Projecten en deelnemers De statistieken die in dit deel worden gebruikt, zijn ter beschikking gesteld door medewerkers van JINT vzw. Ze zijn gebaseerd op gegevens van JINT vzw zelf en op gegevens van de Europese Commissie (Youthlink data).
2.1.1 Aangevraagde en toegekende projecten In het totaal zijn er in de periode 2007-2013 1213 projecten ingediend bij JINT. Hiervan zijn er 942 projecten goedgekeurd. Dat wil zeggen dat 78% van de ingediende projecten succesvol waren en een subsidie kregen. Vergeleken met de andere nationale agentschappen is dit slaagpercentage aan de hoge kant. Over alle nationale agentschappen heen ligt de slaagkans namelijk slechts op 51%. In deze cijfers zijn TCP-activiteiten (Training and Cooperation Plan) meegerekend. Dit zijn projecten die dienen voor de kwaliteitsverbetering van organisaties en die betoelaagd worden op basis van een werkplan dat JINT vzw indient bij de Europese Commissie. Het is een onderdeel van de Europese trainingsstrategie van het Youth in Action programma. Het is gericht op het verbeteren van de kwaliteitsontwikkeling van ondersteuningssystemen voor jeugdactiviteiten en op het verbeteren van de deskundigheid van maatschappelijke organisaties in de jeugdsector. Het is het belangrijkste element van de integrale kwaliteitsaanpak van het programma. Het ondersteunt op het terrein van communicatie, erkenning van activiteiten voor niet-formeel leren, samenwerking tussen alle actoren en toegepaste jeugden educatieve onderzoeksactiviteiten. Zonder TCP ligt het aantal goedgekeurde projecten op 819 projecten. De meest omvattende cijfers kunnen we echter in een folder van JINT vzw (2014) terugvinden. In deze brochure worden TCP-activiteiten ingedeeld bij de verschillende subacties waarvoor ze ondersteunend zijn. Volgens deze berekeningswijze zijn voor de periode 2007-2013 856 projecten via JINT vzw gesubsidieerd. Wat de slaagkans betreft, zijn er per jaar verschillen merkbaar. Het laagste aantal goedgekeurde projecten en de laagste slaagkans is waar te nemen in 2008. 2013 kent dan weer de hoogste slaagkans en was ook in absolute aantallen het meest succesvolle jaar, met 165 goedgekeurde projecten en een slaagkans van 82%. In het algemeen kunnen we spreken van een opwaartse trend in zowel het aantal ingediende dossiers, het aantal goedgekeurde dossiers als in de slaagkansen tussen de eerste drie jaren van het programma en de latere jaren van het programma. In de eerste drie jaren werden er ongeveer 150 projecten ingediend, in de latere jaren stijgt dit tot 170 tot 190 projecten per jaar. Het aantal goedgekeurde projecten schommelt rond de 110-115 projecten in de eerste drie jaren en schommelt tussen 140 en 160 projecten per jaar in de latere jaren. Hoewel de slaagkans iets wispelturiger is, kan toch ook een stijging van 70% in de eerdere jaren naar 80% in de latere jaren waargenomen worden. Deze stijging heeft te maken met een toename in het budget over de jaren heen (zie deel 2.2 financiële middelen), maar het wijst er ook op dat er over de jaren een zekere opbouw in expertise ontstaan is in het ontwikkelen van projecten.
12
Stevens Frank Tabel 1: Aangevraagde en toegekende projecten in Vlaanderen
Aantal ingediende projecten Aantal goedgekeurde projecten Slaagkans
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
161
148
162
185
190
171
196
20072013 1213
122
107
133
136
139
140
165
942
76%
71%
79%
70%
70%
80%
82%
78%
Het grootste aantal projecten dat ingediend wordt, zijn jongerenuitwisselingen en EVSprojecten2. Vervolgens volgen jongereninitiatieven en projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU. Jongerenprojecten over democratie en jeugdbeleidsmeetings worden het minst ingediend. Over de jaren doen er zich enkele veranderingen voor. Het aantal ingediende jongerenuitwisselingen daalt tussen 2007 en 2013. Verder zien we een opmerkelijke stijging in het aantal ingediende jongereninitiatieven. Het aantal van dergelijke ingediende projecten verdubbelt tussen 2007 en 2013. Hoewel jongerenprojecten over democratie en jeugdbeleidsmeetings het minst ingediend worden, merken we ook voor deze projecten een stijging in het aantal ingediende dossiers. Het hoogste aantal toegekende projecten vinden we terug in het Europees vrijwilligerswerk. Een vijftigtal van deze projecten krijgen jaarlijks een subsidie. Door het stijgend slaagpercentage van jongerenuitwisselingen over de tijd blijft het aantal goedgekeurde groepsuitwisselingen eerder stabiel over de tijd. Het schommelt rond een dertigtal toegekende projecten per jaar. Verder zien we dat het aantal toegekende jongereninitiatieven verdubbelt tussen 2007 en 2013. Deze stijging is het meest uitgesproken tussen 2012 en 2013. Het aantal toegekende projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU en het aantal toegekende vormingen en netwerkactiviteiten zijn eerder stabiel. Jaarlijks worden er een zevental projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU en een tiental vormings- en netwerkactiviteiten betoelaagd. De toename in het aantal ingediende jongerenprojecten over democratie en het aantal ingediende jeugdbeleidsmeetings vertaalt zich ook in een groter aantal toegekende dossiers. Tabel 2: Aangevraagde en toegekende projecten in Vlaanderen per subactie
1.1 Jongerenuitwisselingen
1.2 Jongereninitiatieven
2
Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
20072013
41
44
29
36
39
36
33
258
25
26
20
26
26
30
28
181
61%
59%
69%
72
67%
83%
83%
70%
23
21
20
35
37
36
47
219
16
14
16
20
22
24
32
143
TCP’s zijn niet opgenomen in deze cijfers, wat de verschillen tussen tabel 1 en tabel 2 verklaart. 13
Stevens Frank
1.3 jongerenprojecten over democratie
2. Europees vrijwilligerswerk
3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 4.3 Vorming en netwerken
5.1 Jeugdbeleidsmeetings
Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans Ingediende projecten Goedgekeurde projecten Slaagkans
70%
67%
80%
57%
59%
67%
68%
65%
1
3
3
6
7
6
8
34
1
2
2
3
4
4
5
21
100%
67%
67%
50%
57%
67%
62%
62%
53
46
58
57
57
50
57
378
48
43
54
51
53
47
54
350
91%
93%
93%
90%
93%
94%
95%
93%
9
17
12
20
13
14
9
93
6
8
6
9
5
9
7
50
67%
47%
50%
45%
38%
64%
78%
54%
16
9
16
10
19
10
13
93
11
6
11
7
11
7
10
63
69%
67%
69%
70%
58%
70%
77%
68%
0
1
1
3
1
2
4
12
0
1
1
2
1
2
4
11
0%
100%
100%
67%
100%
100%
100%
92%
EVS-projecten en groepsuitwisselingen komen het meest voor in de goedgekeurde dossiers. Ze zijn goed voor bijna twee derde van alle goedgekeurde projecten 3. Jongerenuitwisselingen zijn goed voor één op de acht goedgekeurde projecten. De andere subacties samen hebben een aandeel van 18%. Relatief gezien4 daalt het aandeel Europees vrijwilligerswerk (van 42% in 2007 naar 32% in 2013), het aandeel groepsuitwisselingen (van 14% in 2007 naar 17% in 2013) stabiliseert, terwijl het aandeel jongereninitiatieven (van 12% in 2007 naar 20% in 2013) stijgt. Samen met de toename in jongerenprojecten voor democratie en jeugdbeleidsmeetings, is er sprake van een zekere diversificatie van de toegekende soorten projecten over de tijd.
Door de ietwat andere berekeningswijze komt JINT vzw (2014) tot andere maar vergelijkbare percentages. Het percentage groepsuitwisselingen is volgens hun berekening 24%, EVS 41%, jongerenprojecten over democratie 2%, projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 7% en vorming- en netwerkprojecten 7%. 4 Niet opgenomen in de tabellen 14 3
Stevens Frank Figuur 1: Goedgekeurde projecten volgens subactie, percentages jongerenuitwisselingen 8% 1%
jongereninitiatieven
22%
6%
jongerenprojecten over democratie Europees vrijwilligerswerk 17% 43% 3%
Jongerenpartnerschappen vorming en netwerken jeugdbeleidsmeetings
2.1.2 Projectuitvoerders Ongeveer de helft van de projecten wordt gerealiseerd door jeugdwerkorganisaties, de andere helft door andere soorten organisaties, wat aantoont dat Youth in Action een ruimer gamma aan organisaties bereikt dan het traditionele jeugdwerk in Vlaanderen. Eén op zes projecten wordt gerealiseerd door NGO’s die gerekend kunnen worden tot de nieuwe sociale bewegingen (zoals de vredesbeweging, milieuverenigingen, globaliseringsbewegingen en organisaties actief rond Europa). Daarna volgen welzijnsinstellingen en de kunst- en cultuursector. Zeven procent van de projecten wordt gerealiseerd door informele groepen jongeren. Een klein aantal projecten wordt uitgevoerd door sportverenigingen, verenigingen van etnisch-culturele minderheden en de media. Figuur 2: Gerealiseerde projecten volgens sector, absolute aantallen (JINT vzw, 2014b) Jeugdwerkorganisaties nieuwe maatschappelijke bewegingen 8 36
43
welzijnsinstellingen
32
kunst- en cultuursector
62
informele groepen jongeren
5
77
417
welzijnsverenigingen onderwijs, opleidingscentra en studentennetwerken media
80 132
verenigingen van etnisch-culturele minderheden sport
15
Stevens Frank Figuur 3: Gerealiseerde projecten volgens sector, percentages (JINT vzw, 2014b) Jeugdwerkorganisaties 1%1% 0% nieuwe maatschappelijke bewegingen welzijnsinstellingen
4% 4% 1%
kunst- en cultuursector
7%
informele groepen 9%
welzijnsverenigingen 49% onderwijs, opleidingscentra en studentennetwerken media
9%
verenigingen voor etnisch-culturele minderheden sport
15%
andere
Binnen de jeugdwerksector is het landelijk jeugdwerk het meest actief (zie figuur 4). Eén derde van de projecten die gerealiseerd worden door het jeugdwerk zijn projecten uitgevoerd door landelijke organisaties. Eén op vijf wordt gerealiseerd door uitwisselingsorganisaties, terwijl één op acht gerealiseerd wordt door lokale en regionale verenigingen. Het lokaal niveau is tevens vertegenwoordigd doordat één op acht van de projecten opgenomen wordt door gemeentelijke initiatieven, waaronder de gemeentelijke jeugddiensten en jeugdraden. Figuur 4: Gerealiseerde projecten door de jeugdwerksector, absolute aantallen (JINT vzw, 2014b) Landelijk jeugdwerk 85 139
Jeugdhuizen en jeugdcentra jeugdwelzijnswerk
66
34
16
Gemeentelijke initiatieven
52 41
Lokaal en regionaal jeugdwerk Uitwisselingsorganisaties
Stevens Frank
2.1.3 Participatie van vrouwen en jongeren uit kansengroepen5 Tussen 2007 en 2013 waren er ongeveer 16000 deelnemers aan Youth in Action projecten die bij JINT vzw werden ingediend en goedgekeurd.6. Jaarlijks namen 1600 tot 3300 deelnemers deel aan een dergelijk project. Bijna de helft van deze deelnemers is vrouw en één op vijf behoort tot een kansengroep. Iets meer dan 9000 deelnemers hiervan zijn Vlamingen (JINT vzw, 2014b). Daarnaast hebben Vlamingen deelgenomen aan Youth in Action-projecten die betoelaagd zijn door andere nationale agentschappen. In totaal waren er in de periode 2007-2013 1886 Youth in Action projecten waarbij een Vlaamse partnerorganisatie betrokken was. Het totaal aantal deelnemers en projectbegeleiders dat tussen 2007 en 2013 deelgenomen heeft aan een YiA project waar een Vlaamse projectpartner betrokken was, bedraagt 49.640 jongeren. Hiervan zijn 15.792 Vlaming (JINT vzw, 2014b). In een vorig deel hebben we gezien dat projecten die behoren tot jongerenuitwisselingen en het Europees vrijwilligerswerk het grootste stuk van de koek krijgen. Deze twee soorten projecten hebben echter een totaal ander aandeel in het door JINT gesubsidieerde aantal deelnemers. Jongerenuitwisselingen leveren voor de hele periode het grootste aantal deelnemers af, EVS-projecten het minste. Dit heeft voornamelijk te maken met het gegeven dat Europees vrijwilligerswerk vooral een langduriger, individuele uitwisseling is, terwijl jongerenuitwisselingen veelal bestaan uit kortlopende uitwisselingen tussen twee of meer groepen, wat natuurlijk resulteert in een groter aantal deelnemers. Het aandeel van jongerenuitwisselingen in het totaal aantal deelnemers daalt wel over de tijd van ongeveer 50% in 2007 naar 31% in 20137. Het aandeel van EVS-deelnemers stijgt dan weer wel, maar bedraagt hoogstens 5% van alle deelnemers (in 2013). Tabel 3: Aantal deelnemers aan de projecten (waaronder vrouwen en jongeren uit kansengroepen)
1.1 Jongerenuitwisselingen
1.2 Jongereninitiatieven
Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
20072013
711
799
606
873
815
1134
1113
6051
53%
48%
52%
46%
50%
47%
46%
49%
33%
28%
27%
21%
35%
31%
40%
28%
433
105
213
160
209
203
413
1744
36%
31%
36%
44%
46%
52%
35%
40%
/
/
/
/
/
/
/
/
De programmagids van Youth in Action omschrijft jongeren uit kansengroepen als jongeren die ten aanzien van hun leeftijdsgenoten minder kansen in het leven hebben omdat ze geconfronteerd worden met één of meer situaties of obstakels. Deze obstakels kunnen van economische, geografische, sociale of culturele aard zijn, maar kunnen ook problemen met het onderwijssysteem, gezondheidsproblemen of het hebben van een functiebeperking zijn. Deze obstakels belemmeren deze jongeren in hun leren, hun mobiliteit en hun maatschappelijke participatie (European Commission, 2013). De cijfers over jongeren uit kansengroepen in dit deel hebben betrekking op deze definitie. In het vervolg van dit rapport zal een iets andere definitie van jongeren uit kansengroepen gebruikt worden. 6 Opnieuw zijn deelnemers aan TCP-projecten niet opgenomen in deze cijfers. 7 Percentages niet opgenomen in de tabel. 17 5
Stevens Frank
1.3 jongerenprojecten over democratie
2. Europees vrijwilligerswerk
3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU
4.3 Vorming en netwerken
5.1 Jeugdbeleidsmeetings
Totaal
Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Totaal aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen Aantal deelnemers % vrouwen % uit kansengroepen
50
186
72
118
405
645
408
1884
50%
47%
50%
46%
49%
50%
51%
49%
0%
8%
28%
88%
0%
1%
21%
12%
49
59
59
75
132
97
163
632
75%
73%
76%
72%
67%
69%
41%
63%
20%
19%
47%
36%
23%
29%
69%
42%
126
225
136
222
112
247
214
1282
50%
53%
51%
55%
44%
47%
50%
48%
17%
46%
49%
30%
21%
11%
21%
19%
229
101
178
160
297
227
267
1469
37%
48%
54%
51%
37%
38%
42%
37%
/
/
/
/
/
/
/
/
0
50
400
686
530
550
705
2921
/
48%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
/
0%
13%
0%
0%
91%
14%
22%
1598
15035
1664
2300
2500
3103
3283
15983
46%
46%
51%
49%
49%
49%
46%
47%
17%
20%
18%
17%
14%
29%
24%
21%
Over de tijd zien we in het algemeen een stijging van het aantal deelnemers, vooral tussen 2009 en 2010 en 2011 en 2012 is de stijging aanzienlijk. Deze stijging doet zich voor bij alle subacties – zelfs voor het Europees vrijwilligerswerk-, met uitzondering van de jongereninitiatieven en de vormingsen netwerkprojecten waarvan het aantal deelnemers heel sterk fluctueert over de tijd. Ook het aantal deelnemers aan jongerenprojecten over democratie en aan jeugdbeleidsmeetings verschilt sterk van jaar tot jaar. Verder valt op dat de genderverdeling niet altijd even gebalanceerd is voor alle subacties. Het Europees vrijwilligerswerk kent een overtal aan vrouwelijke deelnemers. Twee op drie deelnemers aan een EVS-project is vrouw, met uitzondering van 2013 waar het percentage vrouw op 42% ligt. Heel wat van deze projecten vinden plaats in de sociale sector, een sterk gefeminiseerde sector. Onder de deelnemers aan vormings- en netwerkprojecten en jongereninitiatieven zijn dan weer meer mannen dan vrouwen vertegenwoordigd. In het aandeel jongeren uit kansengroepen is er moeilijk een lijn te trekken. Dit aandeel schommelt heel erg van jaar tot jaar. Het varieert tussen 14% en 29%. Uitzondering is het Europees vrijwilligerswerk waar het percentage bepaalde jaren boven de 40% en zelfs de 60% ligt. Eveneens binnen één en dezelfde subactie kan dit aandeel heel sterk schommelen van jaar tot jaar. In heel 18
Stevens Frank algemene termen en dit gaat zeker niet op voor ieder jaar, trekken bepaalde subacties meer jongeren uit kansengroepen aan dan andere subacties. Een hoger percentage jongeren uit kansengroepen kunnen we terugvinden onder de deelnemers aan jongerenuitwisselingen en het Europees vrijwilligerswerk. Een kleiner aandeel van hen vinden we terug onder de deelnemers van jongerenprojecten over democratie.
2.1.4 Gemiddeld aantal deelnemers per project Tabel 4 geeft het gemiddeld aantal deelnemers per subactie weer voor de periode 2007-2013. Het geeft een overzicht van het gemiddeld aantal deelnemers per project voor Vlaanderen en voor alle nationale agentschappen samen. Tabel 4: Gemiddeld aantal deelnemers aan de projecten
1.1 Jongerenuitwisselingen 1.2 Jongereninitiatieven 1.3 jongerenprojecten over democratie 2. Europees vrijwilligerswerk 3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 4.3 Vorming en netwerken 5.1 Jeugdbeleidsmeetings
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Vlaanderen Europa Vlaanderen Europa Vlaanderen Europa Vlaanderen Europa Vlaanderen Europa
28 31 27 13 50 51 1 2 21
31 32 8 10 93 82 1 2 28
30 31 13 10 36 56 1 2 23
34 30 8 9 39 65 1 2 25
31 36 10 10 101 54 2 3 22
38 38 8 11 161 71 2 3 27
40 38 13 11 82 74 3 3 31
24
27
24
27
29
31
32
Vlaanderen Europa Vlaanderen Europa
21 20 0 112
17 18 50 129
16 20 400 119
23 21 343 113
27 24 530 139
32 27 275 147
27 27 176 117
De tabel leert dat EVS-projecten gemiddeld een klein aantal deelnemers trekt. Dit komt doordat het Europees vrijwilligerswerk individuele projecten omvat en projecten met kleine groepen. Jongerenuitwisselingen, jongereninitiatieven, projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU en vormings- en netwerkprojecten tellen gemiddeld tussen de 10 en 40 deelnemers. Grootschalige projecten vinden we terug in de jongerenprojecten voor democratie, maar vooral onder de jeugdbeleidsmeetings (tot zelfs meer dan 500 deelnemers). Verder blijkt dat het gemiddeld aantal deelnemers per project in Vlaanderen vrij gelijklopend is met het gemiddelde van alle nationale agentschappen samen. Er zijn een paar uitzonderingen echter. Het gemiddeld aantal deelnemers aan EVS-projecten is iets lager in Vlaanderen, terwijl het gemiddeld aantal deelnemers aan jongerenprojecten over democratie en jeugdbeleidsmeetings in Vlaanderen hoger ligt.
19
Stevens Frank
2.1.5 Projecten met partnerlanden Jaarlijks varieert het aantal projecten met partnerlanden tussen de 15 en 20. Het aantal deelnemers afkomstig uit deze partnerlanden schommelt sterk van jaar tot jaar. Tabel 5: Aantal projecten met en aantal deelnemers uit partnerlanden 8 Jaar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Aantal projecten (EVS + Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU) 20 13 19 21 16 20 18
Aantal deelnemers 64 105 211 103 44 107 85
2.2 Financiële middelen In het totaal is meer dan 11 miljoen gespendeerd aan gedecentraliseerde projecten via JINT vzw 9. Jaarlijks wordt tussen 1,5 miljoen euro en 2,5 miljoen euro subsidies uitgereikt aan projecten die bij JINT vzw zijn ingediend. Dit jaarlijks bedrag is toegenomen tussen 2007 en 2013. Vlaanderen is goed voor ongeveer 1,4% van het totaal aantal subsidies dat uitgereikt wordt aan alle nationale agentschappen samen. Dit is een onderschatting van het totale bedrag dat in het kader van Youth in Action naar Vlaanderen gaat, want naast TCP zijn ook de bedragen die aan eventuele gecentraliseerde projecten uitgereikt worden niet in deze bedragen opgenomen. Tabel 6: Gespendeerde bedragen per subactie Vlaanderen 2007-2013 1.1 Jongerenuitwisselingen
2007 423,000
2008 400,000
2009 371,000
2010 452,000
2011 381,000
2012 507,000
2013 563,000
2007-2013 3,097,000
1.2 Jongereninitiatieven
133,000
113,000
151,000
147,000
181,000
165,000
255,000
1,146,000
1.3 Jongerenprojecten over democratie 2 EVS
28,000
43,000
49,000
63,000
74,000
119,000
196,000
572,000
503,000
474,000
559,000
621,000
662,000
558,000
907,000
4,285,000
3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 4.3 Vorming en netwerken
95,000
141,000
95,000
143,000
103,000
152,000
140,000
868,000
159,000
92,000
112,000
90,000
133,000
115,000
141,000
842,000
5.1 Jeugdbeleidsmeeting
0
21,000
36,000
40,000
34,000
99,000
163,000
427,000
Totaal
1,419,000
1,382,000
1,473,000
1,589,000
1,638,000
1,839,000
2,518,000
11,237,000
1.53%
1.54%
1,33%
1,28%
1,42%
1,44%
Percentage van het totaal gespendeerde bedrag
1.52%
1.28%
Partnerlanden zijn landen die geen deel uitmaken van het programma. Het zijn landen ten oosten van de EU, het zuiden van het Middellands Zeegebied en landen uit de Balkan die geen lid zijn van de EU. Programmalanden zijn de lidstaten van de EU, aangevuld met enkele niet-lidstaten (Liechtenstein, Noorwegen, Ijsland, Zwitserland en Turkije). 9 Opnieuw zijn de bedragen voor TCP-projecten niet meegenomen in deze cijfers. 20 8
Stevens Frank De subactie waarnaar het grootste aandeel aan financiën gaat, is het Europees vrijwilligerswerk, wat goed is voor 38% van de financiële middelen. Daarna volgen groepsuitwisselingen, die goed zijn voor 28% van het budget. De andere soorten subacties nemen ten hoogste slechts 10% uit het budget. Over de tijd zijn er wel enkele verschuivingen. Zo is het aandeel van EVS en de groepsuitwisselingen lichtjes gedaald, terwijl dat van de jeugdbeleidsmeetings en jongerenprojecten over democratie zijn toegenomen tussen 20072013. JINT vzw kent ieder jaar – en dus in het totaal ook – steeds meer financiële middelen toe dan dat het oorspronkelijk toebedeeld wordt. Voor de periode 2007-2013 bedraagt het toegekend bedrag 107% van het oorspronkelijk toebedeeld bedrag. Deze extra opname geldt voor alle subacties, behalve voor projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU. JINT vzw voorziet zo dat bepaalde projecten niet het hele bedrag dat hen toegekend is zullen nodig hebben. Figuur 5: Aandeel van de subacties binnen de financiering van Youth in Action Vlaanderen 2007-2013
7% 8%
1.1 Jongerenuitwisselingen
4% 28%
1.2 Jongereninitiatieven 1.3 Jongerenprojecten over democratie 2 Europees vrijwilligerswerk
10% 38%
3.1 Jongerenpartnerschappen 4.3 Vorming en netwerken
5% 5.1 Jeugdbeleidsmeeting
Doorgaans varieert de toelage per project tussen 8000 euro en 40.000 euro. Uitzonderingen zijn jeugdbeleidsmeetings, waarvan de subsidie soms boven de 40.000 euro ligt. Jongereninitiatieven en het Europees vrijwilligerswerk zijn dan weer de goedkoopste projecten. De gemiddelde toelage aan projecten die horen tot jongerenuitwisselingen, jongerenprojecten over democratie, het Europees vrijwilligerswerk, projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU en training- en netwerkactiviteiten ligt doorgaans in Vlaanderen lager dan het Europees gemiddelde. Op jaarbasis zijn er echter uitzonderingen. Jongereninitiatieven en jeugdbeleidsmeetings zijn gemiddeld in Vlaanderen duurder dan het Europees gemiddelde.
21
Stevens Frank Tabel 7: Gemiddeld bedrag in euro per project per subactie Europa en Vlaanderen, 2007-2013
1.1 Jongerenuitwisselingen
1.2 Jongereninitiatieven
1.3 jongerenprojecten over democratie
2. Europees vrijwilligerswerk
3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 4.3 Vorming en netwerken
5.1 Jeugdbeleidsmeetings
Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
16,793
15,366
18,536
17,380
14,650
16,904
20,166
17,114
89%
79%
95%
97%
82%
89%
101%
90%
8,319
8,094
9,425
7,726
8,244
6,886
7,983
8097
129%
109%
126%
120%
126%
114%
127%
121%
27,500
21,520
24,500
20,943
18,565
29,802
39,190
26,003
127%
65%
72%
64%
66%
90%
120%
85%
10,475
11,027
10,358
12,182
12,493
11,868
16,797
12,171
66%
65%
61%
70%
71%
59%
76%
67%
15,780
17,614
15,832
15,873
20,684
16,858
19,964
17,515
88%
90%
83%
85%
110%
84%
94%
91%
14,479
15,369
10,189
12,832
12,090
16,381
14,144
13,636
110%
110%
70%
84%
78%
105%
83%
91%
0
21,279
36,188
36,618
33,946
49,677
40,626
36,389
0%
92%
148%
159%
163%
212%
168%
150%
Het bedrag per deelnemer levert echter een ander financieel plaatje op. Het bedrag per deelnemer is het hoogst voor het Europees vrijwilligerswerk: het schommelt tussen 5000 tot 10000 euro per deelnemer. In de loop van de jaren is dit bedrag gedaald. Het gemiddeld bedrag per EVS-deelnemer in Vlaanderen is vergelijkbaar met het Europees gemiddelde, hoewel het in de laatste jaren van Youth in Action lager lag dan het Europees gemiddelde. Voor de andere projecten schommelt het gemiddeld per deelnemer veelal tussen 400 euro en 900 euro. Uitzondering hier zijn de jeugdbeleidsmeetings. Het bedrag per project is het hoogst voor de projecten in deze subactie. Deze projecten bereiken echter veel deelnemers, waardoor het bedrag per deelnemer voor deze projecten het laagst ligt. Iets gelijkaardigs, maar minder uitgesproken zien we bij jongerenprojecten over democratie. Jongereninitiatieven hebben dan weer per project een lagere betoelaging, maar omdat er minder jongeren aan deelnemen zijn dit soort projecten relatief duurder per deelnemer. Vergeleken met het Europees gemiddelde per deelnemer is er minder een lijn te trekken. Bepaalde jaren is dit gemiddelde hoger in Vlaanderen, in andere jaren is het Vlaams gemiddelde dan weer lager dan het Europees gemiddelde. Wel kan gesteld worden dat het Vlaams gemiddelde voor jongerenuitwisselingen steeds lager ligt dan het Europees gemiddelde, terwijl het gemiddelde bedrag per deelnemer aan 22
20072013
Stevens Frank jongereninitiatieven in Vlaanderen hoger ligt dan het Europees gemiddelde. Over de hele periode 20072013 ligt het gemiddelde bedrag per deelnemer aan groepsuitwisselingen in Vlaanderen lager dan in Europa, terwijl het gemiddelde bedrag per deelnemer aan jongereninitiatieven hoger ligt dan het Europees gemiddelde. Voor de andere projecten is het Vlaams gemiddelde per deelnemer vergelijkbaar aan het Europees gemiddelde. Tabel 8: Gemiddeld bedrag in euro per deelnemer per subactie Europa en Vlaanderen, 20072013 2007
1.1 Jongerenuitwisselingen
1.2 Jongereninitiatieven
1.3 jongerenprojecten over democratie
2. Europees vrijwilligerswerk
3.1 Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU 4.3 Vorming en netwerken
5.1 Jeugdbeleidsmeetings
Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde Vlaanderen % van Europees gemiddelde
2008
2009
2010
2011
2012
2013
594
500
612
518
467
447
507
521
99%
81%
97%
86%
92%
84%
92%
90%
307
1,097
708
917
868
814
619
759
54%
148%
87%
131%
124%
139%
121%
114%
550
231
681
532
183
185
480
406
249%
48%
146%
114%
38%
38%
112%
93%
10,261
8,037
9,480
8,283
5,016
5,751
5,565
7,485
131%
106%
132%
120%
78%
89%
86%
107%
751
626
698
644
923
614
653
701
111%
88%
95%
90%
152%
98%
102%
104%
696
913
630
561
448
505
529
612
104%
125%
91%
77%
73%
85%
87%
92%
/
426
90
107
64
181
231
183
/
243%
43%
58%
40%
97%
107%
99%
23
20072013
Stevens Frank
2.3
Andere middelen en output
2.3.1 Personeelsbezetting De personeelsbezetting van JINT vzw is over de periode 2007-2013 vrij stabiel. Een zevental medewerkers, waarvan de meeste niet voltijds werken, zijn verantwoordelijk voor Youth in Action. Een tweetal medewerkers zijn ingeschakeld in het Salto Inclusion Resource Centre. Deze medewerkers worden zijn niet betrokken bij de uitvoering van het programma in Vlaanderen, maar hebben hun bureau in hetzelfde gebouw als JINT vzw. Daarnaast beschikt JINT vzw over medewerkers die niet betrokken zijn bij het Youth in Action programma. Tabel 9: Personeel JINT vzw (full-time equivalenten), 2007-2013 Totaal Full-time Medewerkers equivalenten
YiA-team Medewerkers Full-Time equivalenten
Salto Inclusion-team Medewerkers Full-time equivalenten
Eind 2007
22
19,75
7
-
2
1,80
Eind 2008
22
18,30
7
6,0
2
1,80
Eind 2009
21
18,40
7
5,80
2
1,80
Eind 2010
22
19,70
7
5,80
2
1,80
Eind 2011
22
18,90
7
5,80
2
1,80
Eind 2012
24
20,10
7
5,80
2
1,80
Eind 2013
22
18,70
7
5,55
2
1,80
2.2.2 Websites, publicaties en vormingen van JINT vzw Sinds het begin van Youth in Action heeft JINT vzw verschillende publicaties uitgegeven. Sommige van deze publicaties zijn voortzettingen of aanpassingen van publicaties die voor het eerst verschenen onder voorgaande programma’s. De websites en nieuwsbrieven zijn (JINT vzw, 2011, 2014a; Van den Berghe & Beernaert, 2010): de Youth in Action website: www.youthinaction.be de JINT-website: www.JINT.be: Deze website is de website van JINT vzw als kennis en expertisecentrum voor internationale mobiliteit. Het bevat achtergrondinformatie voor het ondersteunen van organisaties die een internationale activiteit willen ontwikkelen (infotheek, een vormingsaanbod, een functie om partners te zoeken, kalender, ....) www.gostrange.be: een informatieve website voor jongeren die plannen naar het buitenland te trekken met onder andere informatie over Youth in Action E-zine “Exit Buitenland”: een nieuwsbrief over de mogelijkheden tot internationale mobiliteit voor organisaties gericht op jeugdwerkers en jeugdorganisaties. Vanaf 2013 ging dat verder onder de naam “JINT e-zine voor jeugdwerkers” 24
Stevens Frank
JINT E-zine voor jeugdwerkers, http://www.JINT.be/Nieuws/JINTezinevoorjeugdwerkers.aspx: een elektronische nieuwsbrief met korte artikels over de actualiteit en goede praktijkvoorbeelden uit het internationaal jeugdwerk bedoeld voor jeugdwerkers met buitenlandse plannen E-nieuwsbrief “Go Strange”: een maandelijkse nieuwsbrief voor jongeren, met informatie over internationale activiteiten, waaronder Youth in Action Een Youth in Action facebookpagina: www.facebook.com/youthinaction.be Een Go strange facebookpagina www.kamiel.info: een website over welke paperassen (kinderbijslag, ziekteverzekering, reisdocumenten, …) in orde gebracht moeten worden vooraleer naar het buitenland te vertrekken
Daarnaast publiceert JINT vzw een hele reeks folders, die bedoeld zijn ter ondersteuning van YiAprojecten en die informatie geven over internationaal jeugdwerk: Pinker: een introductie in internationaal jeugdwerk Backpack: een overzicht van trainingsmogelijkheden die JINT aanbiedt aan internationale projecten Jeugddiensten gaan Internationaal: zet jeugddiensten van lokale overheden aan om een internationaal project op te zetten Visum, reispas en andere poespas: een praktische gids over visa en andere officiële documenten die je nodig hebt om naar het buitenland te gaan Veilig aan de slag: tips voor een veilig internationaal project Blikopener: een praktische gids over intercultureel leren €urowijzer: een overzicht van allerlei internationale co-financieringsmogelijkheden Vlaanderen Subsidieland: een overzicht van alle mogelijke co-financieringsmogelijkheden die nationale projecten kunnen inschakelen, bedoeld voor jongereninitiatieven Toast Mondial: tips voor mondiale projecten Kinderen en Europa: een themadossier over het Europees beleid rond kinderen en kinderrechten Jeugdwerk leert je wat: het Europees kader over niet-formeel leren en levenslang leren, met een overzicht van verschillende beleidskeuzes en instrumenten om niet-formeel leren en levenslang leren zichtbaar en herkenbaar te maken Internationale instellingen: een overzicht van zeven internationale organisaties en hun aanbod voor jongeren Jongeren en werk in Europees perspectief: een themadossier dat een overzicht geeft van de inspanningen op Europees niveau om de jeugdwerkloosheid te bestrijden Go Strange infogids JINT Nieuws: een driemaandelijks berichtenblad voor jeugdbeleid-smakers. Het biedt een blik achter de schermen van het internationaal jeugdbeleid en licht actuele Europese beleidsthema’s toe JINT focus brochures: themadossiers die een onderwerp verdiepen en de internationale dimensie en het internationaal beleid kaderen JINT Sherpa-boekjes: praktische boekjes met tips, methodieken en informatie voor het opstellen van een internationaal project JINT missie-kaart: een visuele weergave van de missie van JINT Tot 2012 bood JINT vzw, onder de noemer Backpack, enkele vaste vormingen rond enkele thema’s aan: ‘Veiligheid’ en ‘In case of emergency’: trainingen over crisismanagement en veiligheid in internationaal jeugdwerk ‘Buitenlandse partner’: een module over kwaliteitsvolle internationale partnerschappen €urowijzer, een training over co-financieringsmogelijkheden voor YOUTH projecten ‘Smaakmaker’, een module voor nieuwelingen in Youth in Action ‘Blikopener’, een training over intercultureel leren Training Pass it On ‘Europa’, een training over de EU 25
Stevens Frank
Traject Mondial
Sinds 2011 biedt JINT vzw vorming op vraag aan over het vinden van een buitenlandse partner, intercultureel leren, projectmanagement, internationaal jeugdbeleid, internationale partnerschappen, mondiale jongerenprojecten, erkenning van competenties (waaronder Youthpass), het gebruik van ijsbrekers/energisers in projecten en creatieve methodieken. Hiermee probeert JINT beter in te spelen op de noden van organisaties zelf. Daarnaast biedt JINT ook vormingen aan over de organisaties heen. Sommige thema’s en onderwerpen zijn enkel nuttig voor enkele medewerkers van een organisatie. In deze vormingen worden medewerkers van verschillende organisaties samengebracht rond een bepaald onderwerp. JINT heeft ook de trainersgroep en de EVS-trainersgroep begeleid en heeft een netwerk training activiteit voor Youth in Action georganiseerd. Ongeveer drie maal per jaar organiseert JINT een collegagroep voor ‘internationalisten’, medewerkers van organisaties die zich bezig houden met internationale projecten of de internationalisering van hun organisatie. Deze bijeenkomsten beogen het uitwisselen van visies en ervaringen in het internationaal jeugdwerk en in internationale activiteiten in Youth in Action. JINT organiseert ook twee keer per jaar info- en discussiedagen Jeugdig Europa, over een actueel thema uit de internationale jeugdbeleidsdiscussie. Dit richt zich op het Vlaams jeugdwerk. Bovendien organiseert JINT iedere twee jaar het Go Strange evenement. Dit is een soort infobeurs waar jongeren in contact worden gebracht met organisaties die een internationaal aanbod hebben. Youth in Action neemt een belangrijke plaats in op deze beurs.
2.2.3 Eurodesk en Salto Inclusion producten Eurodesk is de aanbieder van informatie over Europees beleid en over de kansen tot leermobiliteit voor jongeren. Het is een permanente ondersteunende structuur voor het Youth in Action programma, in meer dan 30 landen. Eurodesk in Vlaanderen is gehuisvest bij JINT vzw. De belangrijkste activiteiten in 20072013 waren (JINT vzw, 2014a; Van den Berghe & Beernaert, 2010): Publicatie van de informatieve gids “Aanpakken en Wegwezen” Mailing van de maandelijkse elektronische nieuwsbrief “Go Strange” die informatie bevat over jeugdmobiliteit en Europese jeugdacties Het beantwoorden van vragen van jongeren via de helpdesk. Nadruk ligt op de mogelijkheden die EU programma’s aanbieden, aangevuld met nationale informatie Participatie aan informatiemomenten op vraag van jeugdorganisaties, lokale en regionale overheden, scholen, hogescholen en universiteiten … Organisatie van regionale informatiebijeenkomsten, samen met lokale organisaties die jeugdinformatie geven. Deze bijeenkomsten richten zich op jongeren en hebben de bedoeling hen te informeren over de mogelijkheden van Europese mobiliteit, met speciale aandacht voor het Europees vrijwilligerswerk European Youth portal https://europa.eu/youth/nl: een portaalsite voor alle informatie over jeugdbeleid, internationale mobiliteit, … Voor de Belgische informatie wordt samengewerkt met de Franstalige en Duitstalige Gemeenschap. Voor de Nederlandstalige pagina’s wordt samengewerkt met het Nederlands nationaal agentschap.
26
Stevens Frank JINT vzw huisvest ook het Salto-Inclusion Resource Centre, een Europees centrum voor het ondersteunen en promoten van inclusie binnen Youth in Action projecten. Het organiseerde volgende trainingen (JINT vzw, 2014a; Salto Inclusion, s.a.-a; Van den Berghe & Beernaert, 2010): Youth Unemployment: verkent wat Youth in Action kan doen met jonge werklozen E.M. Power: Youth in Action als een emancipatie en empowerment instrument om leiderschap en competentie van jonge vrouwen uit etnische minderheidsgroepen te bevorderen Image Building & Inclusion: hoe kan een positief zelfbeeld bij sociaal uitgesloten groepen opgebouwd worden Doors Wide Open: het gebruik van buitenshuis activiteiten bij jongeren uit de zorg Rural and Isolated Youth Urban Youth Urban Solution seminar Multicultural Urban Training course Enter!: promoten van sociale rechten van alle jongeren Ability for disability: een cursus voor het verhogen van het bewustzijn voor het werken met mensen met een functiebeperking Youth@work: wat kan Youth in Action doen voor jonge werklozen Youth work and employability: welke rol kan het jeugdwerk spelen in het verhogen van de tewerkstellingskansen van jongeren Competences for all: de rol van niet-formeel leren in de erkenning en het zichtbaar maken van de competenties van jongeren uit kansengroepen Entrepreneurship for young people: hoe kunnen jongereninitiatieven bijdragen tot het ondernemerschap en de competenties van jongeren Work for inclusion Employability of young people EVS skills and Employability: hoe kan de kloof tussen EVS en de arbeidsmarkt overbrugd worden? EVS included? Inclusion & Outdoor Inclusion in Israel Toolfair: een beurs rond ondersteuningsmiddelen voor inclusief werken Erkenning van niet-formeel leren voor bijzondere doelgroepen Youth Work: Enhancing Employability?: de rol van het jeugdwerk in het voorbereiden van jongeren op de arbeidsmarkt Bridges to work: een conferentie over hoe kansarme jongeren gemakkelijker aan werk kunnen worden geholpen East West included: over plattelandsjongeren in Oost-Europa Paths to Working Life: een vervolgcursus op Youth Work: Enhancing Employability? Youthpass, meer dan concreet: creatieve methodieken om met Youthpass aan het werk te gaan Mobiliteit voor kansarme jongeren Get Inspired: een cursus voor jonge ondernemers Salto-Inclusion organiseert ook trainingen voor “inclusion officers” van de nationale agentschapen. Dit zijn medewerkers van een nationaal agentschap die specifiek met het thema inclusie aan de slag zijn in hun nationaal agentschap (JINT vzw, 2014a; Salto Inclusion, s.a.-a): Inclusion Colleague Support Groups NA lab Preparing Working Group Cultural Diversity Consultative meeting portfolio voor jeugdwerkers LinkMeIn 27
Stevens Frank
Daarnaast verzamelt Salto-Inclusion ook goede praktijkvoorbeelden voor nationale agentschappen. Salto-Inclusion produceerde en verspreidde eveneens een hele reeks publicaties over inclusief werken in internationale activiteiten (JINT vzw, 2011; Salto Inclusion, s.a.-a, s.a.-b; Van den Berghe & Beernaert, 2010): Working on Work – het aanpakken van jeugdwerkloosheid Making Waves – hoe kan een jeugdproject meer impact hebben Going International – Kansen voor iedereen ID Booklet – Ideeën over inclusief werken en diversiteit Fit for Life – sport als een inclusie instrument No Barriers No Borders – het opzetten van een internationaal project voor mensen met verschillende functiebeperkingen Over the Rainbow booklet - internationale holebi projecten No Offence booklet – projecten met (ex) gevangenen Village International – opzetten van internationale projecten met jongeren uit ruraal gebied E.M.powerment of ethnic minority young women - praktijkfolder Youth and the City – betekenisvolle jeugdprojecten in stedelijke achterstandswijken Shaping Inclusion: folder over inclusiestrategieën voor nationale agentschappen Inclusion by Design: ontwerpen van inclusiestrategieën voor NGO’s SALTO Youth Inclusion Forum Booklet: effectief werken aan inclusie Youth and the City Inclusion A to Z: een gids voor internationale inclusieprojecten Growing Inclusion and Participation: inspiratie voor het praktisch organiseren van een inclusieproject Urban Solutions – tapping the talents of urban youth: de belangrijkste uitdagingen voor stedelijke jeugd en jongeren uit de buitenwijken Inclusion through Employability – approaches to youth employment: succescriteria voor tewerkstellingsprojecten voor jongeren uit kansengroepen Bridges to work: creëren van tewerkstellingskansen van jongeren Youthpass unfolded – also for inclusion groups Images in Action – improve your reputation: het verbeteren van het imago van jongeren uit kansengroepen Going International – Opportunities for all!: praktische tips voor jeugdwerkers die inclusief willen werken Youthpass for all! Recognising skills: tips en methodieken voor het gebruik van Youthpass voor jongeren uit kansengroepen Van sommige van deze publicaties zijn er vertalingen beschikbaar in een andere taal dan het Engels. Zo zijn Going International en Urban Solutions vertaald in het Nederlands. Ten slotte beschikt Salto-Inclusion over enkele databanken (JINT vzw, 2014a; Salto Inclusion, s.a.-b):
een databank over goede praktijkvoorbeelden met betrekking tot inclusieprojecten: https://www.salto-youth.net/tools/goodpractices/ een databestand voor het vinden van ervaren jeugdwerkers die een training kunnen voorzien: https://www.salto-youth.net/tools/toy/ een databank over opleidingsmethodieken: https://www.salto-youth.net/tools/toolbox/
De website van Salto is www.SALTO-YOUTH.net. Salto Inclusion heeft tenslotte ook een eigen nieuwsbrief. 28
Stevens Frank
3 De betekenis van Youth in Action voor de verschillende stakeholders 3.1 Rol van een YiA-project voor een organisatie en de omgeving van een organisatie Voor dit deel van de eindevaluatie zijn drie informatiebronnen gebruikt. Als ruggengraat worden de resultaten van de Vlaamse RAY-onderzoeken gebruikt (Stevens, 2012, 2013, 2014, 2015). Op het einde van elke RAY-vragenlijst is een open vraag voorzien waar de respondenten extra opmerkingen bij hun antwoorden kunnen geven of iets kunnen toevoegen wat niet in de vragenlijst aan bod is gekomen. In dit rapport zijn enkele van deze opmerkingen opgenomen als illustratiemateriaal. Dit zijn de zogenaamde reacties op de open vraag. Alle opgenomen reacties zijn afkomstig van deelnemers en projectbegeleiders uit de Vlaamse steekproef. Zoals reeds vermeld, zitten in de Vlaamse steekproef ook buitenlandse partners van een uitwisselingsproject dat gefinancierd is door JINT vzw. Niet alle reacties op deze open vraag zijn in het Nederlands en in het databestand zijn deze reacties opgenomen in de oorspronkelijke taal waarin de reactie gegeven is. Daarom zijn de reacties in dit rapport beperkt tot die deelnemers die een taal gebruiken die de auteur van dit rapport voldoende beheerst (Nederlands, Frans, Engels en Duits). De citaten in dit rapport zijn echter allemaal naar het Nederlands vertaald. Bij ieder citaat is vermeld wat de brontaal van de oorspronkelijke reactie is. Indien dit niet vermeld is, is de oorspronkelijke reactie in het Nederlands. Naast de gegevens van de Vlaamse RAY-onderzoeken wordt af en toe een vergelijking gemaakt met de transnationale gegevens (Fennes et al.,2011, 2013). Ten slotte worden de gegevens aangevuld met citaten uit het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders en soms met enkele resultaten uit de bachelorproef met jongeren uit kansengroepen, waar ook enkele projectbegeleiders bevraagd zijn geworden.
3.1.1 Youth in Action als een subsidiekanaal Youth in Action is een programma dat internationale jongerenprojecten financiert. Voor veel organisaties betekent het dan ook in eerste instantie dat het een extra financiële bron is. Het is echter niet zo maar geld, want geld koopt tijd. Met het geld kan soms extra personeel aangeworven worden, wat tot meer tewerkstellingskansen en –zekerheid in de sector leidt. Dit zorgt er voor dat er meer tijd voor medecollega’s vrijkomt, waardoor er dieper kan ingegaan worden op een onderwerp. Medewerkers van organisaties krijgen ook meer ademruimte om te experimenteren met methodes of kunnen eens op een andere manier omgaan met hun jongeren. Het leidt uiteindelijk ook tot productvernieuwing. ‘We hebben een beroepskracht kunnen behouden omdat we een partnerschap hebben. Dat is een ongelooflijke impact eigenlijk.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) “Voor ons geeft dat heel veel zuurstof (…) Vaak moet je je heel vlug haasten, maar in dit soort projecten is er tijd om eens goed na te denken, goed door te praten waarover gaan we werken, op welke manier gaan we werken en voor de praktijk (…) geeft dat heel veel zuurstof.” (projectbegeleidster van een groepsuitwisseling en een jongereninitiatief)
29
Stevens Frank
3.1.2 Youth in Action als motor van vernieuwing Internationale contacten kunnen er ook voor zorgen dat organisaties op een andere manier gaan werken of ten minste de visie op de eigen werking in vraag gaan stellen. Internationaliseren kan zelfs uitgroeien tot een methode om concrete uitdagingen in de werking van een organisatie aan te pakken. “Het rekruteren van vrijwilligers, dat loopt wel vlot, maar die binden en houden dat loopt iets minder vlot. We denken dat dit komt door de aard hoe we dat aanpakken. En dat is nu: hoe kunnen we dat aanpakken? We kunnen eens in het buitenland gaan kijken, gaan proeven, gaan zien hoe ze het daar doen en dat dan weer meenemen. Dat is een rechtstreeks gevolg van een keer iets te doen. (…)” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) “(…) maar als wij ook eens wat minder strak zouden zijn, dan zou dat ook niet minder slecht zijn. Het is misschien typisch voor onze organisatie, maar alles moet afgemeten, omlijnd en duidelijk zijn. Misschien moeten we af en toe eens wat meer los laten, dat kan ook geen kwaad. Dat is dan meer een mindset hoe we projecten aanpakken.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) Dit bevordert de kwaliteit van de werking van een organisatie of maakt het mogelijk om een andere manier van werken uit te proberen. Ook de projectbegeleiders van projecten met jongeren uit kansengroepen wijzen er op dat de middelen van Youth in Action het mogelijk maken aanvullend en vernieuwend te werken wat hun werking versterkt en hun jongeren kansen biedt. “We willen zelfs nog meer en meer doen en we zoeken hoe we JINT kunnen gebruiken om onze jongeren een kans te geven. Als wij geen subsidies kunnen krijgen binnen jongerenwelzijn, proberen wij het elders te gaan halen. Wat maakt dat wij de jongeren op kosten van Europa wel naar Slovenië kunnen sturen voor een ontremmingsproject om die uit de negatieve cirkel te halen of proberen te halen en dat die met een propere lei terug kunnen beginnen bij ons.” (projectbegeleider van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) In de Ray-onderzoeken stelt twee derde van de ondervraagde deelnemers en projectbegeleiders een verhoging van de managementcompetenties van de organisatie vast.
3.1.3 Netwerkvorming In de RAY-studies is het percentage deelnemers en projectbegeleiders, dat het sociaal netwerk van hun organisatie ziet uitbreiden dankzij een participatie aan het programma, nog hoger dan het percentage dat een verandering in de managementvaardigheden ziet (zie figuur 6). Ze zien vooral een impact op de internationalisering van het netwerk van de organisatie. Deze internationalisering vertaalt zich ook in meer internationale projecten volgens drie kwart van de deelnemers en de projectbegeleiders. Niet enkel de internationale contacten, maar ook de lokale contacten van de organisatie versterken volgens bijna twee derden van de bevraagde deelnemers en projectbegeleiders. Dit wijst er op dat deelname aan een YiA-project een belangrijke netwerkfunctie heeft voor organisaties.
30
Stevens Frank Figuur 6: Impact van deelname aan een YiA-project op de organisatie volgens deelnemers (101) en projectbegeleiders (179) uit de Ray-standaard surveys (2011, 2013, 2014)
Verhoging van de managementcompetenties bij de organisatie
27%
Het lokaal netwerk van de organisatoren is versterkt
29%
Grotere betrokkenheid bij Europese aangelegenheden
33%
Toegenomen engagement om jongeren uit kansengroepen te…
37% 36% 34%
31%
42%
Meer internationale projecten
33%
40%
Promotie van deelname van jongeren in de organisatie
34%
47%
Grotere waardering voor culturele diversiteit
32%
52%
Meer contacten/partnerschappen met andere landen
26% 0%
In een zekere mate
64% 50%
100%
Heel zeker
Een illustratie van hoe een deelname aan Youth in Action de lokale netwerkvorming van organisaties kan ondersteunen, komt ter sprake in het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders: “Wat wij vaststellen en eigenlijk wel grappig vinden is dat doordat wij internationaal werken, vinden we ook leukere Vlaamse partners om dingen te doen. Dat gaat dan gemakkelijker en vlotter en dan heb je daar niet zoveel geld voor nodig want dat is niet ver. Doordat wij internationaal werken, hebben we nu een samenwerking met [naam organisatie] in Antwerpen. (…) en kunnen wij nu met die chique mannen werken. En waarom is dat gelukt? Omdat wij van die mannen uit Londen hadden en dat maakte indruk, want dat maakt het dan weer spannender voor die van Antwerpen dan weer. Voor ons zorgt het internationaal werken dus ook dat we in Vlaanderen leukere partnerschappen kunnen aangaan of doen.“ (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) Eenmaal een contact gelegd is, is het gemakkelijker een project te ontwikkelen, zeker als de verschillende internationale partners op dezelfde golflengte zitten en een gelijkaardige werking hebben. Dit kwam bijvoorbeeld tot uiting in een gespreksfragment met een projectbegeleider van een organisatie die vooral met jongeren met een migratieachtergrond werkt: Projectbegeleider: “Voor mij is het belangrijkste dat je een goede partner vindt. Thema's zijn er genoeg, landen en organisaties ook. Wat voor mij belangrijk is, en 31
Stevens Frank dat was wel in Malta, dat we een goede partner hebben gevonden in Malta en dat klikte wel heel goed. En dat maakt veel dingen goed. Dat contact loopt veel vlotter.” Interviewer: “Heb je nog altijd contact met die organisatie daar?” Projectbegeleider: “Met [naam projectbegeleider] wel ja, en zij spreken van toch misschien nog eens iets te doen. Ik ook hé, maar natuurlijk moeten we dan een nieuw thema vinden. We zouden een film willen maken met de 2 groepen in Italië ergens.” Een voorafgaand project leidt echter niet altijd tot een nieuw initiatief en dat wordt dan ervaren als een gemiste kans of een project met weinig meerwaarde voor de toekomstige ontwikkeling van de werking van de organisatie. “(…) we hebben nu dat partnerschap met Spanje en we zijn redelijk goed in het uitschrijven van zo een dossier, maar de meerwaarde daarvan is eigenlijk nihil. Want inhoudelijk leunen wij niet naar elkaar toe. Persoonlijk leunen we ook niet naar elkaar toe. Dus je hebt daar toekomstig gericht niets extra’s in. Dat is op zichzelf wel een zonde. Dat kan je dan ook later ook niet altijd gebruiken.(…) Bij mensen is dat ook zo. Als je samen op vakantie gaat, dan denk je ook shit.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatief)
3.1.4 Aanspreken van nieuwe (groepen) jongeren Een internationaal project straalt niet enkel positief uit naar andere organisaties. Het kan ook bijdragen aan het positief imago van een organisatie. De internationale dimensie van een project verhoogt de aantrekkelijkheid van het project, maar ook van de organisatie. Dit kan nieuwe jongeren aantrekken. Volgens meer dan acht op de tien deelnemers en projectbegeleiders uit de RAY-bevragingen spreekt deelname aan een YiA-project nieuwe jongeren aan en kan het dus dienen als promotie voor de organisatie. Ook de projectbegeleiders uit de focusgroepgesprekken bevestigen dat internationalisering deze rol kan inhouden. “Voor ons zelf, hebben we net een groter project achter de rug rond het klimaat en moesten we jongeren er voor rekruteren. En we dachten, als we daar een groepsuitwisseling met Spanje tussen steken, dan gaat dat veel sexyer overkomen om jongeren te doen participeren. Zo werkt het ook.“ (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) Of nog, Interviewer: “En wat vinden jullie een geslaagd project?” - “De impact van het project na het project. (…) ja, de dissemination van het project. Of we nieuwe binnenkomers hebben in het project. “ (projectbegeleidster van jongereninitiatief) Of nog, “Naar die jongeren toe, dat is ook iets wat wij merken dat de deelnemers dat ook doorvertellen aan anderen en dat wij zo een beter imago krijgen waardoor we gemakkelijker deelnemers voor andere projecten krijgen. Dat is wel ideaal.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) Volgens drie kwart van de bevraagde deelnemers en projectbegeleiders uit de RAY-onderzoeken groeit de bereidheid van organisaties om jongeren uit kansengroepen aan te spreken. In het focusgesprek zei één van de projectbegeleiders dat dit een uitdrukkelijke reden is waarom haar organisatie deelneemt aan 32
Stevens Frank Youth in Action. De extra subsidies maken het mogelijk om jongeren te bereiken die normaal niet aangesproken worden, vooral jongeren die het van thuis uit niet zo financieel breed hebben. “Vrijwilligersvakanties blijven eigenlijk ergens wel nog een luxeproduct. Wij hopen wel op het bereiken van een grotere diversiteit aan jongeren. Wij willen ook kansarme jongeren de kans geven om met ons mee te gaan. Voor hen is de prijs van zo een kamp vaak te hoog. In dat opzicht was het EVS kamp wel heel interessant. Je kan promo maken via heel andere kanalen en je kan die jongeren de kans geven om mee te gaan. (….) Op die manier bereiken we ook andere jongeren.” (projectbegeleidster van EVS-projecten) Deelname bevordert het intercultureel karakter van een organisatie, want het leidt tot een grotere waardering voor culturele diversiteit binnen de organisatie. Het leidt trouwens ook tot het inzicht dat de leden van de organisatie of de deelnemers aan het project zelf heel divers zijn. “Wat jongeren vaak treft na zo een kamp is vaak de diversiteit in de groep waar ze vaak vooraf niet stil bij stonden. Doordat je vaak met je eigen vrienden of je eigen familieleden optrekt, trek je vaak op met gelijkgestemden, maar dan hebben ze er niet bij stil gestaan dat er mensen zijn met heel andere verwachtingen, met heel andere achtergronden, met heel andere interesses. Dat maakt het boeiend en moeilijk tegelijkertijd.” (projectbegeleidster van EVS-projecten)
3.1.5 Het bevorderen van niet-formeel leren en informeel leren Youth in Action is relevant voor jeugdorganisaties omdat het de deelnemers aan een project, actief in het jeugdwerk, traint in niet-formeel leren, hen in contact brengt met buitenlandse partners en hun kennis van het jeugdbeleid verhoogt. Zo stelt meer dan 90% van deze deelnemers dat ze nu meer inzicht hebben gekregen in niet-formeel leren en een bijna even grote groep heeft deze inzichten al toegepast in de eigen werking. Drie kwart van deze deelnemers voelt zich na deelname sterker om een internationaal project op te stellen en twee derden van hen heeft internationale contacten gelegd die eventueel in de toekomst kunnen leiden tot een internationale samenwerking. Twee derden beweert iets geleerd te hebben over jeugdbeleid en hoe jeugdbeleid ontwikkeld wordt. Een even grote groep deelnemers beweert dat ze beter geworden zijn in het opzetten en organiseren van een project. Dit kan de toekomstige werking van jeugdorganisaties versterken. In de standaard surveys van het RAY netwerk is er minder aandacht voor informeel leren. Informeel leren binnen Youth in Action projecten is wel aan bod gekomen in de special survey van 2012 (Stevens, 2013). Informele leersituaties (zoals informeel contact met andere deelnemers aan het project, vrije tijd voor individuele activiteiten) worden naast niet-formele leersituaties door zowel deelnemers als projectbegeleiders als de tweede en derde meest belangrijke leersituatie voor competentieontwikkeling aangeduid. Vooral voor het aanleren van een vreemde taal, zin voor initiatief, interculturele vaardigheden en actieve burgerschap zijn informele leersituaties belangrijk. Het spreken van een vreemde taal en interculturele vaardigheden zijn dan weer vaardigheden die minder in het dagelijks leven worden ontwikkeld. Deze resultaten wijzen op het belang van informele leersituaties binnen een Youth in Action project.
33
Stevens Frank Figuur 7: Impact van deelname aan een YiA-project op de kennis en toepassing van niet-formeel leren, het internationaal netwerk en kennis over het jeugdbeleid bij deelnemers actief in het jeugdwerk (106) uit de RAY-standaard surveys (2011, 2013, 2014)
Ik weet nu beter financiële middelen te vinden voor activiteiten met jongeren Ik heb contacten gelegd met buitenlandse jeugdwerkers waarmee ik in de toekomst een project plan
38% 32%
Ik weet nu beter hoe jeugdbeleid wordt ontwikkeld
35%
45%
Ik weet nu meer over jeugdbeleid
24%
49%
Ik heb beter geleerd hoe een internationaal jeugdproject op te stellen en uit te voeren Ik ben in contact gekomen met partners die toekomstige kansen bieden op samenwerking in het jeugdwerk Ik heb al kennis en vaardigheden toegepast in mijn jeugdorganisatie Ik ben beter uitgerust om de kwaliteit van activiteiten met jongeren te garanderen Ik heb iets geleerd dat ik zal toepassen in mijn werk met jongeren Als het past, zal ik vanaf nu meer aandacht besteden aan de internationale dimensie van het jeugdwerk in mijn werk Ik heb geleerd hoe niet-formeel leren toe te passen in het jeugdwerk
27%
29%
48%
29%
53%
39%
49%
44%
44%
22%
66%
32%
58%
37%
Ik begrijp nu beter wat niet-formeel leren inhoudt
53%
48% 0%
In zekere mate
27%
20%
46% 40%
60%
80%
100%
Zeker
In het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders beklemtoont één organisatie dat dit een belangrijke meerwaarde is voor de organisatie, maar meer nog voor hun leden. Het is een organisatie die vooral met jongeren met een migratieachtergrond werkt en hun leden nauw betrekt bij de organisatie van het hele project. Youth in Action is voor deze jongeren de enige manier om te leren wat niet-formeel werken inhoudt. “De verandering is een heel belangrijk proces voor ons. Ze moeten werken rond hun project, ze moeten een verslag maken en de participatie doen en zo. (…) Voor ons was vooral het leren dat jongeren kunnen participeren, dat ze een eigen project kunnen doen belangrijk. Dat proces dan. Voor de jongeren is het ook een goede allround ervaring. Dit is één van de weinige kansen die ze hebben om een project te doen.” (projectbegeleidster van een jongereninitiatief) Uit deze gegevens blijkt dat Youth in Action een middel kan zijn voor de vorming van leden, vrijwilligers en medewerkers van een jeugdorganisatie. Deelname aan Youth in Action is ook een vorm van levenslang leren voor de medewerkers van jeugdorganisaties. Meer informatie kan hierover teruggevonden worden onder het deel ‘rol van Youth in Action voor projectbegeleiders’.
34
Stevens Frank Figuur 8: Impact van deelname aan een YiA-project op de ruimere gemeenschap volgens projectbegeleiders (151) uit de RAY-standaard surveys (2011, 2013, 2014) De lokale gemeenschap is meer bereid om iets te doen voor jongeren uit kansengroepen De lokale gemeenschap werd meer geïnteresseerd in wat jongeren bezighoudt De lokale gemeenschap was actief betrokken bij het project De Europese dimense van het project werd voooral geapprecieerd door de lokale gemeenschap Het interculturele karakter van het project werd vooral gewaardeerd door de lokale gemeenschap Het project werd beschouwd als verrijkend door de lokale gemeenschap De lokale gemeenschap is bereid in de toekomst gelijkaardige projecten te steunen. De lokale gemeenschap wil nog aan gelijkaardige projecten deelnemen in de toekomst
36% 42% 36% 40% 35% 39%
31% 36% 43% 42% 49% 47%
40%
48%
42%
46%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ietwat waar
heel erg waar
De impact van een project beperkt zich echter niet enkel tot de organisatie zelf, aldus de projectbegeleiders uit de RAY-onderzoeken, maar beïnvloedt ook de ruimere gemeenschap waarin het project plaatsgevonden heeft (Stevens, 2013, 2014, 2015). De meeste projectbegeleiders zijn er van overtuigd dat het project zo een positieve ervaring voor de lokale gemeenschap was dat het naar meer smaakt. De lokale gemeenschap is bereid gelijkaardige projecten te ondersteunen en er aan mee te werken. Vooral het interculturele opzet van het project wordt als een verrijking aanzien.
3.2. Rol van een Youth in Action-project voor projectbegeleiders De meeste projectbegeleiders uit de RAY-onderzoeken (42%) zijn vaste medewerkers (deeltijds en voltijds) van de organisatie waarin het Youth in Action-project plaatsvond (Stevens, 2013, 2014, 2015). Een bijna even grote groep projectbegeleiders (40%) is vrijwillige medewerker en de rest (17%) is een tijdelijke medewerker van de organisatie. De meeste vrijwillige projectbegeleiders vinden we terug bij jongerenprojecten voor democratie (60%) en jongereninitiatieven (55%) en het minst bij het Europees vrijwilligerswerk (22%). In EVS-projecten vinden we het hoogste percentage vaste medewerkers terug (67%), waarvan de helft tijdelijk werkt. De projectbegeleiders van vormings- en netwerkprojecten zijn ook in meerderheid vaste medewerkers (54%), maar de meerderheid van hen werkt voltijds voor de organisatie. Het hoogste percentage tijdelijke medewerkers vinden we terug onder begeleiders van groepsuitwisselingen en begeleiders van jeugdbeleidsmeetings. Meer dan de helft van de projectbegeleiders (54%) neemt zowel organisatorische, administratieve als educatieve taken op in het project, 29% heeft een louter organisatorische functie en 17% enkel een educatieve rol. Het combineren van rollen komt in alle subacties het vaakst voor. Enkel in jongerenprojecten over democratie combineert minder dan de helft van de begeleiders verschillende rollen, waar we het hoogste percentage projectbegeleiders (33%) met een uitsluitende pedagogische functie terugvinden. Begeleiders die enkel een organisatorische functie hebben, komen het vaakst voor in jeugdbeleidsmeetings (33%). Drie kwart van de projectbegeleiders is gedurende de hele loopperiode van het project betrokken, één op acht voor meer dan de helft, één op tien voor minder dan de helft en één op twintig is nauwelijks betrokken in het project. Vooral in EVS-projecten zijn projectbegeleiders voor minder dan de helft van de looptijd betrokken in het project (29%). 35
Stevens Frank
3.2.1 Competentie-ontwikkeling “Heel veel nieuwe vrienden. Enkele nieuwe vaardigheden. In het algemeen ben ik heel tevreden!” (Reactie op de open vraag van een projectbegeleider, survey 2012 – vertaald uit het Engels) Figuur 9: Competentie-ontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179
Wiskundige vaardigheden
22%
Wetenschappelijke competenties
24%
Moedertaal
41%
Mediageletterdheid
47%
Digitale competenties
51%
leren te leren
62%
Ondernemerschap
66%
Culturele creativiteit
67%
Burgerschapscompetenties
85%
Vreemde taal
85%
Zin voor initiatief
87%
Interculturele competenties
94%
Interpersoonlijke competenties
97% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
De onderzoeken van het RAY-netwerk tonen aan dat projectbegeleiders in hoge mate rapporteren dat ze verschillende competenties van levenslang leren hebben ontwikkeld door hun deelname. De top vijf van de meest gerapporteerde competenties bestaat uit interpersoonlijke competenties, interculturele competenties, zin voor initiatief, vreemde talen en burgerschapsvaardigheden. Opvallend hierbij is dat competenties die helemaal niet centraal staan in het Youth in Action programma, zoals wiskundige en wetenschappelijke vaardigheden, toch nog door één op vier tot één op vijf projectbegeleiders als ontwikkeld gerapporteerd worden. Anderzijds is het percentage projectbegeleiders dat stelt dat ze hun mediageletterdheid en digitale competenties hebben ontwikkeld eerder aan de lage kant, vooral als je rekening houdt met het feit dat een competentie als leren leren een hogere mate van instemming krijgt. De reden waarom deze twee vaardigheden laag scoren is echter onduidelijk. Het zou kunnen zijn dat projectbegeleiders al in zeer hoge mate deze competenties verworven hebben via hun opleiding, via dagelijkse werkzaamheden of eventueel via vroegere participaties aan gelijkaardige projecten, waardoor het moeilijk wordt in te stemmen met een nog grotere competentie-ontwikkeling. Dit is één van de nadelen van het RAY-onderzoek: het stelt niet echt een toename in competentie-ontwikkeling vast omdat het gebaseerd is op een eenmalige meting en gebaseerd is op zelfpercepties. Deze opmerking geldt natuurlijk niet enkel voor digitale competenties en mediageletterdheid, maar voor alle competenties. Hoewel er een grote overlap is in de competenties die ontwikkeld worden tussen de verschillende soorten projecten, zijn er ook verschillen merkbaar. Zo is de ontwikkeling van burgerschapscompetenties veel 36
Stevens Frank prominenter bij projectbegeleiders van jongereninitiatieven, jeugdbeleidsmeetings (waar alle projectbegeleiders beamen dat deze competentie is ontwikkeld) en jongerenprojecten over democratie. Bij projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU komt deze competentie zelfs niet voor in de top vijf. Bij jongereninitiatieven staat het spreken van vreemde talen niet in de top vijf, maar duikt wel het spreken van de eerste taal op in de top vijf. Bij jongerenprojecten over democratie en projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU vervolledigt leren leren de top vijf. Ook in de andere competenties, die niet in de top vijf staan, zijn er soms significante verschillen tussen de subacties. Zo rapporteren projectbegeleiders van jongereninitiatieven in hogere mate dat ze hun digitale competenties hebben ontwikkeld dan projectbegeleiders van andere subacties. Projectbegeleiders van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven gaan in grotere mate akkoord dat ze culturele expressie en bewustzijn hebben ontwikkeld dan projectbegeleiders van andere soorten projecten. Dit alles wijst er op dat het begeleiden van een project dat behoort tot een andere subactie een andere set aan competenties helpt ontwikkelen. Tabel 10: Top 5 van de meest ontwikkelde competenties door projectbegeleiders volgens subactie Subactie Groepsuitwisselingen
Jongereninitiatieven
Jongerenprojecten over democratie
EVS
Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU
Vormings- en netwerkprojecten
Jeugdbeleidsmeeting
Top 5 van meest ontwikkelde competenties Interpersoonlijke competenties (100%) Interculturele competenties (97%) Vreemde talen (92%) Zin voor initiatief (87%) Burgerschapscompetenties (85%) Interpersoonlijke competenties (100%) Burgerschapscompetenties (100%) Zin voor initiatief (91%) Moedertaal (86%) Interculturele competenties (82%) Interpersoonlijke competenties (94%) Burgerschapscompetenties (94%) Zin voor initiatief (89%) Interculturele competenties (83%) Leren leren (61%) Interpersoonlijke competenties (95%) Interculturele competenties (95%) Vreemde talen92%) Burgerschapscompetenties (89%) Zin voor initiatief (83%) Interpersoonlijke competenties (94%) Vreemde talen (94%) Interculturele competenties (94%) Zin voor initiatief (83%) Leren leren (76%) Interpersoonlijke competenties (96%) Interculturele competenties (96%) Vreemde talen (96%) Zin voor initiatief (88%) Burgerschapscompetenties (76%) Interpersoonlijke competenties (100%) Burgerschapscompetenties (100%) Vreemde taal (86%) Interculturele competenties (86%) Zin voor initiatief (86%)
37
Stevens Frank Projectbegeleiders leren dus anders naargelang de subactie waartoe een project hoort. Hoe projectbegeleiders leren in een project is het onderwerp geweest van de special survey uit 2012 (Stevens, 2013). Uit deze studie blijkt dat projectbegeleiders het meest leren in het ontwerpen en het implementeren van een project. Daarna volgen samenwerking met collega’s uit de eigen organisatie en samenwerking met jeugdwerkers uit andere landen. Projectbegeleiders leren dus het meest in participatorische en ervaringsgerichte leersituaties. Opvallend echter is dat een relatief laag percentage projectbegeleiders stelt dat ze in deze soort leersituaties betrokken is. Slechts 70% van de projectbegeleiders is betrokken in het ontwerp van een project en 73% in de uitvoering ervan, de twee situaties waarin het meest geleerd wordt. Projectbegeleiders uit de Vlaamse steekproef participeren zelfs in mindere mate aan de uitvoering van het project dan projectbegeleiders uit de transnationale sample. 77% van de projectbegeleiders in de transnationale sample zijn betrokken in de uitvoering van het project (Fennes et al., 2013). Het zijn vooral projectbegeleiders die voor minder dan de helft van de loopperiode in het project betrokken zijn, die minder kansen krijgen mee te werken aan het ontwerp en de uitvoering van het project. Tegelijkertijd is 90% van de projectbegeleiders uit de Vlaamse steekproef betrokken bij de reflectie over het project en 80% in administratieve en organisatorische taken, twee situaties waar er relatief weinig geleerd wordt door projectbegeleiders. Youth in Action biedt aan projectbegeleiders twee soorten van internationale ervaringen aan. Enerzijds kan je als begeleider van een groepje jongeren voor een tijdje naar het buitenland gaan. Anderzijds kan je als projectbegeleider mensen van binnen en buiten Europa in België ontvangen. Deze twee soorten van internationale ervaringen promoten opnieuw een verschillende set aan competenties (Stevens, 2015). Zo rapporteren projectbegeleiders die in België blijven significant meer dat hun ondernemerschap, hun digitale competenties en hun mediageletterdheid ontwikkeld zijn dan projectbegeleiders die naar het buitenland zijn gegaan. Een project in eigen land doen plaatsvinden gaat misschien gepaard met het opstellen van een persbericht om de lokale media aan te spreken. Misschien wordt er voor het eerst overleg gepleegd via een digitale tool? Het regelen van een verblijfplaats, activiteiten, middelen, … wakkert het ondernemerschap van de projectbegeleider aan. Dit wil niet zeggen dat projectbegeleiders die naar het buitenland gaan helemaal niets leren. Integendeel, zij volgen meer het algemeen patroon van competentie-ontwikkeling in een Youth in Action project en rapporteren daarom in mindere mate dan de eerste groep dat ze hun mediageletterdheid, hun digitale competenties en hun ondernemerschap hebben ontwikkeld. Dit wijst er op dat de verschillende internationale ervaringen, die Youth in Action aan projectbegeleiders aanbiedt, gepaard gaan met een ander soort van leren waarin andere competenties aan bod komen.
3.2.2 Zelfontwikkeling “Youth in Action heeft me een enorme kans gegeven om me in te laten zien wat ik wil doen in mijn leven: sociaal werk of jeugdwerk. Dankzij de EVS-projecten waarin ik nu ben betrokken, zet ik kleine stappen naar mijn toekomstig werk” (Reactie van een projectbegeleider op de open vraag, survey 2012 – vertaald uit het Engels) Uit de RAY-onderzoeken blijkt dat deelnemen als projectbegeleider aan een Youth in Action project het zelfbeeld van projectbegeleiders positief beïnvloedt (Stevens, 2012, 2014, 2015). Drie kwart heeft meer zelfvertrouwen gekregen en meer geloof in het eigen kunnen. Twee derde van hen heeft een beter zicht gekregen op hun beroepsplannen. Meer dan de helft gelooft dat hun tewerkstellingskansen toegenomen zijn na het project. Er zijn enkele verschillen in de mate waarin het zelfbeeld van projectbegeleiders veranderd is naargelang subactie, al dan niet vrijwilliger zijn en de duur van de betrokkenheid in het project. Zo rapporteren projectbegeleiders van jongerenprojecten over democratie (39%) en het Europees vrijwilligerswerk (59%) in mindere mate dat ze meer zelfvertrouwen hebben gekregen. Bij projectbegeleiders van 38
Stevens Frank jongereninitiatieven ligt dit percentage daarentegen op 100%, bij de andere soort subacties ligt dit tussen 80% en 90%. Vrijwilligers (89%) rapporteren in hogere mate meer zelfvertrouwen dan professionelen (69%). Deze vrijwillige medewerkers (69%) hebben ook een hogere intentie om nog meer bij te studeren of zich bij te scholen dan professionele medewerkers (50%). Het is zeer waarschijnlijk dat deze laatste vaststelling te wijten is aan het feit dat vrijwillige medewerkers (38%) vaker nog studeren dan professionele projectbegeleiders (18%). Ten slotte hebben projectbegeleiders, die meer dan de helft van de looptijd betrokken geweest zijn in het project, een beter beeld gekregen van hun toekomstige opleidingsopties dan projectbegeleiders die voor minder dan de helft van de looptijd in het project betrokken geweest zijn. De percentages zijn hier respectievelijk 61% en 37%. Figuur 10: Zelfontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179
Ik heb een beter zicht op hoe ik me kan bijscholen
26%
Ik geloof dat mijn tewerkstellingsmogelijkheden toegenomen zijn
36%
Ik ben van plan verder te studeren en vorming te volgen
24%
Ik heb een beter zicht op mijn toekomstige beroepsplannen
37%
Ik heb meer zelfvertrouwen en inzicht in mijn kunnen gekregen
35%
20%
20%
33%
28%
39%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% ietwat waar
heel waar
3.2.3 Europese identiteitsvorming “Europa en de Europese Unie hebben hun deugden, maar ook hun tekortkomingen. Een te lang onderwerp om het hier over te hebben. De deugden overwegen.” (Reactie van een projectbegeleider op de open vraag, survey 2012 – vertaald uit het Engels) Youth in Action projecten dragen ook bij tot de vorming van een Europese identiteit bij projectbegeleiders (Stevens, 2012, 2014, 2015). Bijna 90% is er zich meer bewust van geworden dat Europa gekenmerkt wordt door een hoge mate aan multiculturaliteit. Meer dan 80% is meer geïnteresseerd in Europese aangelegenheden en meer dan drie kwart voelt zich meer Europeaan na het begeleiden van een project. Er zijn weinig verschillen in de mate waarin projectbegeleiders instemmen met de ontwikkeling van een Europese identiteit naargelang subactie en statuut van de projectbegeleider. Projectbegeleiders die een EVS-project (65%) of een jeugdbeleidsmeeting (71%) hebben begeleid, rapporteren in mindere mate dat ze geïnteresseerd zijn geworden in Europese aangelegenheden dan andere projectbegeleiders, waar de instemming met deze uitspraak boven 80% ligt. Vrijwilligers (90%) gaan meer akkoord met deze 39
Stevens Frank uitspraak dan professionele medewerkers (78%). Belangrijker echter is dat projectbegeleiders, die een project hebben begeleid dat inhoudelijk handelde over Europese bewustwording, in hogere mate instemmen met Europese identiteitsontwikkeling dan projectbegeleiders van projecten die Europa niet als inhoud hadden. Liefst 95% van de projectbegeleiders van projecten met een Europese insteek gaan akkoord dat ze meer geïnteresseerd zijn geraakt in Europese aangelegenheden, 83% voelt zich meer Europeaan en 92% is zich meer bewust geworden van de multiculturele opmaak van Europa. Voor de andere projectbegeleiders zijn deze percentages respectievelijk 75%, 69% en 85%. Dit wijst er bijgevolg op dat ook de inhoudelijke thematiek van een Youth in Action project relevant is voor het leren van projectbegeleiders. Figuur 11: Europese identiteitsontwikkeling gerapporteerd door projectbegeleiders (2011, 2013, 2014), N = 179
Ik ben meer bereid om een tijdje in het buitenland te studeren, werken of leven
42%
Ik voel me meer Europeaan
40%
Ik heb meer interesse gekregen voor Europese aangelegenheden
49%
Ik ben gevoeliger geworden voor de multiculturele samenstelling van Europa
46%
29% 37% 33% 43%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100% ietwat waar
heel waar
3.2.4 Actief burgerschap “Met mijn beste vriend ben ik begonnen met het creëren van een groep die zich richt op ecologie, de sociale ontwikkeling van jongeren, permacultuur en creativiteit. Het Youth in Action-project waaraan ik meedeed heeft een heel nieuw domein van het leven voor me geopend dat ik echt gesmaakt heb en dat me nieuwe wegen en kansen bood. Fantastische ervaring!” (Reactie van een projectbegeleider op de open vraag, survey 2012, vertaald uit het Engels) Projectbegeleiders zijn bevraagd over hun actieve betrokkenheid bij sociale en politieke aangelegenheden in hun lokale gemeenschap. 72% van de projectbegeleiders (41% ietwat meer betrokken, 31% heel veel) gaat er mee akkoord dat ze meer betrokken zijn in het sociale en politieke leven na het begeleiden van het project. Er zijn geen significante verschillen naargelang subactie of statuut (vrijwilliger of professioneel, rol binnen het project, duur van betrokkenheid) van de projectbegeleider.
40
Stevens Frank
3.3 Rol van een Youth in Action-project voor deelnemers “Het project waar ik aan deelnam, heeft mij op alle vlakken geholpen. Door mezelf beter te leren kennen, maar ook door de lessen die ik daar heb geleerd in vorm van workshops, maken dat ik steviger dan ooit in mijn schoenen sta. Ik heb plezier beleefd, nieuwe mensen leren kennen, begrip kunnen opbrengen voor culturele situaties die ik voordien niet zo goed begreep,... Zelfs nu werpt de werking nog steeds vruchten af. Want ik heb nu mijn leven in eigen handen en ik heb sindsdien enorm veel bereikt op een korte tijd. Ik verwachtte veel, maar ik kreeg meer.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey mei 2013)
3.3.1 Vaardigheidsontwikkeling “Ik heb in deze 12 maanden zoveel bijgeleerd. Ik heb vooral geleerd dat het goed is dat we allemaal anders zijn. Mijn ideeën over buitenlanders en mensen in een achtergestelde positie zijn helemaal veranderd.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de special survey van 2012, vertaald uit het Duits) “Het project waaraan ik deelnam, was mijn eerste project en het was zo leuk dat het zeker niet mijn laatste zal zijn. We hebben leren overleven in de natuur, we hebben activiteiten gedaan die ik nog nooit in mijn leven heb gedaan en er was veel contact tussen de verschillende landen in het project.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de special survey van 2012, vertaald uit het Engels) Net als projectbegeleiders stemmen deelnemers in hoge mate in met de ontwikkeling van allerlei vaardigheden door hun deelname aan een Youth in Action project. De top vijf van vaardigheden bestaat uit vaardigheden die te maken hebben met interpersoonlijke en sociale competenties, interculturele competenties, het spreken van vreemde talen, burgerschapsvaardigheden en ondernemerschap. Verder valt op dat digitale vaardigheden en mediageletterdheid relatief laag scoren. Deze omvatten toch enkele vaardigheden die belangrijk zijn voor een hedendaagse invulling van actief burgerschap. Dit geldt dubbel als je het vergelijkt met de relatief betere score van enkele vaardigheden, zoals leren leren en wiskundige vaardigheden (logisch denken), die niet centraal staan in het Youth in Action programma. Dit wijst er echter op dat Youth in Action bijdraagt tot levenslang leren.
41
Stevens Frank Figuur 12: Zelf gerapporteerde vaardigheidsontwikkeling volgens deelnemers (2011, 2012, 2013, 2014), N = 610
PCs, internet en mobiele telefonie verantwoordelijk gebruiken*
25%
12%
Het plannen van mijn onkosten en mijn budget beheren*
23%
15%
Media kritisch analyseren*
35%
Nieuwe media gebruiken voor informatie te vinden*
10%
26%
19%
Moeilijke teksten en uitdrukkingen verstaan*
35%
13%
Eigen media-inhouden maken
34%
17%
Mijn studies plannen en zelfstandig uitvoeren
35%
21%
Ernstig discussiëren over politiek
32%
28%
Verschillende vormen van cultuur en kunst waarderen*
32%
29%
Mezelf creatief en artistiek uitdrukken
36%
Hoe ik beter kan leren of meer plezier kan hebben aan leren
27%
31%
Kansen identificeren voor mijn persoonlijk leven en beroepsleven
34%
39%
Logisch redeneren en conclusies trekken
35%
45%
Mezelf verstaanbaar maken in een andere taal*
31%
28%
49%
Met overtuiging mijn mening geven tijdens een discussie
52%
Een goed idee ontwikkelen en omzetten in de praktijk
28%
47%
Iets realiseren voor de gemeenschap of de samenleving
34%
43%
Praten met mensen die een andere taal spreken
39%
27%
Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de… Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond
59% 42%
45%
26%
Samenwerken in een team
62%
35% 0%
In zekere mate
20%
53% 40%
60%
80%
Zeker
* Niet bevraagd in 2012 (N=430) De ontwikkeling van vaardigheden verschilt naargelang subactie. Zo duiken vaardigheden die te maken hebben met het spreken van de eerste taal en wiskundige competenties (logisch redeneren) op in de vijf meest gerapporteerde vaardigheden bij deelnemers aan een jongereninitiatief of jongerenprojecten over democratie ten nadele van het spreken van een vreemde taal. Deze twee subacties onderscheiden zich onderling enerzijds doordat interculturele vaardigheden in mindere mate ontwikkeld worden in een jongereninitiatief dan in een jongerenproject over democratie. Anderzijds worden burgerschapsvaardigheden meer ontwikkeld in een jongereninitiatief. Het spreken van vreemde talen is ook iets minder prominent onder jongeren die deelnamen aan een jeugdbeleidsmeeting. Onder deze deelnemers scoren dan weer ondernemerschap en burgerschapsvaardigheden relatief hoger. Het spreken van vreemde talen is een vaardigheid die hoog scoort onder deelnemers aan een groepsuitwisseling, een jongerenpartnerschap, vormings- en netwerkprojecten en Europese vrijwilligers. In de top vijf van deze laatste groep duikt ook zin voor initiatief op. 42
100%
Stevens Frank Tabel 11: Top 5 van de meest ontwikkelde competenties door projectdeelnemers volgens subactie Subactie Groepsuitwisselingen (N=204)
Jongereninitiatieven (N=28)
Jongerenprojecten over democratie (N=45)
EVS (N= 69)
Projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (N=69)
Vormings- en netwerkprojecten(N=151)
Jeugdbeleidsmeeting(N=43)
Top 5 van meest ontwikkelde competenties Praten met mensen die een andere taal spreken (95%) Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond (95%) Samenwerken in een team (91%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (88%) Een goed idee ontwikkelen en omzetten in de praktijk (85%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (100%) Samenwerken in een team (96%) Iets realiseren voor de gemeenschap of de samenleving (86%) Met overtuiging mijn mening geven tijdens een discussie (84%) Logisch redeneren en conclusies trekken (82%) Samenwerken in een team (100%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (100%) Met overtuiging mijn mening geven tijdens een discussie (98%) Het bediscussiëren van politieke onderwerpen (98%) Logisch redeneren en conclusies trekken (93%) Praten met mensen die een andere taal spreken (97%) Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond (97%) Samenwerken in een team (86%) Kansen identificeren voor mijn persoonlijk leven en beroepsleven (85%) Met overtuiging mijn mening geven tijdens een discussie (83%) Praten met mensen die een andere taal spreken (96%) Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond (96%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (93%) Samenwerken in een team (90%) Een goed idee ontwikkelen en omzetten in de praktijk (87%) Praten met mensen die een andere taal spreken (88%) Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond (88%) Samenwerken in een team (83%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (81%) Iets realiseren voor de gemeenschap of de samenleving (81%) Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als de zienswijzen uit elkaar lopen (91%) Het bediscussiëren van politieke onderwerpen (90%) Een goed idee ontwikkelen en omzetten in de praktijk (88%) Iets realiseren voor de gemeenschap of de samenleving (88%) Logisch redeneren en conclusies trekken (88%)
Er zijn verschillen tussen de subacties in de mate waarin de minder vernoemde vaardigheden worden ontwikkeld. Zo gaat een hoger percentage deelnemers aan projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (83%) akkoord met de ontwikkeling van leren leren dan deelnemers aan jeugdbeleidsmeeting (40%), jongereninitiatieven (50%) of jongerenprojecten over democratie (49%). EVS-deelnemers 43
Stevens Frank rapporteren dat ze na het project in meerdere mate in staat zijn onafhankelijk hun leren te plannen dan deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings. Deelnemers aan groepsuitwisselingen (74%), projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (73% en vormings- en netwerkprojecten (63%) rapporteren in hogere mate dat ze hun creatieve en artistieke vaardigheden hebben ontwikkeld dan deelnemers aan jongerenprojecten over democratie (36%) en jeugdbeleidsmeetings (38%). Deelnemers leren ook vaardigheden in een verschillende mate naargelang ze alleen naar het buitenland gaan of in groep. Een uniek kenmerk van Youth in Action is dat je ook met een groep jongeren een internationale ervaring kan opdoen. Daarnaast kan je als jongere in Youth in Action individueel naar het buitenland trekken. Als individuele vrijwilliger kan je tot 12 maanden in het buitenland verblijven. Ook dit leidt tot een verschillende set aan vaardigheden die ontwikkeld worden. Een groepservaring bevordert in grotere mate de sociale vaardigheden van de deelnemers. Ze zijn het er in grotere mate dan individuele Europese vrijwilligers mee eens dat ze in staat zijn een oplossing te vinden voor onenigheid in de groep. Ze rapporteren ook in grotere mate dat ze ernstig hebben leren discussiëren over politieke onderwerpen. Dit lijkt op het eerste zicht vreemd, maar ook dit kan in verband gebracht worden met vooral informele groepsprocessen. Uit de 2012 special survey blijkt namelijk dat politieke socialisatie vooral in informele leersituaties plaats vindt. Individuele Europese vrijwilligers rapporteren dan weer in grotere mate dan jongeren die in groep deelgenomen hebben aan een Youth in Action-project dat ze hun vreemde talen hebben ontwikkeld, dat hun interculturele vaardigheden en hun ondernemerschap zijn toegenomen. Dit kan deels toegeschreven worden aan het feit dat dit soort projecten een langere duur hebben. Anderzijds kan het ook het resultaat zijn van er alleen op uit te trekken. Dit wijst er op dat beide ervaringen leiden tot het bevorderen van een ander soort van vaardigheden. Leren kan verschillende vormen aannemen in een Youth in Action project en een project bestaat veelal uit een combinatie van verschillende leersituaties. Wat deze leersituaties betreft, zijn er drie opvallende resultaten uit de RAY-studies. Het hoeft niet te verwonderen dat deelnemers signaleren dat ze het meest leren in een Youth in Action project via situaties die tot het niet-formeel (via oefeningen en activiteiten binnen het project) of tot het informeel leren (via informele contacten met anderen, via vrije tijd in het project) behoren (Stevens, 2013). Opvallend is wel het laag percentage deelnemers (53%) dat beweert dat activiteiten en oefeningen deel uitmaken van hun project. We moeten voorzichtig zijn met de Vlaamse gegevens als we een opsplitsing maken volgens subactie. Deze vraag is enkel gesteld in de special survey van 2012. De aantallen worden klein als we een opsplitsing maken. Toch zien we dat activiteiten en oefeningen het frequentst gemeld worden door Europese vrijwilligers. Dit komt omdat voorafgaande vormingen (waaronder het aanleren van een taal) als oefeningen en activiteiten zijn gedefinieerd. Bij vormings- en netwerkprojecten daalt dit percentage naar 53% en bij groepsuitwisselingen zelfs naar 43%. Deze waarneming wordt bevestigd door het transnationaal rapport, waar deze percentages zelfs nog lager liggen. Ter nuancering dient ook aangevuld te worden dat activiteiten en oefeningen een groter aandeel innemen in de totale tijdsbesteding van de projecten (42% volgens de deelnemers, 52% volgens de projectbegeleiders). Dit komt omdat ze tijdsintensiever zijn dan andere methoden. Opvallend is verder het hoog percentage deelnemers dat ‘luisteren naar een presentatie van een deskundige of een lid van het projectteam’ aanstipt als een leersituatie. Dit is een leersituatie die vaak voorkomt bij het formeel leren. Acht op de tien deelnemers stelt dat een dergelijke leersituatie zich heeft voorgedaan tijdens het project. Tegelijkertijd evalueren de deelnemers deze leersituatie als weinig bevorderlijk voor hun leren. Van negen mogelijke leersituaties in een Youth in Action project rangschikken de deelnemers deze leersituatie als achtste voor hun vaardigheidsverwerving. Enkel vrijwilligerswerk in het buitenland heeft een lagere rangschikking, maar dit komt doordat het aantal Europese vrijwilligers op het totaal aantal deelnemers beperkt is. Een derde vaststelling is dat een relatief laag aandeel deelnemers betrokken wordt in de voorbereiding en organisatie van de projecten, namelijk 49%. Het percentage betrokken deelnemers schommelt sterk van subactie tot subactie, maar wordt bijvoorbeeld ook waargenomen bij deelnemers aan groepsuitwisselingen (43%) waar dit zelfs een voorwaarde tot subsidiëring is. Meer nog, de deelnemers zelf bedenken deze leersituatie, die toch een non-formele leersituatie is, met een relatieve lage rangschikking als het op leren van competenties aankomt. Deze leersituatie staat slechts op plaats zes van 44
Stevens Frank negen mogelijke leersituaties. Een mogelijke aanwijzing waarom deze voorbereiding zo laag scoort, kan teruggevonden worden uit het onderzoek naar jongeren uit kansengroepen. Uit dit onderzoek blijkt dat de voorbereiding soms minimaal wordt ingevuld. Jongeren mogen wel eens een activiteit uitwerken of ze mogen hun zeg doen over het thema. De voorbereiding kan ook bestaan uit een avond over het gastland, zoals uit onderstaand fragment blijkt: “Op een donderdag hebben wij naar school moeten komen en hebben we tapas gegeten, sangria gedronken en Spaanse woorden geleerd.” (deelnemer aan een groepsuitwisseling) Bovendien blijkt uit dat onderzoek dat er een zekere terughoudendheid is bij projectbegeleiders om jongeren te betrekken omdat ze twijfel hebben of hun jongeren dat wel aankunnen. Deze schroom om participatief te werken beperkt zich zeker niet enkel tot organisaties die werken met jongeren uit kansengroepen, bleek uit het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders. Jongeren worden misschien wel gehoord of geconsulteerd, maar daarom worden de deelnemers niet noodzakelijk betrokken bij het ontwerp en het uitwerken van het project. Interviewer: “Als jullie een project voorbereiden, zeker bij een jongereninitiatief of een groepsuitwisseling is een van de voorwaarden dat de deelnemers betrokken worden in de voorbereiding. Doen jullie dit en hoe doen jullie dit?” Projectbegeleider: “Ik zal zo eerlijk mogelijk antwoorden op deze vraag. Alles wat wij doen, is zoveel mogelijk voor en door jongeren. Wij doen niet zo maar iets omdat wij denken, ja we gaan daar eens rond werken. Wij praten met jongeren en wij praten met jongerenorganisaties. Dat is allemaal wel wat afgestemd (…) Wij maken dan het project en dan kunnen jongeren er in participeren. Dat zijn niet noodzakelijk de jongeren waarmee we een jaar op voorhand er over gesproken hebben. Dus, we doen dat heel praktisch eigenlijk…” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) Of nog, “Onze jongeren komen om [activiteit], niet om een Europees project te schrijven. Als dat dan op locatie is, top! Maar ik denk dat dit inderdaad afhankelijk is van werking tot werking (…)” (projectbegeleidster van een jongereninitiatief en een groepsuitwisseling) De redenen waarom bepaalde organisaties niet de participatieve kaart trekken, zijn eerder praktisch van aard. Het ontwerpen en ontwikkelen van een project nemen de nodige tijd in beslag. Vooral voor organisaties die niet met een vaste groep leden of jongeren werken, maar bij ieder nieuw initiatief een nieuwe groep jongeren rekruteren, is het niet vanzelfsprekend participatief te werken. Bovendien ben je als organisatie niet altijd zeker van succes, waardoor jongeren zich lang moeten engageren zonder garantie op een internationale ervaring. “Als je zelf meer projectmatig werkt, is dat wel minder voor de hand liggend. Ik vind niet dat je een jongere al een jaar en een half op voorhand kan betrekken om misschien deel te nemen aan een project. Dat vind ik dan niet eerlijk.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven) De verwachting dat organisaties participatief werken en een project laten ontwerpen en uitwerken door jongeren wordt door meerdere projectbegeleiders (zowel die uit het focusgroepgesprek als de projectbegeleiders van organisaties die werken met jongeren uit kansengroepen) als weinig realistisch ingeschat. Volgens enkele projectbegeleiders is deze verwachting ingegeven doordat voor bepaalde subacties een buitenlands kamp van de traditionele jeugdbewegingen te veel als een soort default model voorstaat. Niet iedere organisatie – zeker die organisaties die niet tot het jeugdwerk horen – werken en 45
Stevens Frank denken als een traditionele jeugdbeweging. Dit default model domineert nog te veel Youth in Action, de verwachtingen die gesteld worden in het programma en is, volgens de projectbegeleiders, ook merkbaar in de werking van JINT vzw, zowel in hun producten als in hun communicatie. “De nadruk ligt heel erg op het jeugdwerk. Het traditionele jeugdwerk: de jeugddiensten en de scouts en de chiro en zo. En de speelpleinwerkingen. Ik ben zelf ook lid en leiding geweest. Je merkt gewoon aan de communicatie dat altijd zo wat, dat past heel goed met dat soort organisaties (…) Ik denk dat je een organisatie bent die niet behoort tot het jeugdwerk, in de traditionele zin van het woord, dan kan je het gevoel krijgen dat JINT niet voor jou is. Terwijl dat dit wel het geval is. (…) Het model van groepsuitwisselingen is volgens mij in het hoofd een buitenlands scoutskamp. Je gaat je dan ook richten bij het schrijven van een project, hoe ziet een buitenlands scoutskamp er uit (…) Ook bij de voorbeelden die er gegeven worden, staat er bij activiteit als voorbeeld: we doen in de voormiddag een touwentraject. Of in de namiddag doen we een stadsspel.” (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en jeugdinitiatieven) Andere redenen die vernoemd worden, zijn dat het ontwikkelen van een project geen boeiende materie is en dat jongeren na een tijdje het beu zijn om over alles en nog wat hun mening te moeten geven en bij alles te moeten participeren. Ook de concurrentie van andere activiteiten, gecombineerd met de langetermijnvisie die een project vraagt, worden aangehaald. “Jongeren gaan geen anderhalf jaar meewerken om binnen een anderhalf jaar vrijwilligerswerk te doen. Tegen dan zijn ze al lang met iets anders bezig, zijn ze al aan het werk of zijn ze nog iets aan het bijstuderen.“ (projectbegeleidster van EVS-projecten) Dat het nochtans mogelijk is om participatief te werken, toont datzelfde focusgroepgesprek aan. Eén organisatie, die werkt met jongeren uit kansengroepen, betrekt haar jongeren vanaf het begin tot aan het einde. Zelfs de rapportering is in handen van de jongeren zelf. “Voor ons zijn er eigenlijk twee aspecten. De input komt uit de jongeren. Zij geven ons hun ideeën en daarna doen zij de voorbereiding van de activiteiten. Zij doen ook de activiteiten. Maar de administratie en de boekhouding, dat doen wij.” (projectbegeleidster van een jongereninitiatief) (…) “En hoe gaat dat dan?” (projectbegeleidster van een EVS-project) “Een brainstorming of we praten met hen wat zij willen doen voor de volgende jaren. We willen dit doen en we willen daar naar toe en zo. Ze gaan zelf zoeken, jongeren met ervaring gaan werken met nieuwe jongeren. Degene met ervaring werken aan de nieuwe projecten en zo. (…) Wij kunnen ook niet anders. Wij zijn twee volwassenen en de anderen zijn jongeren. Wij praten ook niet goed Nederlands en onze jongeren praten wel allemaal goed Nederlands. Zij vertalen alles en helpen schrijven bij het project en zo.” (projectbegeleidster van een jongereninitiatief) Ook in het onderzoek naar de jongeren uit kansengroepen blijkt dat die organisaties die geprobeerd hebben hun jongeren te betrekken in de voorbereiding of de uitvoering van het project, positieve ervaringen rapporteren.
46
Stevens Frank “Bijvoorbeeld Farah die een Belgische avond leidt op JINT kamp, nooit gedacht, echt niet.” (begeleidster van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie10)
3.3.2 Zelfontwikkeling “Het project waar ik aan deelnam, was de beste ervaring die ik tot nu toe in m'n leven heb gehad. Ik ben erdoor gegroeid en ben veel bewuster geworden van de wereld, en ben zeker van plan om nog meer projecten te doen!” (reactie op de open vraag van een deelnemer uit de standaard survey van 2011) Zo goed als alle jongeren zijn het er over eens dat deelname aan een project persoonlijk verrijkend is en bijdraagt tot hun persoonlijke ontwikkeling. Bovendien vindt bijna iedereen dat ze een constructieve bijdrage hebben kunnen leveren aan het succes van het project. Drie kwart van de deelnemers voelt zich dan ook meer zeker om op hun eentje naar een ander land te reizen. Figuur 13: Zelfontwikkeling gerapporteerd door deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 409
Ik heb een beter zicht op wat ik nog wil studeren
34%
Ik geloof dat mijn tewerkstellingskansen zijn toegenomen
36%
Ik ben van plan een tijdje in het buitenland te wonen, te werken of te studeren
16% 26%
26%
Ik heb een beter zicht op mijn professionele carrière
37%
41%
Ik ben nu van plan om vreemde talen bij te leren
23%
30%
Ik voel me meer zeker om op mijn eentje te reizen in een ander land Ik was in staat bij te dragen aan het project met mijn eigen ideeën Participatie heeft bijgedragen aan mijn persoonlijke ontwikkeling
38%
32%
42%
38%
50%
29%
Participatie was een persoonlijke verrijking
62%
15% 0%
In zekere mate
81% 20%
40%
60%
80%
100%
120%
Zeker
Deze persoonlijke ontwikkeling vertaalt zich niet noodzakelijk in een duidelijker plan voor hun persoonlijke toekomst. Twee derde van de deelnemers is na deelname wel nog van plan om hun vreemde talen bij te spijkeren en zes op tien heeft plannen om een tijdje naar het buitenland te gaan, heeft een beter zicht gekregen op zijn/haar professionele carrière en denkt dat zijn/haar tewerkstellingskansen zijn Sinds het Decreet Integrale Jeugdhulp van 2013 is er sprake van jongeren in een verontrustende situatie. Dit is iedere situatie die een bedreiging vormt voor de ontwikkeling van een minderjarige omdat het de integriteit van een minderjarige aantast of omdat het ontplooiing van de minderjarige belemmert. Vaak is er sprake van een cumulatie van dergelijke verontrustende situaties. Het vormt bijgevolg een drempel in het leven, waardoor deze jongeren minder kansen hebben dan hun leeftijdsgenoten. 47 10
Stevens Frank toegenomen. Slechts de helft van de deelnemers heeft een beter zicht op zijn/haar studieplannen gekregen. Een mogelijke verklaring voor dit lager percentage zou kunnen zijn dat een deel van de deelnemers niet langer studeert. Indien we echter de analyse beperken tot die deelnemers die nog (deels) studeren, dan blijft het percentage deelnemers dat stelt dat ze een beter zicht op zijn/haar studieplannen heeft gekregen op 50%. Een voorbeeld van hoe een project de studieplannen van een deelnemer heeft bijgestuurd, is terug te vinden in een reactie op de open vraag van de standaard survey van 2011: “Voordat ik meegedaan heb aan het kamp met de Belgische scoutsgroep, wist ik dat ik Engels wilde studeren aan de universiteit. Door naar België te gaan, ben ik zo nieuwsgierig geworden naar de Nederlandse taal. Ik heb me nu ingeschreven aan een andere universiteit waar je Engels en Nederlands kan studeren. Ik ben ook al begonnen met Nederlandse lessen te volgen.” (reactie op de open vraag van een deelnemer van de standaard survey 2011, vertaald uit het Engels) Ook met de blijvende impact op zelfontplooiing na afloop van het project stemmen de deelnemers in mindere mate in. De helft stelt wel nog dat ze meer zelfvertrouwen hebben en meer dan één op drie heeft iets over zichzelf geleerd, maar slechts drie op tien vindt dat ze nieuwe situaties beter aankunnen en één op vier tot één op vijf stelt dat ze zelfstandiger geworden zijn of beter conflictsituaties aankunnen. Het minst gaan de deelnemers akkoord met de stelling dat ze meer empathie hebben ontwikkeld. Hier dient toch gewezen te worden op een beperking van het gebruik van zelfpercepties in de RAY-onderzoeken. Indien iemand niet akkoord gaat met één van deze stellingen dan is niet geweten waarom dit het geval is. Het kan zijn dat die persoon vindt dat het project geen invloed heeft gehad. Het kan echter ook zijn dat iemand al een goed ontwikkeld zelfbeeld en zelfvertrouwen had vóór de deelname en daarom vindt dat het project geen uitwerking heeft.
Figuur 14: Blijvende impact op zelfontwikkeling na het project, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 436 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
48
47% 36% 29%
27% 21%
20%
16%
Stevens Frank Europese vrijwilligers (75%), deelnemers aan projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (70%), aan vormings- en trainingsprojecten (86%) rapporteren significant meer dan deelnemers aan een jongerenproject over democratie dat ze een beter zicht op hun professionele carrière hebben gekregen. Subacties die vooral bijdragen tot de ontwikkeling van het spreken van een vreemde taal (zoals groepsuitwisselingen, EVS, vormings- en trainingsprojecten en projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU) zetten in een grotere mate hun deelnemers aan om in de toekomst hun vreemde talen verder te ontwikkelen. Deelnemers aan individuele EVS-projecten gaan in grotere mate akkoord dat ze als persoon gegroeid zijn dan deelnemers die in groep deelgenomen hebben aan een Youth in Action-project. Ter nuancering moet hierbij opgemerkt worden dat deze laatste deelnemers (tot 90%) ook massaal stellen dat deelname aan een Youth in Action-project hen persoonlijk verrijkt. Wat de blijvende impact betreft, zijn er ook verschillen naar subactie. Deelnemers aan projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (52%) stemmen in grotere mate in dat ze beter met nieuwe situaties kunnen omgaan dan deelnemers uit andere subacties waar deze instemming schommelt tussen 25% en 36%. Empathie wordt dan weer in meerdere mate ontwikkeld in de groepscontext van groepsuitwisselingen en projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (22%) dan in projecten van de andere subacties van het programma (0 tot 8%). De projectbegeleiders uit het focusgroepgesprek vinden deze persoonlijke ontwikkeling door de deelnemers eveneens een belangrijke meerwaarde van Youth in Action. Ze voegen er echter een andere dimensie aan toe door te beklemtonen dat het voornamelijk over zelfinzicht en zelfrelativering gaat. Een groter zelfinzicht leidt tot een meer respectvolle omgang met elkaar. “ Zeker die uitwisseling was heel goed, want die vonden eigenlijk wel van zichzelf dat ze heel stoer zijn, maar dan krijg je van die brede Londenaars en toen bleek het dat ze toch niet zo streetwise waren als dat ze dachten. Dat vond ik daar heel goed aan.” (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en jeugdinitiatief) Of nog, “We hadden ook wat van die jonge meiskes, zo 17 en zo. En die hebben zo iets van, heel de wereld is van ons. En door een week samen te zijn met Spaanse meisjes is dat helemaal anders. En begonnen die ook onderling minder te vitten op elkaar. Dat ze toch iets meer respect hebben gekregen voor elkaar, ook hoe high dat dit nu mag klinken misschien. Dat voelde je wel en dat was mooi om te zien.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jeugdinitiatief)
3.3.3 Europese identiteitsvorming “Dit is de ideale manier om jongeren te motiveren mee te denken over Europa. Ook mijn interesse in de politiek is toegenomen. Ik kan nu ook meepraten over de hedendaagse problemen in Europa. Het was een ervaring voor het leven.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey van november 2014) In de RAY-studies zegt zeven op tien deelnemers dat ze zich bewust geworden zijn van de onderlinge diversiteit in Europa door hun deelname. Opvallender is dat nog een groter deel van hen zich bewust is dat ondanks deze diversiteit Europa ook een grote gemeenschappelijkheid heeft en dat dit zich vooral uit 49
Stevens Frank in gedeelde waarden, zoals respect voor de mensenrechten, gendergelijkheid, ….. Bijna twee op drie voelt zich dan ook meer Europeaan na hun deelname. Verder stelt iets meer dan de helft (51%) dat hun interesse in Europese aangelegenheden gestegen is en één op drie heeft een beter beeld van de Europese Unie gekregen. Slechts 2% stelt dat door hun participatie het beeld van de Europese Unie verslechterd is. De meerderheid (63%) meldt geen verandering in het imago van de EU. Figuur 15: Europese identiteitsvorming, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416
Voel me meer Europeaan
30%
Ben me meer bewust van de multiculturele samenstelling van Europa
32%
34%
Ben me bewust geworden van gemeenschappelijke Europese waarden
38%
37%
41%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% in zekere mate
zeker
Deelnemers van jongerenprojecten over democratie rapporteren significant meer dan deelnemers uit andere subacties dat ze een beter imago hebben gekregen van de EU (73% tegenover slechts 18% van de deelnemers aan een jeugdbeleidsmeeting of 22% van de deelnemers aan jongereninitiatieven), dat ze meer geïnteresseerd zijn geworden in Europese aangelegenheden (80% tegenover slechts 40% van de deelnemers aan groepsuitwisselingen of 44% van de deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings) en zich meer bewust geworden zijn van gemeenschappelijke Europese waarden (97% tegenover slechts 51% van de deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings). Een mogelijke reden waarom vooral deelnemers aan jongerenprojecten over democratie zo hoog scoren, is omdat in de 2014 steekproef heel wat deelnemers aan een jongerenproject over democratie vertegenwoordigd waren. Onder deze deelnemers waren er veel deelnemers aan een simulatiespel over de werking van de Europese instellingen. Europese vrijwilligers en projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (90%) rapporteren dan weer in grotere mate dat ze bewust zijn geworden van de grote mate van multiculturaliteit in Europa, dit in vergelijking met deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings (39%) en jongereninitiatieven (47%). Deelnemers die een project in het buitenland doen voelen zich in hogere mate meer Europeaan, geven in hogere mate aan dat ze zich bewust zijn van de multiculturele samenstelling van Europa en meer van hen beweren dat ze zich bewust zijn van de gemeenschappelijke Europese waarden dan jongeren die in België partners uit het buitenland hebben ontvangen (Stevens, 2015). In de focusgroepgesprekken met de projectbegeleiders kwam Europa minder op de voorgrond. Toch vond één projectbegeleider dit een belangrijk aspect aan een Youth in Action-project. Projectbegeleidster van een jeugdinitiatief:“ (…) Ook op lokaal niveau is het heel goed voor ons omdat ze een internationaal project kunnen doen. Voor het 50
Stevens Frank eerst kunnen ze ook denken over samenwerken met Europa. Dat er verschillende identiteiten bestaan en hoe dat dit werkt en zo. Ze hebben de kans om naar het buitenland te gaan en zo zien ze ook kansen voor jobs, kunst en zo. En ze kunnen dromen over activiteiten.” Interviewer: “De Europese dimensie is toch ook belangrijk?” Projectbegeleidster van een jeugdinitiatief: “Ja zeker.”
Op de open vraag bij de RAY surveys komen er af en toe enkele kritische geluiden ten aanzien van Europa en dan vooral de EU instellingen binnen. Eén van deze reacties waarschuwt er voor dat Europese identiteitsvorming kan leiden tot nieuwe onderscheiden en nieuwe grenzen die getrokken worden in de geesten van mensen. Dit kan dan weer de basis zijn van stereotypen, vooroordelen en zelfs discriminatie. “De EU instituties zijn een rigide bureaucratisch kluwen terwijl het een voorbeeld voor de lidstaten had moeten zijn van efficiënt flexibel beleid. Youth in Action: prima, maar er is geen kwaliteitsgarantie en controle, en de weinigen jongeren die ermee bereikt worden aan een toch erg hoge kost per activiteit per persoon zullen niet veel kunnen teruggeven aan de EU.” (reactie op de open vraag uit de standaard survey van november 2011) “Ik vind het verrassend dat mensen Europa gelijk stellen aan de EU, terwijl wij het aanzien als een continent met een mix aan culturen die gelijken op de onze. Bovendien heb ik het gevoel dat het racisme of de xenofobie van de plaatselijke Belgische bevolking niet gaat over een verschil in culturen, maar over het al dan niet behoren tot de EU.” (reactie van een deelnemer die woont in een land dat niet behoort tot de EU op de open vraag uit de standaard survey van mei 2013)
3.3.4 Sociale netwerkvorming “Ik heb ook ladingen fantastische mensen leren kennen waarmee ik nog steeds contact heb. Er is zelfs een meisje dat overkomt om nieuwjaar te vieren.” (reactie op de open vraag van de standaard survey 2011, vertaald uit het Engels) Een uitwisselingsproject brengt, volgens de RAY-studies, deelnemers in contact met jongeren uit andere landen. Acht op tien deelnemers heeft er blijvende contacten aan overgehouden. Voor zes op tien deelnemers zijn deze contacten ofwel nuttig voor hun beroepsleven ofwel voor hun actief burgerschap. Europese vrijwilligers (100%), deelnemers aan projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (95%), groepsuitwisselingen (88%) en vormings- en netwerkprojecten (91%) rapporteren in hogere mate dat ze er blijvende sociale contacten aan hebben overgehouden. Onder deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings ligt dit percentage beduidend lager (35%). In de steekproef van 2013 zijn deelnemers aan jeugdbeleidsmeeting relatief sterker vertegenwoordigd. Heel wat van deze deelnemers waren betrokken in een jeugdbeleidsmeeting die zich in België afspeelde en die geen uitwisseling met andere landen betrof. Dit verklaart het lager percentage internationale sociale contacten bij deze deelnemers.
51
Stevens Frank Figuur 16: Sociale netwerkvorming bij deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416
Ik heb mensen leren kennen in andere landen die nuttig kunnen zijn voor mijn sociaal en politiek leven
34%
Ik heb mensen uit andere landen leren kennen die nuttig kunnen zijn voor mijn beroepsleven
29%
31%
Ik heb mensen uit andere landen leren kennen waarmee ik nog steeds contact heb
31%
28%
56%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% in zekere mate
zeker
3.3.5 Actief burgerschap “Eveneens werd mijn engagement naar andere verenigingen groter. Daarnaast ben ik beginnen schrijven voor een jongerennieuwssite. Momenteel hou ik me bezig met lokale politiek en beleid in de stad waar ik woon.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey van mei 2013) Figuur 17: Gerapporteerde evolutie in burgerschapswaarden door deelnemers: door het project zijn volgende waarden … (2011, 2013, 2014), N = 404
respect voor andere culturen 1%
46%
53%
tolerantie 0%
48%
52%
solidariteit 0%
44%
56%
gelijkheid 1%
44%
56%
vrede0,00%
60%
democratie 1%
54%
45%
individuele vrijheid 1%
52%
47%
mensenrechten 1% 0% minder belangrijk geworden
52
40%
57% 20%
42% 40%
60%
zelfde gebleven
80%
100%
120%
belangrijker geworden
Stevens Frank Youth in Action beoogt het actief burgerschap van jongeren te promoten. Dit kan gebeuren door burgerschapswaarden te bevorderen. Voor meer dan de helft van de deelnemers zijn respect voor andere culturen, tolerantie, solidariteit en gelijkheid belangrijkere waarden geworden. Voor een bijna even groot aandeel deelnemers heeft het project geen invloed op hun burgerschapswaarden. Er zijn significante verschillen in de mate waarin projecten uit de verschillende subacties van het programma bijdragen aan burgerschapsvorming. Zo stelt een significant hoger percentage deelnemers aan groepsuitwisselingen (61%) dat de mensenrechten voor hen belangrijker zijn geworden dan deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings (28%). Het belang van vrede is dan weer in mindere mate belangrijker geworden voor deelnemers aan jeugdbeleidsmeetings (13%) dan voor deelnemers aan andere subacties (34% tot 55%). Europese vrijwilligers (72%) en deelnemers aan projecten met aangrenzende partnerlanden van de EU (73%) beweren dan weer in grotere mate dat respect voor andere culturen voor hen belangrijker is geworden dan deelnemers aan jongereninitiatieven (26%) en jeugdbeleidsmeetings (20%). Doorgaans melden lagere percentages deelnemers aan jongereninitiatieven en jeugdbeleidsmeetings dat diverse burgerschapswaarden voor hen belangrijker zijn geworden. Uitzondering is echter democratie. Deelnemers aan jongerenprojecten over democratie (73%) en aan jeugdbeleidsmeetings (60%) stellen in hogere mate dan deelnemers aan andere soorten projecten (37% tot 42%) dat democratie voor hen belangrijker is geworden. Dit wijst er op dat de inhoud van een project ook invloed heeft op de mate waarin burgerschapswaarden gevormd worden in een project. Figuur 18: Politieke attitudes van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404
Het is belangrijk voor jongeren om in direct contact te staan met politici
35%
Het is belangrijk voor jonge mensen om betrokken te zijn in de Europese politiek
37%
Het is belangrijk dat jongeren gebruik maken van hun recht gehoord te worden in het politiek besluitvormingsproces Het is belangrijk voor jonge mensen om over sociale en politieke onderwerpen te discussiëren
48%
52%
26%
68%
28%
66%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% in zekere mate
zeker
Een specifiek onderdeel van burgerschapswaarden zijn politieke attitudes. De deelnemers aan Youth in Action projecten zijn er in hoge mate mee eens dat jongeren politiek bewust moeten zijn. Deze visie leeft sterk bij deelnemers over alle subacties heen. Enkel deelnemers aan groepsuitwisselingen zijn er minder van overtuigd (79%) dat jongeren betrokken moeten zijn in Europese politiek dan andere deelnemers (86% tot meer dan 90%). Deelnemers aan groepsuitwisselingen (72%) en jongereninitiatieven (74%) vinden in mindere mate dat jongeren in direct contact moeten kunnen staan met politici dan deelnemers aan andere subacties (85% tot boven 90%). Het is echter niet uit de vraagstelling op te maken of dit hoog politiek bewustzijn onder de deelnemers te wijten is aan de deelname aan het project. De deelnemers aan een Youth in Action project zijn hoog opgeleid en zijn zelfs hoger opgeleid dan hun leeftijdsgenoten in de Vlaamse jongerenbevolking (Stevens, 2013, 2015). Hoogopgeleiden zijn doorgaans meer geïnteresseerd in politiek (Kavadias, Siongers, & Stevens, 1999). 53
Stevens Frank Figuur 19: Actief burgerschap van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404
Mensen in een achterstellingpositie hebben 10% mijn steun
56%
Ik ben bereid om tegen racisme, xenofobie 11% en intolerantie op te komen
Ik participeer aan het sociale en politieke leven
in een mindere mate
47%
9%
0%
34%
42%
55%
20%
40%
in dezelfde mate
36%
60%
80%
100% 120%
in meerdere mate
Eén derde van de deelnemers is meer betrokken geworden in het sociale en politieke leven na participatie in het project. Voor de meerderheid van de deelnemers is er echter niets veranderd aan hun actief burgerschap en één op tien rapporteert zelfs dat ze minder betrokken zijn geworden. Er zijn nauwelijks verschillen in de mate waarin het actief burgerschap van de deelnemers aan de verschillende soorten subacties is veranderd. Youth in Action projecten hebben bijgevolg een grotere impact op het vormen van bepaalde waarden die belangrijk zijn voor actief burgerschap dan op het actief burgerschap van de deelnemers zelf.
3.3.6 Tevredenheid met Youth in Action projecten “Ik zal volgend jaar zeker terug mee gaan. En als er nog andere kampen zijn, wil ik die ook gerust doen. Het was er zo leuk, veel leuker dan een normaal kamp, want hier leer je mensen kennen van andere landen, wat zeer handig is voor de kennis van vreemde talen.” (reactie van een deelnemer op de open vraag uit de standaard survey van 2011) De tevredenheid over Youth in Action projecten is heel erg hoog onder deelnemers. 93% gaat akkoord dat hun verwachtingen zijn ingevuld. 94% voelde zich goed geïntegreerd in het project. 85% zal de komende jaren opnieuw meedoen. Deze tevredenheid uit zich ook in de intentie anderen aan te zetten deel te nemen aan dergelijke projecten of er zelf te organiseren. Het percentage dat dit daadwerkelijk al gedaan heeft, ligt wel iets lager. Net deze reclame die deelnemers onder jongeren maken, vinden organisaties en projectbegeleiders een belangrijke meerwaarde aan Youth in Action projecten. Vrienden en kennissen zijn dan ook een belangrijk kanaal om met Youth in Action in contact te komen: 24% van de deelnemers komt zo in contact met Youth in Action. Enkel (jeugd)organisaties zijn een belangrijker kanaal (47%) om kennis te maken met Youth in Action. 54
Stevens Frank Figuur 20: Tevredenheid van deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 435
Ik heb reeds anderen aanbevolen om deel te nemen aan een gelijkaardig project
21%
Ik ben van plan om de volgende jaren terug mee te doen aan een gelijkaardig project
63%
32%
Ik zou anderen aanraden een gelijkaardig project op te zetten.
53%
38%
52%
In het algemeen zijn mijn verwachtingen ingelost in dit project
30%
63%
Ik voelde me goed geïntegreerd in het project
28%
66%
Ik zou anderen aanraden deel te nemen aan een gelijkaardig project
14% 0%
in zekere mate
83% 20%
40%
60%
80%
100% 120%
zeker
De tevredenheid is hoog over alle subacties heen. Toch zijn ook hier significante verschillen. Zo stelt 11% van de Europese vrijwilligers en deelnemers aan vormings- en netwerkprojecten dat hun verwachtingen niet zijn ingelost in het project. Dit is dubbel zo veel als voor de andere subacties. 14% van de Europese vrijwilligers en 11% van de deelnemers aan vormings- en netwerkprojecten voelt zich niet geïntegreerd. In de andere subacties schommelt dit percentage tussen 2% en 5%. De bereidheid om terug deel te nemen aan een project ligt dan ook opmerkelijk lager bij Europese vrijwilligers, namelijk 36% van de Europese vrijwilligers stelt niet meer opnieuw deel te nemen aan een gelijkaardig project. Dit kan deels verklaard worden doordat dit meestal langdurige projecten zijn, die slechts één keer kunnen opgenomen worden. Opvallend is dat ook deelnemers aan jongereninitiatieven (74%) minder van plan zijn opnieuw deel te nemen aan gelijkaardige projecten. Bij de andere subacties schommelt dit percentage tussen 82% en 94%. Niettemin zijn er geen significante verschillen volgens subactie in de mate dat deelnemers anderen zouden aanraden deel te nemen. Deelnemers aan jongereninitiatieven (64%) hebben echter in mindere mate al anderen aangemoedigd dan andere deelnemers bij wie dit percentage schommelt tussen 80% en 90%. Deelnemers van jongerenprojecten voor democratie (75%) zouden in mindere mate anderen aanzetten tot het organiseren van een eigen project. Bij de andere subacties schommelt dit tussen 90% en 95%. Youth in Action projecten zijn dus niet voor iedereen een positieve ervaring. 6% van de deelnemers voelt zich niet geïntegreerd in een project. Eén op tien zou anderen niet aanraden een gelijkaardig project op te starten en 15% van hen zou niet opnieuw deelnemen. Ook op de open vraag op het einde van de diverse RAY-vragenlijsten zijn enkele negatieve ervaringen van deelnemers binnengekomen. Over de vier jaar dat Vlaanderen heeft deelgenomen aan de RAY-studies, zijn er in het totaal op de open vraag 221 reacties gekomen. Sommige van deze reacties zijn geschreven in een taal die de schrijver van dit rapport niet onder de knie heeft. Met deze reacties is dan ook geen rekening gehouden. 163 reacties (74%) zijn in het Nederlands, het Frans, het Engels of het Duits. Van deze 163 reacties kunnen er negentien (12%) gecategoriseerd worden als negatief tot uiterst negatief. De andere reacties zijn neutraal (bijvoorbeeld een toelichting bij een vraag, een opmerking bij de vragenlijst, …) of zijn positief tot zeer positief (waarvan er al enkele opgenomen zijn in dit rapport). Slechts een kleine fractie van de reacties is dus negatief. 55
Stevens Frank Drie reacties hebben betrekking op de concrete organisatie van het project. Het zijn klachten over een gebrekkige accommodatie, slecht eten of onkosten die niet terugbetaald worden. Het volgende fragment is een typisch voorbeeld van een dergelijke klacht. “Het project was pure oplichterij. Ze vinden gratis huisvesting in een verlaten studentenhome, geven je goedkoop en slecht eten, en steken het dagbudget per deelnemer in hun eigen zakken. Daarnaast stellen de organisatoren zichzelf aan als betaald expert.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de special survey van 2012) Twee deelnemers klagen over de voorbereiding op het project. Eén deelnemer vindt dat de andere deelnemers aan het project nauwelijks voorbereid zijn en dat de trainers nauwelijks in staat zijn een groep te begeleiden. Eén deelnemer vindt dat ze zelf te weinig voorbereid is geweest op het project. “Ik heb wel spijt van de slechte voorbereiding, ik wist niet echt wat ik moest verwachten waardoor ik ook minder kon meepraten in het gesprek. Ook mijn WestVlaamse accent was een belemmering om te kunnen goed verstaanbaar te zijn.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey van november 2014). Drie klachten gaan over het gebrekkig design en de uitvoering van het project waardoor de verwachtingen van het project niet ingelost worden. “Ik miste nog wel een focus binnen het project. Ik vond het te weids in de opzet en dat zorgde soms voor onduidelijkheden en teleurstellingen. Dergelijke projecten zouden mijns inziens gebaat zijn bij een scherpere opzet.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey van november 2014). Drie opmerkingen hebben te maken met het financiële plaatje. Vooral de te hoge eigen bijdrage wordt aangeklaagd of het feit dat bepaalde onkosten nooit terugbetaald zijn. Eén van deze deelnemers klaagt ook het gebrek aan inspraak aan. “(…) Ik had het gevoel dat we goedkoop op reis gingen, alles ondergingen en weinig zelf moesten of mogen beslissen. (…) Ook is dit project niet laagdrempelig en weinig toegankelijk voor kansarmen (wat toch wel de bedoeling was). De kostprijs kwam hoog uit.” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de special survey van 2012) Zeven reacties hebben betrekking op het Europees vrijwilligerswerk. Verschillende problemen worden hier aangekaart. Een eerste is een gebrek aan begeleiding. Een tweede probleem is dat bepaalde organisaties zich niet houden aan de afspraken waardoor het project te gering ingevuld wordt. Vrijwilligers hebben dan te weinig of onnuttige taken waardoor ze niets leren. Soms moeten ze zelf een invulling geven aan het project. Andere vrijwilligers klagen er over dat ze juist te veel verantwoordelijkheden krijgen en dat ze eigenlijk gebruikt worden als goedkope arbeidskrachten. “Ik had een goede ervaring als Europees vrijwilliger in Brussel, maar het kwam totaal niet tegemoet aan mijn verwachtingen en ik was absoluut niet tevreden over mijn gastorganisatie. Misschien kan er meer controle uitgeoefend worden in de toekomst zodat gastorganisaties weten wat EVS is en wat EVS’ers doen en zodat ze doen wat er uitgeschreven is in het project? Eerlijk gezegd, ik voelde me als een 56
Stevens Frank goedkope arbeidskracht in mijn gastorganisatie en de meeste van mijn collega’s wisten niet wat ik er kwam doen of wat mijn rol was. Mijn gastorganisatie wist absoluut niet wat EVS was.” (reactie van een deelnemer die tot een kansengroep behoort op de open vraag van de standaard survey van mei 2013, vertaald uit het Engels). In het gesprek met de projectbegeleiders vertelt één van de projectbegeleiders ook over gelijkaardige negatieve ervaringen met een EVS-project: “Bij aankomst was er niets geregeld. Bleek dat alles wat ze zeiden dat ze zouden doen, was niet geregeld. Ze presenteerden rekeningen aan de vrijwilligers die de vrijwilligers niet moesten betalen. Het appartement dat ze moesten voorzien, was niet in orde. Dan kwamen er discussies over de verdeling van het geld, terwijl we alles duidelijk op papier hadden gezet. Plots wilden ze meer. Dat is dan ook heel fout afgelopen, waardoor die organisatie ook zijn accreditatie is kwijtgeraakt en geschorst is geweest.” (projectbegeleidster van EVS-projecten)
3.4 Rol van een Youth in Action-project voor jongeren uit kansengroepen “Het is jammer dat jonge gezinnen niet samen kunnen reizen of leren, want dat is het voornaamste obstakel die ik heb om nieuwe vaardigheden en kennis op te doen. Ik wil echt graag meer leren, maar in familieverband. Ik kan bijna aan geen enkele uitwisseling meedoen omwille van familiale banden.” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep uit de standaard survey van november 2011, vertaald uit het Engels) “Bij hoogste opleidingsniveau van vader/moeder ben je analfabetisme vergeten” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep uit de standaard survey van november 2011, vertaald uit het Frans) “Ik krijg op dit moment steun van het OCMW om mijn studies te kunnen betalen. De uitwisselingen waaraan ik deel mocht nemen waren een verrijking voor me en ik wil zeker nog op uitwisseling gaan.” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep van de special survey van 2012) “Ik heb een autismespectrumstoornis, ik zal dit nooit op een applicatie vermelden, maar moet ik wel telkens voor mezelf de juiste selectie nemen en verscheidene hindernissen overwinnen.” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep uit de standaard survey van mei 2013) Hierboven staan enkele reacties van deelnemers die behoren tot een kansengroep en een reactie op de open vraag uit de RAY-studies hebben gegeven waaruit blijkt met welke obstakels in het leven deze deelnemers geconfronteerd worden. Het illustreert ook dat het om heel verschillende werkelijkheden gaat. Youth in Action definieert kansengroepen als jonge mensen die één of meerdere obstakels in het leven kennen die hun internationale mobiliteit kunnen belemmeren. In het totaal worden zeven mogelijke obstakels opgenoemd: financiële, economische, sociale, geografische en educatieve obstakels, gezondheid en mobiliteit. De inclusiestrategie van het Youth in Action programma heeft als uitdrukkelijke 57
Stevens Frank doelstellingen de toegankelijkheid van het programma voor jongeren uit kansengroepen te garanderen. Het beoogt ook het Youth in Action programma te gebruiken als een instrument om de kansen op sociale integratie en tot actief burgerschap, alsook de tewerkstellingskansen van deze jongeren te verbeteren (European Commission, 2007). In tabel 3 hebben we gezien dat het aandeel jongeren uit kansengroepen dat deelneemt aan een Youth in Action project wordt geschat op 21% voor de periode 2007-2013. In de RAY-onderzoeken ligt het percentage jongeren uit kansengroepen lager dan uit de gegevens van de Europese Unie blijkt, namelijk 16%. Dit is lager dan de 21% voor de hele periode 2007-2013. De RAY-studies hebben betrekking op projecten die plaatsvonden tussen 2010-2013. In deze periode ligt het percentage jongeren uit kansengroepen volgens tabel 3 zelfs gemiddeld op 23%. Er zijn verschillende redenen die deze discrepantie verklaren. Ten eerste zijn de RAY-studies niet bedoeld om het aantal jongeren uit kansengroepen in het Youth in Action programma te bepalen. De indicatoren in het onderzoek zijn vooral subjectief van aard en dit heeft zijn beperktheden. Een tweede probleem is dat de RAY-onderzoeken online enquêtes zijn. Niet iedere jongere – zeker niet die uit kansengroepen – heeft ongelimiteerd toegang tot (snel) internet. Sommige jongeren uit deze groepen zijn ook niet in staat een online vragenlijst in te vullen (bijvoorbeeld jongeren met bepaalde functiebeperkingen). Bovendien is geweten dat bepaalde groepen in de samenleving – waaronder bijvoorbeeld mensen met een laag opleidingsniveau – minder snel geneigd zijn om deel te nemen aan onderzoek. Dit zorgt er voor dat de RAY onderzoeken minder geschikt zijn om een uitspraak te doen over de mate waarin Youth in Action jongeren uit kansengroepen bereikt. Hiervoor zijn de gegevens van de Europese Unie meer geschikt. Er is nog een tweede, belangrijke reden waarom het percentage jongeren uit kansengroepen lager ingeschat wordt in de Vlaamse RAY-onderzoeken. De operationalisering in de Vlaamse rapporten is dan wel ingefluisterd door de definitie van jongeren uit kansengroepen van de Europese Unie, maar is een striktere operationalisering die nauwer aansluit bij hoe in Vlaanderen maatschappelijke kwetsbaarheid of armoede omschreven wordt. Een belangrijke afwijking is dat er rekening gehouden is met het opleidingsniveau van de ouders. Dit is een veel gebruikte indicator in Vlaams onderzoek en databanken. Bovendien is in navolging van de theorie over maatschappelijke kwetsbaarheid (Vettenburg, 1995) en armoede (Vranken, 1997) er voor gekozen dat een jongere tot een kansengroep behoort indien er sprake is van een culminatie van obstakels in het leven. Een jongere uit een kansengroep dient minstens drie moeilijkheden in het leven te ondervinden (voor de concrete manier van operationaliseren zie Stevens, 2014). Deze striktere operationalisering resulteert natuurlijk in een lagere participatiegraad van jongeren in kansengroepen aan Youth in Action in de RAY-studies. De meerwaarde van de RAY-studies ligt er echter in dat kan nagegaan worden of jongeren uit kansengroepen iets anders opsteken van hun participatie dan andere deelnemers.
3.4.1 Vaardigheidsontwikkeling “Ik heb ontzettend veel geleerd tijdens het project. Erg interessant om andere jongeren en hun beeld op de wereld te leren kennen.” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep uit de special survey van 2012) Doorgaans stemmen jongeren uit kansengroepen in grotere mate in met vaardigheidsontwikkeling dan de andere jongeren. De enige uitzondering zijn sociale vaardigheden, maar hier zijn de verschillen niet significant. De meeste van de waargenomen verschillen in vaardigheidsontwikkeling zijn trouwens niet significant. 58
Stevens Frank Er zijn enkele uitzonderingen. Een significant grotere groep jongeren uit kansengroepen rapporteert dat ze hun interculturele vaardigheden hebben ontwikkeld in het project. Het is zelfs zo dat onder jongeren uit kansengroepen dit de meest aangestipte vaardigheid is die ze opgebouwd hebben. Verder rapporteert een significant grotere groep jongeren uit kansengroepen dat ze zich hebben leren verstaanbaar maken in een andere taal, dat ze zichzelf artistiek en creatief hebben leren uitdrukken, dat ze meer plezier hebben gekregen in leren, dat ze hun leren beter kunnen plannen, dat ze moeilijke teksten hebben leren verstaan, dat ze hebben geleerd een budget te beheren en dat ze op een verantwoordelijke manier met PC’s en nieuwe media hebben leren omgaan. Op acht vaardigheden zegt dus een significante groter aandeel jongeren uit kansengroepen dat ze de vaardigheid hebben kunnen oefenen. Gemiddeld rapporteren jongeren uit kansengroepen dat ze 15 vaardigheden hebben bijgeschaafd tegenover 14 vaardigheden bij de andere jongeren. Dit verschil is niet significant. Dit wijst er op dat jongeren uit kansengroepen niet noodzakelijk meer halen uit hun deelname aan een project dan andere jongeren, maar dat voor een groter aandeel jongeren uit kansengroepen Youth in Action projecten een oefengrond kunnen zijn om specifieke vaardigheden te trainen. Uit de gesprekken met de jongeren uit de kansengroepen en hun begeleiders blijkt dat jongeren niet spontaan spreken over de projecten in termen van wat ze er in geleerd hebben. Enerzijds komen spontaan concrete ervaringen naar boven waarin ze met anderen plezier hebben gemaakt, meestal in non-formele oefeningen of activiteiten die behoren tot het project. Anderzijds wordt er gemakkelijk gepraat over mensen die ze hebben leren kennen. -
“Interviewer: Wat zijn de dingen die je het meest zijn bijgebleven? Een ervaring die je echt bij is gebleven? Wat is het eerste waaraan je denkt? - Deelnemer 1: Iedereen blijft mij bij, maar die Sarin die ga ik nooit vergeten. Die was echt te zot. - Interviewer: Te zot, en voor wat dan? - Deelnemer 1 : Ja die had een goede communicatie met ons en veel gelachen en zo. Hij doet alles wat hij wilt.” (interviewfragment uit het gesprek met de deelnemers van een groepsuitwisseling van een organisatie die voornamelijk werkt met jongeren met een migratieachtergrond) Toch kunnen tussen de lijnen door drie vaardigheden onderscheiden worden die naar boven komen in de gesprekken: sociale vaardigheden, interculturele vaardigheden en het aanleren van vreemde talen. Sociale vaardigheden nemen vooral de vorm aan van groepsvorming waarbij jongeren uit verschillende landen met elkaar leren optrekken, leren samenwerken en waarbij onderlinge conflicten zo weinig mogelijk voorkomen. “Wat ik wel tof vind is dat je een band vormt met die mensen in Malta. Je leert de groep kennen en achteraf stopt dat dan niet. Het is jammer dat je die mensen daarna nooit meer ziet, waarschijnlijk zie je ze maar één keer in je leven. En dat vind ik soms jammer.” (deelnemer aan een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met een migratieachtergrond) -
-
Projectbegeleider: “En ik denk niet dat er één keer een conflict is geweest tussen Spaanse jongeren en die van ons, alleen die ene keer bij die van ons na het kajakken. Want we zijn anders wel wat conflicten gewoon.” Deelnemer: “Ja, ik heb veel plezier gehad met de Spanjaarden.” (fragment uit het gesprek over de groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) 59
Stevens Frank Figuur 21: Verschillen in vaardigheidsontwikkeling tussen jongeren uit kansengroepen en andere jongeren (2011, 2012, 2013, 2014), N = 616
PCs, internet en mobiele telefonie verantwoordelijk…
33%
Het plannen van mijn onkosten en mijn budget…
34%
54% 59%
Media kritisch analyseren
45% 50%
Nieuwe media gebruiken voor informatie te vinden
43% 50% 47%
Moeilijke teksten en uitdrukkingen verstaan*
60%
Eigen media-inhouden maken
53% 55%
Mijn studies plannen en zelfstandig uitvoeren*
54%
64%
61% 62%
Ernstig discussiëren over politiek
61% 66%
Verschillende vormen van cultuur en kunst waarderen
62%
Mezelf creatief en artistiek uitdrukken*
64%
Hoe ik beter kan leren of meer plezier kan hebben aan…
78% 74% 76% 76%
Kansen identificeren voor mijn persoonlijk leven en… Logisch redeneren en conclusies trekken
77% 76%
Mezelf verstaanbaar maken in een andere taal*
76%
86%
80% 78%
Met overtuiging mijn mening geven tijdens een discussie Een goed idee ontwikkelen en omzetten in de praktijk
84% 78%
Iets realiseren voor de gemeenschap of de samenleving
82% 83% 87% 88%
Praten met mensen die een andere taal spreken
89% 82%
Een gemeenschappelijk standpunt onderhandelen als…
87%
Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele…
95%
90% 84%
Samenwerken in een team
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Andere jongeren
Jongeren uit kansengroepen
* p <.05, ** p<.01, niet bevraagde vaardigheden in 2012: N=383 Deze groepsvorming is niet zo vanzelfsprekend. In het begin bestaan er nogal wat vooroordelen tegenover elkaar en verkiezen de meeste jongeren in de eigen groep op te trekken. Twee begeleiders van twee verschillende organisaties schetsen een gelijkaardig proces waarin deze groepsvorming zich voltrekt: 60
Stevens Frank “(…), maar zoals ze zelf ook zeiden is dat de eerste twee dagen zo echt aftasten en zelfs dat je als begeleider iets hebt van ok. Ik vind dat soms wel heel moeilijk in het begin omdat die jongeren allemaal commentaar hebben op de andere landen en die willen dan eigenlijk zo in hun eigen land blijven. Eigenlijk heb ik wel geleerd dat je dat moet loslaten en dat je die jongeren zelf hun weg moet laten gaan. Je ziet wel dat na twee tot drie dagen dat iedereen zich zo begint te mengen en te mixen en da’s echt een keileuk proces om te zien hé. Zeker als je ziet op het einde, dan heb je pas door hoe zes verschillende groepen één grote groep zijn geworden.” (projectbegeleider van een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) “Op dat schip hadden we dan ook gezien dat die gasten communiceren. De eerste twee, drie dagen was dat wat stroef maar vanaf dan merkten we dat ze content waren om elkaar te zien en zag je ook direct wie het meest sociaal vaardig was. En de vriendschappen die dan ook ontstonden. Op het einde was het afscheid dan ook redelijk ontroerend.” (projectbegeleider van een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) Een mogelijkheid om dit proces te versnellen, is het organiseren van kennismakingsspelletjes, zoals blijkt uit onderstaand interviewfragment uit het gesprek met deelnemers en projectbegeleiders van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen. - Deelnemer 2: “Het was zo dom in het begin. Als iemand van ons iets zei, begonnen ze te lachen en in het Spaans met elkaar te praten. Ik voelde mij daar precies wat beledigd door en dacht wat zijn ze nu over u aan het zeggen. Dan sta je daar zo van ...” - Projectbegeleider 1: “Had je een ongemakkelijk gevoel bij hen omdat je ze niet begreep?” - Deelnemer 2: “Tuurlijk in het begin. Ik voelde mij inderdaad niet op mijn gemak” - Projectbegeleider 2: “Je had natuurlijk die andere taal. Weet je nog wat de eerste activiteit was? Onder dat afdak, wat moest je doen?” - Deelnemer 1: “Jajaja, we zaten allemaal op de muur, we kregen een naam van een Spanjaard en dan moesten we die Spanjaard zoeken. Daarna moesten we samen een blad invullen over wie onze idool enzo was. (…). Ja, dat verliep goed eigenlijk.” Ook in een reactie op de open vraag van de standaard survey van 2011 wijst een respondent op het belang van kennismakingsspelletjes voor de groepsvorming in een project: “ (…) Wat de organisatie betreft, de organisatoren volgden wel een programma, maar ze deden geen kennismakingsactiviteiten waardoor de groep minder geïntegreerd was. (…)” (reactie van een deelnemer op de open vraag van de standaard survey van november 2011, vertaald uit het Engels) Interculturele vaardigheden komen op verschillende manieren aan bod in de gesprekken. Jongeren leren hun eigen cultureel referentiekader te relativeren door de eigen cultuur in vraag te stellen. Ze zien ook in dat culturele verschillen overbrugbaar zijn en dat culturen het resultaat zijn van wederzijdse beïnvloeding, waardoor cultuur niet gebonden is aan landen of taal. Vooral de interculturele avonden, waarbij de verschillende landen de eigen cultuur (en vaak is dat de eigen keuken) aan elkaar moeten voorstellen, blijven hangen. 61
Stevens Frank “Euhm het eten ook, gewoon alles was heel lekker. De avondjes dat we elkaars land een beetje moeten voorstellen, en die avond van Polen, die doen echt van die leuke dansjes.” (deelnemer aan een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) “Ze hebben minder maar ze delen wel meer. Het is niet omdat je meer hebt, dat je daarom vrijgeviger bent. Wij hebben zoveel meer, maar realiseren ons echt niet hoeveel wij eigenlijk anderen kunnen helpen. Hier denken we alleen maar aan onszelf.” (deelnemer aan een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen of gedragsstoornissen) “De Maltese taal was gemengd met andere talen, voornamelijk Arabisch en Engels. Een deel van onze groep ontdekte al snel dat heel wat woorden overeenkwamen met het Arabisch. De kleuren en de cijfers waren bijvoorbeeld hetzelfde in het Arabisch en het Maltees.” (deelnemer aan een groepsuitwisseling van een organisatie die voornamelijk werkt met jongeren met een migratieachtergrond) Een internationale ervaring biedt echter geen 100% garantie dat jongeren interculturele vaardigheden ontwikkelen. Sommige ervaringen kunnen zelfs nieuwe stereotypen in het leven roepen, zoals blijkt uit onderstaand gespreksfragment: -
Deelnemer 4: “(…) In Estland zijn ze echt super streng, als je iets fout doet, begin maar met pompen.” Begeleider 1: “Dat zal wel typisch geweest zijn voor die organisatie in Estland. Ik denk niet dat dat in heel Estland is.” Deelnemer 4: “Ja, ik denk dat wel ze, want…” Begeleider 1: “Dus als ik nu iets fout doe, dan moet ik pompen?” Deelnemer 4:” Ik weet dat niet, maar das echt wel raar, in heel Estland waren ze echt wel streng.” (fragment uit een gesprek over een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
De derde vaardigheid die vaak naar boven komt in de gesprekken met de jongeren is het spreken van een vreemde taal. Meestal gebeurt de communicatie in een groepsuitwisseling in het Engels, waardoor de jongeren vooral hun Engels oefenen. Vaak leren ze elkaar woorden aan waardoor ze ook een andere taal dan het Engels leren. Er moet hierbij opgemerkt worden dat het om enkele woorden gaat. De meeste groepsuitwisselingen duren slechts een week tot maximaal 10 dagen en in die tijd is er hoogstens tijd om kennis te maken met een taal. Enkel de deelneemster die aan een kortstondig EVS-project heeft deelgenomen, heeft een iets grotere talenkennis opgebouwd. -
62
Interviewer: “En wat is je bijgebleven?” Deelnemer 4: “(…) De taal leren, bij alle kampen, want meestal zo als groepje bepaalde woorden leren dat is heel plezant omdat je anders totaal niet weet wat ze aan het zeggen zijn en ze kunnen je van alles wijsmaken.” (fragment uit een gesprek over een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
Stevens Frank -
Interviewer: “Maar je had geen probleem om Engels met hen te praten?” Deelnemer 1: “Nee, en ik heb wat Spaans geleerd: guapa – guapo.” Deelnemer 2: “Het enigste wat ik mij herinner in het Spaans is guacamole, voor de rest niks meer.” (fragment uit het gesprek over de groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen)
-
Interviewer: “Heb je ook een andere taal geleerd?” Deelnemer 1: “Ik heb Sloveens leren praten, ik kan bijvoorbeeld tellen tot 20 in het Sloveens.” (…) - Telt tot 20 in het Sloveens. Begeleider 2: “Klinkt echt.” Deelnemer 1: “Ik heb ook veel scheldwoordjes geleerd.” (fragment uit een gesprek met een jongere die deelgenomen heeft aan een kortstondige EVS via een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
-
Slechts één andere vaardigheid komt uitdrukkelijk aan bod in de gesprekken met de jongeren, namelijk omgaan met geld. -
Interviewer: “En wat is je verder nog bijgebleven?” Deelnemer 4: “Bij Polen, het eerste woord dat in mij opkomt is goedkoop. Dat was echt ziek, want ik had al mijn zakgeld opgedaan en ik had nog maar 8€ bij en ik kon nog voor heel het gezin cadeautjes kopen.” (fragment uit een gesprek over een groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
3.4.2 Zelfontwikkeling “Het was zo een plezier om deel te nemen aan het project. Ik heb leren inzien dat er opties zijn voor verder te studeren en ik ben van plan om mijn vaardigheden en kennis over het onderwerp van het project uit te breiden.” (reactie op de open vraag van een deelnemer die behoort tot een kansengroep van de special survey van 2012) Uit de RAY-studies blijkt dat er tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers niet veel verschil in zelfontwikkeling is. Beide groepen zijn er even sterk van overtuigd dat het project persoonlijk verrijkend is en aan hun persoonlijke ontwikkeling heeft bijgedragen. Bovendien hebben beide groepen in gelijke mate het idee dat ze constructief hebben kunnen bijdragen aan het project. De waargenomen verschillen hebben eerder te maken met de toekomstblik van de jongeren. Een grotere groep jongeren uit kansengroepen heeft volgens eigen zeggen een betere kijk op een toekomstige beroepscarrière of op wat ze nog willen leren in vergelijking met de andere deelnemers. Een groter deel van hen is ook van plan om vreemde talen te leren.
63
Stevens Frank Figuur 22: Verschillen in gerapporteerde zelfontwikkeling tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 409
67%
Ik heb een beter zicht op wat ik nog wil studeren***
90%
63% 69%
Ik geloof dat mijn tewerkstellingskansen zijn toegenomen Ik ben van plan een tijdje in het buitenland te wonen, te werken of te studeren
60%
77%
62%
Ik heb een beter zicht op mijn professionele carrière*
82%
65%
Ik ben nu van plan om vreemde talen bij te leren*** Ik voel me meer zeker om op mijn eentje te reizen in een ander land Ik was in staat bij te dragen aan het project met mijn eigen ideeën Participatie heeft bijgedragen aan mijn persoonlijke ontwikkeling
85% 73%
85% 89% 90% 92% 95% 96% 97%
Participatie was een persoonlijke verrijking 0% Andere participanten
20%
40%
60%
80%
100%
Jongeren uit kansengroepen
* p <.05, *** p<.001 Ook wat blijvende impact van het project op zelfontwikkeling betreft, verschillen beide groepen nauwelijks. Het is wel zo dat een grotere groep jongeren uit kansengroepen er mee akkoord gaat dat ze meer zelfvertrouwen hebben gekregen, dat ze beter met nieuwe situaties kunnen omgaan of dat ze beter in staat zijn om hun gedachten en gevoelens uit te drukken. Anderzijds zegt een groter percentage andere deelnemers dat ze iets geleerd heeft over zichzelf in vergelijking met jongeren uit kansengroepen. Deze verschillen zijn echter niet significant. Figuur 23: Verschil in blijvende impact op zelfontwikkeling na het project tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 436 18% 16%
… dat ik me beter kan inleven in een ander.
24% 25% 20%
… dat ik beter kan omgaan met conflictsituaties. … dat ik nu beter mijn gevoelens en ideeën kan uitdrukken
28% 31% 30%
… dat ik zelfstandiger ben … dat ik beter kan omgaan met nieuwe situaties … dat ik iets over mezelf heb geleerd
36%
36% 40% 36% 49%
… dat ik meer zelfvertrouwen heb 0% Andere participanten
64
10%
20%
30%
Jongeren uit kansengroepen
40%
50%
57% 60%
120%
Stevens Frank Zelfontwikkeling komt in mindere mate aan bod in de focusgroepgesprekken met de jongeren uit kansengroepen. Bovendien spreken de meningen van de jongeren elkaar tegen. Sommige jongeren vinden van zichzelf dat ze al heel zelfstandig zijn en dat het project hen op dit gebied weinig kan bieden. Anderen stellen dan weer dat ze wel iets over zichzelf geleerd hebben. Ze hebben geleerd welke indruk ze nalaten op anderen en proberen hiermee sinds het project rekening te houden. - Interviewer: “Dus je zou niet zeggen dat je na het project meer zelfvertrouwen hebt? Of dat je zelfstandiger bent?” - Deelnemer 1: “Ik ben altijd al zelfstandig geweest.” (fragment uit het gesprek over de groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) - Deelnemer 3: “Iedereen van mijn groepje vond mij een drukke en die trokken zo weg van mij en dan besefte ik wel van ow ik ben te druk. En blijft mij wel nog bij. Ik ben wat rustiger geworden sinds het kamp. Nu is dat wel verbeterd sinds dat kamp, hé?” - Begeleider 2: “Ja.” (fragment uit het gesprek over de groepsuitwisseling van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) Projectbegeleiders zijn echter meer dan de jongeren de mening toegedaan dat werken aan zelfvertrouwen, het ontdekken van de eigen sterktes - samen met de interculturele ervaring - de meerwaarde vormt van een Youth in Action project voor hun jongeren. - Interviewer: “En puur op vlak van competenties wat hebben ze daar bijgeleerd? Bijvoorbeeld kritisch denken of zelfstandiger worden?” - Begeleider 1: “Ik weet niet of dat zelfstandigheid is… dat daar een heel grote impact op is (…) maar ik bekijk het meer vanuit dat ze geconfronteerd worden met dingen in zichzelf. Met competenties waarvan ze niet altijd dachten dat ze die hadden. Maar zelfstandigheid? (…) Voor die projecten die wij doen, vind ik zelfstandigheid niet één van de hoofdzaken. Maar wel het ontdekken van de eigen krachten, daar focussen wij eigenlijk meer op. Bijvoorbeeld die zeggen: jaja, ik ken geen woord Engels, maar als ze dan daar zijn, ontdekken ze dat ze hele zinnen kunnen spreken. Dat ze eigenlijk meer weten dan dat ze denken.” (fragment uit het gesprek met de begeleiders van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) Uit de focusgroepgesprekken met de jongeren in een verontrustende situatie en jongeren met een emotionele stoornis of gedragsstoornis, maar vooral uit de gesprekken met hun begeleiders, blijkt dat Youth in Action projecten een belangrijk middel zijn voor het ontdekken van deze sterktes, ook buiten het project om. Enerzijds is het project zelf voor de jongeren een vrijhaven om even de eigen situatie te vergeten en op adem te komen. Kristensen (2013) komt eveneens tot de vaststelling dat dit een belangrijke meerwaarde is van internationale mobiliteit voor jongeren uit kansengroepen. Deze jongeren worden vaak geconfronteerd met (meestal negatieve) verwachtingen vanuit de directe omgeving, maar ook vanuit de maatschappij. Een tijdje in een andere maatschappelijke context doorbrengen – mits een goede omkadering door een gastorganisatie-, zorgt er voor dat deze jongeren even de ruimte krijgen om niet aan deze verwachtingen te moeten voldoen. Dit kan hen de kans bieden zichzelf te herontdekken en de eigen sterktes te verkennen. Anderzijds maken de projectbegeleiders gebruik van de ervaringen opgedaan in het project tijdens begeleidingsgesprekken als de jongere een moeilijkere periode meemaakt. 65
Stevens Frank Ze gaan expliciet verwijzen naar het project en roepen herinneringen aan hun gevoelens op. Enkele jongeren doen dit ook spontaan uit zichzelf. “Je ziet dat ook met de EVS trajecten (…) die daar iets hebben meegemaakt in dat gastgezin, eigenlijk gewoon eens een gezin hebben kunnen ervaren. Waar die jongeren meedraaien in een normale gezinssituatie en dat ze eigenlijk wel ontdekken dat ze meer in hun mars hebben dan ze zelf denken.” (projectbegeleider van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) “Ja, zo'n kamp is heel kort, maar dat blijft echt wel hangen, denk ik. Want we hebben nu een jongere hierboven in de leefgroep waar het heel slecht mee gaat. Die heeft een brief geschreven naar ons. Zie, het gaat echt niet goed met mij etc. Ze heeft daarbij ook de toffe momenten opgenoemd. En één van die toffe momenten was dan de groepsuitwisseling. Dat ze het echt zo goed daar heeft gehad. Je ziet die jongeren echt wel opleven.” (projectbegeleider van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
3.4.3 Europese identiteitsontwikkeling “Ik denk dat dit soort projecten heel goed zijn voor Europa omdat het een Europese geest voortbrengt. Ik hoop dat meer jongeren deel zullen nemen aan dit soort projecten of uitwisselingen zodat ze andere culturen leren kennen en mee helpen bouwen aan een beter Europa.” (reactie van een deelnemer die behoort tot een kansengroep op de open vraag van de special survey van 2012) De RAY-onderzoeken tonen aan dat jongeren uit kansengroepen meer akkoord gaan met uitspraken die wijzen op het vormen van een Europese identiteit. Deze verschillen zijn echter niet significant. Dit wijst er op dat Youth in Action projecten voor beide groepen eenzelfde bijdrage leveren aan deze identiteitsvorming. Verder is 49% van de jongeren uit kansengroepen meer geïnteresseerd geworden in Europese aangelegenheden, voor 41% is hun interesse gelijk gebleven en bij 10% is die interesse afgenomen. Onder de andere deelnemers zijn deze percentages respectievelijk 53%, 41% en 6%. Figuur 24: Verschil in Europese identiteitsvorming tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 416
64% 67%
Voel me meer Europeaan Ben me meer bewust van de multiculturele samenstelling van Europa Ben me bewust geworden van gemeenschappelijke Europese waarden
72% 80% 79% 87% 0%
Andere participanten
66
20%
40%
60%
80%
Jongeren uit kansengroepen
100%
Stevens Frank Ook onder jongeren uit kansengroepen leeft niet altijd een positief beeld over Europa en de EU, zoals uit deze reactie op de open vraag uit de RAY-studies blijkt: “Mijn mening over Europa is zeer negatief. Meer en meer mensen distantiëren zich van het slecht functionerende Europa. Het idee achter de EU is goed maar zoals nu trekt het op niet veel. We hebben NIETS te zeggen, de EU politici zijn dictators die doen wat ze willen!” (reactie van een deelnemer op de open vraag uit de standaard survey van mei 2013)
3.4.4 Sociale netwerkvorming “Hi, het wat een fantastisch project waarlangs ik fantastische mensen heb leren kennen. Het was een bruikbare ervaring” (reactie op de open vraag van een deelnemer die tot een kansengroep behoort uit de standaard survey van 2013, vertaald uit het Engels) Jongeren uit kansengroepen zijn in dezelfde mate mensen uit andere landen tegengekomen waarmee ze nog steeds contact onderhouden in vergelijking met de andere deelnemers. Ze ontmoeten wel in meerdere mate iemand die iets kan betekenen voor hun professionele carrière vergeleken met de andere deelnemers. Figuur 25: Verschil in sociale netwerkvorming tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage instemming (2011, 2013, 2014), N = 416
Ik heb mensen leren kennen in andere landen die nuttig kunnen zijn voor mijn sociaal en politiek leven
64% 75%
Ik heb mensen uit andere landen leren kennen die nuttig kunnen zijn voor mijn beroepsleven ***
60% 85%
Ik heb mensen uit andere landen leren kennen waarmee ik nog steeds contact heb
84% 89% 0%
Andere participanten
20%
40%
60%
80%
100%
Jongeren uit kansengroepen
De focusgroepgesprekken tonen aan dat de jongeren goede herinneringen hebben aan de andere jongeren uit de projecten en dat er tijdens de projecten heel wat koppeltjes ontstaan, maar echt veel blijvende relaties houden ze er niet aan over. De voornaamste reden is dat het vaak over kortdurende groepsuitwisselingen gaat. Degene die er wel blijvende contacten aan overhouden zijn die jongeren die voor een langere tijd naar het buitenland zijn gegaan (via EVS) of jongeren die betrokken zijn geweest bij de voorbereiding van het project. 67
Stevens Frank “Een goed JINT kamp wordt altijd berekend met het aantal koppels op het einde van het kamp: hoe meer, hoe beter het kamp is geweest.” (projectbegeleider uit het gesprek over de groepsuitwisseling van de organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) - Begeleider 1: “We hebben dus ook op voorhand alles voorbereid met de Spaanse begeleiders, dat zat ook in het project. Er is dan ook een jongen van bij ons mee geweest, (…). Omdat we dan moesten de boel organiseren. Die heeft dat wonderbaarlijk goed gedaan.” - Begeleider 2: “En die had ook direct azo van ,... als die gasten dan zoveel maanden later terugkeerden kende hij ze ook direct zo.” - Begeleider 1: “Die staat nog altijd via Facebook in contact met de Spaanse jongeren.” (fragment uit het gesprek met de projectbegeleiders van de organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) “Enkel [naam deelnemer] is eenmaal meegegaan op voorhand naar Malta om te helpen met de voorbereiding, maar zij hadden eigenlijk geen contact. Noch via Skype noch via Facebook. Achteraf wel maar niet op voorhand.” (interview met de projectbegeleider van het jeugdhuis die voornamelijk met jongeren met een migratieachtergrond werkt) - Begeleider 1: “Hebben jullie nog altijd contact?” - Deelnemer 1: “Met de meisjes wel, ik heb zaterdag nog geskypet met één van die meisjes. Ze vragen hoe het is en ze vragen heel de tijd wanneer ik terug kom naar Slovenië. Ik heb gezegd dat ik misschien dees jaar niet kom, maar volgend jaar.” (fragment uit het gesprek over de groepsuitwisseling van de organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
3.4.5 Actief Burgerschap “Dankzij de Youth in Action projecten en de vormingen van salto of de Raad van Europa ben ik veel actiever geworden in het verenigingsleven, vooral in de vredesbeweging, voor vriendschap, wederzijds respect en de mensenrechten.” (reactie van een deelnemer die behoort tot een kansengroep op de open vraag van de standaard survey van november 2011, vertaald uit het Frans)
Jongeren uit kansengroepen rapporteren in hogere mate dat bepaalde waarden, die betrekking hebben op actief burgerschap, voor hen belangrijker zijn geworden na hun participatie, blijkt uit de RAY gegevens. Deze verschillen zijn echter niet groot genoeg om significant te zijn. Er is één uitzondering. Een groter percentage jongeren uit kansengroepen dan andere jongeren stelt meer respect voor andere culturen te hebben gekregen. Dit verschil is significant omdat 5% van deze jongeren ook beweert dat ze juist minder respect hebben gekregen voor andere culturen terwijl andere jongeren in grotere mate beweren dat hun respect voor andere culturen niet veranderd is.
68
Stevens Frank Figuur 26: Verschil in gerapporteerde evolutie in burgerschapswaarden tussen jongeren uit kanengroepen en andere deelnemers, procent belangrijker geworden (2011, 2013, 2014), N = 404 52%
respect voor andere culturen*
59% 52% 53% 56% 57% 53% 49%
tolerantie solidariteit gelijkheid 39%
vrede
49% 47% 44% 46%
democratie individuele vrijheid
56%
43% 38%
mensenrechten 0%
10%
Andere participanten
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Jongeren uit kansengroepen
In hun politieke attitudes verschillen jongeren uit kansengroepen niet van andere jongeren. Opnieuw zien we dat ze in hogere mate akkoord gaan met de politieke uitspraken. Enige uitzondering is de stelling dat jonge mensen betrokken moeten zijn in de Europese politiek. Figuur 27: Verschil in politieke attitudes tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 404
83%
Het is belangrijk voor jongeren om in direct contact te staan met politici
90% 90%
Het is belangrijk voor jonge mensen om betrokken te zijn in de Europese politiek
85%
Het is belangrijk dat jongeren gebruik maken van hun recht gehoord te worden in het politiek besluitvormingsproces
95% 97%
Het is belangrijk voor jonge mensen om over sociale en politieke onderwerpen te discussiëren
94% 97% 75%
Andere participanten
80%
85%
90%
95%
100%
Jongeren uit kansengroepen
69
Stevens Frank Ook in hun actief burgerschap zien we hetzelfde patroon. Jongeren uit kansengroepen rapporteren in hogere mate actief burgerschap, maar deze verschillen zijn niet significant. Opvallend is ook dat 13% van de jongeren uit kansengroepen en 10% van de andere jongeren beweren dat na participatie hun steun voor mensen in een achterstellingspositie afgenomen is. Acht procent van jongeren uit kansengroepen en 10% van de andere jongeren zijn minder bereid geworden op te komen tegen racisme en 10% van de jongeren uit kansengroepen en 8% van de andere jongeren hebben hun deelname aan het sociale en politieke leven teruggedraaid. Figuur 28: Verschillen in actief burgerschap tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers, percentage groter geworden (2011, 2013, 2014), N = 404
32%
Mensen in een achterstellingpositie hebben mijn steun
43% 41%
Ik ben bereid om tegen racisme, xenofobie en intolerantie op te komen
51% 36%
Ik participeer aan het sociale en politieke leven
43% 0%
Andere participanten
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Jongeren uit kansengroepen
3.5.6 Tevredenheid met Youth in Action projecten
“Dit was een ongelooflijke ervaring omdat ik ongelooflijke mensen heb leren kennen die me veel hebben geleerd.” (respons op de open vraag van een deelnemer die tot een kansengroep behoort uit de standaard survey van november 2011)
Zowel de RAY-respondenten uit kansengroepen als jongeren in het algemeen zijn in hoge mate tevreden over Youth in Action. Doorgaans gaan jongeren uit kansengroepen in mindere mate akkoord met de uitspraken die wijzen op tevredenheid. Een hoger percentage van hen plant toch een toekomstige participatie en een groter aandeel van hen heeft reeds iemand aangeraden deel te nemen. Deze verschillen zijn echter niet significant. Het enige significante verschil is dat jongeren uit kansengroepen minder het gevoel hebben dat hun verwachtingen door het project ingelost zijn.
70
Stevens Frank Figuur 29: Verschillen in tevredenheid met Youth in Action-projecten tussen jongeren uit kansengroepen en andere deelnemers (2011, 2013, 2014), N = 436
Ik heb reeds anderen aanbevolen om deel te nemen aan een gelijkaardig project
84% 86%
Ik ben van plan om de volgende jaren terug mee te doen aan een gelijkaardig project
85% 92%
Ik zou anderen aanraden een gelijkaardig project op te zetten.
92% 87%
In het algemeen zijn mijn verwachtingen ingelost in dit project*
94% 84%
Ik voelde me goed geïntegreerd in het project
95% 92%
Ik zou anderen aanraden deel te nemen aan een gelijkaardig project
98% 95% 75%
Andere participanten
80%
85%
90%
95%
100%
Jongeren uit kansengroepen
Ook de focusgroepen met de jongeren uit kansengroepen getuigen van een hoge tevredenheid met Youth in Action. Hoewel sommige jongeren de eerste keer echt moeten geduwd en zelfs verplicht worden om deel te nemen, is het enthousiasme om terug deel te nemen aan een project heel groot onder deze jongeren. Ook hier echter geldt dat niet voor iedereen een project een positieve ervaring is.
“Dat is echt plezant! Echt waar! Als ze tegen mij zeggen dat het kamp in Polen goedgekeurd is, dan ga ik direct mee! Ze moeten dat zelfs niet vragen aan mij.” (deelneemster aan het gesprek over de groepsuitwisseling van de organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie)
71
Stevens Frank
4 Hoe effectief is Youth in Action? De effectiviteit van een programma als Youth in Action wordt bepaald door de mate waarin het programma haar doeleinden bereikt. Youth in Action heeft vijf hoofddoelstellingen (Van den Berghe & Beernaert, 2010): - Het versterken van het actief burgerschap en de Europese identiteit van jongeren - Meer solidariteit en tolerantie bij jongeren - Het promoten van de onderlinge verstandhouding van jongeren uit verschillende landen - Het bevorderen van de kwaliteit van ondersteunende initiatieven voor het Europees jeugdwerk - Het bevorderen van Europese samenwerking in het jeugdwerk Van den Berghe en Beernaert (2010) stellen dat er nog een zesde impliciete doelstelling is. Europa verwacht ook dat het Youth in Action programma via competentie-ontwikkeling bijdraagt aan het levenslang leren van deelnemers aan een project, maar ook aan dat van de projectbegeleiders, zodat hun bekwaamheid om hun eigen weg te vinden op de arbeidsmarkt verhoogt. We kunnen deze zes doelstellingen verdelen in twee groepen van doelstellingen. De eerste groep doelstellingen is gericht op de betrokkenen die deelnemen aan een project. Het betreft de eerste drie doelstellingen uit bovenstaand lijstje, maar ook de impliciete verwachting dat Youth in Action bijdraagt aan de tewerkstellingskansen van de betrokkenen. De twee laatste doelstellingen hebben betrekking op het jeugdwerk of misschien nog beter, de verschillende organisaties die betrokken zijn in Youth in Action, want niet alle organisaties behoren tot het jeugdwerk. Vooraleer een antwoord kan gegeven worden in welke mate Youth in Action effectief is voor de betrokkenen en voor organisaties, dienen toch enkele opmerkingen hernomen te worden die die evaluatoren van het tussentijds rapport hebben gemaakt en die een complicatie vormen voor de evaluatie (Van den Berghe & Beernaert, 2010). De eerste opmerking is dat de doelstellingen van Youth in Action heel algemeen geformuleerd zijn en talrijk zijn. Bovendien is één van de belangrijkste doelstellingen van het programma, het stimuleren van internationale mobiliteit en leren door mobiliteit, niet opgenomen als een expliciete doelstelling (Van den Berghe & Beernaert, 2010). Een bijkomend probleem is dat deze doelstellingen niet altijd even operationaliseerbaar en kwantificeerbaar zijn. Wanneer is iemand een actieve burger en wat wordt er precies verstaan onder actief burgerschap? Vanaf welk niveau van instemming met een uitspraak is er sprake dat een doelstelling is bereikt? In deze eindevaluatie is een pragmatische houding ingenomen. We roeien met de riemen die we hebben. Aan het opzet van het onderzoek van de RAY-groep zijn er beperkingen, maar het is het beste materiaal dat er voor handen is. Wat de kwantificatie van de doelstellingen betreft, is de volgende procedure gevolgd. Indien een vraag vier antwoordmogelijkheden had (twee negatieve: helemaal niet mee eens of niet eens, twee positieve: helemaal mee eens of eens) werden de positieve antwoorden bij elkaar opgeteld. De volgende grenzen worden vervolgens gebruikt om een uitspraak te doen over de mate waarin een doelstelling is bereikt: -
72
Een doelstelling is in hoge mate bereikt indien er een instemming is van meer dan 80% bij de betrokkenen Een doelstelling is matig bereikt indien de mate van instemming schommelt tussen 50% en 80% Een doelstelling is weinig bereikt indien de mate van instemming lager ligt dan 50%
Stevens Frank Bij sommige vragen zijn er drie antwoordmogelijkheden aangeboden (minder belangrijk geworden, hetzelfde gebleven, belangrijker geworden). In dat geval zijn de antwoordmogelijkheden behouden gebleven en zijn de volgende grenzen gebruik: -
Een doelstelling is in hoge mate bereikt indien ‘belangrijker geworden’ meer dan 50% bedraagt bij de betrokkenen Een doelstelling is matig bereikt indien ‘belangrijker geworden’ schommelt tussen 33% en 50% Een doelstelling is weinig bereikt indien ‘belangrijker geworden’ lager ligt dan 33%
Deze grenzen zijn arbitrair, maar bieden wel een houvast voor de eindevaluatie. Een tweede complicatie voor de eindevaluatie is dat verschillende stakeholders compleet andere verwachtingen koesteren ten aanzien van een Youth in Action project. Deze waarneming maakten Van den Bergh en Beernaert al in 2010. Het voorgaande deel van dit rapport bevestigt alleen maar deze waarneming. Op beleidsniveau zijn de doelstellingen gericht op belangrijke politieke, sociale, culturele en zelfs economische transformaties, waarbij de nadruk vooral ligt op de uitkomsten van het programma. Het werkveld beziet het programma eerder als een middel om extra kansen te creëren voor hun deelnemers, om nieuwe jongeren te bereiken of om aan productvernieuwing te doen. Voor hen is het proces waarin dit tot stand komt minstens even belangrijk als het uiteindelijk doel. We kunnen daar aan toevoegen dat deelnemers ook zelf nog eens andere verwachtingen koesteren. Die gaan eerder in de richting van eens een ander land zien, nieuwe mensen leren kennen en er mee plezier maken, liefst via leuke activiteiten.
4.1 Hoe effectief is Youth in Action voor de betrokkenen? 4.1.1 Het promoten van actief burgerschap De gegevens van de RAY-bevraging tonen aan dat Youth in Action de doelstelling, het promoten van het actief burgerschap van jongeren, matig tot in hoge mate heeft bereikt voor projectbegeleiders. Wat deelnemers betreft, moeten we deze doelstelling verder opsplitsen in burgerschapswaarden, politieke waarden en actief burgerschap. Wat politieke waarden betreft, heeft Youth in Action deze doelstelling in grote mate behaalt. Het is echter de vraag of deze hoge cijfers enkel en alleen te wijten zijn aan Youth in Action. Wat de twee andere dimensies (burgerschapswaarden en actief burgerschap) betreft, heeft Youth in Action deze doelstelling matig tot in hoge mate behaald, zowel voor alle deelnemers als voor deelnemers uit kansengroepen, waarbij de vorming van burgerschapswaarden in iets hogere mate bereikt is dan het actief burgerschap zelf. Enkele resultaten: -
Ik ben meer betrokken in het sociale en politieke leven: 72% projectbegeleiders Het ontwikkelen van burgerschapscompetenties: 85% projectbegeleiders Ik participeer aan het sociale en politieke leven (groter geworden) (vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 36% voor alle deelnemers, 43% voor deelnemers uit kansengroepen Politieke attitudes: 83% tot 94% voor alle deelnemers, 85% tot 97% voor deelnemers uit kansengroepen 73
Stevens Frank -
Vrede is belangrijker geworden (vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 40% voor alle deelnemers, 49% voor deelnemers uit kansengroepen Democratie is belangrijker geworden(vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 45% voor alle deelnemers, 44% voor deelnemers uit kansengroepen Individuele vrijheid is belangrijker geworden (vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 47% voor alle deelnemers, 56% voor deelnemers uit kansengroepen Mensenrechten zijn belangrijker geworden (vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 42% voor alle deelnemers, 38% voor deelnemers uit kansengroepen Iets realiseren voor de gemeenschap of maatschappij: 81% alle deelnemers, 83% voor deelnemers uit kansengroepen Ernstig discussiëren over politiek: 60% alle deelnemers, 62% voor deelnemers uit kansengroepen
4.1.2 Het bevorderen van een Europese identiteit De gegevens van de RAY-bevraging tonen aan dat de doelstelling, de versterking van de Europese identiteitsvorming van jongeren, matig tot in hoge mate wordt bereikt voor projectbegeleiders en overwegend matig voor alle deelnemers. Onder jongeren uit kansengroepen heeft Youth in Action deze doelstelling matig tot in hoge mate bereikt. Enkele resultaten op een rij: -
-
-
Ik ben me meer bewust geworden van de multiculturele samenstelling van Europa: 89% voor projectbegeleiders, 79% voor alle deelnemers, 87% voor deelnemers uit kansengroepen Ik heb meer interesse gekregen voor Europese aangelegenheden: 82% voor projectbegeleiders Mijn interesse voor Europese aangelegenheden is vermeerderd (vraagstelling met drie mogelijke antwoorden): 51% voor alle deelnemers, 49% voor deelnemers uit kansengroepen Mijn beeld van de EU is verbeterd (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 33% voor alle deelnemers, 40% voor deelnemers uit kansengroepen. Ik voel me meer Europeaan: 77% voor projectbegeleiders, 62% voor alle deelnemers, 67% voor deelnemers uit kansengroepen Ik ben me meer bewust geworden van gemeenschappelijke Europese waarden: 79% voor alle deelnemers, 87% voor deelnemers uit kansengroepen
4.1.3 Het stimuleren van tolerantie en solidariteit De tweede doelstelling, meer tolerantie en solidariteit bij jongeren, is in hoge mate bereikt voor projectbegeleiders en matig tot in hoge mate voor alle deelnemers, inclusief deelnemers uit kansengroepen. -
-
74
Ontwikkeling van interculturele competenties: 94% projectbegeleiders Kunnen omgaan met mensen met een andere culturele achtergrond: 88% alle deelnemers, 95% van deelnemers uit kansengroepen Respect voor andere culturen is belangrijker geworden (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 53% voor alle deelnemers, 59% voor deelnemers uit kansengroepen Gelijkheid is belangrijker geworden (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 56% voor alle deelnemers, 49% voor deelnemers uit kansengroepen
Stevens Frank -
-
-
-
Tolerantie is belangrijker geworden (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 52% voor alle deelnemers, 53% voor deelnemers uit kansengroepen Solidariteit is belangrijker geworden (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 56% voor alle deelnemers, 57% voor deelnemers uit kansengroepen Mensen in een achterstellingspositie hebben meer mijn steun (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 34% alle deelnemers, 43% voor deelnemers uit kansengroepen Ik ben meer bereid om op te komen tegen racisme, intolerantie en xenofobie (vraagstelling met drie antwoordmogelijkheden): 42% voor alle deelnemers, 51% voor deelnemers uit kansengroepen
4.1.4 Het vergroten van wederzijdse verstandhouding tussen jongeren uit verschillende landen Het promoten van de onderlinge verstandhouding tussen jongeren uit verschillende landen is in matige tot in hoge mate bereikt voor alle deelnemers, inclusief deelnemers uit kansengroepen. Enkele resultaten: -
-
-
Ontwikkeling van samenwerken in een team: 88% voor alle deelnemers, 84% voor deelnemers uit kansengroepen Ontwikkeling van een gemeenschappelijk standpunt zoeken indien er onenigheid is: 87% voor alle deelnemers, 82% voor deelnemers uit kansengroepen Ik heb mensen leren kennen uit andere landen: 84% voor alle deelnemers, 89% voor deelnemers uit kansengroepen Ik heb mensen leren kennen uit andere landen die nuttig kunnen zijn voor mijn beroepsleven: 62% voor alle deelnemers, 85% voor deelnemers uit kansengroepen Ik heb mensen leren kennen uit andere landen die nuttig kunnen zijn voor mijn sociaal en politiek leven: 63% voor alle deelnemers, 75% voor deelnemers uit kansengroepen
4.1.5 Het bevorderen van tewerkstellingskansen via competentie-ontwikkeling De mate waarin competenties worden ontwikkeld verschilt heel sterk naargelang competentie. Youth in Action draagt bij projectbegeleiders in hoge mate bij tot de ontwikkeling van interculturele competenties, interpersoonlijke competenties, burgerschapscompetenties, zin voor initiatief en het spreken van een vreemde taal. Dit zijn zeer centrale competenties in het Youth in Action programma. Daarnaast draagt Youth in Action matig bij aan de ontwikkeling van culturele creativiteit, ondernemerschap, leren leren en digitale competenties bij projectbegeleiders. Het draagt bij hen in beperkte mate bij tot mediageletterdheid, het spreken van de eerste taal, wetenschappelijke competenties en wiskundige competenties. Hoewel deze laatste niet centraal staan in het programma, rapporteert meer dan één op vijf dat ze deze competenties hebben ontwikkeld. Youth in Action promoot in hoge mate de ontwikkeling van interpersoonlijke vaardigheden, interculturele vaardigheden, het spreken van vreemde talen, burgerschapsvaardigheden, het ondernemerschap en het spreken van de eerste taal van alle deelnemers. Het draagt matig bij tot de ontwikkeling van wiskundige vaardigheden, zin voor initiatief, leren leren, en creativiteit. Het draagt weinig bij tot het ontwikkelen van mediavaardigheden en digitale vaardigheden van alle deelnemers. 75
Stevens Frank Bij deelnemers uit kansengroepen bevordert Youth in Action in hoge mate de interculturele vaardigheden, de interpersoonlijke vaardigheden, het spreken van een vreemde taal en burgerschapsvaardigheden. Het draagt matig bij tot de ontwikkeling van alle andere vaardigheden, wat er weer eens op wijst dat in Youth in Action in hogere mate de vaardigheden van deelnemers uit kansengroepen worden bevorderd. Hier moet wel bij vermeld worden dat sommige projecten wel bepaalde vaardigheden bevorderen, maar dat dit tegelijkertijd beperkt is. De ontwikkeling van spreken van een vreemde taal is beperkt tot het spreken van enkele woorden. Dit komt omdat heel wat deelnemers slechts voor een korte duur participeren aan een project. Projecten waar jongeren langduriger participeren hebben een veel belangrijker impact op de ontwikkeling van bepaalde vaardigheden. Youth in Action bevordert dus een heel breed gamma aan vaardigheden en competenties van zowel projectbegeleiders als deelnemers. Daarbij komt nog eens dat Youth in Action in hoge mate bijdraagt tot het zelfvertrouwen en de persoonlijke ontwikkeling van projectbegeleiders en deelnemers, vooral dan van deelnemers uit kansengroepen. Deze laatste groep krijgt door haar participatie ook meer zicht op haar toekomstige plannen. Hierdoor vergroot Youth in Action onrechtstreeks de tewerkstellingskansen van projectbegeleiders en deelnemers. De vraag is echter in welke mate de betrokkenen dit zich realiseren en gebruik maken van de middelen die hen aangereikt worden om dit aan te tonen. Figuur 30: Het gebruik van Youthpass in projecten (2011, 2013, 2014), N = 86
De deelnemers ontvingen een Youthpass
9%
De deelnemers wilden een Youthpass
81% 26%
Youthpass is ruim geïntegreerd in het project
59%
31%
De deelnemers zijn gedetailleerd op de hoogte gebracht van Youthpass
43%
22%
70%
De informatie over Youthpass was helder en verstaanbaar
30%
Ik heb alle nodige informatie gekregen in verband met Youthpas
29% 0%
ietwat waar
20%
56% 63% 40%
60%
80%
100%
zeer waar
Om de vaardigheden, die deelnemers hebben opgedaan in een Youth in Action-project, zichtbaarder te maken, heeft de EU sinds 2007 Youthpass geïntroduceerd en geleidelijk aan uitgerold. Een Youthpass is een document waarmee jongeren kunnen aantonen welke vaardigheden of competenties ze hebben opgebouwd via hun participatie aan Youth in Action. Volgens net niet de helft van de projectbegeleiders (49%) is er gebruik gemaakt van Youthpass in hun project en volgens één op vijf (21%) niet. Opvallend is dat bijna 30% van de projectbegeleiders dit zich niet kunnen herinneren of het niet weten. In die projecten waarin Youthpass geïntroduceerd is, is er in hoge mate sprake van kennis over en gebruik van Youthpass. Meer dan 80% van de projectbegeleiders stelt dat ze de nodige informatie er over heeft gekregen, dat deze informatie verstaanbaar was en dat de deelnemers zelf op de hoogte zijn gebracht van Youthpass. Meer dan 80% van de deelnemers wilde een Youthpass en 90% van de deelnemers heeft er 76
Stevens Frank effectief één gekregen. Enkel de integratie van Youthpass zelf in het project (als middel om na te denken over wat deelnemers bijgeleerd hebben in het project) gebeurt in mindere mate. De kennis over Youthpass onder alle deelnemers is eerder gering. Slechts 47% van de deelnemers kent Youthpass, 41% is er zeker van dat ze het niet kent en 12% kan het zich alvast niet herinneren. Dat wil zeggen dat meer dan de helft van de deelnemers Youthpass niet kent of zich niet kan herinneren of ze er ooit van gehoord heeft. Het bezit van een Youthpass onder alle deelnemers is zelfs nog lager: 37% heeft een Youthpass, 52% niet en 11% weet het niet. Onder deelnemers uit kansengroepen is de kennis over Youthpass matig. Namelijk 52% kent Youthpass, 30% niet en 18% weet het niet zo goed. Het bezit van Youthpass is gering, maar minder laag dan onder alle deelnemers. 43% van deelnemers uit kansengroepen bezit een Youthpass, 46% niet. De rest weet het niet meer of kan het zich niet herinneren. In het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders kwam Youthpass ook ter sprake. Hieruit valt op te maken dat Youthpass ook niet altijd gekend is onder alle projectbegeleiders en dat sommige, maar niet alle projectbegeleiders de Youthpass ervaren als een administratieve last. Vooral de gebruiksvriendelijkheid van de website waarmee een Youthpass moet aangemaakt worden, wordt aan de kaak gesteld. Vooral voor het verbeteren van verkeerd ingevoerde gegevens blijkt het systeem weinig gebruiksvriendelijk. Er moet wel op gewezen worden dat andere projectbegeleiders weinig problemen ervaren met deze tool. De geringe kennis over Youthpass en het feit dat de website niet voor iedereen gemakkelijk is blijkt uit volgend fragment uit het gesprek: -
-
-
Projectbegeleider 3: “En die Youthpass, echt waar?” Projectbegeleider 2: “Ja, wat is dat?” Projectbegeleider 3: “Daar heb ik zwaar op zitten zuchten.” Projectbegeleider 2: “Ja, maar wat is dat eigenlijk?” Projectbegeleider 3: “Dat is een soort certificaat. (…). Iedereen moet een certificaat krijgen en daar staat dan op wat die allemaal heeft geleerd. Maar eer dat je dat gemaakt hebt op die website… Het is waar, hé.” Projectbegeleider 2: “Ik weet dat ik op het eindrapport ook dat woord Youthpass ben tegengekomen en op het indiendossier. Ik weet nog altijd niet wat dat is. Er staat daar een vraag over in het dossier en dan moet ik ‘No’ aanvinken en dan denk ik van oei, shit.” (…) Projectbegeleider 1: “Ja maar, het gaat tegenwoordig iets vlotter hoor.” Projectbegeleider 3: “Is het waar?” Projectbegeleider 1: “Ik heb er me niet aan gestoord en ik ben iemand die zich vlug stoort.”
Een ander discussiepunt onder de projectbegeleiders is het nut van de Youthpass. Volgens enkele projectbegeleiders is een Youthpass een extra, onnodige administratieve verzwaring van het project. Jongeren hebben volgens hen in Vlaanderen weinig aan een Youthpass. Jongeren, die absoluut willen verwijzen naar hun internationale ervaring, zullen dit spontaan opnemen in hun CV. Ze zullen zelfs niet verwijzen naar de Youthpass, want Youthpass is weinig tot niet gekend bij de werkgevers. -
Interviewer: “Youthpass, wie maakt er daar gebruik van?” Projectbegeleider 1: “Ik geef dat aan mijn jongeren en dan vragen die: wat is dees? En dan zeg ik: dat is Youthpass. Dan staan die daar naar mij te staren.” Projectbegeleider 3: “Dan moet je zeggen, daar kan je heel veel mee doen.” Projectbegeleider 1: “Neen, maar ik denk dat ik daar wel een punt heb. In Vlaanderen kan je daar niets mee doen. ” 77
Stevens Frank -
Projectbegeleider 6: “Maar hoeveel werkgevers kennen Youthpass?”
Niet iedereen is die mening toegedaan. Het zijn projectbegeleiders die vooral werken met jongeren uit kansengroepen die de meerwaarde van een Youthpass beklemtonen. Hun jongeren kunnen minder diploma’s of officiële documenten voorleggen waaruit blijkt dat ze bepaalde competenties hebben. Voor hen is een Youthpass wel nuttig en deze jongeren gebruiken Youthpass ook actief. Bovendien beschouwen ze Youthpass niet enkel als een certificaat met een lijstje van verworven competenties die voorgelegd kunnen worden aan een potentiële werkgever. Het is voor hen ook een middel om jongeren te doen exploreren en reflecteren over de eigen sterktes. -
-
-
Interviewer: “Hebben jullie ervaring met Youthpass?” Projectbegeleider 4: “Vorig jaar hebben we een project gedaan over jobs, over werkloosheid bij jongeren en de focus was op Youthpass. Hun talenten en hun valoir benoemen.” Projectbegeleider 6:”Maar daar zit dan ook de waarde in, niet dat ze dat hebben op papier, maar dat ze dan achteraf kunnen nadenken over wat ze er hebben geleerd en welke competenties ze hebben opgebouwd. Dat kan voor bepaalde jongeren wel waardevol zijn, eens bij dat proces stil te staan…” Projectbegeleider 4: “Maar we weten wel niet wat de impact is op de arbeidsmarkt.“ Interviewer: “Hebben jullie er zicht op of jongeren dat echt wel gebruiken?” Projectbegeleider 4: “Ja, op hun CV. Jongeren van 15 en 16 die hebben geen enkele andere ervaring, werkervaring. Zij gebruiken wel de Youthpass.”
Een Europese bevraging (Taru & Kloosterman, 2013) onder meer dan 1100 deelnemers aan Youth in Action-projecten over Youthpass, bevestigt dat deelnemers dit certificaat appreciëren. 70% tot 80% van de ondervraagden zijn van plan om op hun CV te verwijzen naar Youthpass bij het zoeken naar een job en 40% bij hun zoektocht naar een instelling voor hoger onderwijs of bij het opstarten van een eigen bedrijf. Deelnemers zijn het meest enthousiast over Youthpass kort na hun participatie aan een project, maar neemt af met de tijd. In welke mate er daadwerkelijk gebruik wordt gemaakt van Youthpass is minder duidelijk. Het certificaat maakt deelnemers, maar eveneens projectbegeleiders, meer bewust van welke competenties er ontwikkeld worden in een project en welk soort leren er plaats vindt in het jeugdwerk. Zo versterkt het ook het jeugdwerk en verhoogt Youthpass het sociaal draagvlak voor het jeugdwerk. Diezelfde studie brengt aan het licht dat deelnemers ondersteuning wensen bij het invullen van de module over de zelfevaluatie. Projectbegeleiders vinden de acht kerncompetenties te abstract en veel te complex geformuleerd. De bereikte projectbegeleiders uit het focusgroepgesprek hebben dus hun twijfels over het nut van Youthpas voor de arbeidsmarkt omdat het nauwelijks gekend is bij werkgevers. Ook ex Europese vrijwilligers maken zich zorgen over welk beeld werkgevers hebben over EVS, zoals blijkt uit volgende reactie op de open vraag uit de RAY-bevragingen: “Een EVS vrijwilliger kan heel veel taken toebedeeld krijgen of juist weinig, afhankelijk van het project. Het probleem dat zo ontstaat, is het beeld dat toekomstige werkgevers krijgen van onze EVS ervaring. Als ik zeg dat ik veel gewerkt heb (binnen de EVS uren) en een volledige werkervaring heb gehad, heel veel heb bijgeleerd over teamwerk, maar ook individueel, dan herinneren ze er mij aan dat het maar vrijwilligerswerk is en dat ik onmogelijk een volledige professionele werkervaring kan hebben opgedaan via EVS. (…) Kortom, het is goed 78
Stevens Frank dat vrijwilligers verantwoordelijkheden krijgen. Ik vrees echter dat toekomstige werkgevers deze ervaringen onderschatten door al de dingen waarvan gesteld wordt dat EVS NIET is (het is GEEN stage, het is GEEN job, enz.). Anderen denken dat EVS een jaar lang plezier maken is en in hun ogen maakt dat een EVS ervaring en Youthpass weinig waardevol.” (reactie op de open vraag van een deelnemer aan EVS op de standaard survey van 2013, vertaald uit het Engels) De visie van werkgevers komt aan bod in een studie omtrent de tewerkstellingskansen van Europese vrijwilligers (Senyuva, 2014). Uit dit onderzoek blijkt dat werkgevers geen nood hebben aan een zoveelste certificaat om bij de CV te steken. De waarde van Youthpass schuilt hem in het feit dat jongeren leren reflecteren over het eigen kunnen. Het helpt hen het eigen leren in kaart te brengen en onder woorden te brengen. Dit kan gebruikt worden in een CV of tijdens een sollicitatiegesprek. Werkgevers hebben trouwens een positief beeld van jonge mensen die een tijdje naar het buitenland trekken om vrijwilligerswerk te verrichten. Drie kwart van hen is er dan ook van overtuigd dat buitenlands vrijwilligerswerk een positief effect heeft op de tewerkstellingskansen van jongeren. Dergelijke internationale ervaringen verdienen dan ook vermeld te worden op een CV volgens 92% van de werkgevers, 60% vindt dat het vermeld dient te worden tijdens een job interview en 52% in de motivatiebrief. Bijna de helft van de werkgevers (49%) denkt dat het vermelden van Youthpass tijdens de sollicitatieprocedure een positief effect kan hebben op de tewerkstellingskansen van jongeren. Het grote probleem is dat werkgevers nauwelijks op de hoogte zijn van het bestaan van Europese jongeren- en onderwijsprojecten of van het Europees vrijwilligerswerk. 72% van hen stelt dat ze nauwelijks kennis hebben van Europese jongerenprojecten. 80% kent EVS niet. Andere internationale uitwisselingsprojecten zijn echter ook nauwelijks gekend. De enige uitzondering is Erasmus dat door meer dan de helft van de werkgevers gekend is.
4.2 Hoe effectief is Youth in Action voor organisaties? De twee laatste doelstellingen van Youth in Action hebben betrekking op de organisaties die gebruik maken van het programma. Enerzijds wil Youth in Action de kwaliteit van ondersteunende initiatieven van het Europees jeugdwerk verhogen en anderzijds streeft het naar het bevorderen van Europese samenwerking in het Europees jeugdwerk. Van alle doelstellingen van het Youth in Action programma is het verhogen van de kwaliteit van de ondersteunende initiatieven van de Europese jeugdsector het minst duidelijk omschreven. Besluit Nr 1719/2006/EC van het Europees Parlement van 15 november 2006 noemt in artikel 2 dat het gaat over de kwaliteit van ondersteunende structuren voor jongerenactiviteiten en over organisaties in de jeugdsector. In artikel 3 van ditzelfde Besluit gaat het onder andere over de versterking van netwerkvorming in de sector, het uitwisselen van goede praktijken, de training van mensen actief in de sector, het stimuleren van vernieuwing, het opzetten van projecten op langere termijn door regionale en lokale organisaties, het verbeteren van jeugdinformatie (met speciale aandacht voor jongeren met een functiebeperking en de erkenning van niet-formeel leren van jongeren door hun deelname aan het programma. Dit laatste aspect is voor deelnemers reeds aan bod gekomen in deel 4.1.5 en de netwerkvorming in de sector overlapt deels met het bevorderen van Europese samenwerking in het Europees jeugdwerk. Daarom zal in dit deel in eerste instantie gefocust worden op welke mate Youth in Action bijdraagt tot de vorming van medewerkers van organisaties in de jeugdsector, het stimuleren van vernieuwing en de uitwisseling van goede praktijken. In een tweede deel gaan we dieper in op de effectiviteit van het programma in het 79
Stevens Frank stimuleren van internationale samenwerking. In een derde deel gaan we dieper in op één ondersteunende structuur voor jongerenactiviteiten, namelijk de kwaliteit van de dienstverlening van JINT vzw als nationaal agentschap voor Vlaanderen. Voor het begrip kwalitatieve ondersteuning grijpen we naar de bepaling uit de integrale hulp- en dienstverlening. Hier wordt kwalitatieve hulp- en dienstverlening gedefinieerd als ondersteuning die voldoet aan zeven B’s: het is beschikbaar, bereikbaar, betrouwbaar, bruikbaar, begrijpbaar, betaalbaar en bekend (Bouverne-De Bie, 2005; Sels 2010). De evaluatie van de kwaliteit van de dienstverlening gebeurt voornamelijk op basis van het focusgroepgesprek met projectbegeleiders, soms aangevuld met gegevens uit de RAY-bevragingen. Zowel de dienstverlening voor het ontwerp, het uitvoeren als het evalueren van projecten komen aan bod. Omdat er vooral gebruik wordt gemaakt van gegevens uit het focusgroepgesprek, gaat het hier over een kwalitatieve evaluatie. Het gaat over de ideeën die er leven over de kwaliteit van de dienstverlening. Er kan geen uitspraak worden gedaan over de mate waarin deze ideeën gedeeld worden door andere projectbegeleider. Uitzondering zijn natuurlijk de vragen uit de RAY-studies.
4.2.1 Het verhogen van de kwaliteit van organisaties van de Europese jeugdsector De gegevens van de RAY-studies tonen aan dat voor Vlaanderen het Youth in Action programma in hoge mate de kwaliteit van organisatie uit de jeugdsector bevordert via de vorming van medewerkers in het niet-formeel leren (zowel deelnemers die vrijwillig of professioneel actief zijn in de sector als projectbegeleiders) en het bevorderen van zogenaamde soft skills bij projectbegeleiders. Enkele resultaten op een rij: -
94% van de jeugdwerkers begrijpt beter wat niet-formeel leren is 90% heeft geleerd hoe niet-formeel leren toe te passen in het jeugdwerk 88% heeft iets bijgeleerd dat ze kunnen toepassen in het werken met jongeren 88% kan beter de kwaliteit van activiteiten met jongeren garanderen 88% heeft opgedane kennis en vaardigheden reeds toegepast in hun organisatie 97% van de projectbegeleiders heeft interpersoonlijke competenties ontwikkeld 94% van de projectbegeleiders heeft interculturele competenties ontwikkeld 87% van de projectbegeleiders heeft burgerschapscompetenties ontwikkeld 84% van de projectbegeleiders heeft zin voor initiatief ontwikkeld
Uit diezelfde RAY-gegevens blijkt dat het programma matig tot hoog effectief is in het bevorderen van inzichten in het jeugdbeleid, het ontwerpen en uitwerken van internationale projecten, het uitbreiden van het eigen lokale netwerk, het aanspreken van nieuwe jongeren, het betrekken van jongeren uit kansengroepen en het management van organisaties. Enkele resultaten: -
80
82% van de medewerkers van de jeugdsector heeft iemand leren kennen waarmee ze toekomstige samenwerkingsverbanden kunnen opzetten 79% van de medewerkers is beter in staat een internationaal project te ontwerpen en uit te voeren 67% heeft buitenlandse contacten opgebouwd waarmee ze een project in de toekomst plannen 76% weet meer over jeugdbeleid 69% weet nu beter hoe jeugdbeleid wordt ontwikkeld 81% van de medewerkers uit de jeugdsector vindt dat het programma het aanspreken van nieuwe jongeren bevordert 73% rapporteert een toegenomen engagement in de organisatie om jongeren uit kansengroepen te integreren
Stevens Frank -
65% weet nu beter financiële middelen te vinden voor het ontwikkelen van activiteiten met jongeren 64% rapporteert een verbetering in het management van de organisatie 65% stelt dat het lokale netwerk van hun eigen organisatie is uitgebreid
Uit de special RAY-survey over leren uit 2012 weten we dat het Youth in Action programma matig effectief is voor het aanleren van innovatie methodes bij deelnemers en projectbegeleiders uit de jeugdsector in Vlaanderen: -
55% van de projectbegeleiders hebben deelgenomen aan een project met methodes die ze nog nooit eerder hebben gebruikt 78% van de deelnemers hebben deelgenomen aan een project waarin er voor hen nieuwe methodes zijn gebruikt 75% van de projectbegeleiders hebben deelgenomen aan een project waarin methodes gebruikt worden die ze enkel kennen via projecten uit de jeugdsector 69% van de projectbegeleiders hebben deelgenomen aan een project waarin methodes gebruikt worden die ze enkel kennen via trainingen uit de jeugdsector
Verder weten we uit het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders dat het opstellen van een project binnen Youth in Action bij bepaalde organisaties leidt tot interne vernieuwing door zich te laten inspireren door goede praktijken uit het buitenland. Over de mate waarin dit gebeurt bij organisaties uit de jeugdsector, kan geen uitspraak worden gedaan.
4.2.2 Het bevorderen van Europese samenwerking in de jeugdsector Youth in Action beoogt het bevorderen van Europese samenwerking in het jeugdwerk. In het bevorderen van Europese samenwerking is Youth in Action in hoge mate efficiënt. Meer dan 90% van de deelnemers en projectbegeleiders stellen dat hun organisatie door hun participatie meer contacten heeft opgebouwd met buitenlandse partners. In het bevorderen van meer internationale projecten voor organisaties is Youth in Action gematigd effectief. 75% van de deelnemers en projectbegeleiders stellen dat ze aan hun participatie meer internationale projecten hebben overgehouden. Om jongeren te betrekken in het beleid is een gestructureerde dialoog tussen jongeren en beleidsmakers opgezet. Op regelmatige tijdstippen debatteren jongeren en beleidsmakers over een thema dat relevant is voor de jeugdsector. De thema’s worden op Europees niveau bepaald, maar de debatten spelen zich af op nationaal niveau (in België op het niveau van de gemeenschappen). De debatten worden georganiseerd door een nationale werkgroep gestructureerde dialoog. Deze nationale werkgroep bestaat minstens uit een vertegenwoordiger van de nationale jeugdraad, een vertegenwoordiger van het ministerie bevoegd voor jeugdzaken en het nationaal agentschap. In Vlaanderen zijn dit de Vlaamse jeugdraad, Afdeling Jeugd en JINT vzw. Ook internationale jongerenorganisaties kunnen debatten over deze onderwerpen organiseren. De resultaten ervan worden gebundeld in achtergrondnota’s voor EU-jongerenconferenties, waarop jongeren en beleidsmakers aanbevelingen voor het beleid formuleren (European Youth Portal, 2014). Uit de RAY studies blijkt echter dat in Vlaanderen deze gestructureerde dialoog echter weinig effectief is. Slechts 18% van de deelnemers aan een Youth in Action project heeft ooit al eens gehoord over de gestructureerde dialoog en 10% van hen heeft ooit al eens deelgenomen aan een activiteit in het kader van de gestructureerde dialoog. Een derde manier waarop Europese samenwerking bevorderd wordt, is via het verbeteren van de kennis en inzicht in het leven van jongeren. De Europese samenwerking binnen het RAY-netwerk is één manier waarop deze kennis vermeerderd wordt. Het RAY netwerk wordt deels via TCP gefinancierd. 81
Stevens Frank
4.2.3 Dienstverlening van Jint als nationaal agentschap en administratieve aspecten van het programma “De dossiers zijn erg ingewikkeld en zouden veel simpeler geschreven kunnen worden. Vaak moet er erg veel uitleg geschreven worden, die in volgende punten terugkomt. Ook het dossier dat nadien ingevuld moet worden bestaat voor een groot deel uit informatie die al gekend is (en in het aanvraagdossier staat). Dit maakt de aanvraag en behandeling van het dossier erg zwaar, voor een vrijwilligersorganisatie moeilijk te voltooien.” (reactie op de open vraag van de special survey van 2012)
Figuur 31: Aanvraag, administratief beheer en rapportage uit de RAY-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=70 De subsidieregels en de berekening van de subsidies zijn geschikt. Het was gemakkelijk om te voldoen aan de subsidiecriteria voor dit project Het was gemakkelijk om de belangrijkste informatie te vinden voor het indienen van een project Het overkoepelende subsidiesysteem was gepast en voldoende voor dit project De belangrijkste informatie voor het aanvragen van een dossier was gemakkelijk te verstaan
38%
43%
37%
44%
40%
Het rapporteren was gemakkelijk
40%
35%
41%
37%
37%
36%
Het administratief beheer van de aanvraag was simpel
30%
33%
Vergeleken met andere subsidieprogramma's is het administratief beheer van dit project gemakkelijk
23%
20%
De aanvraagprocedure was eenvoudig voor dit project
34%
30% 0%
ietwat waar
10%
20%
24% 30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
helemaal waar
Projectbegeleiders die betrokken zijn in het ontwerpen en ontwikkelen van een project kregen ook in de RAY-bevraging enkele vragen voorgelegd over hoe ze Youth in Action als programma ervaren. Het programma scoort hoog bij deze projectbegeleiders omwille van de geschiktheid van de subsidieregels en de berekening van de subsidies, de criteria waaraan voldaan moet worden en het gemak waarop informatie kan gevonden worden. Het programma scoort matig wat betreft het voldoende zijn van de subsidies en wat betreft de verstaanbaarheid van de informatie. De rapportage, het beheer van het project, maar vooral de aanvraag van het project bezorgen projectbegeleiders de nodige kopzorgen. Dit kan een verklaring zijn voor de geringe instroom van nieuwe organisaties in het project. Slechts één op drie projectbegeleiders behoort tot een organisatie die nog nooit eerder heeft deelgenomen aan een Youth in Action project. De andere twee derden hebben wel al eerder meegedaan en zelfs al regelmatig. In de 82
Stevens Frank focusgroepgesprekken is er dieper ingegaan op de moeilijkheden die aanvraag, beheer en rapportage stellen aan projectbegeleiders. De projectbegeleiders vinden het een blijvend aandachtspunt om de bekendheid van JINT vzw en Youth in Action te verhogen. Uit het gesprek blijkt dat heel wat jongeren met goede ideeën zitten, maar dat deze niet altijd op de hoogte zijn van het bestaan van JINT vzw of van Youth in Action. De juiste informatie bij de juiste jongeren krijgen, is bijgevolg dé uitdaging om nieuwe organisaties te bereiken. Dit geldt zeker voor informele groepjes jongeren. Uit de RAY-bevragingen blijkt dat slechts 6% van de initiatieven, waartoe de projectbegeleiders behoren, een informeel jongerengroepje is. De projectbegeleiders wijzen er op dat JINT vzw hier verschillende initiatieven toe neemt, onder andere op infomomenten die plaats vinden over heel Vlaanderen, de vroegere lokale antennepunten, …. Een suggestie van één van de deelnemers is om te werken via intermediaire, lokale organisaties die heel goed weten wat er leeft onder jongeren uit een bepaalde regio en via hen de werking van JINT vzw bekend te maken bij de juiste jongeren. Intermediaire organisaties kunnen echter ook verwrongen zitten tussen JINT vzw en de jongeren die ze willen helpen. Soms is voor hen een doorverwijzing naar JINT vzw niet de beste optie, maar kunnen ze lokale jongeren op een andere manier ondersteunen die ook leidt naar een internationaal project. “Maar ik zou dat niet zo aanraden want je weet dat die gasten zo bezig zullen zijn met een zware dossierlast, dat je ze beter op een andere piste kan wijzen. Zeker bij de gemiddelde jongerenbeweging en de scouts en zo, voor een buitenlands kamp kan je beter een paar wafelenbakken doen dan een dossier schrijven voor Youth in Action. Het klinkt nu misschien verkeerd, maar allez…” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en jongereninitiatief) De projectbegeleiders in de focusgroep zijn veelal in contact gekomen met Youth in Action via professionele bezigheden. Ze zijn actief in een organisatie waar er een Youth in Action project loopt. Via collega’s komen ze in contact met JINT vzw en Youth in Action. Als ze veranderen van job, gebruiken ze hun ervaring om in hun nieuwe organisatie een project te ontwikkelen. Anderen zijn door de jeugddienst van hun gemeente doorverwezen naar JINT vzw en een derde instap in het programma zijn informele contacten. Een kennis of iemand uit een groepje jongeren kent Youth in Action uit vorige ervaringen en wijst hen door. Een projectbegeleider is via opzoekwerk op internet op de website van JINT vzw gestoten. Dit wordt bevestigd in de RAY-onderzoeken. De belangrijkste kanalen om in contact te komen met Youth in Action voor projectbegeleiders zijn jeugdorganisaties (33%), informatie van het nationaal agentschap (31%), collega’s op het werk (30%) en vrienden en kennissen (14%). De projectbegeleiders zijn heel tevreden over de informatie van JINT vzw zelf. De website is verstaanbaar, laagdrempelig, betrouwbaar en zet zelfs aan tot het ontwikkelen van een project. Het is dan ook geen toeval dat de website van JINT vzw sinds 2013 een trusty-label draagt voor betrouwbare informatie voor kinderen en jongeren en het heerlijk helder label van Radio 1 voor verstaanbare informatie. Op de dimensie betrouwbaarheid scoort JINT vzw dus hoog en ook voor de dimensie begrijpbaarheid, toch voor de eigen producten. Toch zijn er enkele bedenkingen geuit over de verstaanbaarheid van de documenten waarlangs projecten dienen aangevraagd en gerapporteerd dienen te worden. “Want die website van JINT die is allemaal goed en dat is allemaal schoon. Dat is allemaal goed uitgelegd. All right. Dan denk je. Dat gaan we eens doen en dan open je die pdf en dan al je moed verdwijnt voor de zon.” (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) 83
Stevens Frank De projectbegeleiders wijzen op het belang van het aanvraagformulier. Als subsidiërende overheid wil je garanties dat er kwalitatieve projecten worden ontwikkeld en dat er geen misbruik van de middelen wordt gemaakt. Bovendien helpt het formulier projectbegeleiders goed na te denken over het project, vooral over die aspecten waar projectbegeleiders minder in thuis zijn zoals de inschatting van risico’s en aspecten die de veiligheid van de deelnemers in gevaar zouden kunnen brengen. Het aanvraagformulier wordt echter in het algemeen als ontmoedigend ervaren. Er moeten heel wat rubrieken worden ingevuld, waarbij heel veel projectbegeleiders bij het ontwerpen van het project nog niet hebben stilgestaan. Dit roept dan weer twijfel op over de haalbaarheid van het project. Het komt zo overweldigend over dat het afschrikt. Dit zou volgens de projectbegeleiders een verklaring zijn waarom mensen, met geen tot weinig ervaring met het schrijven van een dossier, afhaken. Niet zodanig de administratie zelf of de tijd die er in kruipt om het formulier in te vullen is een drempel, maar veelal het taalgebruik van het formulier. Niet iedereen is vertrouwd met het onderscheid formeel niet-formeel en informeel leren. Niet iedereen weet wat er verstaan wordt onder risk assessment en hoe ver dit moet uitgevoerd worden. Het formulier vergt een grote voorkennis waarin niet iedereen thuis is. Bovendien is het niet altijd duidelijk wat het verschil is tussen de verschillende rubrieken waardoor er onduidelijkheid ontstaat welke informatie bij welke rubriek hoort. Vooral tussen de rubrieken impact en dissemination van het aanvraagformulier bestaat er soms wat verwarring. Er leeft ook een zekere angst voor het niet of weinig invullen van de rubrieken. Projectbegeleiders vrezen dat dit tot een negatief beeld over het project leidt waardoor ze minder kans op slagen hebben. Ook dat het formulier in een ontoegankelijk Engels met heel wat specifieke woorden is en deels in het Engels moet ingevuld worden, vernoemt een projectbegeleider als negatief. “Het is ook een beetje het gevoel van amaai, wat moet ik hier allemaal antwoorden. Moet dit allemaal in het project zitten, terwijl dat eigenlijk niet allemaal verwacht wordt. Wat moet je dan invullen? Ik laat niet graag kotjes open in een dossier, want dan lijkt dat zo ….” (projectbegeleider van een jongereninitiatief) Het grote onderscheid tussen de begrijpelijkheid en de laagdrempeligheid van de producten en werking van JINT vzw enerzijds en de moeilijkheid van de officiële documenten anderzijds, komt ook tot uitdrukking in één van de reacties op de open vraag van de standaard survey van 2013: “Het "papieren" Europa gehaat en misprezen door allen maakt het onmogelijk voor niet gespecialiseerde groepen subsidies te bekomen. JINT in Brussel was niet zo. Ze hielpen waar ze konden. Vele andere landen schijnen het echt fijn te vinden het je zo moeilijk mogelijk te maken door volledig gebrek aan duidelijkheid en EU-taalgebruik. Hier ligt enorm potentieel voor bedrog. Hij/zij die goed EU's kan schrijven haalt het. Think more simple!” De projectbegeleiders uit het focusgroepgesprek wijzen er op dat de opstart van een project echter meer is dan gewoon het aanvraagdossier invullen. Er komt meer bij kijken en ook daar stellen er zich moeilijkheden. Een eerste uitdaging is om een geschikte partner te vinden. Meerdere projectbegeleiders wijzen er op dat dit niet altijd zo gemakkelijk is. Hier wordt vaak de website van otlas (https://www.saltoyouth.net/tools/otlas-partner-finding/) vernoemd, door één van de begeleiders omschreven als de datingsite van het Europees jeugdwerk. Sommige begeleiders hebben via otlas al partners gevonden. Anderen hebben dan weer minder goede ervaringen. Ze wijzen er op dat de tool minder geschikt is als je op zoek bent naar een partner uit West- of Noord-Europa, terwijl ze overstelpt worden met reacties uit Oost- en Zuid-Europa. Ook voor sommige thema’s is het moeilijk een partner te vinden via otlas. Een andere strategie die gevolgd wordt, is het googlen van mogelijke buitenlandse partners en hen via hun websites voor de eerste keer screenen. Een derde strategie die ter sprake kwam, is beroep doen op het internationaal netwerk van andere organisaties, vroegere partnerorganisaties, collega’s, kennissen en 84
Stevens Frank vrienden. Een artistiek-culturele vereniging heeft positieve ervaringen met Tandem Participation and Community van de Duitse organisatie MitOst. Dit programma is juist gericht op het creëren van lange termijn relaties tussen culturele organisaties: “Mensen die helemaal niets kennen van Europa en voor de eerste keer willen beginnen, zou ik heel erg Community & Participation aanraden, wat wij ook hebben gedaan omdat dat een programma is waar je geen partner voor nodig hebt. Je gaat daar naar toe en daar zitten 40 mensen die potentiële partners zijn en waar je dan een week mee samen zit. Je leert elkaar dan kennen. Later in het project ga je dan op bezoek bij je vriendje en die stelt je dan nog eens voor in zijn eigen land aan heel wat andere mensen. In het begin hadden wij geen netwerk en nu hebben we gezaaid en zijn we gegroeid. Dat kost gigantisch veel tijd natuurlijk om dat te doen, maar je krijgt er ook wel kicks van. Ik ben heel groot fan van dat programma. Het is allemaal heel goed geregeld en alles op zijn Duits. (…)” (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) Eenmaal een partner is gevonden, begint het meest tijdsintensieve onderdeel van de voorbereiding van een project: goede afspraken maken, de neuzen in dezelfde richting krijgen en heel duidelijk krijgen wat de verwachtingen ten aanzien van het project zijn. Als deze fase niet goed zit, dan ontstaan er later in het project spanningen tussen de partners. De overgrote meerderheid van de projectbegeleiders uit het RAYonderzoek, namelijk 87%, is het met deze visie eens. Soms verloopt de communicatie tussen de partners in deze fase niet altijd even vlot. De communicatie gebeurt via een taal die beide partners niet van thuis uit spreken. Soms worden documenten vertaald en dit vraagt tijd. Bovendien gaat wel eens wat verloren in de vertaling, waardoor het gemakkelijk een week duurt vooraleer een antwoord of handtekening terugkomt. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat een lager percentage projectbegeleiders uit de RAYstudies (74%) akkoord gaat met de uitspraak dat het project op een gebalanceerde manier tot stand is gekomen. Voor organisaties die met Europese vrijwilligers werken, kruipt er minder tijd in het onderhouden van relaties met partnerorganisaties. Voor hen kruipt de meeste tijd in de voorbereiding van hun vrijwilligers. Interviewer: “En de anderen waar gaat bij jullie vooral de tijd bij in het voorbereiden van een project?” Projectbegeleidster 3: “The adjustement of the expectations: het op elkaar afstellen van de verwachtingen van de verschillende partners in het project. Dat iedereen heel goed weet waarom gaan we dit nu doen, met wie, waarom. Wat ga jij doen? Wat ga ik doen? Dat eigenlijk… Er voor zorgen dat je op hetzelfde tempo naar het project gaat. Buitenlandse partners die je nog niet goed kennen, op de hoogte brengen van wat zijn de doelstellingen, wat wordt er van u verwacht, de bonnetjes moet je goed bewaren.” Projectbegeleidster 4: “We sluiten ons aan bij de vorige opmerking, maar ook de contacten met de partners. Soms zitten die wel wat moeilijk. We stellen soms een vraag, maar je moet drie tot vier dagen wachten vooraleer je een antwoord krijgt. Dan heb je een week verloren.”
85
Stevens Frank Figuur 32: Evaluatie van de voorbereiding door projectbegeleiders van de RAY-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=151 100%
95%
90% 76%
80% 70%
72%
69%
65%
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Het project was goed voorbereid
Mijn organisatie Mijn organisatie Het project is Het project is heeft reeds heeft reeds voorbereid in ontwikkeld via samengewerkt met samengewerkt met verschillende skypegesprekken of één van de partners één van de partners vergaderingen met iets gelijkaardigs voor dit project in het kader van een de projectpartners Europees jongerenprogramma
De zoektocht naar partners, de tijd die het vraagt om goede afspraken te maken met nieuwe partners, het onderhouden van de contacten is misschien een verklaring waarom heel wat organisaties er voor kiezen om met partners te werken waarmee al eens in een vorig project is samengewerkt. Drie vierden van de ondervraagde projectbegeleiders uit de RAY-studies is een nieuw project aangegaan met partners waarmee ze reeds samengewerkt hebben. We hebben reeds gezien dat organisaties die geen blijvende contacten overhouden aan een project de meerwaarde van dergelijke projecten in vraag stellen. Niettemin blijkt uit de RAY-studies dat de bestaande contacten met projectpartners heel erg geapprecieerd worden. De samenwerking tijdens de voorbereiding en nog meer tijdens de uitvoering, verlopen vlot. Bijna iedere projectbegeleider is het eens dat de relatie tussen projectpartners gekenmerkt wordt door wederzijds respect.
86
Stevens Frank Figuur 33: Evaluatie van de relatie tussen projectpartners van de RAY-standaard surveys (2011, 2013, 2014) – N=151
Het project is op een gebalanceerde manier uitgewerkt via wederzijds overleg
34%
De voorbereidende vergaderingen waren essentieel voor het slagen van het project
40%
27%
Tijdens de voorbereiding verliep de samenwerking tussen de partners vlot
60%
33%
Tijdens de uitwerking van het project verliep de samenwerking tussen de partners vlot
58%
28%
De relatie tussen de projectpartners werd gekenmerkt doorwederzijds respect en een goede samenwerking
65%
23% 0%
ietwat waar
20%
74% 40%
60%
80%
100%
120%
helemaal waar
De vele tijd die de voorbereiding van een project vraagt, wordt ook aangeklaagd door een projectbegeleider in een reactie op de open vraag uit de standaard survey van 2014: [Naam project]-week duurt zes dagen weliswaar, maar de voorbereiding vergt maanden... De rapportage van het project wordt door een minder grote groep projectbegeleiders als problematisch ervaren. Toch ondervindt één derde van de projectbegeleiders moeilijkheden met de rapportage volgens de RAY-studies. Dit wordt bevestigd in het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders. Sommigen onder hen stellen dat het gemakkelijker is om te rapporteren omdat het gaat over activiteiten die je hebt gedaan en niet over wat je zal doen (zoals in de aanvraag). Dat maakt het concreter om het formulier in te vullen. De meeste projectbegeleiders vinden het trouwens belangrijk om een goede evaluatie en rapportage op te maken van het project en proberen de jongeren te betrekken in de evaluatie via reflectiemomenten. Ze vinden het belangrijk dat de deelnemers hun ervaringen kunnen delen met anderen. Het opmaken van de financiële balans helpt hen zicht te krijgen op het project. Enkele projectbegeleiders hebben echter hun bedenkingen bij de uitgebreidheid van de rapportage. Andere projectbegeleiders vinden de rapportage lastig omwille van de timing. Meestal vindt de rapportage plaats terwijl ze bezig zijn met het ontwikkelen van een nieuw project en gaat daar meer aandacht naar uit. Anderen wijzen er op dat de rapportage en de evaluatie van een voorgaande project juist input kan opleveren voor een nieuw dossier. De twee grote moeilijkheden van rapportage die naar boven zijn gekomen tijdens het focusgroepgesprek zijn het opmaken van de financiële balans van de eindrapportage en opnieuw het formulier waarmee de rapportage dient te gebeuren. Het grote probleem van het opmaken van de financiële balans is dat niet iedereen de discipline heeft om alle bonnetjes van alle mogelijke uitgaven bij te houden. Ten aanzien van het formulier van rapportage zijn taalgebruik en de onduidelijkheid van de rubrieken in het formulier aandachtspunten. 87
Stevens Frank Interviewer: “Kan je eens een concreet voorbeeld geven van vragen die te veel op elkaar gelijken?” Projectbegeleider 2: “Eens zien? Bijvoorbeeld muliplier effect en follow-up en dissemination and exploration of results. Voor mij is dat: waar zet ik waar? Dat staat twee kotjes van elkaar verwijderd en dan staat er dan nog eens visibility tussen. Dat is ook al resultaten visualiseren. Dan ben je zo bezig: dat hou ik voor dat en dit voor dat. Je bent gewoon veel tijd kwijt aan het structureren. Dat daar eens wat meer lijn in wordt gestoken.” Projectbegeleider 3: “Op zich vond ik dat verslag nog meevallen omdat je gewoon moet beschrijven wat je gedaan hebt (…), maar facturen kopiëren dat is voor niemand leuk. Voor ons jongereninitiatief was dat echt zo een pak papier.” Vooral de gespecialiseerde en administratieve taal van zowel het aanvraagformulier als de rapportage is een doorn in het oog van heel wat projectbegeleiders. Op de vraag wat JINT vzw hier aan zou kunnen doen, kwamen verschillende suggesties. Eén er van was een soort verklarende woordenlijst EngelsNederlands aanleggen met alle gespecialiseerde en administratieve woorden die in het formulier voorkomen. Een tweede suggestie is een lijst te voorzien van mogelijke standaardantwoorden die kunnen geformuleerd worden op enkele rubrieken. Sommige projectbegeleiders nemen contact op met andere organisaties waarvan ze weten dat ze ooit al eens een project goedgekeurd hebben gekregen om hun dossier eens te mogen inkijken. Enkele projectbegeleiders vroegen of dit niet kan gesystematiseerd worden, vooral voor kleine en beginnende organisaties die dergelijke contacten niet hebben. Het idee van een peter- of meterschap of een soort coach die opgenomen wordt door een ervaren projectindiener en waarbij beginnende initiatieven kunnen aankloppen kreeg bijval van verschillende projectbegeleiders. Over de uitvoering van het project zijn de projectbegeleiders enthousiaster. Vooral de interculturele ervaringen, het zelfinzicht dat jongeren opbouwen, de groepsvorming van de jongeren en het samenwerken met mensen van een ander land springen er uit als positieve ervaringen. Toch hebben enkele organisatie al enkele negatieve ervaringen meegemaakt. Het betreft een verschil in tradities in jeugdwerk tussen verschillende landen waarbij de Vlaamse projectbegeleiders zich vaak storen aan een te nonchalante aanpak en uitvoering bij buitenlandse collega’s, het niet nakomen van eerder gemaakte afspraken. Vooral voor Europese vrijwilligers kan dit laatste een groot probleem zijn. Ze worden dan geconfronteerd met een gebrekkige accommodatie, een project waar er te weinig activiteiten of te weinig zinvolle activiteiten zijn opgenomen. Bij anderen was er dan weer eens ruzie ontstaan over de verdeling van de financiële middelen tussen de partners. Een projectbegeleider verwoordde het als volgt: “Als je je dan niet goed voelt met een totaal andere manier van werken, een totaal andere manier van werken en ook van arbeidsethos, daar zijn we ook niet uitgeraakt hoor. Het water was te diep. Het was zo een beetje als een huwelijk waar je bij elkaar blijft voor de kinderen.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) De bevraagde projectbegeleiders vinden de bekendheid van JINT vzw een blijvend aandachtspunt. Over de betrouwbaarheid en begrijpbaarheid van de producten die JINT vzw zelf maakt zijn de projectbegeleiders heel tevreden. Maar hoe zit het met de andere dimensies van een kwalitatieve dienstverlening? Over de bereikbaarheid van JINT vzw en haar medewerkers zijn de projectbegeleiders heel positief. Onder bereikbaarheid wordt niet enkel verstaan of de medewerkers gemakkelijk te bereiken zijn langs allerlei 88
Stevens Frank communicatiemiddelen of dat het gebouw van JINT vzw centraal gelegen is. Het gaat ook over de aangepastheid van de hulp aan de noden van de gebruikers en over de mate waarin de gebruiker zich op zijn of haar gemak voelt bij de hulp- of dienstverlening (Bouverne-De Bie, 2005). Bij deze bereikbaarheid verwijzen de projectbegeleiders onder andere naar de infomomenten die worden voorzien over het hele land. De projectbegeleiders zijn er uitgesproken tevreden over dat ze altijd terecht kunnen met al hun vragen over zowel het aanvraagformulier als de rapportage, het vinden van buitenlandse partners en informatie over andere projecten. De vele en kwaliteitsvolle feedback op dossiers wordt niet enkel aangehaald in het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders. Ook de projectbegeleiders van organisaties die werken met kansengroepen brengen meerdere keren de veelvuldige en uitstekende feedback op dossiers aan als een meerwaarde van de samenwerking met JINT vzw. De vormingen van JINT vzw worden geapprecieerd en worden als nuttig beschouwd. Het actief meedenken met projecten en de bezoeken die medewerkers brengen aan lopende projecten worden meerdere keren aangehaald als dat extraatje meer van de samenwerking met JINT vzw en haar medewerkers. Het zijn dit soort van extra inspanningen die er voor zorgt dat er een positieve relatie ontstaat tussen JINT vzw en de organisaties. “Bij ons zijn ze eens langsgekomen en ik was er heel bang voor,(…) Dan is het heel fijn om te merken dat ze eigenlijk aan je kant staan en dat ze meedenken over hoe zouden we dat project het best kunnen doen. Als je ook naar hier belt, dan krijg je heldere informatie. Het zijn competente mensen.” (projectbegeleidster van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) “Maar het inhoudelijke vind ik nog altijd dat je het heel hard moet motiveren of je moet het programma heel goed kennen. Waarbij je moet weten dat en dat is belangrijk en je moet ook goed kunnen schrijven. (…) want die feedback [van JINT] is voor mij altijd heel handig geweest, ik heb die ook altijd verwerkt in mijn aanvragen. (…) Ik heb van collega's in het buitenland gehoord dat die nationale agentschappen zo moeilijk bereikbaar zijn en op hun hoge stoel zitten en vandaaruit dingen doen. (…) Daarentegen heb je JINT waar alles op een heel menselijke manier gebeurt, die weten perfect waar ze mee bezig zijn, die kennen die projecten en kennen onze organisatie. Die kennen ons publiek ook.” (projectbegeleider van een organisatie die werkt met jongeren in een verontrustende situatie) Toch is ook hier een kritische noot geplaatst in het focusgroepgesprek. Als JINT vzw moet kiezen tussen de organisaties waarmee ze werkt en de eisen die de Europese Unie oplegt, hebben sommige projectbegeleiders het gevoel dat JINT vzw te veel de kant kiest van de bureaucratie. Meerdere malen spreken de projectbegeleiders uit dat ze gerust begrip hebben dat er garanties qua kwaliteit van de projecten wordt gevraagd. Tegelijkertijd vragen ze JINT vzw om zo veel mogelijk ondersteund te worden door het bestrijden van de bureaucratie. In het doorbreken van de bureaucratie mag JINT vzw gerust nog meer een vooruitstrevende en ondersteunende houding aannemen. Interviewer: “Hoe zou JINT dat kunnen aanpakken? Heb je daar een idee rond?” Projectbegeleider 1: “Door effectief te zeggen, schrijf dat daar. Dat is wat wij willen lezen. Of zo, je bent bezig met een project en je krijgt dan te horen: dien nog niet in. Maar jij moet kunnen starten binnen 5 maanden, want je jongeren willen dat. (…) Dat ze dan zeggen: We hebben vertrouwen in je organisatie, we weten dat het goed komt. Neen, wat antwoord krijg je dan? (…) “Neen, neen, niet indienen, he” Projectbegeleider 2: “Ze zijn misschien soms te voorzichtig, soms?” Projectbegeleider 1: “Ja, ik vind dat die gerust iets progressiever mogen zijn.” 89
Stevens Frank De beschikbaarheid van een dienstverlening wijst op de mogelijkheid dat je steeds terecht kan bij een vaste medewerker waardoor een stabiele relatie kan worden opgebouwd met een dienstverlener. Het verwijst echter ook op het feit dat de dienstverlener niet enkel oog heeft voor de concrete hulpvraag waarmee iemand afkomt maar ook let op onderliggende hulpvragen die niet ter sprake komen (BouverneDe Bie, 2005). Deze beschikbaarheid komt in verschillende manieren tot uiting in de focusgroepgesprekken. Het feit dat je als organisatie een vaste contactpersoon hebt waarbij je steeds terecht kan met al je vragen, wordt aangestipt als een goede praktijk. Het verlaagt de drempel en bouwt een zekere vertrouwensband op. “Wat ik ook goed vind, is dat er één medewerker bij JINT is die uw contactpersoon is en waarmee de communicatie eigenlijk heel vlot mee loopt. Dat zijn in de loop van de jaren wel altijd andere mensen geweest, maar dat loopt altijd wel positief.” (projectbegeleider van EVS-projecten) Deze beschikbaarheid komt ook tot uiting in de proactieve houding die JINT vzw medewerkers aannemen. Indien er geld dreigt niet opgebruikt te worden, dan zetten de medewerkers van JINT vzw organisaties aan om alsnog een project in te dienen. Ze doen dit ook actief ten aanzien van organisaties die werken met kansengroepen en dat wordt door deze organisaties sterk geapprecieerd. Deze proactieve houding blijkt ook uit de ervaringen van een lokaal initiatief. Via JINT vzw is dit initiatief op Euronews gekomen en heeft dit geleid tot een internationaal contact, wat oorspronkelijk niet de bedoeling was, maar die wel heel erg gesmaakt werd door de organisatie. ““Er zat daar oorspronkelijk geen internationaal aspect aan, maar we zijn al eens naar Litouwen geweest. JINT zit daar wel voor iets tussen. Euronews heeft eens bij ons een rapportage komen opnemen via een tip van JINT. JINT gaat daar een aanzetje toe gegeven. Door die rapportage kwamen er vragen binnen, waaronder die uit Litouwen. Er is dus wel een internationaal aspect aan, onverwachts weliswaar. (…). Daarnaast geven zij ook leuke tips. Bijvoorbeeld die Euronews rapportage hebben zij een aanzetje gegeven. Je ziet dan ook dat ze linken leggen zo tussen in. Dat deden ze toch voor ons project. Weinig negatiefs te zeggen voor mij.” (projectbegeleider van een jongereninitiatief) De mate waarin de situatie van de hulpvrager verbetert door de interventies van de dienstverlener bepaalt de bruikbaarheid van de hulp- en dienstverlening (Bouverne-De Bie, 2005). Verschillende projectbegeleiders stellen dat zonder de hulp van JINT vzw zij nooit in staat geweest zouden kunnen zijn om hun project te realiseren. Anderen hebben vlugger hun project kunnen realiseren of hebben veel meer het project in eigen handen kunnen houden. Andere organisaties kunnen een nieuwe doelgroep aanspreken. Dit wijst er op dat de dienstverlening van JINT vzw voor de organisaties bruikbaar is. Interviewer: “En jullie? Hoe vinden jullie de samenwerking met JINT?” D: “Heel positief. We krijgen zo veel ondersteuning. Zonder JINT, denk ik dat we niets van onze projecten goedgekeurd krijgen.” Als relativerende noot moet wel toegevoegd worden dat de projectbegeleiders in het focusgroepgesprek allemaal een geslaagd project achter de rug hebben. Om echt de bruikbaarheid van de dienstverlening van JINT vzw af te wegen, dienen eigenlijk ook gesprekken afgenomen te worden met jongeren of organisaties die beroep hebben gedaan op JINT vzw, maar niet succesvol zijn in hun projectaanvraag. Het feit dat bepaalde projectbegeleiders aan lokale groepen of informele jongeren de raad zouden geven om de 90
Stevens Frank dossierlast van een Youth in Action-project te vermijden en via andere wegen aan geld te geraken voor een internationaal project, roept toch vragen op over de bruikbaarheid van het programma in haar geheel. Verder formuleerde één deelnemer aan het focusgroepgesprek een kritische bemerking bij zowel de beschikbaarheid als bruikbaarheid van de dienstverlening van JINT vzw, vooral tegenover jongeren die weinig ervaring hebben met het ontwikkelen van projecten. De medewerkers van JINT vzw moeten verder kijken dan de zelfpresentatie van deze initiatieven en kunnen in het meedenken met hen gerust een stap verder zetten. Bij het opzetten van een project denken de meeste initiatiefnemers in termen van een eindproduct. Wat willen we realiseren? Sommige initiatiefnemers zijn heel goed in het zich verkopen of in het uitschrijven van een dossier. Zij weten dat zij het bereiken van hun ultieme doel moeten voorstellen en uitschrijven als een proces waarbij jongeren dienen betrokken te worden. Andere initiatieven hebben deze voorkennis niet. Als ze dan contact opnemen met JINT vzw, focussen ze zich vooral op het presenteren van het eindproduct. Deze jongeren krijgen dan te vlug te horen dat het product niet past in Youth in Action. Deze projectbegeleider pleit er dan ook voor dat als iemand een eindproduct voorstelt er minder vlug neen wordt gezegd en dat de medewerkers de nodige tijd uittrekken om naar deze initiatiefnemers te luisteren en mee te denken hoe het bereiken van het eindproduct kan omgevormd worden in een project dat wel past binnen Youth in Action. Indien dit niet gebeurt, dan sluipt er een onrechtvaardigheid in het programma. Jongeren die hetzelfde voor ogen hebben, kunnen op een heel andere manier behandeld worden. Sommigen kunnen hun project realiseren, anderen niet op basis van de manier waarop ze zichzelf neerzetten in het eerste contact met JINT vzw. “Als ik zo zie hier, heel wat ideeën zijn productgericht. (…) Je bent vaak naar dat product op zoek. En ik denk dat ze bij JINT wat vaker mogen ondersteunen in, ok, ik snap dat je dit product wilt en daar gaat het ook over gaan, want je gaat het sowieso doen, maar schrijf dat nu eens als een proces uit. Dat zij zelf ook eens meer die denkoefening met je maken en dat ze niet zeggen als je afkomt met je product: ah neen, een product dat doen wij niet, hé. Ik denk dat het daar vaak fout loopt in de eerste communicatie.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) Over de betaalbaarheid van de dienstverlening van JINT vzw kunnen we kort zijn. Die is gratis. In het focusgroepgesprek is er wel een opmerking gekomen over de financiële regeling binnen het totaal programma Youth in Action. Het programma financiert slechts 70% van de kosten van een project. Voor de andere 30% is de organisatie zelf verantwoordelijk. Voor kleinschalige projecten die werken met jongeren uit kansengroepen is die extra 30% een grote opgave. Het kan zelfs zo onoverkomelijk zijn dat deelnemers afzien van deelname. “Bijvoorbeeld dit jaar organiseren we een project met verschillende partners. Er waren oorspronkelijk drie partners: wij, Turkije en Servië. De Serviërs hebben afgehaakt omdat ze die 30% niet kunnen betalen. Voor onze deelnemers organiseren we activiteiten of zoeken we een sponsor. Dat is niet altijd gemakkelijk om te vinden. Soms kunnen de kinderen niet participeren. Soms vragen we een kleine bijdrage, maar dan merken we dat ze niet meer meedoen. We proberen verschillende bijdragen te vragen naargelang hun sociale situatie, maar dat is eigenlijk niet rechtvaardig. Mensen met meer middelen moeten betalen voor de anderen.” (projectbegeleidster van een jongereninitiatief dat werkt met jongeren uit kansengroepen)
91
Stevens Frank Een andere klacht die betrekking heeft met de betaalbaarheid van het programma is dat een Europese vrijwilliger als reactie op de open vraag van de RAY-studies de vergoeding ontoereikend vindt om als vrijwilliger in België kost en inwoon te betalen. “De grootste teleurstelling en zelfs oorzaak van problemen, was een te kort aan geld, onvoldoende financiering om de levenskosten te betalen. Tegelijkertijd is het illegaal iets bij te verdienen. Dat is een ernstig tekort van het project en ik overleefde letterlijk met 180 euro per maand voor voedsel, alleen maar dankzij de steun van mijn familie. Daarom zou ik niemand aanraden mee te doen aan een project waar je zelf moet betalen om vrijwilligerswerk te doen.” (reactie op de open vraag van een EVSvrijwilliger uit de standaard survey van november 2014, vertaald uit het Engels) Ook in het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders blijkt dat (de kost van) de huisvesting van buitenlandse vrijwilligers in Vlaanderen een rem vormt om buitenlandse vrijwilligers te ontvangen. Interviewer: “Zenden jullie enkel mensen uit of hebben jullie ook al mensen uit het buitenland hier in België ontvangen?” Projectbegeleidster 6: “Ja, dat hebben we ook al gedaan. Enkel voor short term, maar dat was eigenlijk zeer moeilijk. Niet zo zeer voor het vinden van een goed project, maar de huisvesting hier in België. Dat is een probleem omdat toen de budgetten voor accommodatie – ik weet dat die nu omhoog zijn gegaan – maar in die tijd waren die niet voldoende voor een huur en dat het hier niet zo gemakkelijk is om een kot te vinden of zo voor een X aantal maanden. Dan gingen wij soms op zoek naar een gastgezin voor die short term, maar dat was eigenlijk heel moeilijk.”
92
Stevens Frank
5 Inschatting van de duurzaamheid 5.1 Het bevorderen van het zelfstandig functioneren na een project Op de focusgroep is de vraag gesteeld in welke mate Youth in Action nodig is voor hun organisatie. Vooral kleinere organisaties zeggen dat hun internationale werking niet zou bestaan of zwaar belemmerd zou worden zonder Youth in Action. Eén organisatie die werkt met jongeren uit kansengroepen stelt zelfs dat hun hele werking niet zou bestaan zonder de ondersteuning van JINT vzw. Eén lokaal initiatief dat bestaat uit een informele groep jongeren heeft dankzij Youth in Action een product kunnen uitwerken, maar werkt sindsdien verder zonder subsidies. Dankzij Youth in Action hebben ze zelfstandig het product kunnen ontwikkelen, los van een commerciële of formele partner. Dit heeft hen nu de ademruimte, zonder druk van een externe partner om op eigen tempo hun product te verspreiden en bekend te maken. Ze hebben reeds aangeklopt bij andere fondsen en zijn ook op zoek naar een sponsor, maar deze zoektocht loopt moeilijk. Bij deze organisatie is er sprake van een zekere duurzaamheid en zelfstandig functioneren, maar die is heel precair. Ook anderen stellen dat een eenmalige subsidie geen duurzaamheid garandeert. “Omdat het [de verspreiding] ook allemaal in onze vrije tijd moet gebeuren, nemen we er ook onze tijd voor om het te verspreiden in Vlaanderen en in Brussel. We gaan scholen af en CVO’s, jeugdverenigingen. Dat is wel een grote opdracht. Dat gaat nogal traag en we willen er ons ook niet in haasten.” (projectbegeleider van een lokaal initiatief) “Je hebt sowieso heel wat van die jongereninitiatieven die in de kiem de mogelijkheid hebben om tot iets uit te groeien, (…) maar je hebt enkel dat projectsubsidieke en daarnaast moet je roeien met de riemen die je hebt. Dus sowieso wat duurzaamheid, is dat vaag. Dat is niet altijd vanzelfsprekend dat je nog zou kunnen doorgroeien.” (projectbegeleider van groepsuitwisselingen en een jongereninitiatief) In het focusgroepgesprek is er één grote organisatie die heel wat internationale projecten ontwikkelt. Voor hen maakt Youth in Action slechts een klein deel van het totale budget uit. Op de vraag in welke mate Youth in Action een verschil uitmaakt voor de organisatie, stelt deze onomwonden dat het weinig een verschil uitmaakt en zelfs eerder een administratieve last vormt. Deze organisatie gebruikt Youth in Action om jongeren uit kansengroepen de mogelijkheid te bieden om als vrijwilliger in het buitenland te werken. Door het wegvallen van de subsidies van Youth in Action is dit luik van hun werking verdwenen. Dit wijst er op dat de verzelfstandiging van projecten, zeker projecten die werken met jongeren uit kansengroepen, niet vanzelfsprekend is.
5.2 Het borgen en verspreiden van ervaringen In de bevraging bij de beleidsverantwoordelijken is er een vraag opgenomen over hoe organisaties binnen de koepel ervaringen registreren en proberen door te geven aan andere leden. Op deze bevraging zijn 93
Stevens Frank echter maar weinig reacties gekomen. Eén koepelorganisatie heeft een dienst die internationale activiteiten uitwerkt. Deze dienst bundelt de ervaringen van lokale groepen in een draaiboek en maakt filmpjes en foto’s van ervaringen die via sociale media worden gedeeld. Deze organisatie probeert zo haar leden aan te zetten om deel te nemen aan internationale activiteiten. Internationalisering is geen prioriteit voor de andere organisaties die reageerden en daarom hebben ze er geen actieve werking rond. Er wordt wel eens gepolst bij leden die een internationale ervaring hebben hoe het project verliep, maar een systematische registratie van deze ervaringen gebeurt niet. Verspreiding van de ervaringen gebeurt ook vaak op het niveau van de organisaties. Uit de focusgroepgesprekken met de projectbegeleiders blijkt dat ervaringen gedeeld worden via de eigen media. Meestal bestaat dit uit een artikel op de website en/of de eigen facebookpagina. Eén organisatie heeft een eigen magazine met een vaste rubriek over internationalisering waarbij jongeren die deelgenomen hebben aan een internationaal project aangemoedigd worden om iets te schrijven voor de rubriek. Ten slotte worden ervaringen vooral verspreid via mond-aan-mond reclame van deelnemers. We hebben reeds gezien dat organisaties dit als een belangrijke meerwaarde beschouwen van de internationalisering van hun werking. Uit de RAY-studies blijkt dat deelnemers in hoge mate anderen zouden aanzetten tot een deelname aan een internationaal project en in hoge mate anderen ook al effectief aangemoedigd hebben.
94
Stevens Frank
6 Internationalisering van het jeugdwerk in Vlaanderen Voor dit deel baseren we ons deels op de bevraging van de directie of stafmedewerkers van de grote Vlaamse (jeugd)bewegingen en federaties. (zie hoofdstuk 1.2). Omdat slechts drie van de zeven organisaties gereageerd hebben, moeten we de resultaten met de nodige omzichtigheid benaderen. Ze kunnen niet veralgemeend worden naar het hele jeugdwerk van Vlaanderen. Daarnaast kan er ook geput worden uit enkele reacties uit het focusgroepgesprek en met de gesprekken met projectbegeleiders van organisaties die werken met jongeren uit kansengroepen. Internationaliseren is een manier om de eigen organisatie te versterken door gebruik te maken van het internationaal aanbod, inclusief de financiële middelen die er mee gepaard gaan. Youth in Action wordt daarbij positief aanzien. Het biedt organisaties en jongeren kansen en financiële mogelijkheden. Internationalisering neemt verschillende vormen aan. De drie organisaties die deelnamen aan de bevraging, zijn lid van een internationale koepel die voor hen het internationaal (waaronder het Europees) jeugdbeleid opvolgt. Soms organiseert deze internationale koepelorganisatie ook conferenties waar goede praktijken uitgewisseld worden. Deze internationale voorbeelden vertalen zich in Vlaanderen in nieuwe productontwikkeling. Een andere vorm van internationaliseren is de organisatie van groepsuitwisselingen die door de koepelorganisatie zelf wordt ontworpen en aangeboden aan de leden. Bij de ene organisatie is deze werking structureel ingebed en hebben ze een eigen dienst die zich bezig houdt met internationaliseren. Bij andere organisaties wordt internationaliseren projectmatig aangepakt. Koepelorganisaties internationaliseren ook door plaatselijke groepen te ondersteunen bij het organiseren van een buitenlands kamp of een buitenlandse uitwisseling. Ze werken hierbij meestal vraaggericht en niet proactief. Meestal nemen ze een ondersteunende functie op of een doorverwijsfunctie. JINT vzw is hierbij een belangrijke doorverwijspartner. In eigen publicaties (vooral een tijdschrift of een website), die verspreid worden onder de leden van de koepelorganisatie, worden artikels over internationale ervaringen of thema’s opgenomen. Eén organisatie neemt ook jaarlijks een oproep tot deelname aan Youth in Action op in haar tijdschrift. Het internationaal beleid wordt vooral opgevolgd op een onrechtstreekse manier, via de internationale koepelorganisatie waaraan de Vlaamse organisaties verbonden zijn. Geen enkele organisatie noemt het internationaal beleid een prioriteit. Internationalisering speelt zich eerder af op het niveau van activiteiten, dan op het niveau van het beleid. Enkele organisaties stellen zelfs weinig te focussen op internationaal beleid in het algemeen en de internationalisering van de eigen werking. Zo is deze laatste internationalisering niet opgenomen in het eigen beleidsplan. Op de focusgroep van de internationalisten is er een vertegenwoordiger van een lokaal bestuur. De jeugddienst van deze gemeente ondersteunt enerzijds jongeren en jeugdwerkinitiatieven die zelf een buitenlandse werking willen opzetten. Anderzijds ontwikkelen zij zelf projecten waaraan jongeren uit de gemeente kunnen deelnemen. In de beleids- en beheerscyclus van deze gemeente is internationalisering uitdrukkelijk opgenomen. Uit het gesprek met de internationalisten, maar ook uit de gesprekken met begeleiders van organisaties die werken met kansengroepen, blijkt dat internationalisering vaak sterk afhankelijk is van de inzet van enkelingen in een organisatie. Deze enkelingen voelen zich niet altijd even ondersteund door het beleid van de eigen organisatie. “Wat ik wel vind is dat je echt iemand binnen je organisatie moet hebben die zegt, ja kijk ik ga dat aanpakken (…), maar vanuit ons beleid wordt er daar nooit echt iets mee gedaan. Want zelf nu als je dat zou aanbieden aan mijn meerdere die zou 95
Stevens Frank zeggen, nee nee nee dat is niks voor ons.” (projectbegeleider van een organisatie die werkt met jongeren met emotionele stoornissen en gedragsstoornissen) Eén organisatie ziet enkele spanningen tussen het Europees en het Vlaams jeugdbeleid. Een eerste spanning is dat er op Europees niveau een te sterke klemtoon ligt op het aantonen van het verwerven van competenties die de tewerkstellingskansen van jongeren verhogen. Dit dreigt het jeugdwerk te veel te instrumentaliseren. Op het Vlaams niveau is er meer waardering voor de eigenheid van het jeugdwerk als een milieu waarin kinderen en jongeren zich amuseren en experimenteren, zonder dat dit noodzakelijk moet bijdragen tot aantoonbare tewerkstellingskansen. Een tweede spanning situeert zich op het niveau van de wetgeving. De Vlaamse wetgever heeft meer oog voor de uitzonderingspositie van het jeugdwerk dat vooral gedragen wordt door vrijwilligers. Hierdoor wordt het jeugdwerk op Vlaams niveau gemakkelijker vrijgesteld van allerlei bepalingen waardoor het gemakkelijker wordt activiteiten te blijven organiseren. Dit is echter minder het geval voor het Europees niveau, waar het jeugdwerk gelijkgesteld wordt aan een onderneming. Als voorbeelden worden hier enkele recente wettelijke initiatieven omtrent het auteursrecht en de BTW-controle. Deze initiatieven leiden tot een nog grotere financiële druk en regeldruk bij organisaties. Het beantwoorden aan dezelfde regelgeving is echter moeilijker voor vrijwilligersorganisaties waardoor het jeugdwerk dreigt niet langer een milieu te zijn waar jongeren mogen experimenteren en zich amuseren. Uit zowel het gesprek met de internationalisten als de gegevens verzameld bij de beleidsverantwoordelijken blijkt dat het Vlaams jeugdwerk een positief imago heeft in het buitenland. Vooral het unieke jeugdwerkmodel in Vlaanderen (jeugdwerk als een milieu waar kinderen en jongeren zich mogen amuseren en mogen experimenteren, geleid door vrijwilligere jongeren, zonder dat het geïnstrumentaliseerd wordt), wordt als waardevol aanzien. Bovendien is het een sterk en divers jeugdwerklandschap en Vlaamse organisaties zijn gewilde partners in internationale projecten. Het Vlaams jeugdwerk kan echter nog altijd leren van anderen. Zowel aan de jeugdbeleidsverantwoordelijken als aan de internationalisten uit het focusgroepgesprek is gevraagd uit welke ervaringen van internationale partners ze nog iets kunnen leren. Op deze vraag zijn verschillende antwoorden gekomen: diversiteit en inclusief werken, stedelijke jeugd, professionaliseren, hoe kan je het recht op spelen garanderen, duurzaamheid, gemeentelijk beleid en hoe vang je het wegvallen van gemeentelijke steun op, elders verworven competenties en het beleid ten aanzien van veiligheid van jongeren. Uit het focusgroepgesprek met de internationalisten is ook de opmerking gekomen dat het Vlaams jeugdwerk heel gestructureerd en geordend te werk gaat, maar dat dit misschien soms te veel is. In het durven loslaten en minder controleren, zowel in de organisatie van een project, als in de eigen organisatie als in de omgang met jongeren kunnen Vlaamse organisaties wel nog iets leren uit het buitenland. “(…) maar voor andere dingen is het misschien beter dat we iets minder strak zijn. Iets minder formeel ook. Onze Marokkaans partner zegt het beste programma is geen programma. Dat volg ik niet helemaal. (gelach) Die breekt al als die dat dossier ziet. Je moet al een half jaar op voorhand een ingedeelde dagindeling maken. Dat is ondenkbaar in Marokko. (…) Het ene uiterste is natuurlijk niet goed, maar ik denk dat we daar ook wat kunnen uit leren, een beetje een meer gulden middenweg. Dat er minder op voorhand op papier moet vastliggen. In de realiteit is dat dan ook vaak niet zo, hé.” (projectbegeleidster van EVS-projecten)
96
Stevens Frank
7 Aanbevelingen naar het verbeteren van de implementatie van Youth in Action onder Erasmus+ en aanbevelingen voor het internationaliseren van het Vlaams jeugdwerk De rode draad doorheen dit evaluatierapport is overduidelijk dat Youth in Action in Vlaanderen een succesvol verhaal is. Dit komt niet in het minst door de manier waarop JINT vzw haar taak als nationaal agentschap invult. Een andere factor is dat Vlaanderen beschikt over een goed werkend jeugdwerk en andere organisaties die van Youth in Action gebruik maken. Een intussen sterk verouderd televisieprogramma vat kernachtig samen waarover dit laatste deel van het rapport gaat, namelijk alles kan beter. Omdat er in een programma als Youth in Action verschillende spelers betrokken zijn, elk met hun eigen belangen, verwachtingen en wensen, zijn deze aanbevelingen opgesplitst naargelang de actor.
7.1 Aanbevelingen voor projectbegeleiders en projectontwerpers Participatief werken geniet sterk de voorkeur. Eén van de knelpunten die vastgesteld zijn in de RAY-studies is dat de helft van de deelnemers niet betrokken wordt bij het ontwerp en het uitvoeren van een project. Er zijn belangrijke argumenten om participatief te werken. Uit het rapport blijkt dat deelnemers die betrokken worden in de voorbereiding en de implementatie van een project, meer halen uit een internationaal project. Zo bouwen ze meer en langduriger relaties op dan deelnemers die niet betrokken zijn in de voorbereiding of uitvoering van een project. Participatief werken in alle fasen van een project is ook mogelijk, zoals blijkt uit het focusgroepgesprek. Organisaties die oorspronkelijk weigerachtig waren om participatief te werken en het toch probeerden, zijn veelal positief verrast van de resultaten van deze manier van werken en ontdekken zo nieuwe sterktes van hun deelnemers. Dit geldt zeker voor jongeren uit kansengroepen. Projectbegeleiders van jongeren uit kansengroepen benoemen één van de meerwaardes van een Youth in Action project dat het hun jongeren sterker maakt. Participatief werken is een middel hier toe. Bovendien sluit het aan bij één van de elementen uit het Vlaams jeugdwerkmodel dat volgens één van de koepelorganisaties hoog gewaardeerd wordt in het buitenland, namelijk alles voor en door jongeren. Daar wringt meteen ook een beetje het schoentje. Youth in Action richt zich op een ruimer gamma aan organisaties dan het traditioneel jeugdwerk. Vanuit deze organisaties komen enkele valabele argumenten waarom er niet participatief gewerkt wordt: projectmatig werken, geen vaste kern van leden die zich langdurig engageert, terwijl het ontwerpen van een project net veel tijd en engagement vraagt zonder een garantie op een internationaal project. Niet alle organisaties passen binnen dit traditioneel jeugdwerkmodel en voor deze organisaties is het moeilijker – maar daarom nog niet onmogelijk – participatief te werken. Indien het moeilijk haalbaar is om in het ontwerp van een project participatief te werken, is het heel sterk aan te raden na te denken over de voorbereiding van de deelnemers en deze leerrijker te maken. Uit de RAY-studies blijkt namelijk dat projectbegeleiders heel veel halen uit de voorbereiding (omdat ze mee helpen aan het ontwerp van een project), maar deelnemers er relatief minder uit leren. Dit kan te maken hebben met een te weinig uitgewerkte voorbereiding. Uit de gesprekken met de deelnemers en uit enkele reacties op de open vraag uit de RAY-studies waar de voorbereiding ter sprake komt, blijkt dat deze niet voldoende of niet uitdagend is. Uit een enkele reactie blijkt dat de voorbereiding soms in het verlengde ligt van wat er gedaan wordt op de interculturele avonden tijdens de groepsuitwisseling. Een meer creatieve en leerrijke aanpak van de 97
Stevens Frank voorbereiding van de deelnemers is aangewezen. Een aanpak via sociale media kan ook deze voorbereiding een participatief karakter geven. Vernieuwing blijft een noodzaak, ook naar methodieken toe. Uit het RAY-onderzoek naar leren in Youth in Action uit 2012 blijkt dat Vlaamse deelnemers in grotere mate dan deelnemers uit andere landen positief staan ten aanzien van methodieken die vaak gebruikt worden in het niet-formeel leren. Tegelijkertijd staat één op vijf van hen negatief ten aanzien van deze methodieken: ze kunnen hen niets meer bijbrengen en zijn kinderachtig. Ook dit percentage is in de Vlaamse steekproef hoger dan in de transnationale. Het zijn vooral oudere deelnemers en deelnemers die meerdere malen hebben deelgenomen aan een Youth in Action project die deze laatste mening zijn toegedaan. Dit wijst er op dat als er te veel beroep gedaan wordt op dezelfde methodieken, deze methodieken minder aantrekkelijker worden voor deelnemers. Een goede mix van methodieken in een project is belangrijk, waarbij het belang van informele leersituaties niet onderschat mag worden. De RAY- studie naar leren uit 2012 toont aan dat deelnemers – maar ook projectbegeleiders - leren in heel diverse leersituaties. Voor deelnemers gebeurt dit het meest in leersituaties die kunnen gerekend worden tot het niet-formeel leren, waaronder vooral oefeningen en activiteiten heel leerrijk zijn. Informele leersituaties zijn dan weer vooral geschikt als oefengrond voor actief burgerschap. Teveel accent op informele momenten beleven sommige deelnemers echter als een project dat te weinig ingevuld is geworden. Een goede mix van methodes is dus aangewezen. Uit het huidig rapport blijkt verder dat kennismakingsspelletjes een serieuze rol kunnen spelen in de groepsvorming binnen een project, wat dan weer belangrijk is voor de vorming van interpersoonlijke vaardigheden. Er zijn heel wisselende ervaringen binnengekomen over het Europees Vrijwilligerswerk. De meeste reacties zijn positief, maar toch zijn er enkele negatieve ervaringen met EVS naar boven gekomen, zowel via de open vragen op het einde van de RAY-studies als via het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders. Ook in de tussentijdse evaluatie is een gelijkaardige vaststelling gedaan. Het feit dat EVS-projecten doorgaans langer duren, zorgt er voor dat er iets verkeerd kan lopen. De bedenkingen hebben veelal betrekking op de praktische invulling van het EVS-project en het niet naleven van eerder gemaakte afspraken. Dit wijst op het belang van een goede partnerschapsovereenkomst tussen de betrokken organisaties. Een goede overeenkomst is echter nog geen garantie dat de partners hun afspraken nakomen. Een mogelijke stok achter de deur is dat de coördinerende organisatie in de uitbetalingsmodaliteiten van de partnerschapsovereenkomst een bepaling opneemt dat de uitbetaling in schijven gebeurt. Internationalisering van de eigen organisatie en aandacht voor het internationaal beleid dient een aandachtspunt te zijn in ten minste het beleidsplan van koepelorganisaties. Een aanzienlijk aandeel van de regelgeving in België en Vlaanderen is een omzetting van Europese regelgeving. Het belang van het internationaal beleid voor de dagelijkse praktijk mag dan ook niet onderschat en verwaarloosd worden. De Europese reglementering is en blijft vooralsnog specialistenwerk. Hier kunnen koepelorganisaties een belangrijke mediërende rol spelen door de Europese reglementering te vertalen naar lokale organisaties.
98
Stevens Frank
7.2 Aanbevelingen voor JINT vzw Eén van de grote verzuchtingen bij Youth in Action is de zware administratieve, zelfs bureaucratische last van het programma. Het is veelzeggend dat bepaalde projectbegeleiders andere organisaties zouden afraden een Youth in Action project te ontwikkelen enkel en alleen om de administratieve last te ontwijken. De administratieve last ondergraaft de bruikbaarheid van het programma. Door haar werking verlicht JINT vzw deze last. Daarom verdient het hier de nodige aandacht om enkele goede praktijken van de werking van JINT vzw te belichten, die zeker behouden en bewaakt dienen te worden: 1.
De betrouwbaarheid en de verstaanbaarheid van de eigen producten van JINT vzw. Vooral de verstaanbaarheid van de website wordt hier vaak vernoemd, maar ook het vormingsaanbod is meerdere malen vermeld. 2. De bereikbaarheid en de bruikbaarheid van de dienstverlening. Hier worden verschillende aspecten uitdrukkelijk vernoemd: a. De veelheid aan feedback b. De competente feedback en de competentie van de medewerkers c. De extra aandacht door een bezoek te brengen aan een lopend project d. Controle die niet als controle aanvoelt 3. De beschikbaarheid van JINT vzw komt vooral tot uiting in de actieve en proactieve houding van de dienstverlening en in het samen meedenken met projectbegeleiders. De meningen over de beschikbaarheid van de dienstverlening lokt tegengestelde reacties uit. Deze proactieve en meedenkende houding zou nog meer mogen toegepast worden, zeker bij beginnende initiatieven waar meer aandacht mag besteed worden aan onderliggende hulpvragen. 4. Medewerkers van JINT vzw wijzen projectbegeleiders op het belang en de meerwaarde van participatief werken. 5. JINT vzw richt zich met Youth in Action niet enkel op het traditioneel jeugdwerk, maar ook op andere soorten organisaties. Deze beleidsoptie draagt zeker bij tot het bereiken van jongeren uit kansengroepen. Het is moeilijk een uitspraak te doen of Youth in Action voldoende jongeren uit kansengroepen bereikt. Er zijn geen streefcijfers bepaald. Met 21% jongeren uit kansengroepen bereikt Youth in Action in Vlaanderen relatief meer jongeren uit allerlei kansengroepen dan bepaalde Vlaamse jeugdwerkvormen of gelijkaardige programma’s 11. In het verlichten van de administratieve druk kan JINT vzw echter wel nog verder gaan. Projectbegeleiders benoemen expliciet de verwachting dat JINT vzw in de strijd tegen de bureaucratie aan hun kant staat. Dit gevoel hebben ze vooralsnog niet. Dit zou een erkenning inhouden voor de inspanningen die het opzetten en het uitvoeren van een project vragen van organisaties. Bovendien zijn er enkele suggesties hoe JINT vzw de administratieve last kan verminderen: -
Ontwikkel een verklarende woordenlijst van moeilijk Engels vakjargon dat in de documenten zit
Zo vinden De Pauw et al. (2010) dat het percentage diverse leden (waaronder jongeren met een migratieverleden, holebi-jongeren, jongeren in armoede en jongeren met een beperking) bij de traditionele jeugdbewegingen hoogstens 12% bedraagt. De Pauw et al. (2014) vinden dat 13% van de bezoekers van jeugdhuizen afkomstig is uit gezinnen die het zeer tot eerder moeilijk hebben om financieel rond te komen. Het aantal beursstudenten in het Erasmusprogramma schommelt in de periode 20092012 jaarlijks tussen 16 en 18% (Epos vzw, 2013). 99 11
Stevens Frank -
-
Breng organisaties die een eerste keer een project ontwikkelen in contact met organisaties die veel ervaring hebben met het ontwerpen van een project Bied voorbeelden van antwoorden, modellen aan voor secties die voor heel wat organisaties gelijkaardig zijn en die ter inspiratie dienen voor vooral nieuwkomers in het programma, maar ook voor ervaren projectindieners Besteed voldoende aandacht aan het veiligheidsaspect van een project. Over dit onderwerp voelen Vlaamse projectbegeleiders zich minder sterk en ze zijn er minder vertrouwd mee in vergelijking met sommige buitenlandse collega’s.
Drie kwart van de organisaties zet projecten op met buitenlandse partners waarmee ze reeds ervaring heeft. Het vinden van een goede, betrouwbare partner is echter geen gemakkelijke opgave en is tijdsintensief. Een andere manier waarop JINT vzw organisaties kan ondersteunen, is door hen te helpen zoeken naar goede, buitenlandse projectpartners. Eén projectbegeleidster heeft positieve ervaringen met de werking van een Duitse organisatie MitOst die zich richt op het bewerkstelligen van langdurige netwerken in de culturele sector. De aanpak van deze organisatie kan een voorbeeld zijn voor JINT vzw. Een tweede manier waarop JINT vzw organisaties kan ondersteunen, is het bekend maken van otlas als zoekinstrument naar partners. Niet alle projectbegeleiders kennen dit instrument. Bovendien is het interessant te onderzoeken in welke mate organisaties uit verschillende delen van Europa vertegenwoordigd zijn in deze databank. Een blijvend aandachtspunt is het bereiken van nieuwe initiatieven. Uit de RAY-studies blijkt dat één op de drie initiatieven voor de eerste keer deelneemt aan het Youth in Action programma. Enerzijds wil dit zeggen dat twee derde van de projecten uitgevoerd wordt door organisaties die reeds ervaring hebben met Youth in Action en dat er een zekere opbouw van expertise is. Anderzijds kan geen enkel programma blijven bestaan zonder een nieuwe instroom aan projecten. Hier dient extra aandacht naar uit te gaan. De bekendheid van JINT vzw en Youth in Action is dan ook een blijvend aandachtspunt. Dit geldt extra voor informele jongerengroepen die slechts 7% van het totaal aantal projecten dragen. Een proactieve houding die tot uiting komt in het meedenken met deze informele jongerengroepen in hoe een project vorm kan gegeven worden zodat het past binnen Youth in Action is daarbij aangewezen. Duurzaamheid van projecten is geen vanzelfsprekendheid door de projectmatige aanpak en de eigenheid van het jeugdwerk. Het jeugdwerk zelf is heel gevarieerd. Bovendien bereikt Youth in Action in Vlaanderen ook heel wat organisaties die traditioneel niet behoren tot het jeugdwerk. Er schuilen dan ook heel wat realiteiten achter de organisaties die betrokken zijn in het programma. Heel wat organisaties hebben geen professionele omkadering en worden gedragen door de tijdelijke, vrijwillige inzet van jongeren. Heel wat initiatieven hebben ook geen vaste kern van leden. Duurzaamheid is niet voor alle initiatieven altijd haalbaar. Er dient dan ook de nodige aandacht uit te gaan hoe deze duurzaamheid kan gewaarborgd worden en hoe organisaties hierin ondersteund kunnen worden. Via de open vraag van de RAY studies, maar ook via het focusgroepgesprek met de projectbegeleiders zijn er verschillende bedenkingen binnengekomen op hoe sommige organisaties invulling geven aan een EVSproject. In de tussentijdse evaluatie werd hierover opgemerkt dat deze negatieve opmerkingen zich vooral voordeden ten aanzien van buitenlandse gastorganisaties en niet ten aanzien van Vlaamse partners. In de reacties op de open vraag zijn toch enkele Vlaamse projecten vernoemd. De bestaande controle en kwaliteitsbewaking van gastorganisaties kan dus nog beter. De tussentijdse evaluatie (voor projecten die langer dan 6 maanden duren) of het jaarlijks EVS evenement kan een moment zijn waarop vrijwilligers hun ervaringen kunnen delen. Een systeem kan ontwikkeld worden waarbij deze ervaringen 100
Stevens Frank vastgelegd worden en waarbij rekening kan gehouden worden bij de ondersteuning van projectbegeleiders die een EVS project aan het ontwikkelen zijn. Het opvolgen van het internationaal beleid, maar ook internationalisering van de eigen werking, staat niet hoog op de agenda van de bereikte organisaties. Het internationaal beleid krijgt slechts op een indirecte manier aandacht, namelijk via de inspanningen van internationale koepelorganisaties waarvan de organisaties lid zijn. Opnieuw is het moeilijk om deze vaststelling te veralgemenen, maar het lijkt logisch dat dit bij meerdere organisaties het geval is. Niettemin signaleren organisaties dat de wetgeving op het Europees niveau gevolgen heeft voor de praktijk van het Vlaams jeugdwerk. Het kan daarom geen kwaad deze organisaties bewust te maken van het Europees beleidsniveau. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren aan de hand van concrete voorbeelden waaruit blijkt dat het Europees beleidsniveau voor het jeugdwerk belangrijk is. Eenmaal deze bewustwording is toegenomen, kunnen organisaties aangezet worden dit beleidsniveau meer aandacht te geven in hun eigen werking. Het is moeilijk om verdere aanbevelingen te formuleren naar de bijdrage die Youth in Action kan bijdragen tot de internationalisering van het Vlaams jeugdwerk op basis van het huidig rapport. Slechts enkele Vlaamse koepelorganisaties en beleidsverantwoordelijken zijn bereikt, zodat we hoogstens kunnen spreken van een voorstudie. Daarom kunnen we deze paragraaf beëindigen met de moeder van alle aanbevelingen: meer onderzoek is nodig …
7.3 Aanbevelingen voor het Vlaams niveau Youth in Action is in Vlaanderen een succesvol programma. Daarom is het aangewezen de goede elementen van het programma te behouden en de pijnpunten bij te schaven. Eén van deze pijnpunten in het programma is de administratieve last die een project met zich meebrengt, zeker voor informele groepen jongeren, kleinere organisaties of organisaties die geen of weinig professionele omkadering hebben. In de Vlaamse jeugdsector zijn er veel van dergelijke organisaties. Niettemin heeft de Vlaamse overheid een goed werkend instrument om deze administratieve last te bestrijden, namelijk JINT vzw. De werking van JINT vzw wordt door de organisaties als heel ondersteunend ervaren. Vooral de bruikbaarheid, de bereikbaarheid en betrouwbaarheid van de werking van de organisatie worden positief geëvalueerd. De veelheid aan kwalitatieve feedback en de competenties van de medewerkers van JINT vzw worden uitdrukkelijk geroemd. De Vlaamse overheid dient bijgevolg deze kwalitatieve dienstverlening van JINT vzw te vrijwaren en zelfs uit te breiden door voldoende (financiële) middelen te voorzien. De jeugdsector is samengesteld uit heel diverse organisaties: van grootschalige, professioneel omkaderde, nationale koepelorganisaties tot lokaal ingebedde organisaties of informele groepen jongeren die enkel kunnen bestaan dankzij de vrijwillige inzet van hun leden. Daarin verschilt de jeugdsector heel erg van bijvoorbeeld de onderwijssector die wel een professionele omkadering heeft. Bovendien richt JINT vzw zich niet enkel op het traditioneel jeugdwerk, maar ook op andere verenigingen die werken met jongeren (zoals organisaties uit de culturele sector, centra voor deeltijds onderwijs, organisaties uit de jeugdhulpverlening, het gevangeniswezen, …). Het feit dat de medewerkers de werking van al deze organisaties kennen en de jongeren van deze organisaties wijst op een hoge mate van specialisatie en betrokkenheid op deze sector. De uitspraak van enkele projectbegeleiders dat ze enkel kunnen bestaan dankzij de werking van JINT vzw is een verdere aanwijzing hoe ondersteunend de werking van JINT vzw is. De specificiteit van de jeugdsector en de diversiteit aan organisaties die bereikt worden 101
Stevens Frank via het programma vragen om een specialistische aanpak en verantwoorden een apart nationaal agentschap voor deze sector. Er kan gediscussieerd worden in welke mate jongeren uit kansengroepen bereikt worden door het programma, maar 21% voor de periode 2007-2013 is geen te verwaarlozen percentage. De beleidsoptie van JINT vzw om zich niet enkel te richten op het traditioneel jeugdwerk is hier waarschijnlijk niet vreemd aan. Bovendien blijkt uit de analyse van de financiering van het programma dat de extra financiering in de latere jaren niet enkel gepaard gaat met een stijging in absolute aantallen jongeren uit kansengroepen, maar ook met een toename van het percentage jongeren uit kansengroepen die deelnemen aan een Youth in Action project. Een internationale uitwisseling is voor deze jongeren een vrijhaven, een periode waarin ze even kunnen ontsnappen aan alle verwachtingen die de (maatschappelijke) omgeving heeft ten aanzien van hen. Bovendien ontwikkelen ze bepaalde competenties in grotere mate dan andere jongeren. Dit kan hun tewerkstellingskansen positief beïnvloeden. Investeren in deze groep jongeren loont dus. Voor sommige van deze jongeren uit kansengroepen is Youth in Action één van de weinige kanalen om internationaal mobiel te zijn omdat bijvoorbeeld internationale mobiliteit via het onderwijs of via het gezin voor deze jongeren minder voor de hand liggend is. Blijvende aandacht voor jongeren uit kansengroepen is bijgevolg nodig, waarbij een goede omkadering en ondersteuning van organisaties die werken met jongeren uit kansengroepen nodig is. De nodige expertise die hieromtrent opgebouwd is, dient verder ontsloten te worden. De gestructureerde dialoog is in Vlaanderen weinig effectief in de zin dat het weinig bekend is en er maar weinig jongeren aan deelnemen. Het is nauwelijks door één op vijf deelnemers aan een Youth in Action gekend. De deelname aan activiteiten binnen de gestructureerde dialoog is zelfs nog lager. Het is waarschijnlijk nog minder gekend onder de hele Vlaamse jeugd. Het gaat hier over een inspraakinitiatief. De grote getallen zullen de activiteiten binnen de gestructureerde dialoog nooit behalen. Het kan echter geen kwaad om na te denken over de aanpak van de gestructureerde dialoog in Vlaanderen. Enkele initiatieven uit de jeugdbeleidsmeetings of enkele burgerschapsinitiatieven (in de trend van de G1000) kunnen misschien qua opzet of methodiek ter inspiratie dienen. Bovendien klinkt gestructureerde dialoog niet bepaald wervend naar jongeren toe. Uit dit rapport blijkt dat projectbegeleiders en beleidsmedewerkers van organisaties niet unaniem instemmen met het gebruik van Youthpass. Het leidt tot een instrumentalisering van het jeugdwerk, waarbij er te hoge verwachtingen worden gekoesterd ten aanzien van het jeugdwerk (namelijk het verhogen van de tewerkstellingskansen van jongeren). De zinvolheid van Youthpass wordt sterk in vraag gesteld en de kennis van Youthpass en Youth in Action in het algemeen bij de werkgevers is uiterst gering. Projectbegeleiders die werken met jongeren uit kansengroepen houden hier een andere mening op na. Voor hun jongeren is Youthpass wel zinvol en is het soms het enige schriftelijke bewijs dat ze bepaalde competenties hebben verworven. Verder blijkt dat Youth in Action bijdraagt tot de vorming van competenties van levenslang leren en dat het vooral zogenaamde ‘soft skills’ (Ten Dam & Volman, 2003) bevordert. Bovendien blijken de werkgevers positief te staan tegenover een internationale ervaring en de ontwikkeling van soft skills. Dit zijn argumenten voor het blijven toepassen van Youthpass. Youthpass verdient het echter om ingepast te worden in een ruimer beleid, ook op het Vlaams niveau. Het past zelfs binnen het beleid van de huidige Vlaamse regering die het bevorderen van levenslang leren als één van haar tien prioriteiten heeft benoemd en bij het beleid van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling die steeds meer focust op competenties. Indien niet, worden jongeren met een kluitje in het riet gestuurd. Ze hebben dan wel een Youthpass, maar kunnen er niets mee doen.
102
Stevens Frank Sinds 2014 is Youth in Action als jeugdluik geïntegreerd in het Erasmus+-programma. Er zijn bepaalde redenen om Youth in Action, met een eigen nationaal agentschap, te behouden binnen dit programma. De organisaties waarop JINT vzw zich richt zijn anders van aard: ze zijn heel divers en worden vaak gedragen door de vrijwillige inzet van leden en hebben weinig tot geen professionele ondersteuning. De jongeren die bereikt worden via het Youth in Action programma en het Erasmusprogramma zijn vaak overlappend, maar kunnen toch niet helemaal aan elkaar gelijk gesteld worden. Werkende jongeren, bepaalde jongeren uit kansengroepen zijn niet of minder vertegenwoordigd in het Erasmusprogramma dan in het Youth in Action programma. Het is daarom aangewezen een eigen gezicht te behouden voor Youth in Action binnen het Erasmus+-programma. Dit sluit echter niet uit dat beide elkaar wederzijds kunnen versterken en dit spoor moet verder onderzocht worden. De grotere naambekendheid van Erasmus (zoals we gezien hebben onder werkgevers, maar waarschijnlijk ook onder het ruimer publiek) dan Youth in Action kan misschien aangewend worden om Youth in Action verder te promoten. De Vlaamse regering heeft de ambitie om tegen 2020 een derde van de studenten uit het hoger onderwijs een internationale ervaring te laten opdoen. Voor sommige studenten is het niet vanzelfsprekend de eigen kerktoren achter zich te laten. De groepsgebonden uitwisselingen, die aanwezig zijn in het Youth in Action programma, kunnen hier misschien drempelverlagend zijn. In de ontwikkeling van Europese regelgeving dient ook rekening gehouden te worden met de specificiteit van de jeugdsector. In Vlaanderen is deze sector sterk uitgebouwd, met een eigen visie en benadering die vaak een inspiratie is voor het buitenland. Vanuit deze positie mag een Vlaams minister van Jeugd op het Europees niveau gerust meer aandacht vragen voor de uitzonderlijke positie van de jeugdsector in de Europese wetgeving.
7.4 Aanbevelingen voor het Europees niveau Ee sterk punt van Youth in Action is de variatie in subacties van het programma. Het feit dat projecten uit verschillende subacties verschillende sets aan competenties bevorderen, is een belangrijk argument om deze variatie in projecten te behouden. Projecten waar er geen internationale uitwisseling is, dragen minder bij tot enkele centrale doelstellingen van het programma. Deze projecten bevorderen echter andere vaardigheden en competenties die opgenomen zijn in het Europees beleid ten aanzien van levenslang leren. In dat opzicht dragen deze projecten bij tot het Europees beleid. Er kan gediscussieerd worden of het ondersteunen van kleine, lokale initiatieven een taak is voor het Europees beleid of eerder een taak van het nationaal, regionaal of lokaal niveau. Innovatie schuilt echter vaak bij deze kleine initiatieven waarbij ook informele groepen jongeren bereikt kunnen worden. Bovendien kan via deze lokale initiatieven de lokale gemeenschap bereikt worden. ‘Think globally, act locally’ kan hier een belangrijk uitgangspunt zijn. De belangrijkste aanbeveling die gedaan kan worden aan het Europees niveau is: keep it simple. De administratieve last die gepaard gaat met het ontwikkelen, het uitvoeren en het evalueren van een project is de grootste klacht. Bovendien moet rekening gehouden worden met de specificiteit van het jeugdwerk: 40% van de projectbegeleiders is vrijwilliger en heel wat kleine organisaties hebben geen administratief personeel in huis. Enkele suggesties: -
De eigen documenten kunnen doorgelicht worden op verstaanbaarheid van de begrippen door een taalexpert. De rubricering van de documenten kan doorgelicht worden met het oog op een vereenvoudiging van de documenten De financiële rapportage kan eenvoudiger 103
Stevens Frank -
Evaluatie van een project is nuttig, maar bij de uitgebreidheid van de evaluatie worden er vragen gesteld.
Het jeugdwerk in Vlaanderen is heel gevarieerd. Bovendien bereikt Youth in Action in Vlaanderen ook heel wat organisaties die niet behoren tot het traditioneel jeugdwerk. Voor sommige organisaties is het gemakkelijker om aan alle criteria die in de subsidiedossiers gevraagd worden te voldoen. Voor andere organisaties is dit veel moeilijker. Zo is duurzaamheid niet voor alle initiatieven altijd haalbaar. Er dient dan ook de nodige aandacht uit te gaan naar het waarborgen van duurzaamheid voor deze organisaties. Hetzelfde geldt voor het opleggen van participatief werken als voorwaarde voor subsidiëring. Participatief werken moet zeker gestimuleerd worden, want het heeft voor de deelnemers duidelijk een meerwaarde. Ook hier dient echter rekening te worden gehouden met de specificiteit en de variabiliteit van de organisaties die bereikt worden via Youth in Action. Zoals eerder vermeld, is participatief werken niet voor alle organisaties altijd realistisch. De vraag is bijgevolg in welke mate deze voorwaarde voor subsidiëring moet gehandhaafd worden. Een specifieke ervaring van EVS-vrijwilligers in Vlaanderen is dat het heel moeilijk is om een gepaste en betaalbare tijdelijke huisvesting te vinden. Dit neemt zo’n hap uit het budget dat vrijwilligers die naar Vlaanderen komen in de financiële problemen kunnen komen. Er dient wel degelijk rekening te worden gehouden met deze huisvestingsproblematiek bij het berekenen van het budget.
104
Stevens Frank
8 Samenvatting Dit rapport omvat de eindevaluatie van het Youth in Action (Youth in Action) programma in Vlaanderen. Het heeft betrekking op de uitvoering van de gedecentraliseerde acties uit de periode 2007 tot 2013 waarvoor JINT vzw, het Nationaal Agentschap van Vlaanderen, verantwoordelijk is. In opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media - Afdeling Jeugd is deze eindevaluatie uitgevoerd door de Hogeschool West-Vlaanderen – Vakgroep Sociaal Werk. Deze eindevaluatie is hoofdzakelijk gebaseerd op gegevens die het Research Analysis of Youth in Action (RAY) netwerk verzameld heeft in de periode 2011-2014. In deze periode zijn voor Vlaanderen meer dan 610 deelnemers van een Youth in Action project die gefinancierd is via JINT vzw bevraagd, alsook 179 projectbegeleiders. Daarnaast zijn deze cijfergegevens aangevuld met materiaal uit een focusgroepgesprek met projectbegeleiders, materiaal uit focusgroepgesprekken met een twaalftal jongeren uit kansengroepen die deelgenomen hebben aan een Youth in Action project en vijf projectbegeleiders van deze jongeren. Eveneens zijn er gegevens verzameld via een open vragenlijst met verantwoordelijken en stafmedewerkers van grote koepelorganisaties uit het Vlaams jeugdwerk. Ten slotte zijn er gegevens gebruikt uit Youthlink en gegevens die door JINT vzw ter beschikking zijn gesteld. Er zijn in Youth in Action zeven verschillende gedecentraliseerde projecttypen waarvoor een subsidie bekomen kan worden. Dit zijn de zogenaamde subacties van het programma. In de periode 2007-2013 zien we een stijging van het aantal jaarlijks ingediende en het aantal jaarlijks goedgekeurde projecten bij JINT vzw: van 160 ingediende projecten in 2007 tot 196 ingediende projecten in 2013. Het aantal goedgekeurde projecten is gestegen van 122 in 2007 naar 160 in 2013. In het totaal zijn 1213 projecten ingediend, waarvan 944 goedgekeurd zijn. Dit is een slaagpercentage van 78% voor de hele periode, wat beduidend hoger is dan de 50% slaagpercentage over alle Nationale Agentschappen heen. De goedgekeurde projecten zijn uitgevoerd door 856 organisaties, waarvan de helft jeugdwerkorganisaties zijn en de andere helft andere organisaties. Dit wijst er op dat Youth in Action een ruimer gamma aan organisaties dan het traditioneel jeugdwerk in Vlaanderen bereikt. Het hoogste aantal subsidies wordt jaarlijks toegekend binnen de subactie van het Europees Vrijwilligerswerk (EVS). Ieder jaar wordt ongeveer een vijftigtal projecten binnen deze subactie gesubsidieerd. Daarna volgen groepsuitwisselingen en jongereninitiatieven, die elk goed zijn voor een dertigtal projecten per jaar. Over de jaren heen is er wel een diversificatie in de goedgekeurde projecten doordat in de latere jaren ook enkele jongerenprojecten over democratie en jeugdbeleidsmeetings goedgekeurd zijn. Tussen 2007 en 2013 hebben ongeveer 16000 deelnemers deelgenomen aan een Youth in Action project dat door de Europese Unie gesubsidieerd is geworden via JINT vzw. Jaarlijks namen 1600 tot 3300 deelnemers deel aan een dergelijk project. Bijna de helft van deze deelnemers is vrouw en één op vijf behoort tot een kansengroep, wat vergelijkbaar is met het Europees gemiddelde voor deze periode. Youth in Action speelt verschillende rollen voor de organisaties die er aan mee doen. Als subsidiekanaal verleent het medewerkers de nodige tijd en ruimte voor het ontwikkelen van projecten. Het zorgt voor vernieuwing in organisaties omdat andere methodieken uitgeprobeerd kunnen worden of op een andere manier met jongeren kan worden omgegaan. Deelnemen aan internationale activiteiten zorgt er voor dat organisaties vlugger in het buitenland op zoek gaan naar goede praktijkvoorbeelden als ze een concreet probleem hebben. Deelnemen aan een Youth in Action project maakt een organisatie of een activiteit van een organisatie aantrekkelijker voor jongeren, maar ook voor andere, lokale organisaties. Het leidt daarom niet enkel tot netwerkvorming over de grenzen heen. Het bevordert ook het opbouwen van 105
Stevens Frank netwerken in Vlaanderen zelf. Ten slotte bevordert het niet enkel het levenslang leren van medewerkers van de betrokken organisaties, het bevordert ook de kennis over en het toepassen van niet-formele leermethodes. Projectbegeleiders en deelnemers ontwikkelen door hun deelname competenties of vaardigheden die behoren tot het levenslang leren. Het meest vernoemd zijn interpersoonlijke competenties, interculturele competenties, zin voor initiatief, het spreken van vreemde talen en actieve burgerschapscompetenties. Het draagt ook bij tot de persoonlijke ontwikkeling van projectbegeleiders en deelnemers, hun Europese identiteit, hun actief burgerschap (maar eerder via het vormen van burgerschapswaarden dan via het stimuleren van het zich (nog meer) inzetten voor de ruimere gemeenschap) en hun sociale netwerken. Jongeren uit kansengroepen gaan meer akkoord dat ze bepaalde vaardigheden hebben ontwikkeld in vergelijking met de andere deelnemers. Dit geldt voor interculturele vaardigheden, het zich kunnen verstaanbaar maken in een andere taal, creativiteit, leren leren, het verstaan van moeilijke teksten, het beheren van een budget en het verantwoordelijk leren omgaan met PC’s en nieuwe media. Verder rapporteren jongeren uit kansengroepen dat ze door hun deelname een beter zicht op hun toekomst hebben gekregen. In termen van effectiviteit kan gesteld worden dat Youth in Action (hoog) effectief is in Vlaanderen. De rol die de projecten spelen voor de betrokkenen zijn in de lijn met de algemene doelstellingen van het programma. Jongeren en projectbegeleiders ontwikkelen een hele reeks aan kennis, attitudes, vaardigheden en competenties die het programma beoogt. Bovendien leidt het tot een creëren van een internationaal netwerk van organisaties en bevordert het de kwaliteit van jongerenactiviteiten en organisaties uit de jeugdsector. Projectbegeleiders zijn heel tevreden over diverse aspecten van de dienstverlening van JINT vzw. De mate dat Youth in Action en JINT vzw bekend zijn, blijft een aandachtspunt. Ook gevoeliger zijn voor onderliggende hulpvragen en verder kijken dan de zelfpresentatie van nieuwe initiatieven die weinig vertrouwd zijn met Youth in Action zijn enkele mogelijke verbeterpunten. Ten aanzien van de bruikbaarheid van het Youth in Action programma in zijn geheel zijn toch ook enkele kritische bedenkingen gekomen. Vooral de administratieve last zorgt er voor dat bepaalde projectbegeleiders andere organisaties niet zouden aansporen een project in te dienen. Op het einde van het evaluatierapport zijn enkele aanbevelingen geformuleerd. Deze aanbevelingen zijn zowel gericht aan projectbegeleiders, JINT vzw, het Vlaams beleid en het Europees beleid. De belangrijkste aanbeveling is dat Youth in Action in Vlaanderen succesvol is en dat daarom heel wat aspecten van het programma geen bijsturing behoeven en zelfs verder ondersteund moeten worden. Voor projectbegeleiders is de belangrijkste aanbeveling dat het belangrijk is participatief te werken en als dit niet mogelijk is, de deelnemers zo goed mogelijk voor te bereiden op het project en deze voorbereiding leerrijker en interessanter te maken. Voor JINT vzw is de belangrijkste aanbeveling dat hun werking als ondersteunend wordt ervaren, maar dat de administratieve last draaglijker gemaakt dient te worden. In het bestrijden van de administratieve last mogen er gerust verdere stappen gezet worden. Voor het Vlaams beleid is de belangrijkste aanbeveling dat de huidige werking van JINT vzw door projectbegeleiders als een belangrijk instrument wordt beleefd om de administratieve last te bestrijden. Bovendien verantwoordt de eigenheid en de diversiteit van de jeugdsector een apart nationaal agentschap voor deze sector. Voor het Europees niveau is de belangrijkste aanbeveling de administratieve last te verlichten.
106
Stevens Frank
9 Executive summary This report contains the end evaluation of the Youth in Action (Youth in Action) programme in Flanders. This evaluation covers the implementation of the decentralised actions during the total running period of the programme (2007 to 20013). These decentralised actions are administered by JINT vzw, the Flemish National Agency (NA) for Youth in Action. On behalf of the Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media - Afdeling Jeugd (which is the Flemish National Authority for Youth in Action), the university college of West-Flanders – department of social work and social care carried out the end evaluation. This evaluation is mainly based on data collected by the RAY-network (RAY stands for research Analysis of Youth in Action) in the period 2011-2014. In this period more than 610 participants and 179 project leaders of Youth in Action projects were reached through an online questionnaire. These quantitative data are complemented with qualitative data gathered in a focus group with project leaders, focus groups with participants with fewer opportunities and their project leaders and a written questionnaire with open questions for coordinators or staff members involved in the internationalisation of their organisation of seven big national youth work organisations. Finally, data from Youthlink and data provided by JINT vzw are used. There are seven types of decentralised projects for which a grant can be obtained in Youth in Action (called Actions or Sub-Actions). In the period 2007-2013, there is an increase in the number of submitted and approved projects submitted to the Flemish NA: from 160 submitted projects in 2007 to 196 submitted projects in 2013. The number of approved projects increases from 122 projects in 2007 to 160 in 2013. In total, 1213 projects were submitted of which 944 were approved. This is an approval rate of 78%, well above the 50% approval rate for all National Agencies together. The approved projects were coordinated by 856 organisations, half of them were youth organisations. This shows that Youth in Action in Flanders reaches a wide variety of organisations and the scope of the programme is wider than the traditional youth work organisations in Flanders. Yearly, the highest number of approved projects are EVS-projects. Every year almost 50 projects in this sub action receive funds. Than follow group exchanges and youth initiatives. Each of these sub actions are good for almost 30 projects per year. Over the years, there is a diversification in the projects that are subsidized because in the later years of the programme also youth democracy projects and youth policy meetings received funding. In the period 2007-2013 almost 16000 young people have been involved in projects supported by Youth in Action in Flanders. On a yearly basis, between 1600 to 3300 participants took part in a project. About half of these young people were female and one in five participants can be considered as young people with fewer opportunities, which is comparable to the European average for this period. Youth in Action takes on several roles for the organisations involved in the programme. As a funding programme it offers project leaders the necessary time and space to develop projects. It stimulates innovation in their methods and in their approach of young people. Participation in a project also leads to the implementation of international good practices in their own organisation. The international dimension of a Youth in Action project makes an organisation more attractive for young people and they also become more attractive for other local organisations. Youth in Action leads not only to the internationalization of the network of organizations, it also promotes networking of organizations in Flanders. Finally, it improves lifelong learning of project leaders and it promotes the knowledge over and the application of non-formal learning. 107
Stevens Frank Project leaders and participants develop several competences and skills in a Youth in Action project. Most cited are interpersonal skills, intercultural skills, sense of initiative, foreign language proficiency and active citizenship. Participation also contributes to their personal development, their European identity and their active citizenship (although the programme is more effective in promoting certain values important to active citizenship than in promoting their actual social involvement) and their social networks. Young people with fewer opportunities agree more with the development of certain skills than other participants. This is the case for intercultural skills, foreign language skills, creative and artistic expression, learning to learn, understanding difficult texts, handling a budget and using PC’s and social media more responsible. Furthermore, young people with fewer opportunities report more that they have developed a clearer vision of their future goals. In terms of effectiveness it can be concluded that Youth in Action is (highly) effective in Flanders. The effects of the projects on the participating young people are in line with the general objectives of the programme. Participants and project leaders develop a whole range of knowledge, attitudes, skills and competences that is envisaged by the programme. It contributes to the internationalization of European youth work and to the quality of youth activities and of the quality of civil society active in the youth sector. Project leaders are highly satisfied with several aspects of the support of JINT vzw. Making Youth in Action and JINT vzw better known, stays an important point of concern. Also developing a greater sensibility for underlying questions and looking beyond the self-presentation of new initiatives that are less familiar with the programme are possible points of improvement. The administrative burden of the programme undermines the usefulness of the programme. At the end of the report some recommendations are formulated. These recommendations are aimed at project leaders, JINT vzw, the Flemish Government and the European decision level. The most important recommendation is that Youth in Action in Flanders is successful and therefor a lot of aspects of the programme do not need to be changed. For project leaders, the most important recommendation is that a participative approach is important. If a participative approach is not possible, than a good preparation of the participants is recommended. This preparation should be more creative and must offer more opportunities to learn than is often the case in the current projects. For JINT vzw is the main message that their way of working is really experienced as supportive, but there is still some work to be done in reducing the administrative burden of the programme. For the Flemish policy level, the most important recommendation is that the current activities of JINT VZW are perceived as really supportive in reducing the administrative burden of the programme. Furthermore, the specificity and the diversity of organisations in the youth sector legitimise a separate National Agency for the youth sector. For the European level, the main recommendation is to reduce the administrative burden of the programme.
108
Stevens Frank
10 Literatuur Bouverne-De Bie, M. (2005), Het OCMW en het recht op maatschappelijke dienstverlening, In: Vranken, J., De Boyser, K. & D. Dierckx, Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek 2005, Acco: Leuven, pp. 203-216. De Pauw, P., Vermeersch, H., Coussée F., Vettenburg N. & Van Houtte, M. (2010), Jeugdbewegingen in Vlaanderen: een onderzoek bij groepen, leiding en leden, Vakgroep sociologie & Vakgroep sociale agogiek, Universiteit Gent, Gent. De Pauw, P., & Smits, W. (2014), Jeugdhuizen In Vlaanderen. Een onderzoek bij jeugdhuizen, beroepskrachten, vrijwilligers en bezoekers. Kortrijk - Brussel: Katholieke Hogeschool Vivès Vrije Universiteit Brussel. Desmedt, A. (2015). Hoe ervaren jongeren uit kansengroepen een Youth in Action traject? Unpublished bachelorproef, Hogeschool West-Vlaanderen, Brugge. Epos vzw. (2013). Analyse van de enquêtes van de Vlaamse Erasmustudenten 2009-2012. Deel 1: Studies, Epos vzw, Brussel, Retrieved 30/08/2015 from https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/analyse-van-de-enqu-tes-van-de-vlaamseerasmusstudenten-2009-2012.
Epos-Vlaanderen. (2014). Erasmus+. Retrieved 02/06/2015, from http://www.eposvlaanderen.be/erasmusplus European Commission. (2007). Inclusion Strategy of the "Youth in Action" programme, 2007-2013, Brussels, Retrieved 22/08/2015, from https://www.salto-youth.net/downloads/4-171294/InclusionStrategyYiA.pdf European Commission. (2013). Youth in Action programme guide. Retrieved 02/06/2015, from http://ec.europa.eu/youth/tools/documents/guide13_en.pdf European Youth Portal. (2014), Wat is "de gestructureerde dialoog"?, Retrieved 28/08/2015 from http://europa.eu/youth/eu/article/115/19783_nl. Fennes, H., W. Hagleitner, K. Helling & A. Rosenthal (2011), Exploring Youth in Action. Effects and outcomes of the Youth in Action Programmefrom the perspective of project deelnemers and project leaders. Transnational analysis 2011, Institute of Educational Science, University of Innsbruck, Innsbruck. Fennes, H., Gadinger, S., Hagleitner, W., & Lunardon, K. (2013). Learning in Youth in Action. Results from the surveys with deelnemers and project leaders in May 2012. Interim Transnational Analysis. Innsbruck: Department of Pedagogical Sciences, University of Innsbruck. JINT vzw. (2011). Infotheek: thema's. Retrieved 07/06/2015, from http://www.JINT.be/Infotheek/Themas.aspx JINT vzw. (2014a). Werkingsverslag 2013. Brussel: JINT vzw. 109
Stevens Frank
JINT vzw. (2014b). Youth in Action. Grensverleggende jongerenprojecten 2007-2013. Brussel: JINT vzw. Kavadias, D., Siongers, J., & Stevens, F. (1999). Jongeren en politiek. Samenleving en Politiek, 6(6), pp.19-33.
Kristensen, S. (2013). Mobility as a pedagogical tool for young people with fewer opportunities, In: Friesenhahn, G.J., Schild, H., Wicke, H.-G., Balogh, J. (ed.), Learning mobility and non-formal learning in European contexts. Policies, approaches and examples, Strasbourg: Council of Europe. Retrieved 22/08/2015 from http://pjpeu.coe.int/documents/1017981/1667851/YKB17_Text.pdf/84ae531b-fbc8-440e-95bf082d585420bf. Salto Inclusion. (s.a.-a). Inclusion training to improve your inclusion projects. Retrieved 08/06/2015, from https://www.salto-youth.net/rc/inclusion/inclusiontraining/ Salto Inclusion. (s.a.-b). Practical publications about Inclusion. Retrieved 08/06/2015, from https://www.salto-youth.net/rc/inclusion/inclusionpublications/ Senyuva, Ö. (2014). European Voluntary Service - Competences for Employment. EVS C4E Full Survey Report. Ankara: Middle East Technical University. Stevens, F. (2012). Research based analysis of Youth in Action. Results of the November 2011 survey with project deelnemers and project leaders. Country results (Belgium - Flanders). Brugge: Hogeschool West-Vlaanderen - Vakgroep sociaal werk Stevens, F. (2013). Research based analysis of Youth in Action. Results of the special survey on learning in Youth in Action. Country Analysis Belgium (Flanders). Brugge: Hogeschool West-Vlaanderen - Vakgroep sociaal werk Stevens, F. (2014). Research based analysis of Youth in Action. Results of the May 2013 survey with project deelnemers and project leaders. Country results (Belgium - Flanders). Brugge: Hogeschool West-Vlaanderen - Vakgroep sociaal werk. Stevens, F. (2015). Research based analysis of Youth in Action. Results of the November 2014 survey with project deelnemers and project leaders. Country results (Belgium - Flanders). Brugge: Hogeschool West-Vlaanderen - Vakgroep sociaal werk. Taru, M., & Kloosterman, P. (2013). Youthpass Impact Study. Young people's self development and employability qnd the recognition of youth work. Luxembourg: European Commission - DG Education and Culture. Ten Dam, G., & Volman, M. (2003). Sociale competenties langs de meetlat. Den Haag: Transferpunt Onderwijsachterstanden.
110
Stevens Frank Van den Berghe, W., & Beernaert, Y. (2010). Interim evaluation of Youth in Action in Flanders (Belgium). Brussel: Agentschap sociaal-cultureel werk voor jongeren en volwassenen. Vanhee, J., Wemel, D., & Vermeiren, B. (2011). Europees beleid inzake jeugd. In S. De Coninck (Ed.), Sociaal-cultureel en educatief werk in Vlaanderen. Het jeugdbeleid in Vlaanderen. Wegwijzer door het beleid. (pp. 130-155). Mechelen: Wolter Kluwers Belgium. Vettenburg, N. (1995). Een integratie van theorieën over persisterende delinquentie: maatschappelijke kwetsbaarheid. In P. Goris & L. Walgrave (Eds.), Van kattenkwaad en erger: actuele thema’s uit de jeugdcriminologie (pp. 44-59). Leuven: Garant.
111
