2014 DIAB

EEN AANGEPAST RIJBEWIJS, VOOR IEDEREEN MET DIABETES 02/2014 DIAB-1105087-0000

Praktische informatie voor de arts

INLEIDING Diabetes is één van de aandoeningen waarvoor periodiek een rijgeschiktheidsevaluatie moet gebeuren en een rijgeschiktheidsattest door een bevoegd arts moet worden opgemaakt (zie KB 2010 rijbewijs, bijlage 6). Het ongevalsrisico voor personen met diabetes als een groep is beperkt gestegen (relatief risico (RR) = x 1.2). Dit moet in perspectief bekeken worden met andere situaties waarbij het verkeersrisico is gestegen (bv ADHD x4, slaap apnoe syndroom x2.5, jongeren onder de 24 j x10). Sommige subgroepen van personen met diabetes hebben echter een beduidend hoog ongevalsrisico: personen met bepaalde diabetescomplicaties (gestoorde visus), of welke heel frequent hypoglycemieën vertonen (bv. bij hypoglycemie unawareness). Daarom is een periodische medische evaluatie noodzakelijk bij personen met diabetes. Meer weten over de werking van de Diabetes Liga? Surf dan naar www.diabetes.be. Voor alle vragen in verband met diabetes kun je ook terecht op de gratis Diabetes Infolijn (0800/96.333 of [email protected]).

PRAKTISCHE INFORMATIE Wie? Iedereen met diagnose diabetes: rijbewijs aanpassen binnen de 4 werkdagen na diagnose.

Je volgt een rijopleiding: wat heb je nodig? Jongeren die geslaagd zijn in hun theoretisch rijexamen, hebben voor het aanvragen van hun voorlopig rijbewijs ook een rijgeschiktheidsattest groep 1 nodig. Hiermee kunnen ze praktisch examen afleggen en een definitief (aangepast) rijbewijs bekomen. De geldigheidsduur van het voorlopig rijbewijs wordt overgenomen op het definitief rijbewijs.

Je hebt al een rijbewijs: wat heb je nodig? Een rijgeschiktheidsattest, 2 pasfoto’s en het oude rijbewijs.

Kostprijs en verlenging Personen die een nieuw rijbewijs gaan halen of een oud rijbewijs inwisselen, krijgen sinds mei 2013 een rijbewijs in bankkaartmodel. Voor mensen met diabetes is een eerste aanpassing om medische redenen betalend, maar voor een hernieuwing om medische redenen betaal je geen kosten, tenzij jouw gemeente een bijkomende taks vraagt. Aangezien een aangepast rijbewijs voor mensen met diabetes nooit langer dan 5 jaar geldig is, zal je in praktijk (na de eerste hernieuwing om medische redenen) normaal nooit de kost betalen die iedereen om de 10 jaar moet maken. Bij verlies of diefstal van een rijbewijs zal dit wel worden aangerekend.

Wat met je autoverzekering? Voor de autoverzekering is het verplicht om een kopie van het rijgeschiktheidsattest en/of een recto verso kopie van het aangepaste rijbewijs aangetekend op te sturen. Er wordt in principe geen toeslag aangerekend.

Bron: www.diabetes.be/rijbewijs Accessed 23/12/2013

PRAKTISCHE INFORMATIE Rijbewijs Groep 1 (privaat vervoer) omvat: De bromfietsen van klasse A, die naar bouw en motorvermogen, op een horizontale weg, niet sneller kunnen rijden dan 25 km per uur, zijn niet onderworpen aan het behalen van een rijbewijs.

AM

Max. 125cc en 11 kW met een vermogens/gewichtsverhouding van minder dan 0,1 kW per kg en driewielers tot maximum 15 kW

A1

Max. 35 kW met een vermogens/gewichtsverhouding van minder dan 0,2kW/kg. OPGELET: dit mag niet afgeleid zijn van voertuigen met meer dan het dubbele vermogen.

A2

Motorfietsen met of zonder zijspan met een vermogen van meer dan 35 kW en driewielers met motor met een vermogen van meer dan 15 kW.

A

De bestuurders van voertuigen, waarvan de maximaal toegelaten massa niet meer dan 3.500 kg bedraagt, bestemd voor het vervoer van personen en ingericht voor ten hoogste acht zitplaatsen, de plaats van de bestuurder niet meegerekend, of bestemd voor het vervoer van goederen. Motorvoertuigen met drie en vier wielen maken ook deel uit van deze categorie. Aan de voertuigen van de categorie B kunnen aanhangwagens gekoppeld worden waarvan de maximaal toegelaten massa (M. T. M.) 750 kg niet overschrijden. Indien de M. T. M. van de aanhangwagen 750 kg overschrijdt, is het rijbewijs van categorie B ook geldig, op voorwaarde dat de M. T. M. van het geheel niet meer bedraagt dan 3.500 kg.

B

Trekkend voertuig van de categorie B en een aanhangwagen of oplegger waarvan de M.T.M. groter is dan 750 kg en niet groter is dan 3.500 kg, op voorwaarde dat de M.T.M. van het geheel groter is dat 4.250 kg

B+E

Kan enkel gebruikt worden bij voertuigen: • ingeschreven als landbouw- of bosbouwvoertuig EN • die gebruikt worden voor landbouw- of bosbouwdoeleinden.

G

Bron: www.goca.be/nl/p/rbw-home. Accessed 23/12/2013

Rijbewijs Groep 2 (professioneel vervoer) omvat: Elke categorie bezoldigd of gelijkgesteld vervoer: zoals taxi, ambulance, bus, verhuurdiensten met chauffeur, bezoldigd leerlingenvervoer, instructeurs van de rijschool die het praktische onderricht verstrekken. Voertuigen met een MTM* van meer dan 3.500 kg en ten hoogste 7.500 kg en die zijn ontworpen en gebouwd voor het vervoer van ten hoogste 8 passagiers, de bestuurder niet meegerekend. Aan deze auto’s mag een aanhangwagen worden gekoppeld met een MTM* van ten hoogste 750 kg. Voertuigen met een MTM* van meer dan 7.500 kg en die zijn ontworpen en gebouwd voor het vervoer van ten hoogste 8 passagiers, de bestuurder niet meegerekend. Aan deze auto’s mag een aanhangwagen worden gekoppeld met een MTM* van ten hoogste 750 kg. Een trekkend voertuig van de categorie C en een aanhangwagen of oplegger waarvan de MTM* meer bedraagt dan 750 kg. Een samenstel** bestaande uit een trekkend voertuig van de categorie C1 en een aanhangwagen of oplegger met een MTM* van meer dan 750 kg, op voorwaarde dat de MTM* van het samenstel** ten hoogste 12.000 kg bedraagt. Een samenstel** bestaande uit een trekkend voertuig van de categorie B en een aanhangwagen of oplegger met een MTM* van meer dan 3.500 kg, op voorwaarde dat de MTM* van het samenstel** ten hoogste 12.000 kg bedraagt. Een auto die is ontworpen en gebouwd voor het vervoer van meer dan 16 passagiers, de bestuurder niet meegerekend. Aan deze auto’s mag een aanhangwagen worden gekoppeld met een MTM* van ten hoogste 750 kg. Een auto die is ontworpen en gebouwd voor het vervoer van meer dan 16 passagiers, de bestuurder niet meegerekend. Aan deze auto’s mag een aanhangwagen worden gekoppeld met een MTM* van ten hoogste 750 kg. Een samenstel** bestaande uit een trekkend voertuig van de categorie D en een aanhangwagen met een MTM* van meer dan 750 kg. Een samenstel** besturen bestaande uit een trekkend voertuig van de categorie D1 en een aanhangwagen waarvan de MTM* meer bedraagt dan 750 kg. Een trekkend voertuig van de categorie B en een aanhangwagen of oplegger met een MTM* van meer dan 750 kg en ten hoogste 3.500 kg. Rijbewijs B+E, afgegeven vóór 01/05/2013 : Een trekkend voertuig van de categorie B en een aanhangwagen of oplegger met een MTM* van meer dan 3.500 kg, op voorwaarde dat de MTM* van het samenstel** niet meer dan 12.000 kg bedraagt. Het rijbewijs categorie B dat behaald werd voor 01/01/1989 is ook geldig voor de categorie BE. * Maximaal Toegelaten Massa ** Trekkend voertuig + aanhangwagen

Bron: www.goca.be/nl/p/rbw-home. Accessed 23/12/2013

C1

C

C+E

C1 + E

D1

D D+E D1 + E

B+E

ALGEMENE VOORWAARDEN De kandidaat moet steeds voldoen aan de volgende voorwaarden: • Heeft een gestabiliseerde diabetes • Staat onder geregeld medisch toezicht • Heeft voldoende inzicht in zijn aandoening • Geeft blijk van een strikte therapietrouw • Kent het risico op hypoglycemie en herkent de symptomen ervan • Heeft een diabeteseducatie gevolgd

De kandidaat die medicatie gebruikt die een hypoglycemie kan veroorzaken, moet: • altijd snelle suikers binnen handbereik hebben in het voertuig dat hij bestuurt. Wanneer de resultaten van de bloedsuikerspiegelmetingen beschikbaar zijn, evalueert de arts ze en bespreekt hij/zij ze met de kandidaat.

Bron: KB 10 september 2010

RIJGESCHIKTHEIDSATTEST Om een aangepast rijbewijs aan te vragen heeft de persoon met diabetes een rijgeschiktheidsattest nodig.

Voor groep 1 (privaat vervoer)

De (huis)arts levert een rijgeschiktheidsattest voor groep 1 af voor wie: • behandeld wordt met leefstijlaanpassingen en/of orale bloedsuikerverlagende medicatie (zie p 10 van deze brochure) op uitzondering van de situaties die voorbehouden zijn aan de endocrinoloog (zie infra). De endocrinoloog levert een rijgeschiktheidsattest voor groep 1 af voor wie: • behandeld wordt met 3 of meer insuline inspuitingen/dag of bij behandeling met insulinepomp. • een verhoogd risico heeft op ernstige hypoglycemie, of na een ernstige hypoglycemie. • jaarlijks meer dan 1 ernstige hypoglycemie - waarbij hulp van derden nodig is en na wachttijd van ten minste drie maanden met intrekking rijbewijs.

Voor groep 2 (professioneel rijbewijs) De (huis)arts levert een rijgeschiktheidsADVIES af voor groep 2 voor wie: • een dieet of met (orale of inspuitbare) bloedsuikerverlagende medicatie die in een therapeutische dosis geen hypoglycemie kan veroorzaken (zie p 10 van deze brochure). De endocrinoloog levert een rijgeschiktheidsADVIES voor groep 2 af voor wie: • die wordt behandeld met bloedsuikerverlagende medicatie die in een therapeutische dosis hypoglycemieaanvallen kan veroorzaken of wordt behandeld met insuline. • jaarlijks meer dan 1 ernstige hypoglycemie doet - waarbij hulp van derden nodig is en na wachttijd van ten minste drie maanden met intrekking rijbewijs. De arbeidsgeneesheer (of bv. een geneesheer van de Sociaal-Medische Rijksdienst) levert op basis van een rijgeschiktheidsADVIES van (huis)arts of endocrinoloog en uitslag van oogonderzoek een rijgeschiktheidssATTEST voor groep 2 af. Rijgeschiktheidsattest groep 1 en rijgeschiktheidsADVIES groep 2 zijn terug te vinden via: www.diabetes.be/rijbewijs.

ADVIES VAN DE ENDOCRINOLOOGDIABETOLOOG Groep 1 (privaat vervoer): De rijgeschiktheid van een kandidaat die 3 of meer insuline-inspuitingen per dag of een behandeling met een insulinepomp toegediend krijgt, wordt bepaald door een endocrinoloog-diabetoloog. De geldigheidsduur bedraagt maximaal 5 jaar. Bij elke verlenging van de geldigheidsduur van de rijgeschiktheid legt de arts uit welke tekens op hypoglycemie wijzen en hoe hij deze toestand kan voorkomen. Wanneer de resultaten van de bloedsuikerspiegelmetingen beschikbaar zijn, evalueert de arts ze en bespreekt hij ze met de kandidaat.

Groep 2 (professioneel vervoer): De kandidaat die wordt behandeld met bloedsuikerverlagende medicatie die in een therapeutische dosis hypoglycemie-aanvallen kan veroorzaken of wordt behandeld met insuline kan rijgeschikt worden verklaard, indien: • een gunstig verslag van een endocrinoloog-diabetoloog is vereist. Het verslag bevat ook een voorstel over de eventuele voorwaarden en/of beperkingen. • verplicht onderzoek door een oogarts die de visuele rijgeschiktheid en de geldigheidsduur moet bepalen. • het rijgeschiktheidsattest Groep 2 wordt afgeleverd door een keuringsarts (vb een geneesheer van de Sociaal-Medische Rijksdienst of van een andere erkende arbeidskundige dienst) nadat hij het verslag van de endocrinoloogdiabetoloog heeft ontvangen. De geldigheidsduur van de rijgeschiktheid bedraagt maximaal 3 jaar.

Bron: KB 10 september 2010

RIJGESCHIKTHEIDSADVIES Groep 1 Voor het afleveren van een rijgeschiktheidsattest groep 1 KAN een (huis)arts een rijgeschiktheidsadvies vragen aan de oogarts of in complexe situaties aan een specialist. Soms moet het CARA ingeschakeld worden (zie details op evaluatieformulier).

Groep 2 Voor het afleveren van een rijgeschiktheidsattest groep 2 is een advies NODIG van (huis) arts of endocrinoloog naargelang de sitiuatie (zie hoger) en de oogarts. Er is een document voorzien dat kan gebruikt worden wanneer een advies nodig is. Dit is beschikbaar via www.diabetes.be/rijbewijs.

Rijgeschiktheidsevaluatieformulier Het is om medico-legale redenen wenselijk dat de evaluerende en concluderende arts in het medisch dossier documenteren dat ze deze evaluatie correct gedaan hebben en aan de verschillende richtlijnen voldoende aandacht hebben geschonken. Daarom heeft de Diabetes Liga een rijgeschiktheids-evaluatieformulier voor diabetes ontworpen, waaruit blijkt welke arts de keuring mag uitvoeren en waarin de elementen aan bod komen die nodig zijn voor een correcte rijgeschiktheidsevaluatie voor diabetes. Bovendien vindt men hier ook de noodzakelijke educatietopics voor de persoon met diabetes i.v.m. veilig rijden met diabetes (zie p 12 van deze brochure). Het wordt door de arts en persoon met diabetes gemeenschappelijk ondertekend ter bevestiging dat de inhoud correct is doorlopen en ingevuld. Het evaluatieblad wordt daarna bewaard in het dossier van de persoon met diabetes. Een fotokopie voor de persoon met diabetes kan nuttig zijn ter motivatie van het belang van de besproken elementen. Dit evaluatieblad (met medische informatie) mag uiteraard niet naar de administratieve instanties opgestuurd worden: hiervoor maakt men enkel gebruik van het officiële rijgeschiktheidsattest/advies dat in het Staatsblad verschenen is en waarop geen medische diagnosen vermeld staan. Een rijgeschiktheidsevaluatieformulier kan teruggevonden worden via: www.diabetes.be/rijbewijs. Bron: KB 10 september 2010

AUTORIJDEN EN HET RISICO OP EEN HYPOGLYCEMIE Hypoglycemie is de belangrijkste factor die verkeersrisico's bij mensen met diabetes verhoogt. Complicaties zoals visuele, cardiovasculaire en neurologische problemen kunnen ook de rijvaardigheid beinvloeden maar in een meer chronische en voorspelbare wijze.1 Het is wenselijk dat de arts een goed inzicht heeft of de persoon met diabetes al dan niet behandeld is met medicatie die een significant risico op hypoglycemieën inhoudt of niet.2

Risico voor hypoglycemie volgens diabetesbehandeling2,3 Siginifcant risico op hypoglycemie

Geen significant risico op hypoglycemie

Hypoglycemiërende sulfamiden: • Glybenclamide: Daonil®, Euglucon® • Gliclazide: Diamicron®, Unidiamicron® + generische producten • Glimepiride: Amarylle®, + generische producten • Gliquidone: Glurenorm®

Acarbose: • Glucobay® Metformine: • Glucophage®, Metformax® + generische producten Glitazones : • pioglitazone: Actos® DPP4-inhibitoren: • sitagliptine: Januvia® • vildagliptine: Galvus® • saxagliptine: Onglyza® • linagliptine: Trajenta® Combinatiepreparaten: • sitagliptine+metformine: Janumet® • vildagliptine+metformine: Euvreas® • saxagliptine+metformine: Komboglyze® • linagliptine+metformine: Jentadueto®

Alle insulines

GLP1-analogen: • exenatide: Byetta® • liraglutide: Victoza® • lixisenatide: Lyxumia®

1. Inkster et al. Diabetes and driving. Diabetes, Obesity and Metabolism 2013;15:775-783. 2. www.diabetes.be/rijbewijs. Accessed 23/12/2013 3. www.bcfi.be. Accessed 23/12/2013

RIJGESCHIKTHEIDSATTEST GROEP 1: VII. RIJGESCHIKTHEIDSATTEST VOOR DE KANDIDA(A)T(E) VOOR HET RIJBEWIJS VAN GROEP 1 Ik ondergetekende, ............................., geneesheer, verklaar hierbij de hiernavermelde kandida(a)t(e) onderzocht te hebben en hem/haar overeenkomstig de bepalingen van bijlage 6 van het koninklijk besluit van 23 maart 1998 betreffende het rijbewijs naar de desbetreffende specialist(en) te hebben verwezen. Op basis van mijn vaststellingen en de ingewonnen adviezen verklaar ik de kandida(a)t(e) hierna vermelde: (*) � niet rijgeschikt voor het besturen van voertuigen van de categorie (*) � AM � A1 � A2 � A � B � B+E � G (*) � rijgeschikt voor het besturen van voertuigen van de categorie (*) � AM � A1 � A2 � A � B � B+E � G (*) zonder aanpassingen, voorwaarden noch beperkingen � rijgeschikt voor het besturen van voertuigen van de categorie (*) � AM � A1 � A2 � A � B � B+E � G (*) onder volgende voorwaarden of beperkingen � code 02.01: gehoorprothese voor één oor � code 02.02: gehoorprothese voor beide oren � code 05.01: beperkt tot verkeersdeelname van 1 uur na zonsopgang tot 1 uur voor zonsondergang � code 05.02: beperkt tot verkeersdeelname binnen een straal van ...........km rond de woonplaats of alleen in de aangegeven plaats-/landstreek � code 05.03: beperkt tot het rijden zonder passagiers � code 05.04: beperkt tot het rijden met een snelheid van niet meer dan ...........km/u � code 05.05: rijden enkel onder begeleiding van een houder van een rijbewijs � code 05.06: beperkt tot het besturen zonder aanhangwagen � code 05.07: niet geldig op autosnelwegen � code 05.08: zonder alcohol Op basis van medische vaststellingen en, overeenkomstig voormelde bijlage 6, heeft deze geschiktheidsverklaring: (*) � een onbeperkte geldigheidsduur � een geldigheidsduur beperkt tot ...../....../...... Ik verklaar de mij ter beschikking gestelde medische adviezen te bewaren in het dossier van de kandida(a)t(e) voor een periode van 6 jaar. Identificatie van de kandida(a)t(e) Identificatie van de geneesheer Naam:................................................................... Voornaam: ............................................................ Geboortedatum: ....../....../...... Rijksregisternummer (facultatief): ......................... .............................................................................. Adres: ................................................................... .............................................................................. (*) De van toepassing zijnde rubriek aankruisen.

Naam: ............................................ Stempel Adres: ............................................ ........................................................ Datum Handtekening

TIPS VEILIG IN HET VERKEER

Extra tips voor wie wordt behandeld met tabletten of injecties die hypoglycemie kunnen veroorzaken: • Zorg ervoor dat je steeds snel opneembare suikers (bv druivensuiker, frisdrank,…) binnen handbereik hebt , om een eventuele hypoglycemie te kunnen oplossen. • Begin slechts aan een autorit met een veilige bloedglucose van 90 mg/dl of hoger. Bespreek je persoonlijke grenswaarde met je arts. • Weet dat fysische inspanningen (bv laden of lossen, lekke band vervangen) je bloedsuiker kunnen doen dalen. • Neem je maaltijden en eventuele snacks op tijd in en eet na insuline of tabletten, vooraleer te rijden. • Neem steeds je bloedglucosemeter mee als je je in het verkeer begeeft. Spreek met je behandelende arts af hoe frequent en in welke omstandigheden je je bloedsuiker moet meten. • Noteer alle glycemiewaarden in een diabetesdagboekje om ze later aan je arts voor te leggen en te bespreken. • Bij een hypoglycemie je auto onmiddellijk aan de kant te zetten en snel opneembare suikers innemen. Pas bij normale glucosewaarden, opnieuw rijden of je laten rijden. • Contacteer je arts bij een ernstige hypoglycemie (met coma of waarbij hulp van derden nodig was), wanneer je door een hypoglycemie betrokken bent bij een ongeval, bij veranderingen in je werk-of leefsituatie of bij diabetescomplicaties.

Bron: www.diabetes.be/rijbewijs Accessed 27/02/2014